MIĘDZYNARODOWY SYSTEM WALUTOWY

1) Definicja międzynarodowego systemu walutowego

2) Funkcje MSW

3) Ewolucja MSW:

-Bimetalizm

-System waluty złotej

-Okres międzywojenny

-System z Bretton Woods

-System wielodewizowy

4) Europejski system walutowy. Euro

MIĘDZYNARODOWY SYSTEM WALUTOWY (MSW)- DEFINICJA

Międzynarodowy system walutowy to zbiór walut krajowych i międzynarodowych jednostek rozrachunkowych służących do prowadzenia i rozliczania międzynarodowych transakcji ekonomicznych.

MSW jest ściśle powiązany z gospodarką światową, a jego funkcjonowanie jest pochodną procesów, jakie w tej gospodarce zachodzą. Celem MSW jest zapewnienie sprawnej realizacji transakcji finansowych i rozliczeń międzynarodowych . Integruje całą gospodarkę światową w sferze stosunków walutowych i płatniczych . Podmiotami MSW są: państwa, organizacje międzynarodowe . Przedmiotami MSW są: waluty krajowe wymienialne między sobą, międzynarodowe jednostki rozrachunkowe (SDR) i pieniądz międzynarodowy – euro

EWOLUCJA MSW

System waluty złotej – lata 1875-1914

Okres międzywojenny – lata 1915-1944

System z Bretton Woods (system dolarowo-złoty) – lata 1945-1972

System wielodewizowy (zwany niesystemem) – okres od 1973 r. do teraz

Bimetalizm– przed 1875 r.

BIMETALIZM – przed 1875 r.

Bimetalizm oznaczał jednoczesne występowanie złota i srebra w charakterze pieniądza w obiegu zarówno krajowym, jak i międzynarodowym . Bimetalizm pojawił się w Europie w II połowie XIII wieku wraz ze wprowadzeniem złotego florena we Florencji (1252) i złotego dukata w Wenecji (1284). Bimetalizm był kłopotliwy, gdyż cena tych dwóch kruszców ulegała ciągłym zmianom oraz działało prawo Kopernika-Greshama: Gdy w obiegu znajdują się dwa rodzaje pieniądza pod względem prawnym równowartościowe : to pieniądz “lepszy” (o wyższej zawartości kruszcu) jest wypierany przez “gorszy” “Lepszy” jest gromadzony (tezauryzowany) przez ludzi, “gorszy” pozostaje w obiegu. Bimetalizm opierał się na błędnym założeniu, że relacja między złotem i srebrem jest trwała. Przy wielkich zasobach kruszcowych, kraj bimetalistyczny może jednak panować nad światową relacją rynkową obu kruszców (np. Francja w I połowie XIX w.) Brak jednolitego parytetu między srebrem a złotem prowadził do ogromnego chaosu walutowego. Pierwszy kraj, który zerwał z bimetalizmem to Wielka Brytania (koniec XVIII i początek XIX w.) – to pierwszy krok do powstania systemu waluty złotej

SYSTEM WALUTY ZŁOTEJ – LATA 1875-1914

Pierwszy międzynarodowy system walutowy. System opierał się na tzw. złotym parytecie, czyli ilości złota, jaką dana jednostka pieniężna była w stanie nabyć. Wzajemne kursy walut obliczało się poprzez odpowiednie zestawienie i podzielenie ich parytetów wyrażonych w złocie:

Przykład: Cena uncji złota w USD – 20,67 USD/oz Cena uncji złota w GBP – 4,2474 GBP/oz Kurs USD/GBP = 20,67/ 4,2474 = 4,8665 Uncję trojańska (jubilerską) - od miasta Troyes we Francji, w średniowieczu ważnego ośrodka handlowego 1 uncja trojańska (jubilerska) (t oz) = 31,1035 g

System waluty złotej funkcjonował wg następujących reguł:

- Banknoty emitowane przez bank centralny miały pokrycie w rezerwach złota - Bank centralny był zobowiązany do kupna i sprzedaży złota po stałej cenie w walucie krajowej

- Występowała pełna wzajemna wymienialność wszystkich form pieniądza - Istniała swoboda wywozu i przywozu złota w skali międzynarodowej

Mechanizm dostosowawczy w systemie waluty złotej:

deficyt handlowy -> odpływ rezerw w złocie -> zmniejszenie podaży pieniądza -> spadek cen -> wzrost konkurencyjności kraju -> poprawa bilansu handlowego

Wady systemu waluty złotej:

- Uzależnienie funkcjonowania systemu od podaży złota skutkowało częstymi niedoborami płynności, co prowadziło do dużej zmienności poziomu cen - Uprzywilejowana pozycja Wielkiej Brytanii i Banku Anglii

System waluty złotej jest nazywany systemem szterlingowym

Na przełomie XIX/XX w. 60-90% handlu światowego było finansowane i rozliczane w walucie brytyjskiej

J. M. Keynes nazwał system waluty złotej „barbarzyńskim reliktem”

I wojna światowa spowodowała zawieszenie wymiany walut na złoto gdyż musiano sfinansować wydatki wojenne dodatkową emisją pieniądza

OKRES MIĘDZYWOJENNY – LATA 1915-1944

W czasie wojny i w pierwszych latach po wojnie kursy walut kształtowały się dowolnie. Próby przywrócenia standardu złota – w 1925 r. funt szterling odzyskał wymienialność na złoto. Była to jednak wymienialność możliwa dla dużych kwot – Bank Anglii ograniczał wymianę do sztab złota. Był to system waluty sztabowo-złotej. Do Wielkiego Kryzysu w 50 krajach funkcjonowały systemy będące odmianami waluty złotej. Wielki kryzys 1929-1933 przekreślił szanse odbudowy międzynarodowego systemu waluty złotej – międzynarodowa dezintegracja walutowa. Nasilenie protekcjonizmu – taryfa celna Smoota- Hawleya (1930) w USA - katastrofalne skutki dla wymiany handlowej – inne kraje wprowadzały cła odwetowe. Nacjonalizacja walut i dezintegracja walutowa na świecie, „drapieżne” dewaluacje Polska zawiesiła wymienialność swojej waluty na złoto na początku 1936 r. Funt stał się walutą niewymienialną w 1931 r., a dolar amerykański w 1933 r., w 1934 r. nastąpiła dewaluacja dolara do 35 USD/oz

SYSTEM Z BRETTON WOODS - LATA 1945-1972

Podstawowe zasady nowego systemu rozliczeń międzynarodowych sformułowano na konferencji w Bretton Woods w dniach 1-22 lipca 1944 r. . W konferencji uczestniczyło 44 kraje, w tym Polska

Na konferencji opracowano dwie koncepcje:

Plan White’a i Keynes’a

1.Plan Keynes’a (stanowisko krajów zniszczonych wojną) - utworzenie unii clearingowej, każdy kraj otrzymałby kwotę 75% średnich rocznych obrotów handlowych i stworzono by nowy pieniądz międzynarodowy - bankor

2. Plan White’a (stanowisko USA) – idea utworzenia międzynarodowego walutowego i systemu dewizowo- złotego

Utworzono Międzynarodowy Fundusz Walutowy – instytucja kredytowa, źródło międzynarodowej płynności i pomoc krajom w przywróceniu pełnej wymienialności walut w obrotach bieżących

Utworzono Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy) – mający finansować projekty inwestycyjne

Zasady funkcjonowania nowego systemu walutowego:

- Złoto było głównym źródłem rezerwowym i płatniczym - Parytety wymienialnych walut zostały określone w złocie lub w USD wymienialnych na złoto przez Bank Systemu Rezerw Federalnych

USA wymieniały każdą walutę na złoto (i odwrotnie) przy utrzymaniu stałej ceny 35USD/oz

- Kursy bieżące narodowych walut wymienialnych mogły się wahać wokół ustalonego kursu parytetowego w granicach +/- 1%

- Jeżeli kurs zbliżyłby się do odchylenia władze monetarne były zobowiązane do interweniowania na rynku walutowym

- W przypadku trudności płatniczych i konieczności zmiany kursu waluty kraj członkowski mógł skorzystać z pomocy finansowej MFW

- Zmiany poziomu oficjalnego kursu waluty narodowej kraju członkowskiego większe niż 10% wymagały zgody MFW

Podstawę systemu z Bretton Woods stanowiły dwie zasady:

1. Wymienialności walut – gwarancja odkupienia przez władze monetarne od innych banków centralnych własnej waluty za złoto i całkowita swoboda obrotu pieniężnego w skali międzynarodowej

2. Stabilności walutowej – wprowadzono reguły kształtowania kursów bieżących w krótkim i długim okresie; wykluczone były dyskryminacyjne zarządzenia walutowe i praktyki różnicowania kursów walut

