ANATOMIA-EGZAMIN 2015

Anatomia mikroskopowa

Mikroskop świetlny (histologia)

Mikroskop elektronowy (cytologia)

Anatomia radiologiczna

Wcześniej opisywała organizm ludzki przy użyciu zdjęć RTG układu kostnego.

Obecnie posługuje się kontrastem i tomografią komputerową,

co poszerzyło jej zakres.

Anatomia topograficzna/chirurgiczna

(gr. topos znaczy "położenie", graphe - "opis") - zajmuje się opisywaniem położenia poszczególnych narządów w ustroju i wzajemnym ułożeniem ich względem siebie.

Znajomość anatomii topograficznej ma szczególnie duże znaczenie praktyczne dla chirurgii.

Anatomia plastyczna

ma na celu badanie kształtów zewnętrznych i wzajemnych proporcji poszczególnych części ciała, zdobywaniem wiadomości potrzebnych dla artystów plastyków.

Anatomia funkcjonalna, opisująca funkcję i czynność narządów wewnętrznych.

BUDOWA CIAŁA LUDZKIEGO

• Organizm człowieka, charakteryzuje się najbardziej złożoną i wyspecjalizowaną budową ciała.

• Podstawową jednostką składającą się na strukturę organizmu jest KOMÓRKA (cellula).

• Organizm ludzki składa się z ok.30 bilionów komórek.
  Organizm ludzki składa się z około 30 bilionów komórek.

Topograficzny podział ciała

• głowa (caput)

• szyja (collum)

• tułów (truncus)

• klatka piersiowa (thorax),

• grzbiet (dorsum),

• brzuch (abdomen),

• miednica (pelvis)

• dwie pary kończyn (membra), górne i dolne (superieriores et inferiores)

Gruczoły skóry

• gruczoły potowe (glandulae sudoriferae),

• gruczoły łojowe (glandulae sebaceae),

• gruczoł sutkowy (glandulae mammaria).

FUNKCJE SKÓRY:

• biologiczna i mechaniczna ochrona tkanek i narządów głębiej położonych,

• odbieranie i przewodzenie bodźców ze środowiska zewnętrznego,

• udział w gospodarce wodnej i cieplnej ustroju,

• czynność wydzielnicza, wydalnicza i resorpcyjna,

• udział w procesach odpornościowych.

Bierny układ ruchu

• Kości;

• Połączenia międzykostne

a. Połączenia wolne, czyli stawy wraz z ich elementami dodatkowymi

b. Połączenia ścisłe (więzozrosty, chrząstkozrosty i kościozrosty);

• Więzadła.

Czynny układ ruchu

• Mięśnie oraz ich ścięgna.

• Mają swoje przyczepy w obrębie szkieletu, a ich praca (skurcz) powodują przemieszczanie się kośćca.

FUNKCJE UKŁADU RUCHU

• zmiana położenia ciała (lokomocja);

• zmiana ułożenia części ciała względem siebie;

• utrzymanie prawidłowej postawy ciała;

• niwelowanie skutków przeciążeń.

Układ szkieletowy jest zbudowany z tkanek:

• Chrzęstnej

• Kostnej

TKANKA CHRZĘSTNA:

• Nie jest unaczyniona ani unerwiona

• Należy do najgęstszych tkanek łącznych

• Substancja międzykomórkowa tkanki chrzęstnej zawiera:

• chondrocyty

• włókna sprężyste lub klejorodne.

PODZIAŁ:

• Tkanka chrzęstna włóknista

Cechy charakterystyczne:

• Obecność włókien kolagenowych w substancji międzykomórkowej

• Występuje w miejscach przyczepu ścięgien do kości oraz w krążkach międzykręgowych.

• Tkanka chrzęstna szklista

• Zawiera włókna kolagenowe

• Ulega mineralizacji

• Występuje na powierzchniach stawowych i przymostkowej części żeber, kości biodrowych, w części chrzęstnej nosa, nagłośni i oskrzelach.

• Tkanka chrzęstna sprężysta

Cechy charakterystyczne

- nie ulega mineralizacji

• występuje w małżowinie usznej ssaków oraz w chrząstkach krtani i nagłośni

• zawiera włókna elastyczne

TKANKA KOSTNA

• Tkanka kostna, jest to rodzaj tkanki łącznej podporowej, która tworzy główną część układu kostnego u kręgowców.

