RUCHY

-Zgięcia i wyprostu,

-Odwodzenie i przywodzenie,

-Rotacje: zewnętrzne i wewnętrzne: w lewo lub wprawo,

-Skręcające: ruchy kombinowane.

PŁASZCZYZNY I OSIE

Ruchy odbywają się zawsze w osi stawu. Istnieją 3 osie i 3 płaszczyzny.

Osie: pionowa, strzałkowa (prostopadle do ciała-jak strzała), poprzeczna (biegnie w poprzek naszego ciała-z boku)

Płaszczyzny: czołowa, strzałkowa, poprzeczna

W Płaszczyżnie czołowej-osi strzałkowej zachodzi ruch odwodzenia i przywodzenia.

W Płaszczyżnie poprzecznej-osi pionowej: rotacja i skręt;

W płaszczyźnie strzałkowej-osi poprzecznej: ruchy zgięcia i wyprostowania

Dział anatomii, który zajmuje się układem kostnym, to OSTEOLOGIA (dzielimy na ogólną i szczególną).

RODZAJE KOŚCI: długie, płaskie, krótkie, pneumatyczne

• Długie-kość udowa,strzałkowa,ramienna.

• Płaskie-łopatka, czaszka

• Krótkie- nadgarstek

• Pneomatyczne- są puste w środku wypełnione powietrzem .sitowa, żuchwa- kości czaszki .

Na podstawie budowy kości, jej rozmiarów możemy określić płeć oraz wiek osobnika.

Kości PODZIAŁ TOPOGRAFICZNY:

• Czaszki

• kręgosłup

• Kończyny górne i dolne

• Klatka piersiowa

KOŚCI CZASZKI dzielimy na kości mózgoczaszki i twarzoczaszki.

KOŚCI MÓZGOCZASZKI tworzą puszkę kostną, w której znajduje się mózg wraz z oponami. Wyróżniamy w niej sklepienie, podstawę i jamę czaszki. Jama czaszki dzieli się na 3 zagłębienia, dół przedni, środkowy i tylny.

W skład mózgoczaszki składa się z kości potylicznej, kość klinowa, kość skroniowa, kości ciemieniowe, kość czołowa, kości sitowe

KOŚCI TWARZOCZASZKI. W twarzoczaszce znajdują się początkowe części układu oddechowego i trawiennego oraz narządy zmysłu: wzroku, powonienia i smaku.

W jej skład wchodzą następujące kości: małżowiny nosowe dolne, kości nosowe, kości łzowe, kości jarzmowe, kość podniebienia, szczęka, lemierz, żuchwa,

KRĘGOSŁUP. Zbudowany jest z 33-34 kręgów. Wyróżniamy

7 kręgów szyjnych, które opisujemy literą „C” (Cx- odcinek szyjny)

12 kręgów piersiowy- Th (Tx- odcinek piersiowy)

5 kręgów lędźwiowych - L (Lx- odcinek)

5 kręgów krzyżowych- S (Sx- odcinek) (żekome)

4-5 Kość (kręgów) guzicznych- Co (Cox- odcinek) zrośnięta ze sobą. (żekome)

Kregosłup przebiega w grzbietowej części tułowia i szyi w płaszczyźnie pośrodkowej ciała wygięty w kształcie dwóch połączonych liter S.

WAŻNE JEST, żeby nie doprowadzić w wieku młodzieńczym do uszkodzeń kręgosłupa (zwłaszcza) na poziomie krzyżowo guzicznym.

W większości kręgów wyróżnia się:

- część przednia (trzon)

- część tylna (łuk Kręgu)

1 krąg szyjny (szczytowy) ma odmienną budowę, nie ma trzonu, lecz ma łuk przedni. Łączy się z 2 kręgiem szyjnym (obrotowym) przez ząb kręgu obrotowego.

Od łuku kręgu odchodzi 7 wyrostków: wyrostek kolczysty, wyrostki stawowe górne, wyrostki stawowe dolne, wyrostki poprzeczne.

Na każdym poziomie występują różnice anatomiczne w budowie kręgu, gdzie na kręgach tworzą się dodatkowe wyrostki, np. wyrostki żebrowe, wyrostki dodatkowe, wyrostki suteczkowe. Otwory kręgowe sąsiednich kręgów, tworzą kanał kręgowy, w którym znajduje się rdzeń kręgowy otoczony oponami rdzenia.