Stały deficyt bilansu płatniczego USA, który był konieczny do funkcjonowania systemu z Bretton Woods napędzał wzrost gospodarki światowej i umożliwiał innym krajom odbudowę rezerw dewizowych.Kumulujący się deficyt bilansu płatniczego przyczynił się jednak do upadku systemu z Bretton Woods – paradoks Triffin’a

Jeżeli USA nie będą miały deficytu płatności to pozostałe państwa zostaną pozbawione źródła rezerw. Doprowadzi to do recesji. Jeżeli jednak USA w dalszym ciągu będą dostarczały światu rezerw monetarnych, doprowadzą do kryzysu dolara

Rozwiązaniem paradoksu Triffin’a miało być nowe źródło rezerw niezależne od złota i dolara - SDR

SDR to międzynarodowa jednostka walutowa (tzw. specjalne prawa ciągnienia) o charakterze pieniądza bezgotówkowego, emitowana przez MFW od 1970 r.:

-SDR to międzynarodowy pieniądz kreowany przez MFW

- SDR są ważnym składnikiem rezerw walutowych

- SDR mogą służyć do wyrównywania deficytów bilansów płatniczych

- SDR są jednostką rozrachunkową MFW

- Kiedyś 1 SDR = 1 USD, teraz wartość SDR oparta jest ma koszyku walutowym: euro, jen japoński, funt szterling i dolar

Przyczyny upadku systemu z Bretton Woods:

- deficyt bilansu płatniczego USA – nadmiar dolarów, USA zmuszone do sprzedaży rezerw złota - inflacja w USA - utrata zaufania do dolara amerykańskiego - ataki spekulacyjne na osłabienie dolara

- 1971 r. Prezydent Nixon ogłasza zawieszenie wymienialności dolara na złoto

- dewaluacja dolara do 42 USD/oz

- 1973 r. USA, W. Brytania, Japonia, Włochy, Kanada, Szwajcaria rezygnują ze stałych kursów swoich walut - rozpad systemu z Bretton Woods

38 SYSTEM WIELODEWIZOWY OKRES OD 1973 R. DO TERAZ

System wielodewizowy składa się z różnych rodzajów pieniądza międzynarodowego, jakim są poszczególne waluty krajowe. System wielodewizowy oznacza wielość walut międzynarodowych

Usankcjonowaniem systemu wielodewizowego było porozumienie zawarte w 1976 r. w Kingston na Jamajce – dotyczące zmian w działaniu MFW:

zniesiono zasadę stałych kursów walutowych

kraje członkowskie MFW uzyskały swobodę wyboru reguł kursowych, o ile polityka kursowa będzie zgodna z celami MFW

wybrane reguły kursowe powinny być przez dany kraj przestrzegane a ich zmiana wymaga zgody MFW

w rezultacie złoto straciło dominującą pozycję jako pieniądz światowy i podstawowy składnik rezerw walutowych

Główną wadą systemu wielodewizowego jest niestabilność

Zalety systemu wielodewizowego:

powoduje wzrost płynności międzynarodowej pochodzącej z wielu źródeł

umożliwia rozwój wielu narodowych rynków finansowych

W ramach systemu wielodewizowego funkcjonuje wiele walut a podstawowe z nich to:

1. Waluty rezerwowe

2. Waluty interwencyjne

3. Waluty lokacyjne

4. Waluty transakcyjne

1. Waluty rezerwowe – w walutach tych kraje członkowskie MFW przechowują swoje rezerwy walutowe (dewizy, złoto, SDR)

2. Waluty interwencyjne – w nich banki centralne przeprowadzają operacje (interwencje) na rynkach walutowych (dolar amerykański, euro)

Cel – nie dopuścić do nadmiernych odchyleń kursu waluty krajowej wobec innych walut lub w celu osiągnięcia pożądanego poziomu kursu walutowego

Ale… ostrożnie z interwencjami, gdyż historia uczy… Porozumienie Plaza (1985 r.) – ministrowie finansów USA, W. Brytanii, Francji, Niemiec i Japonii zdecydowali o obniżeniu wartości dolara względem innych ważnych walut (jen, marka) poprzez interwencje walutowe

-osłabienie dolara miało poprawić amerykański bilans handlowy i wyciągnąć amerykańską gospodarkę z recesji

- rezultat porozumienia: wartość dolara względem jena spadła o 51% w ciągu dwóch lat

- do interwencji „przyłączyła” się spekulacja - interwencje „kosztowały” banki centralne 10 mld USD - dolar był tak słaby, że trzeba go było „ratować” –

Porozumienie Louvre (1987 r.) – te same kraje plus Kanada, zdecydowały o powstrzymaniu osłabiania się dolara i stabilizacji rynków walutowych

3. Waluty lokacyjne – w których nierezydenci utrzymują swoje należności i zobowiązania i w których dokonywane są emisje międzynarodowych obligacji i euroobligacji (dolar, euro, jen)

4. Waluty transakcyjne – występujące w obrotach na rynku walutowym oraz używane do fakturowanie eksportu i importu (dolar, euro)

W systemie wielodewizowym funkcjonuje wiele narodowych oraz regionalnych systemów kursowych

SYSTEM KURSOWY

To ogół zasad określających sposób i warunki wymiany walut i dewiz obowiązujący w danym kraju

Rodzaj systemu kursowego ma istotne znaczenie dla gospodarki każdego państwa

SYSTEMY KURSU WALUTOWEGO

/źródło: I. D. Tymoczko: Analiza porównawcza systemów kursu walutowego, „Materiały i Studia NBP”, nr 287, Warszawa 2013/

I. SYSTEMY KURSÓW SZTYWNYCH

- System kursu bez własnej waluty - dolaryzacja i unia walutowa

- Izba walutowa

II. SYSTEMY POŚREDNICH KURSÓW WALUTOWYCH

- Kurs walutowy w pełzającym przedziale wahań

- Kurs stały w przedziale wahań

- Kurs stały pełzający

- Umowny kurs stały

III. SYSTEMY KURSÓW PŁYNNYCH

- Kurs całkowicie płynny

- Kurs płynny kierowany

System kursowy bez własnej waluty (dolaryzacja, unia walutowa)

•Dolaryzacja jest systemem, w którym waluta innego kraju jest uznana przez bank centralny danego kraju za prawny środek płatniczy

•Oznacza rezygnację z własnej waluty i przyjęcie waluty innego kraju za prawny środek płatniczy

•Najwięcej krajów związało się z dolarem - dlatego dolaryzacja

•W kraju stosującym dolaryzację bank centralny nie jest emitentem środka płatniczego, nie osiąga przez to korzyści z renty menniczej, nie jest pożyczkodawcą ostatniej instancji

Wprowadzenie obcej waluty jako prawnego środka płatniczego wymaga uzyskania zgody banku emitenta tej waluty

•Najbardziej zdolaryzowanymi gospodarkami świata są kraje Ameryki Południowej

Unia walutowa

•Unia walutowa to system, w którym kraje tworzące optymalny obszar walutowy rezygnują ze swoich walut narodowych na rzecz wspólnej waluty

•Kraje nie prowadzą niezależnych polityk pieniężnych względem siebie

•Powoływany jest w tym celu wspólny bank centralny

•Kraje wymieniają w sztywnej relacji własne waluty i posługują się jednym środkiem płatniczym

•Największym zagrożeniem dla członków unii wydaje się być asymetria gospodarek, która powoduje, że ewentualne szoki dotykają je z różną siłą i w różnych kierunkach

•Brak możliwości użycia instrumentów polityki pieniężnej i kursowej (w sposób zindywidualizowany) powoduje duże straty i uniemożliwia podejmowanie szybkich i radykalnych kroków

•Kraje członkowskie mają wówczas możliwość reagowania tylko za pomocą innych instrumentów polityki gospodarczej

OBSZAR WALUTOWY - Region, na terenie którego cyrkuluje wspólna waluta lub wiele walut o stałych kursach wymiennych i nie występują żadne ograniczenia wpływające na ich wzajemną wymianę

OPTYMALNY OBSZAR WALUTOWY - Region, w którego obrębie używanie wspólnej waluty nie pociąga za sobą strat w dobrobycie, a raczej zwiększa jego zdolność do lepszego zaspokajania potrzeb zamieszkującej go ludności Twórcą teorii optymalnych obszarów walutowych był Robert Mundell Uważany jest również za „ojca” euro Nagroda Nobla w 1999 r.