W kości krzyżowej, wyróżniamy podstawę, części boczne i wierzchołek.

KLATKA PIERSIOWA zbudowana jest z 12 kręgów piersiowych, 12 par żeber oraz mostka. Żebro dzielimy na część tylną (kość żebrową) i część przednią (chrząstkę żebrową). Wyróżniamy głowę żebra i łuk żebra. Chrząstki 7 górnych żeber, łączących się z mostkiem to żebra prawdziwe. Głowa żebra łączy się z kręgami. Żebra, które nie łączą się z mostkiem ani ze sobą, nazywane są żebrami wolnymi.

MOSTEK składa się z rękojeści, trzonu, i wyrostka mieczykowatego.

KOŃCZYNA GÓRNA dzielimy na kości obręczy KG (obojczyk, łopatka), kości części wolnej kończyny (kość ramienna, k. łokciowa, k. promieniowa, k. nadgarstka, k. śródręcza, paliczki).Kości nadgarstka są ułożone w 2 szeregach po 4. Szereg bliższy: łódeczkowata, księżycowata, trójgraniasta, grochowata. Szereg dalszy 4-boczna większa i mniejsza, główkowata i haczykowata.

Kości palców stanowią paliczki:kciuk ma dwa paliczki, pozostałe palce trzy paliczki.

KOŃCZYNA DOLNA, dzielimy na obręcz kończyny (kości miednicy- biodrowa, kulszowa, łonowa),

część wolna kończyny :

• kość udowa-najdłuższa kość

• rzepka- jest częścia układu ruchu

• kość piszczelowa- kość która stanowi podpór całego ciała

• kość stępu

• śródstopia

• palców i stopy

Kość udowa zbudowana jest z głowy, szyjki, trzon, kłykcie.

Rzepka tworzy przednią ścianę stawu kolanowego (wyróżniamy podstawę i wierzchołek).

Kość piszczelowa i strzałkowa łączą się z kością udową i tworzą staw kolanowy. A wspólnie tworzą kości golenia (podudzie).

Kości stępu: kość skokowa i piętowa (szereg bliższy-górny), kość łódkowata, 3 kości klinowate i kość sześcienna.

UKŁAD STAWOWO WIĘZADŁOWY

Połączenia kości:

a. ścisłe

-więzozrosty - tkanka łączna spaja przylegające do siebie kości(to silne połaczenia wiezadłowe, np. przy kosci promieniowej i łokciowej);

-chrzęstozrosty – materiałem łaczącym jest chrząstka (np. mostek, spojenie łonowe);

-kościozrosty – powstaje wskutek zwapnienia i skostnienia(np.szew, połaczenie kosci mózgoczaszki)

b. półścisłe – zwane płaskimi stawami

c. ruchome (stawy)

OGÓLNA BUDOWA STAWU

1.Końce kości pokryte są chrząstkami stawowymi

2.Pomiędzy chrząstkami jest jama stawowa

3.Jama stawowa otoczona jest torebką stawową, która zawiera maź stawową

4.Ponadto w jamie stawowej mogą znajdować się struktury pomocnicze (więzadła, krążki)

STAWY DZIELĄ SIĘ:

I.- stawy jednoosiowe (staw zawiasowy) – staw łokciowy, kolanowy, ponieważ głównych ruch zachodzi w jednej osi

-stawy dwuosiowe (staw siodłowy, kłykciowy)

- wieloosiowe (staw kulisty-panewkowe, biodrowy) – w stawach kulistych mogą zachodzić ruchy toczenia i ślizgu

II.-stawy proste – w utworzeniu biorą udział dwie kości, np. kości paliczków, zgięcie palców, staw kolanowy i ramienny

- stawy złożone – bierze tutaj udział więcej kości(staw nadgarstkowy i barkowy).

Połączenia między kością czaszki to szwy.:

Szwy na początku życia człowieka są połączeniami chrzęstnymi i z upływem czasu i rozwoju człowieka kostnieją. Stawem w okolicy czaszki jest staw skroniowo-żuchwowy, utworzony jest on przez wyrostek kłykciowy żuchwy i dół żuchwowy kości skroniowej. Jest to staw kłykciowo-obrotowy, powoduje on ruch otwierania i zamykania ust, żucia i cofania żuchwy.