Izba walutowa (system zarządu walutą)

•Władze monetarne wyznaczają kurs waluty krajowej, po którym przeprowadzane będą wszystkie transakcje walutowe

•Władze zobowiązują się do bezwzględnego utrzymania kursu centralnego na niezmienionym poziomie

•System nie dopuszcza istnienia pasma wahań kursu

•System stosowany np. przez gospodarki we wczesnym okresie transformacji, borykające się z hiperinflacją

W kraju stosującym system nie ma możliwości prowadzenia niezależnej polityki pieniężnej

•Izba walutowa jest zobowiązana do pokrycia emisji pieniądza rezerwowego rezerwami walutowymi

•Bank centralny nie pełni klasycznej funkcji pożyczkodawcy ostatniej instancji

Kurs walutowy w pełzającym przedziale wahań

•Swoboda kształtowania się kursu walutowego jest ograniczona przedziałem wahań (minimalna szerokość korytarza wynosi +/-1%, a maksymalna szerokość przedziału wynosi +/-15%)

•Kurs walutowy, parytet centralny, ustalany jest w stosunku do jednej waluty lub koszyka walut (w skład którego wchodzą różne waluty w ustalonych proporcjach, najczęściej określonych na podstawie struktury handlu zagranicznego)

Kurs stały w przedziale wahań

•Bank centralny dopuszcza odchylenia kursu od parytetu w przyjętym paśmie wahań

•Wybór waluty kotwicy uzależniony jest od struktury handlu zagranicznego

•Gospodarka, z którą wiąże się kurs walutowy powinna charakteryzować się niską, stabilną inflacją

•Zbliżanie się kursu rynkowego do jednej z granic przedziału powoduje interwencję na rynku walutowym i próbę doprowadzenia kursu do poziomu uznanego za pożądany

•Każde zbliżenie się kursu rynkowego do jednej z granic przedziału powoduje interwencję na rynku walutowym i próbę doprowadzenia kursu do poziomu uznanego za pożądany

•Przedział wahań zmienia się w czasie dopuszczając dewaluację kursu nominalnego, aby przeciwdziałać realnej aprecjacji kursu

Kurs stały pełzający

•W tym systemie kurs walutowy jest dostosowywany okresowo według pewnej stałej stopy lub w reakcji na zmianę wybranych wskaźników gospodarczych

•Wskaźnik dewaluacji może być ustalony jako stała stawka lub uzależniony np. od tempa inflacji w krajach, które są głównymi partnerami handlowymi danego kraju

•Parytet ustalany jest w stosunku do jednej waluty obcej lub koszyka walut

Umowny kurs stały

•W tym systemie następuje powiązanie w stałej relacji waluty krajowej z walutą głównego partnera handlowego lub w stosunku do koszyka walut

•Podstawowym celem wprowadzenia takiego systemu jest „zaimportowanie” niskiej inflacji i powiązanie gospodarki z gospodarką o ustabilizowanej sytuacji ekonomicznej

Kurs całkowicie płynny

•Kurs walutowy jest całkowicie uzależniony od sił rynkowych

•Ewentualne dostosowania w wyniku wystąpienia szoków następują poprzez zmiany cen na rynku walutowym

•Interwencje walutowe banku centralnego są dopuszczalne, ale sporadycznie, w nietypowych sytuacjach na rynku.

•Przez interwencje władze nie mogą wpływać na kurs rynkowy dłużej niż przez trzy dni, a informacja o przeprowadzonej interwencji musi być dostępna dla MFW

Kurs płynny kierowany

•Cena waluty zależy od podaży i popytu

•Władze odpowiadające za politykę walutową mogą interweniować, ale nie są zobowiązane do tego żadnymi regułami

•Interwencje walutowe pozwalają bankowi centralnemu na kształtowanie długookresowego trendu kursu walutowego.

•System kursu kierowanego różni się względem kursu całkowicie płynnego tym, że podmioty gospodarcze mogą spodziewać się interwencji ze strony banku centralnego

KURS WALUTOWY – PODSTAWOWE POJĘCIA

Kurs walutowy informuje ile jednostek waluty A możemy wymienić za jednostkę (lub 100, lub 1000 jednostek) waluty B

To cena jednej waluty wyrażona w innej walucie

ZAPIS KURSU WALUTOWEGO USD/PLN = 3,2520/3,2670 (waluta bazowa usd) (waluta kwotowana pln) (3,25 BID, 3,26 OFFER)

Waluta bazowa – waluta, której ilość w danym kursie jest stała (1 lub 100)

Waluta kwotowana – waluta, której ilość w danym kursie zmienia się w kolejnych kwotowaniach

Kwotowanie kursu - to podanie transakcyjnych kursów kupna i sprzedaży do wiadomości potencjalnym kontrahentom

Kurs kupna – to kurs po jakim bank (kantor) kupuje walutę bazową od klientom

Kurs sprzedaży – to kurs po jakim bank (kantor) sprzedaje walutę bazową klientom

Czyli, jako klient:

• kupujemy walutę obcą po kursie sprzedaży banku (wyższym)

• sprzedajemy walutę obcą po kursie kupna banku (niższym)

Zapis kursu walutowego – do czterech miejsc po przecinku (wyjątek USD/JPY)

USD/PLN = 3,2541 (duża figura 3) pestki

1 pestka = 1 punkt (pips)

RODZAJE KWOTOWAŃ

1) Kwotowanie bezpośrednie – to znaczy, że w danym kraju waluta obca jest wyrażona w jednostkach monetarnych waluty krajowej

1, 100, 1000 jednostek waluty zagranicznej --- Ilość jednostek waluty krajowej

2) Kwotowanie pośrednie – jest to wyrażenie w danym kraju wartości waluty krajowej w jednostkach waluty obcej

1, 100, 1000 jednostek waluty krajowej -- Ilość jednostek waluty zagranicznej

Przykład: 2. Japonia USD/JPY jest dla Japończyka kwotowaniem bezpośrednim JPY/USD jest dla Japończyka kwotowaniem pośrednim 3. USA JPY/USD jest dla Amerykanina kwotowaniem bezpośrednim USD/JPY jest dla Amerykanina kwotowaniem pośrednim

Kwotowania bezpośrednie i pośrednie są do siebie odwrotnie proporcjonalne:

Jeżeli 1 USD = 4,1136 PLN to 1 PLN =1 / 4,1136 = 0,2431 USD

Spread to różnica między BID i OFFER

Marża kursowa to wielkość, jaką bank dodaje do kursu sprzedaży i odejmuje od kursu kupna waluty kwotowanej na rynku międzybankowym

DEPRECJACJA - obniżenie kursu waluty krajowej

APRECJACJA REWALUACJA - podniesienie kursu waluty krajowej

Dewaluacja i rewaluacja wynikają z decyzji urzędowych. Deprecjacja i aprecjacja są zjawiskami rynkowymi. Skutkiem deprecjacji może być dewaluacja, a aprecjacji – rewaluacja

FUNKCJE KURSU WALUTOWEGO

1.Kurs walutowy jako wyznacznik efektywności wymiany

Czynniki wpływające na efektywność wymiany:

Przy eksporcie:

• koszt krajowy w walucie krajowej + ewentualne inne koszty, także w walutach obcych

• uzyskana cena sprzedaży w walucie obcej

• kurs walutowy

Przy imporcie:

• koszt zagraniczny importu (zapłacona cena i inne koszty, w odniesieniu do towarów tworzące ich wartość celną) w walutach obcych

• cena krajowa, w walucie krajowej

• kurs walutowy

2. Kurs walutowy jako regulator wymiany

3. Instrument polityki gospodarczej

4. Instrument gier finansowych

5. Kryterium porównywalności gospodarek i dochodów

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA KURS WALUTOWY

• Produkt krajowy brutto

• Inflacja

• Stopy procentowe

• Bilans płatniczy

• Bezrobocie

• Sytuacja polityczna i wystąpienia polityków

• Polityka banku centralnego

• Wydarzenia na świecie

• Oczekiwania uczestników rynku walutowego

WYMIENIALNOŚĆ WALUT

Wymienialność waluty to gwarantowana prawem możliwość swobodnej wymiany waluty krajowej na walutę obcą i odwrotnie. Wymienialność waluty gwarantuje kształtowanie systemu cen krajowych jako pochodnej nie tylko krajowych, ale i również międzynarodowych proporcji wartości. Wymienialność pieniądza jest jednym z głównych parametrów każdej gospodarki

WYMIENIALNOŚĆ TOWAROWA A WYMIENIALNOŚĆ FINANSOWA

Wymienialność towarowa pieniądza danego kraju polega na jego zdolności do bezwarunkowej zamiany na towary i usługi Wymienialność finansowa - możliwości zamiany pieniądza jednego kraju na, uważany za wymienialny, pieniądz innego kraju, według jednolitego kursu walutowego Im mniej restrykcji walutowych, tym więcej wymienialności jego waluty

RODZAJE WYMIENIALNOŚCI WALUTY

1) Wymienialność pełna (całkowita) i częściowa (ograniczona)

Pełna wymienialność – oznacza nieograniczoną możliwość wymiany waluty krajowej na inną walutę

Oznacza stan w którym przepływ walut odbywa się swobodnie między rezydentami i nierezydentami, w dowolnej formie, w dowolnym celu, w dowolnym czasie i w dowolnej wysokości

Wymienialność częściowa – ma miejsce gdy występuje ograniczenie w stosunku do jakiegokolwiek z elementów wymienialności pełnej

Rezydent to:

 Osoba fizyczna zamieszkała w kraju

 Osoba prawna lub inny podmiot mający siedzibę w kraju

 Oddział, przedstawicielstwo lub przedsiębiorstwo nierezydenta w kraju

 Korpus dyplomatyczny Państwa Polskiego

Nierezydent to:

 Osoba fizyczna zamieszkała za granicą

 Osoba prawna lub inny podmiot mający siedzibę za granicą

 Oddział, przedstawicielstwo lub przedsiębiorstwo rezydenta za granicą

 Korpus dyplomatyczny państw obcych

RODZAJE WYMIENIALNOŚCI C.D.

2) Wymienialność wewnętrzna i zewnętrzna

Wymienialność wewnętrzna – jedynie rezydenci posiadają prawo do wymiany waluty krajowej

Wymienialność zewnętrzna – nierezydenci mają prawo do wymiany waluty krajowej i swobodę w płatnościach z tytułu transakcji bieżących; waluta może być przedmiotem notowań na międzynarodowy rynku walutowym

3) Wymienialność ze względu na zasięg terytorialny

Ograniczenie wymienialności tylko do określonej grupy krajów

 Wymienialność terytorialnie nieograniczona

4) Wymienialność obejmująca transakcje bieżące i wymienialność dotycząca transakcji na rachunku finansowym bilansu płatniczego

Wymienialność obejmująca transakcje bieżące – dotyczy płatności związanych z międzynarodowym obrotem towarami i usługami

Wymienialność dotycząca transakcji na rachunku finansowym bilansu płatniczego – dotycząca płatności związanych z inwestycjami bezpośrednimi, portfelowymi i pozostałymi rodzajami inwestycji

4) Wymienialność formalna i faktyczna

Wymienialność formalna – uwarunkowana jest oświadczeniem władz danego kraju o jej wprowadzeniu

Wymienialność faktyczna – rynek międzybankowy ocenia walutę jako wymienialną – bez względu na obowiązujące prawo dewizowe w kraju

5) Wymienialność „miękka” i twarda

Wymienialność „miękka” – obejmuje waluty wymienialne funkcjonujące w systemie kursów płynnych

Wymienialność twarda – obejmuje waluty wymienialne funkcjonujące w systemie kursów stałych

6) Wymienialność wg standardu MFW Wymienialność wg art. VIII statutu MFW

Nie dopuszcza ograniczeń dewizowych w transakcjach bieżących bez względu kogo dotyczą

Zezwala na stosowanie restrykcji walutowych w zakresie transakcji na rachunku finansowym bilansu płatniczego

Warianty wymienialności wg MFW:

1. Rezydenci (przede wszystkim eksporterzy) nie mają obowiązku odsprzedaży dewiz państwu oraz sprowadzania ich do kraju. Mogą zakładać rachunki dewizowe w kraju

2. Niestosowanie obowiązkowej odsprzedaży dewiz ale istnieje obowiązek sprowadzania ich do kraju

3. Obowiązek odsprzedaży dewiz państwu oraz sprowadzania ich do kraju

MIĘDZYNARODOWE RYNKI FINANSOWE

MIĘDZYNARODOWE RYNKI FINANSOWE:

-TRADYCYJNE MIĘDZYNARODOWE RYNKI FINANSOWE

- EURORYNKI

TRADYCYJNE MIĘDZYNARODOWE RYNKI FINANSOWE:

-RYNEK WALUTOWY

- RYNEK PIENIĘŻNY

- RYNEK KAPITAŁOWY

- RYNEK INSTRUMENTÓW POCHODNYCH

SEGMENTY EURORYNKU:

- Rynek eurowalutowy

- Rynek eurokredytów

- Rynek euroakcji

- Rynek euro obligacji

MIĘDZYNARODOWY RYNEK WALUTOWY FOREX (Foreign Exchange)

Na początku XXI w. kiedy dzienny obrót = ponad 1,9 bln USD było to:

 15 razy więcej niż dzienny obrót na światowym rynku akcji

 40 razy więcej niż dzienny obrót na NYSE

 300 USD każdego dnia dla każdego człowieka na świecie

Całkowita wielkość transakcji na rynku walutowym osiągnięta w ciągu kilku dni = wartości wszystkich obrotów na rynkach towarowych w ciągu całego roku. Roczny obrót na międzynarodowym rynku walutowym jest 10-krotnie większy niż światowy PKB.

Rynek walutowy jest miejscem, na którym dokonuje się transakcji kupna lub sprzedaży walut na dowolny termin

Rynek walutowy jest rynkiem over the counter (OTC) - jest zdecentralizowany

Rynek OTC – nieregulowany, zdecentralizowany, funkcjonujący poza zorganizowanymi systemami obrotu, brak zorganizowanej postaci oraz fizycznej lokalizacji

Jest rynkiem globalnym, dla którego nie mają znaczenia granice geograficzne czy polityczne. Dynamiczny rozwój międzynarodowego rynku walutowego rozpoczął się od lat 70. XX w. Od połowy lat 70-tych Forex stał się rynkiem „oderwanym” od realnego obrotu gospodarczego – zdominowanym przez transakcje czysto finansowe, o charterze spekulacyjnym. Ekspansja Forex w latach 70. i 80. XX w. warunkowana czynnikami związanymi z procesem finansjalizacji. W latach 90. nastąpiło dalsze rozszerzenie zasięgu geograficznego tego rynku

Notowania na rynku walutowym trwają całą dobę, 5 dni w tygodniu. Rynek walutowy nigdy nie śpi. Przerwa trwa jedynie w weekend od piątku od 22:00 do niedzieli do 23:00. W czasie jednej doby odbywają się 4 sesje. Każda z nich posiada inne godziny otwarcia, ponieważ centra światowego handlu - w innych strefach handlowych. Największa aktywność - dla polskiego czasu będą to godziny 9:00-18:00 (o 9:00 startuje Europa, a o 14:00 USA). W ciągu tygodnia należy uważnie przyglądać się sesjom poniedziałkowym i piątkowym. To rynek bez barier politycznych i granic terytorialnych. 50% obrotów na międzynarodowym rynku walutowym przypada na Wielką Brytanię i USA. Główne rynki to Londyn, Nowy Jork i Tokio. Najważniejszą walutą na Forex pozostaje dolar amerykański, chociaż od kilku lat daje się zauważyć spadek udziału dolara w dziennych obrotach na tym rynku. Wzrasta znaczenie walut krajów z grupy rynków wschodzących Waluty występują w parach walutowych, gdzie cena jednej waluty wyrażona jest w jednostkach drugiej waluty Najbardziej popularne pary walutowe to: EUR/USD, GBP/USD, USD/CHF oraz USD/JPY. Każda para walutowa składa się z waluty bazowej oraz kwotowanej. Inwestowanie na rynku Forex polega najogólniej na wymianie jednej waluty na drugą, w celu odniesienia zysku wynikającego ze zmiany jej kursu Inwestor kupuje walutę, której przewidywany kurs ma wzrosnąć, natomiast sprzedaje walutę, której przewidywany kurs ma spaść

ZALETY FOREX

-Łatwy dostęp - rozwój technologii internetowych, powstały możliwości elektronicznego łączenia małych i rozbijania dużych zleceń. Dzięki temu można zacząć inwestowanie z niewielkimi pieniędzmi

-Wyjątkowa płynność - ogromny rynek – wyjątkowo płynny. Można złożyć zlecenie mając pewność realizacji dosłownie online

- Handel przez 24h/dobę

- Zarabianie zarówno przy trendzie zwyżkowym jak i zniżkowym - możliwość osiągania zysków zarówno przy wzroście jak i przy spadku danej waluty

Dźwignia - dochodząca do 200 : 1 oznacza np. 500$ można kontrolować kupno lub sprzedaż walut o wartości 100.000 USD Jeśli kurs waluty wzrośnie tylko o 0,5%, zysk wyniesie (0,5% z 100.000 USD = 500)

STRATY OBLICZA SIĘ W IDENTYCZNY SPOSÓB

90% handlujących na rynku walutowym traci pieniądze, 5% - wynik neutralny 5% - zysk

PODZIAŁ RYNKU WALUTOWEGO

Rynek walutowy:

- Rynek natychmiastowy (kasowy, spot) - Dostawa waluty następuje na drugi dzień roboczy po dniu zawarcia transakcji

- Rynek terminowy (forward) - Dostawa waluty następuje później niż na drugi dzień roboczy

Rynek walutowy:

-Rynek walutowy wolny

- Rynek walutowy reglamentowany

- Rynek walutowy pośredni

Rynek wolny – rezydenci mogą bez żadnych ograniczeń wymieniać środki płatnicze swojego kraju na waluty obce