Połączenia między czaszką a kręgosłupem:

Staw szczytowo-potyliczny- utworzony jest przez kłykcie kości potylicznej i krąg szczytowy. Wykonujemy ruchy potakiwania. Jest to staw kłykciowy.

W kręgu szczytowym znajduję się więzadło poprzeczne.

Pod kręgiem szczytowym(w skrócie atlas) znajduję się krąg obrotowy(Axisem). Połączenia między tymi kręgami to staw szczytowo-obrotowy- utworzony jest przez ząb kręgu obrotowego i łuk przedni kręgu szczytowego oraz więzadło poprzeczne. Powoduje on ruchy przeczenia i ruchy kręcenia głową.

Połączenia między kręgami nazywane są chrząstkami; utworzone są przez krążki międzykręgowe, składają się z: jądra miażdżystego i pierścieni włóknistych. Krążki te są stabilizowane między kręgami przez więzadła podłużne kręgosłupa: przednie i tylnie. Stabilizujące od środka kręgosłup to więzadła żółte.

W wyniku sił zgięcia i wyprostu, które działają na kręgosłup, może dojść do uszkodzenia pierścienia włóknistego i wówczas przemienia się w jądro miażdżyste. Wtedy odczuwamy ból w kręgosłupie. Nazywamy to wypukliną, przepukliną.

Stawy żebrowo-kręgowe SA to połączenia pomiędzy trzonami kręgów a głową żebra. sa to połączenia półścisłe. Istotne tutaj są więzadła promieniste głowy żebra i połączenia żebrowo-poprzeczne które stabilizują.

Staw mostkowo-żebrowy- utworzony przez mostek i części chrzęstne żeber. więzadłami spajającymi te stawy są więzadła mostkowo-żebrowe, śródstawowe, promieniste.

Połączenia obręczy kończyny górnej

1. Staw mostkowo-obojczykowy: utworzony przez wcięcie obojczykowe mostka i koniec mostkowy obojczyka. Więzadłami są mostkowo-obojczykowe i więzadło żebrowo-obojczykowe. jest to staw kulisty;

2. Staw barkowo-obojczykowy: utworzony przez wyrostek barkowy i koniec barkowy obojczyka. jest to staw kulisty i więzadło kruczo-obojczykowe;

Połączenia obręczy górnej wolnej

1. Staw ramienny: utworzony przez zagłębienie stawowe łopatki i głowa kości ramiennej. Staw kulisty, jest to najciekawsza ruchomość w organizmie, więzadło kruczo-ramienne i więzadła obrąbkowo-ramienne;

2. Staw łokciowy: połączenie kłykcia kości ramiennej, wcięcia kości łokciowej i głowy kości promieniowej. Składa się z 3 stawów: ramienno-łokciowy, ramienno-promienisty i ramienno-łokciowy bliższy. Jest to staw zawiasowo-obrotowy. Więzadło poboczne i pierścieniowate.

3. Staw promienno-łokciowy dalszy: utworzony przez głowę kości łokciowej i obwód stawowy kości promieniowej.

Stawy ręki

1. Staw promieniowo-nadgarstkowy: stanowi połączenie przedramienia z nadgarstkiem. Panewkę stawu tworzy powierzchnia stawowa głowy kości promieniowej, a także krążek stawowy.

2. Staw śródnadgarstkowy: utworzony przez bliższy i dalszy szereg kości nadgarstka. staw płaski;

3. Stawy miedzy nadgarstkowe: utworzone przez kości nadgarstka tego samego szeregu;

4. Stawy nadgarstkowo-śródreczne: utworzone przez kości nadgarstka z kośćmi śródręcza podstawy;

5. Stawy międzyśródreczne: utworzone przez przylegające do podstawy i kości śródręcza podstawy.

6. Stawy międzypaliczkowe ręki Wzmacniają je więzadła poboczne i więzadła dłoniowe. W stawach tych odbywają się tylko ruchy zgięcia i prostowania.

7. Stawy śródręczno-paliczkowe zalicza się do stawów kulistych. W stawach tych zachodzą ruchy zginania i prostowania, odwodzenia i przywodzenia oraz ruchy obrotowe

11. Stawy nadgarstka są utworzone przez powierzchnie stawowe między sąsiadującymi ze sobą koścmi nadgarstka szeregu zrówno bliższego, jak i dalszego.