Rynek pośredni – ściśle określone przez władze państwowe sfery obrotu walutowego są reglamentowane, natomiast inne są w pełni wolne

Rynek reglamentowany – występuje państwowy monopol walutowy. Rezydenci zmuszeni do odsprzedaży określonej instytucji państwowej zarobione za granicą środki. Przyczyna „czarnego rynku”

TRANSAKCJE NA RYNKU WALUTOWYM

Transakcja walutowa – to wymiana jednej waluty na drugą według uzgodnionego kursu i w określonym terminie dostawy waluty. Transakcje walutowe zawierane są w trzech podstawowych celach:

- handel i inwestycje

- zabezpieczenie

- spekulacja – 95% transakcji

ELEMENTY TRANSAKCJI WALUTOWEJ:

-Data zawarcia transakcji, Uczestnicy transakcji, Waluty – stosuje się skróty używane w systemie płatności SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications), Kurs walutowy, Kwoty transakcji – zwykle są kwotowane w postaci określonej ilości waluty bazowej, Data rozliczenia – określa termin wymiany walut. Należy brać pod uwagę dni wolne od pracy w krajach z których pochodzi wymieniana waluta, Instrukcje płatnicze – przy zawieraniu transakcji należy dokładnie określić miejsce dokonania płatności

28 SPOSOBY ZAWIERANIA TRANSAKCJI WALUTOWYCH

-Bezpośrednie połączenia międzybankowe przez telefon

-Transakcje zawierane przez tradycyjnych dealerów posługujących się gestykulacją

-Transakcje walutowe za pośrednictwem Internetu

- Bezpośrednie transakcje z wykorzystaniem systemów elektronicznych np. Thomson Reuters Eikon

TRANSAKCJE NA RYNKU WALUTOWYM:

1. Transakcje kasowe

2. Transakcje terminowe

3. Transakcje swap

4. Transakcje opcyjnie

1. Transakcje kasowe (spot, natychmiastowe, bieżące, dostawcze)

 To kontrakt dotyczący wymiany jednej waluty na drugą, z terminem rozliczenia – w ciągu 2 dni roboczych (data waluty spot)

WALUTOWE KONTRAKTY NATYCHMIASTOWE

 Są transakcjami rzeczywistymi

 Rynek transakcji spot to rynek o niemal doskonałej konkurencji (jednorodność produktu, uczestnicy, łatwy dostęp, przejrzystość)

 Dzień rozliczenia musi być dniem roboczym w obydwu krajach, których walut dotyczy transakcja

1. Transakcje terminowe – transakcje kupna lub sprzedaży walut w przyszłości lub w określonym dniu w przyszłości, (później niż na drugi dzień roboczy) po określonym kursie terminowym

WALUTOWE KONTRAKTY TERMINOWE

Zawarcie transakcji terminowej określa się mianem otwarcia pozycji

Nabywca kontraktu terminowego zajmuje pozycję długą, sprzedawca – pozycję krótką

 Zawarcie transakcji przeciwnej to zamknięcie pozycji

KURS TERMINOWY

To cena waluty w przyszłości ustaloną dzisiaj

KURS TERMINOWY = KURS KASOWY  PUNKTY TERMINOWE

Wysokość kursu terminowego nie jest w praktyce równa wysokości kursu kasowego. Wynika to z faktu, że poziom stóp procentowych jest różny w poszczególnych krajach.

PRZYKŁAD:

• Oprocentowanie 6-miesięczego depozytu w USD jest wyższe (4,5%) od 6-miesięcznego oprocentowania w CHF (3%)

• W sytuacji gdyby kurs kasowy i kurs terminowy USD/CHF były równe i wynosiły 1,7300, wtedy szwajcarski inwestor dysponujący kwotą 173.000 CHF:

1.Kupiłby 100.000 USD za franki szwajcarskie po kursie 1,7300

2. Dokonał 6-mies. depozytu w dolarach (4,5%) i po upływie 6 mies. otrzymałby 104.500 USD

3. Zamieniłby z powrotem dolary na franki szwajcarskie po kursie 1,7300 i otrzymałby 180.785 CHF

• Gdyby szwajcarski inwestor dokonał inwestycji tylko we franki szwajcarskie, pomijając konwersję na dolary otrzymałby po 6 miesiącach kwotę niższą o 2.595 CHF i równą 178.190 CHF

• 180.785 CHF - 178.190 CHF = 2.595 CHF

• W praktyce kurs terminowy USD/CHF (za 6 miesięcy) będzie różnił się od kursu kasowego

• Wyższy zysk na dolarach musi zostać wyrównany niższą wartością dolara w transakcji terminowej oraz niższy zysk na frankach francuskich musi zostać wyrównany wyższą wartością franka szwajcarskiego w przyszłości

Kurs terminowy „z dyskontem” – w przyszłości zapłacimy mniej jednostek waluty kwotowanej za jednostkę waluty bazowej

Kurs terminowy będzie niższy od kursu spot

Kurs terminowy „z premią” – w przyszłości zapłacimy więcej jednostek waluty kwotowanej za jednostkę waluty bazowej

Kurs terminowy będzie wyższy od kursu spot

Kurs terminowy podobnie jak kurs kasowy kwotuje się podwójnie

PRZYKŁAD: Oblicz 3-miesięczny kurs terminowy USD/PLN mając dane: Kurs spot USD/PLN = 3,1000 Oprocentowanie 3-miesięcznych depozytów w USD 2% (p.a.) Oprocentowanie 3-miesięcznych depozytów w PLN 3,5% (p.a.)

3. Transakcje swap

Transakcje swap - następuje zamiana jednej waluty na drugą na rynku natychmiastowym, z jednoczesną zamianą tychże walut w terminie późniejszym SWAPY WALUTOWE

4. Transakcje opcyjne

Transakcje opcyjne – nabywca opcji posiada prawo do kupna lub sprzedaży określonej ilości waluty po określonym kursie w określonym dniu lub przed określoną datą. Sprzedawca opcji ma obowiązek, w zamian dostaje premię opcyjna od kupującego opcję OPCJE WALUTOWE

Szybkie i efektywne zawieranie transakcji na rynku walutowym umożliwia międzybankowy rynek walutowy

Na międzybankowym rynku walutowym banki mogą kupować i sprzedawać duże kwoty walut

BANKI CENTRALNE

– działają na rynku w celu realizacji polityki pieniężnej

- utrzymują kurs waluty krajowej na poziomie sprzyjającym rozwojowi gospodarczemu i stabilności cen

- zarządzają rezerwami walutowymi państwa

- mogą regulować podaż waluty na rynku i jej kurs

- ich udział w forex - kilka procent

Banki centralne prowadzą wiele różnych operacji walutowych. Wynikają z obowiązku rozliczania operacji rządowych (np. rozliczenia zagranicznych emisji obligacji, wpływu transferów strukturalnych z UE), z rozliczeń z bankami komercyjnymi, z uczestnictwa w różnych organizacjach międzynarodowych itp. Prowadzone w taki sposób, by nie wpływały na wartość kursu walutowego

W Polsce: „Od 12 kwietnia 2000 r. kurs złotego jest kursem płynnym i nie podlega żadnym ograniczeniom. Bank centralny nie stawia sobie za cel określenia z góry poziomu kursu złotego do innych walut. Zastrzega sobie jednak prawo do interwencji, o ile uzna je za konieczne do realizacji celu inflacyjnego”.

Interwencja walutowa - działanie banku centralnego na rynku walutowym mające na wpłynięcie na wartość kursu walutowego

SŁABY KURS WALUTY KRAJOWEJ - BC sprzedaje na rynku waluty obce

SILNY KURS WALUTY KRAJOWEJ - BC kupuje na rynku waluty obce

Waluty obce, używane przez BC w takich interwencjach, pochodzą z jego rezerw dewizowych

BANKI KOMERCYJNE

-Celem działań na forex jest zysk

-Inwestują we własnym imieniu lub na zlecenie klientów

-Obracają olbrzymimi kwotami

-Są animatorami rynku – kreatorami rynku (market makers) przez co oddziałują na płynność rynku

Kompleksowość produktów w połączeniu z dużymi kwotami transakcji spowodowały powstanie w bankach komercyjnych trzech jednostek odpowiedzialnych za zawieranie transakcji na Forex:

1) Dealing room (front office) Zawierane są tu pozagiełdowe transakcje finansowe

2) Middle office Dział ten tworzą specjaliści – ekonomiści, analitycy, radcy prawni – wsparcie dealing roomu

3) Back office Odbywa się tu cały proces operacyjno-księgowy: przetwarzanie i sprawdzanie danych, rozliczanie i zarządzanie gotówką

INNE INSTYTUCJE FINANSOWE

Cel - najczęściej powiększenie zysków klientów (i swoich). Obserwują rynek, wyszukują różnego rodzaju okazji inwestycyjnych przynoszących zysk

FUNDUSZE HEDGINGOWE

Aktywni spekulanci na rynku walutowym. Ich działalność może czasami destabilizować kursy walut, jak również wpływać na ustalanie poziomów kursów niemających odzwierciedlenia we wskaźnikach fundamentalnych

Klienci:

 banki komercyjne

 klienci pozabankowi:

– inne instytucje finansowe

- przedsiębiorstwa

- osoby fizyczne

BROKERZY

Pośrednicy, nie przeprowadzają transakcji na własny rachunek. Wyszukują potencjalnych stron transakcji walutowych. Na rynku detalicznym - umożliwiają transakcje między klientami indywidualnymi a największymi inwestorami - na elektronicznych platformach transakcyjnych. Dokonują analiz rynku - na ich podstawie doradzają swoim klientom

Zabezpieczający się przed ryzykiem kursowym - instytucje finansowe, przedsiębiorstwa, osoby fizyczne stosujące strategię strategia polegająca na zabezpieczaniu się przed zmianą kursu waluty

Animatorzy rynku – banki i brokerzy

Spekulanci – to instytucje finansowe, osoby fizyczne czy przedsiębiorstwa, które szukają dodatkowej alternatywy inwestycyjnej i chcą zarabiać na różnicach kursowych

Spekulacja (łac. spoglądać w przyszłość, wypatrywać) – kupować taniej, sprzedawać drożej

Ze spekulacją nierozerwalnie związane jest ryzyko – jego poziom zależy m.in. od kapitału zaangażowanego na rynku FX „Im większą sumą obracasz, tym większe ryzyko ponosisz”

Dla inwestora indywidualnego - ryzyko spekulacji związane ze zdolnością lub jej brakiem, przewidywania wystąpienia odpowiedniego trendu spadkowego lub wzrostowego

Arbitrażyści – zawierają transakcje jednocześnie na minimum dwóch rynkach w celu wykorzystania różnic kursowych

Obecnie na skutek rozwoju infrastruktury komunikacyjnej – arbitraż walutowy jest bardzo trudny

Szybki przepływ informacji powoduje, że anomalie (znaczne różnice kursowe) prawie że nie występują

Spekulacja a arbitraż

Ryzyko: spekulacja – tak, arbitraż - nie

Transakcje: spekulacja – transakcje terminowe, arbitraż – transakcje spot

MIĘDZYNARODOWY RYNEK PIENIĘŻNY

 To międzynarodowy rynek płynnych aktywów

 Rynek ten ułatwia przypływ pieniądza między krajami

 Na rynku tym handluje się nie tylko pieniądzem ale również krótkoterminowymi papierami wartościowymi (krótkoterminowe obligacje, weksle, certyfikaty depozytowe, itd.)

Głównymi „graczami” na tym rynku są duże między- narodowe banki komercyjne

Banki nabywają czasowo wolne środki i nabywają krótkoterminowe papiery wartościowe

MIĘDZYNARODOWY RYNEK KAPITAŁOWY

Jest to rynek, na którym dokonuje się obrotu papierami wartościowymi o terminie wykupu dłuższym niż rok między inwestorami pochodzącymi z różnych krajów

Akcje zagraniczne – to akcje emitentów zagranicznych

Akcje zagraniczne pozwalają przedsiębiorstwom pozyskiwać kapitał w skali globalnej

Nabywcami akcje zagraniczne są inwestorzy instytucjonalni, banki komercyjne i indywidualni inwestorzy (USA – ok. 50%, Europa ok. 10-20%)

Obligacje zagraniczne – obligacje emitowane przez nierezydentów na rynku krajowym w walucie krajowej

• Na przykład: obligacje w dolarach emitowane przez podmioty zagraniczne w USA to tzw. Yankee bonds

• Na przykład: obligacje w jenach emitowane przez podmioty zagraniczne w Japonii to tzw. Samurai bonds

MIĘDZYNARODOWY RYNEK INSTRUMENTÓW POCHODNYCH

To rynek, gdzie dokonuje się obrotu instrumentami pochodnymi między inwestorami pochodzącymi z różnych krajów

EURORYNKI

Nie mają nic wspólnego z europejską walutą EURO!

Eurorynki to rynki walut i papierów wartościowych, będące poza jurysdykcją rządów, których waluty znajdują się w obrocie

Są to rynki ponadnarodowe typu OTC (over-the- counter) i offshore

Eurowaluta to waluta narodowa kraju poza jego granicami (w każdym miejscu na świecie)

Na przykład: Eurodolary to dolarowe operacje bankowe, które podlegają innym regulacjom niż te istniejące na krajowym rynku dolarowym w USA

PRZYKŁAD TRANSAKCJI EURORYNKOWEJ:

Japoński bank wykorzystuje własne depozyty dolarowe w Londynie w celu zakupienia denominowanych w dolarach akcji, które zostały wyemitowane w Londynie przez korporację, której siedziba główna znajduje się w Mexico City

Cecha charakterystyczna eurorynków to eksterytorialność dokonywanych na nim operacji bankowych, decydująca o swobodzie działania jego uczestników

 Jest to rynek hurtowy – pojedyncze transakcje są kwotowane w setkach tysięcy dolarów

GENEZA EURORYNKÓW

Powojenne rezerwy dolarowe ZSRR znajdowały się w nowojorskich bankach -> „Zimna wojna” zwiększała obawy przed zamrożeniem radzieckich aktywów przez USA -> Dlatego ZSRR przeniósł swoje depozyty dolarowe do banków europejskich, które lokowały je w Nowym Jorku -> POWSTAJE RYNEK EURODOLAROWY (lata 50)

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE ROZWOJOWI EURORYNKÓW (M.IN.)

• Popyt na dolary w latach 50. i 60.

• Dynamiczny rozwój handlu światowego

• Internacjonalizacja

• Liberalizacja finansowa

• Ograniczenia w pożyczkach dolarowych w USA i pożyczkach w funtach w Wielkiej Brytanii

• Atrakcyjne oprocentowanie i warunki kredytowania na eurorynkach

• Kryzys paliwowy i napływ petrodolarów w latach 70.

KRYZYS PALIWOWY I NAPŁYW PETRODOLARÓW - WYJAŚNIENIE

OPEC podniósł ceny ropy naftowej w 1974 r. (w ciągu doby z kilku na 25 USD za baryłkę) -> W rezultacie przemysł w USA, Europie i Japonii poniósł znacznie wyższe koszty -> Kraje produkujące ropę zwiększyły swoje rezerwy dolarowe i lokowały je na eurorynku -> Banki, w których deponowane były dolary udzielały pożyczek Europie, Ameryce Łacińskiej i Azji na import ropy i finansowanie rozwoju gospodarczego -> Duża ilość dolarów wracała więc z powrotem do producentów ropy jako ich dochód -> Dolary te były reinwestowane na międzynarodowym rynku finansowych i ponownie finansowały import ropy, itd.-> Te odzyskiwane dolary to petrodolary

RYNEK EUROWALUTOWY

 To rynek na którym eurobanki przyjmują krótkoterminowe depozyty lub udzielają krótkoterminowych kredytów w eurowalucie

 Eurobanki – banki międzynarodowe, których celem jest bezpośredni lub pośredni udział w eurorynku

 Depozyty i kredyty na tym rynku z reguły nie przekraczają 6 miesięcy

INSTRUMENT RYNKU EUROWALUTOWEGO

 Eurocertyfikaty depozytowe - Emitowane przez banki Wartość powyżej 10 000 USD Krótkoterminowe (1-6 miesięcy) Sprzedawane z dyskontem lub bez

 Euronoty- Instrumenty dyskontowe taniego kredytowania Emitowane przez przedsiębiorstwa (międzynarodowe) gwarantowane przez banki komercyjne lub inwestycyjne Krótko- (6 miesięcy) i średnioterminowe (1-10 lat)

 Euroweksle handlowe - Niegwarantowane weksle emitowane przez przedsiębiorstwa i banki Krótkoterminowe 1-6 miesięcy

RYNEK EUROKREDYTÓW

 Jest to rynek kredytów średnioterminowych (5-8 lat, 1-15 lat), konsorcjalnych udzielanych przez banki wg zmiennej stopy procentowej

 Centrum tego rynku to Londyn (LIBOR)

RYNEK EUROOBLIGACJI

 Rynek euroobligacji to rynek, na którym emituje się obligacje w walutach innych niż waluta kraju w którym ten rynek się znajduje

• Na przykład: obligacje w dolarach emitowane w Wielkiej Brytanii

 To rynek finansowania długoterminowego

Obligacje międzynarodowe:

- Euroobligacje

- Obligacje zagraniczne

- Obligacje globalne

 Obligacje globalne – to wielkie emisje obligacji lokowane jednocześnie na najważniejszych rynkach finansowych świata

RYNEK EUROAKCJI

 To rynek, na którym emituje się akcje w walutach innych niż waluta kraju, w którym ten rynek się znajduje

 Rynek euroakcji to głównie Londyn

 Nabywcy euroakcji to głównie inwestorzy instytucjonalni, a emitenci są bardzo zróżnicowani

BILANS PŁATNICZY

W przedsiębiorstwie sporządzanie bilansu jest niezbędne. Podobnie jest na poziomie kraju – tu sporządza się bilans płatniczy. Bilans płatniczy to zestawienie wszystkich istotnych transakcji zawieranych przez kraj z zagranicą. Bilans płatniczy jest cennym źródłem informacji nie tylko o transakcjach zagranicznych ale i o trendach rozwojowych

Dla kogo dane w bilansie płatniczym są ważne?