KOŃCZYNY DOLNE-POŁĄCZENIE OBRĘCZY

1. Staw krzyżowo-biodrowy- utworzony przez kośc krzyżową i biodrowa jest stawem płaskim. W obrębie miednicy występuje połączenie półścisłe i jest to krążek międzyżebrowy,więzadło łukowate łonowe i więzadło łonowe górne.Występuje ono w okolicy spojenia łonowego, utworzonego przy kości łonowe prawy i lewy. To połączenie stawowo chrząstkozrost.

2. Staw biodrowy- jest utworzony przez panewce kości miednicznej i głowy kości udowej. Jest to staw panewkowy. Więzadło biodrowo-udowe potrafi udźwignąć 350 kg, więzadło kulszowo-udowe, łonowo udowe.

3. Staw kolanowy- utworzony jest przez kłykcie kości udowej,tworzący głowkę stawu i kłykcie kości piszczelowej”panewka stawu”.jest to staw zawiasowo-obrotowy.W jamie stawu występują dwie łękotki oraz więzadła(2 szt krzyżowe przednie i tylnie).Na zewnątrz stawu wystepuje więzadło piszczelowe i strzałkowe boczne.Mamy tez więzadło rzepki przedłużeniem mięśnia czworogłowego.Ze stawem kolanowym, nie rozerwalny jest staw udowo rzepkowy.Utworzony przez kośc udową oraz rzepkę.Ktora ma swoje powierzchnie stawowe.

4. Staw piszczelowo-strzałkowy-to połączenie głowy strzałki i kości piszczelowej.Staw płaski.W 15 % do 20% proże łączy się z jamą stawu kolanowego.W tym połączeniu występuje więzozrost piszczelowo-strzałkowy.Między dalszymi częściami kości strzałkowej i piszczelowej wystepuje błona międzykostna.

5. Staw skokowy górny- utworzony przez głowe kości skokowej w kształcie błonka oraz panewkę które tworzy kość piszczelowa i strzałkowa.Jest to staw zawiasowy.Więzadło piszczelowo-skokowe i piszczelowo-strzałkowe itp.

6. Staw skokowy-piętowy(dolny)- utworzony jest przez kośc skokową i piętową.Jest to staw obrotowy.Więzadło piętowo-strzałkowe,skokowo-piętowe,przyśrodkowe boczne.

7. Staw skokowo-łódkowy- utworzony przez kośc skokową i łódkowatą. Staw płaski.Staw ten wraz ze stawem pięto-sześciennym tworzy tzw.staw choparta

8. Staw klinowo-łódkowy –utworzony przez trzy kości klinowate i kość łódkowatą. To staw płaski.

9. Stawy skokowo-śródstopne-utworzone przez kości stępu i podst.kości śródstopia .Twotza one staw poprzeczny.

10. Stawy międzysródstopia- utworzone przez podstawe kości śródstopia . Staw płaski.

11. Stawy śródstopno-paliczkowe-utworzone przez głowy kości śródstopia i podstawy bliższe kości paliczków .To stawy kuliste.

12. Stawy międzypaliczkowe stopy-utworzone sa pomiędzy sąsiednimi paliczkami.Są to stawy zawiasowe.

Ze względu na kształt kości szkieletu można je podzielić na:
- Kości długie - (np. kość ramienna, udowa, kości przedramienia, podudzia, śródręcza, śródstopia i palców) zbudowane są prawie wyłącznie z istoty korowej. Na obu końcach trzonów kości długich znajdują się naturalne maczugowate zgrubienia - nasady, wypełnione przez warstwę gąbczastą. Między nasadami i trzonem kości wyróżnia się dodatkowo tzw. przynasady. Jest to miejsce, gdzie odbywa się wzrost kości na długość. W okresie wzrostu, nasada oddzielona jest od przynasady chrząstką, noszącą nazwę chrząstki wzrostu lub nasadowej. Jama szpikowa w trzonie kości długich i przestrzenie międzybeleczkowe nasad wypełnione są szpikiem.
- Kości płaskie - (np. kości czaszki,

mostek, żebra, kości miednicy) utworzone są przez blaszki zewnętrzne i wewnętrzne mające strukturę warstwy korowej, które przedzielone są cienką warstwą kości gąbczastej.
- Kości różnokształtne - (np. kości nadgarstka, stępu, kręgi) otoczone są warstwą istoty korowej podobnie jak kości długie, z reguły jest ona jednak cieńsza. Wypełnione są prawie wyłącznie warstwą gąbczastą.