Dla bardzo wielu podmiotów: dla rządu, ekonomistów, inwestorów krajowych i zagranicznych, instytucji finansowych, polityków

Informacje w bilansie płatniczym są pomocne:

• W ocenie zdolności kredytowej kraju

• W przewidywaniu presji na rezerwy walutowe kraju

• Jako wskaźnik do analizy trendów w krajowej gospodarce

• W przewidywaniu działań rządu i banku centralnego

• W analizie ryzyka kraju

• W ocenie „stanu zdrowia” gospodarki krajowej

Bilans płatniczy to rejestr wszystkich transakcji ekonomicznych między podmiotami krajowymi (osobami fizycznymi i prawnymi) państwa prowadzącego bilans a podmiotami zagranicznymi w określonym czasie

Transakcje ekonomiczne to wzajemna wymiana dóbr, usług, pieniędzy i innych aktywów

Podmioty krajowe czy zagraniczne – decyduje o tym pobyt

Przykład: Cudzoziemcy i przedstawicielstwa zagranicznych firm prowadzący stale działalność gospodarczą w Polsce to podmioty krajowe. Polak pracujący za granicą i przekazujący pieniądze do kraju to podmiot zagraniczny

Czas sporządzania bilansu – różne okresy w zależności od potrzeb i możliwości technicznych. Korzystnie jest sporządzać bilans w okresach miesięcznych, kwartalnych i półrocznych. Roczny bilans jednak pozwala na zmniejszenie skutków wahań okresowych i sezonowych. Sporządzanie bilansu płatniczego to podstawowy obowiązek państw-członków Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Bilans płatniczy sporządza się w walucie własnej. Można jednak zestawiać go w innej walucie najczęściej w USD

Bilans płatniczy od 2004 r. sporządza się :

Na bazie transakcji - pokazuje transakcje niefinansowe i finansowe między pomiotami polskimi i zagranicznymi – (ujednolicenie sprawozdawczości z UE) Informacje: pochodzą z NBP, GUS i są zbierane m.in. od przedsiębiorstw, urzędów celnych, instytucji finansowych (Zobacz: „Biuletyn Informacyjny NBP”)

SKŁADNIKI BILANSU PŁATNICZEGO A. Rachunek bieżący:

• Towary

• Usługi – np. transportowe, pocztowe, telekomunikacyjne, podróże, turystyka,

• Dochody – np. wynagrodzenia pracowników, odsetki od środków na rachunkach bankowych,

• Transfery bieżące – np. dary, pomoc bezzwrotna, podatki i opłaty na rzecz polskiego sektora rządowego, spadki, renty itp. W związku z wejściem do UE, Polska uzyskuje wysokie wpływy z tytułu transferów środków unijnych

B. Rachunek kapitałowy

Obejmuje transfery kapitałowe: np. umorzenie długu, zakup/sprzedaż praw własności patentów, praw autorskich, znaków handlowych itp. Tutaj też: środki z UE!

C. Rachunek finansowy

Transakcje finansowe obejmujące inwestycje bezpośrednie, portfelowe, pozostałe inwestycje oraz pochodne instrumenty finansowe

D. Saldo błędów i opuszczeń

Pozycja korygująca - wynika z transakcji nie zarejestrowanych lub nieprawidłowo ujętych Wynika z trudności związanych ze skompletowaniem lub przeliczeniem danych Jest „sztuczną” pozycją korygującą

E. Oficjalne aktywa rezerwowe (rezerwy walutowe)

To zasób walut obcych, zagranicznych papierów wartościowych i złota zarządzany przez bank centralny

Wytłumaczenie podstawowych pojęć o bilansie płatniczym na podstawie gospodarstwa domowego zobacz– Michał Rubaszek: Bilans płatniczy - dwa spojrzenia

Bilans płatniczy – księgowania

Bilans płatniczy oparty jest na zasadzie rachunkowości podwójnego zapisu – podobnie jak w przedsiębiorstwie

Każda transakcja ekonomiczna ma dwa zapisy w bilansie płatniczym: debetowy i kredytowy o tej samej wielkości

Zasada księgowania jest taka:

• cokolwiek opuszcza kraj (np. eksport) i stwarza prawo do otrzymania zapłaty - jest zapisywane ze znakiem plus (kredyt)

• cokolwiek przyjeżdża do kraju i powoduje płatność wobec nierezydentów (np. import) jest zapisywane ze znakiem minus (debet)

PO STRONIE KREDYT (+) ZAPISUJEMY TRANSAKCJE, KTÓRE WIĄŻĄ SIĘ Z OTRZYMANIEM PRZEZ KRAJ ZAPŁATY Z ZAGRANICY. Związane z odpływem aktywów rzeczowych (eksport) i wzrostem zobowiązań wobec zagranicy

PO STRONIE DEBET (-) ZAPISUJEMY TRANSAKCJE, KTÓRE WIĄŻĄ SIĘ Z ZAPŁATĄ WOBEC ZAGRANICY Związane z napływem aktywów rzeczowych (import) i spadkiem zobowiązań wobec zagranicy

RÓWNOWAGA, NADWYŻKA, DEFICYT – BILANS PŁATNICZY

Zasadą bilansu płatniczego jest, że suma wszystkich jego pozycji musi wynosić zero

Rachunek bieżący + Rachunek kapitałowy + + Rachunek finansowy = 0

Jest to równowaga rachunkowa, ale nie ekonomiczna

Nadwyżka bilansu płatniczego – więcej pieniądza wpływa do kraju niż wypływa

Deficyt bilansu płatniczego – więcej pieniądza wypływa do kraju niż wpływa

Deficyt w rachunku obrotów bieżących równoważony nadwyżką w rachunku finansowym, czyli pożyczkami zagranicznymi -> Nadwyżka importu finansowana jest przez wzrost zadłużenia kraju -> Nie zawsze udaje się pozyskać wystarczające środki zza granicy -> Wtedy angażowane są zagraniczne środki pieniężne pozostające w dyspozycji banku centralnego -> Równoważenie bilansu płatniczego skutkuje spadkiem rezerw walutowych

JAKIE CZYNNIKI WPŁYWAJĄ NA BILANS PŁATNICZY?

-Inflacja

- PKB

- Stopy procentowe

- Kurs walutowy

1. Inflacja - Tzw. mechanizm cenowy

Wysoki poziom cen -> krajowe towary i usługi są za drogie dla nierezydentów -> spadek eksportu -> pogorszenie się salda bilansu obrotów bieżących

Równocześnie: Wysoki poziom cen -> importowane towary i usługi są bardziej atrakcyjne w porównaniu z krajowymi -> wzrost importu -> pogorszenie się salda bilansu obrotów bieżących

1. PKB Tzw. mechanizm aktywności gospodarczej

Rośnie PKB -> rośnie dochód krajowy -> część tego dochodu przeznaczana na zakup importowanych dóbr i usług -> import rośnie

1. Stopy procentowe - Mechanizm przepływów kapitałowych

Rosnące stopy procentowe -> większy napływ kapitału na inwestycje w instrumenty finansowe -> Napływ kapitału – bilansujący czy finansujący element w bilansie płatniczym

1. Kurs walutowy Mechanizm kursu walutowego

Aprecjacja waluty krajowej -> wzrost importu i spadek eksportu -> pogorszenie się salda bilansu obrotów bieżących

EUROPEJSKI SYSTEM WALUTOWY - EWOLUCJA

Pomysł wspólnej waluty w Europie Zachodniej pojawił się pod koniec lat 60-tych 1971 r. - plan Pierre Wernera – pierwszy oficjalny plan unii walutowej i wspólnej waluty dla 6 państw EWG (Francja, Niemcy, Włochy, Holandia, Belgia, Luksemburg)

Plan Wernera (10 lat) zakładał: • koordynację polityki gospodarczej • tworzenie instytucji wspólnotowych (Europejski Fundusz Współpracy Walutowej) • wspólnotowe normy postępowania (tzw. wąż walutowy)

Wąż walutowy – ograniczenie marży wahań wzajemnych kursów między walutami EWG

Waluty EWG mogły się wahać w stosunku do dolara o ± 2,25% (marża wahań 4,5%), a wobec siebie o ± 1,125% (marża wahań 2,25%)

„Wąż walutowy” - próbą zapełnienia luki stabilizacji kursowej po upadku systemu z Bretton Woods „Wąż w tunelu” nie przyniósł oczekiwanych rezultatów (po 2 mies. opuściła go Irlandia i W. Brytania)

Duża zmienność kursów walutowych wynikająca m.in. kryzysu paliwowego i znacznymi wahaniami stóp inflacji w krajach EWG utrudniało utrzymywanie węża w tunelu W marcu 1973 r. „wąż” wyszedł z „tunelu”

Po przywróceniu stabilności gospodarczej w Europie Francja i Niemcy podjęły drugą próbę współpracy walutowej

W 1979 r. wprowadzono Europejski System Walutowy (ESW) Celem ESW stworzenie w Europie strefy stabilizacji walutowej, ustabilizowanie wzajemnych kursów walut europejskich Narzędziem – Europejski Mechanizm Kursowy

1. Europejski Mechanizm Kursowy – To mechanizm ustalania i stabilizacji wzajemnych kursów walut Wspólnoty (ERM – Exchange Rate Mechanism) ERM był zmodyfikowanym „wężem” walutowym 2. Europejska Jednostka Walutowa - ECU ECU pełniła przede wszystkim funkcję środka płatniczego między bankami centralnymi UE. ECU oparta była na koszyku walut 12 krajów członkowskich (dominująca rola marki) ECU - łącznikiem pomiędzy ESW a przyszłą Unią Gospodarczą i Walutową Każda waluta EWG miała ustalony kurs centralny w stosunku do ECU Kursy walutowe mogły się odchylać o 2,25% (waluty mocniejsze) lub 6% (waluty słabsze) w górę i w dół Osiągnięcie maksymalnej rozpiętości marż oznaczało konieczność interwencji banków centralnych 3. Mechanizm kredytowy Mechanizm kursowy miał być wspierany przez mechanizm kredytowy Stanowił pomoc w sytuacjach kryzysowych – kredyty krótko-, średnio- i długoterminowe na finansowanie interwencji walutowych i pokrywanie deficytu bilansu płatniczego Ważne wydarzenie dla integracji walutowej – ogłoszenie planu Delors’a w 1989 r. Wg. planu w unii walutowej:

1) Pełna i nieodwracalna wymienialność walut 2) Swoboda przepływu kapitału, integracja rynku finansowego 3) Eliminacja marż wahań kursów walutowych i nieodwracalne usztywnienie relacji kursowych

Plan Delors’a stał się podstawą traktatu z Maastricht (1992 r.)

Funkcjonowanie ESW w latach 1979-1992 ocenia się pozytywnie – stabilizacja walut krajó członkowskich Jednak w 1993 r. miał miejsce kryzys walutowy w krajach Wspólnoty (już jesienią 1992 r. z ERM wycofano brytyjskiego Funta i włoskiego lira) Utrzymywanie stałych kursów walutowych pobudzało Spekulację walutową i załamało ERM (również recesja gospodarcza)

W okresie kryzysu systemu 1993 r. - pasmo poszerzono do ±15%. Praktycznie kursy płynne. Pomimo kryzysu prace nad integracją walutową trwały Ukoronowanie prac – traktat z Maastricht.7 lutego 1992 r. w Maastricht podpisano Traktat o Unii Europejskiej Wyznaczył etapy tworzenia oraz podstawowe instytucje UGW. Wprowadził obowiązek stabilizacji cen i unikania nadmiernych deficytów budżetowych, umocnienia niezależności narodowych banków centralnych. Utworzył Europejski Instytut Walutowy (przyszły Europejski Bank Centralny). Sformułował kryteria zbieżności Postanowił o wprowadzeniu euro od 1.01.1999 r.

Etap I od 1 lipca 1990 r. do 31 grudnia 1993 r. Utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego opartego na tzw. czterech swobodach (swobodzie przepływu towarów, usług, osób i kapitału na terenie UE) Etap II Od 1 stycznia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r. Najważniejszym zadaniem - spełnienie przez państwa członkowskie kryteriów zbieżności oraz powołanie Europejskiego Instytutu Walutowego (później Europejski Bank Centralny)

KRYTERIA ZBIEŻNOŚCI GOSPODARCZEJ - KRYTERIA Z MAASTRICHT - KRYTERIA KONWERGENCJI 1. Stabilność cen - średnia roczna stopa inflacji nie wyższa niż 1,5 punktu procentowego stopy inflacji w trzech krajach UE o najniższej stopie 2. Deficyt budżetowy - deficyt budżetowy nie większy niż 3% PKB 3. Dług publiczny nie więcej niż 60% PKB 4. Średnia długoterminowa stopa procentowa – nie może być wyższa o więcej niż 2 punkty procentowe w porównaniu z odpowiednią stopą procentową w trzech państwach UE o najniższej stopie inflacji 5. Uczestnictwo w mechanizmie kursów walutowych ERM II – waluta narodowa w ERM przez okres co najmniej 2 lat i bez dewaluacji

Etap II cd. Początek 1998 r. – koniec 1998 r. - ogłoszenie listy krajów zakwalifikowanych do EUGiW - przyjęcie prawodawstwa niezbędnego do wprowadzenia euro - przygotowanie systemu finansowego do przyjęcia nowej waluty

31 grudnia 1998 r. Ustalenie sztywnych kursów walutowych między euro a walutami państw uczestniczących w EUGiW

Etap III od 1 stycznia 1999 r. 1. Okres przejściowy: 1 stycznia 1999 – 31 grudnia 2001 - euro samodzielną walutą EUR 1 = XEU 1 - rozpoczęcie działalności przez Europejski Bank Centralny - euro używane tylko w rozliczeniach bezgotówkowych - nowe emisje instrumentów finansowych – wyłącznie w euro - osoby prywatne i przedsiębiorstwa mogą mieć rachunek bankowy w euro

2. Okres końcowy: 1 stycznia – 31 lipca 2002 - banknoty i monety euro wprowadzone do obiegu - narodowe banknoty i monety stopniowo wycofywane z obiegu - płace, świadczenia socjalne i transakcje detaliczne dokonywane w euro - zakończenie procesów dostosowawczych w instytucjach publicznych i jednostkach usługowych - narodowe waluty przestają być prawnym środkiem płatniczym

Od 1 sierpnia 2002 r. euro jedynym środkiem płatniczym w EUGiW Po wprowadzeniu euro nadal funkcjonuje ESW i w jego ramach ERM II Nowy mechanizm kursowy stanowi punkt odniesienia dla państw pozostających poza EUGiW oraz dla krajów kandydujących do UE. Uczestnictwo w nim jest dobrowolne. W ERM II obowiązuje przedział wahań kursowych maksymalnie +/-15% względem euro A co z państwami, które nie przyjęły euro? Państwa z derogacją - państwa UE, które nie przyjęły euro, ale są zobowiązane dokonywać wszelkich działań zmierzających w tym kierunku: Szwecja i wszystkie państwa przyjęte do UE 1 maja 2004 r. Wielka Brytania i Dania - kraje z klauzulą opt -out - samodzielnie zadecydują czy przystąpią do strefy euro

EUROPEJSKI BANK CENTRALNY (EBC) Odpowiada za wspólną walutę europejską. Głównym celem EBC jest ochrona siły nabywczej tej waluty i utrzymanie stabilności cen w strefie euro (19 krajów). Działa od 1 stycznia 1999 r., siedziba Frankfurt nad Menem Cel polityki pieniężnej to utrzymanie wzrostu cen na poziomie nie przekraczającym 2% rocznie

Czyni to na dwa sposoby: 1. Przez kontrolowanie podaży pieniądza 2. Przez monitorowanie tendencji cen i ocenę ryzyka, jakie niosą one dla stabilności cen w strefie euro EBC wraz z narodowymi bankami centralnymi wszystkich państw Unii Europejskiej (28 państw) tworzy Europejski System Banków Centralnych (ESBC)

EBC wraz z narodowymi bankami centralnymi państw, które przyjęły wspólną walutę euro tworzy Eurosystem

GŁÓWNE ZADANIA EBC • definiowanie i realizacja polityki pieniężnej strefy euro • prowadzenie operacji walutowych • utrzymywanie oficjalnych rezerw dewizowych państw strefy euro i zarządzanie tymi rezerwami, • wspieranie sprawnego funkcjonowania systemów płatniczych • Decyduje o emisji banknotów euro • Pełni również funkcje doradcze: może wyrażać opinię wobec organów UE i organów narodowych w kwestiach należących do zakresu jego kompetencji