• Odznacza się wysyceniem istoty międzykomórkowej solami, fosforanami, węglanami wapnia i magnezu.

• Tworzą one strukturę krystaliczną, co ma wpływ na jej twardość.

PODSTAWOWE KOMÓRKI

• osteocyty - są to komórki dojrzałe

• osteoblasty - komórki kościotwórcze odpowiedzialne za rozrost kości i jej przebudowę. W przypadkach złamań kości zapewniają naprawę uszkodzonej kości.

• osteoklasty - komórki kościogubne - uczestniczą w procesach przebudowy tkanki kostnej. Ich rola jest niezbędna przy prawidłowym modelowaniu złamań

Tkankę kostną dzieli się na:

• tkankę kostną zbitą (znajduje się w części zewnętrznej kości)

• tkankę kostną gąbczastą (znajduje się wewnątrz kości)

Tkanka kostna zbita

• charakteryzuje ją zwarty układ blaszek, które tworzą jednostkę strukturalną kości zbitej czyli

osteon (system Haversa), na który składa się kanał z naczyniem krwionośnym w środku i blaszki kostne

Tkanka kostna gąbczasta

zbudowana z beleczek kostnych, na które składają się blaszki kostne.

• Beleczki łączą się ze sobą tworząc jamki szpikowe

• Układ przestrzenny beleczek kostnych zapewnia kościom maksymalną sztywność i odporność na działanie sił odkształcających

Higiena układu kostnego.

Aby nasz szkielet prawidłowo się rozwijał i funkcjonował należy przestrzegać higienicznego trybu życia. W okresie wzrostu kośćca, u dzieci i młodzieży szczególnie ważne jest:

1. Stosowanie odpowiedniej diety bogatej w białko, wapń i witaminę D₃.

2. Uprawianie ćwiczeń fizycznych przyczyniających się do harmonijnego wzrostu organizmu.

3. Unikanie ćwiczeń wysiłkowych mogących nadmiernie obciążyć szkielet i doprowadzić do jego deformacji.

4. Zachowywanie prawidłowej pozycji podczas siedzenia, leżenia.

5. Odpowiednio długi sen – od 9 do 11godzin.

Połączenia pomiędzy kośćmi szkieletu występują w organizmie w dwóch postaciach

• połączenia ścisłe, czyli nieruchome

• połączenia wolne, ruchome, czyli stawy

Podział i budowa połączeń ścisłych

PODZIAŁ: Połączeń kości ścisłych

• więzozrosty,

• chrząstkozrosty

• kościozrosty.

Więzozrost (połączenie włókniste) występuje w trzech postaciach:

1. więzozrostu włóknistego utworzonego przez włókna klejodajne, (np.: błony międzykostne przedramienia i goleni)

2. więzozrostu sprężystego, w którym elementem łączącym kości są włókna sprężyste, nadające tkance żółte zabarwienie, (np.: więzadła żółte rozpięte między łukami kręgów)

3. szwów, w których włókna łączące kości są bardzo liczne i jednocześnie krótkie (około 0,5 mm), a połączenia są niezwykle mocne.

W zależności od ukształtowania brzegów łączących kości wyróżnia się:

• Szew piłowaty w którym nieregularnie wycięte brzegi jednej kości zazębiają się z wgłębieniami drugiej.

• Jest to najmocniejsze i najczęściej występujące połączenie między kośćmi sklepienia czaszki, np. kości czołowej z kośćmi ciemieniowymi, kości ciemieniowych między sobą

• szew gładki lub prosty, stanowi połączenie dwóch kości, których brzegi są prawie proste, np. blaszek poziomych kości podniebiennych;

• szew łuskowy, który przebiega skośnie do powierzchni kości. W tym połączeniu brzegi kości zachodzą na siebie dachówkowato (lub jak łuski na rybie), np. łuska kości skroniowej na kość ciemieniową;

• wklinowanie jest rodzajem szczególnego umocowania zębów w szczękach. Korzenie zębów tkwią w zębodołach podobnie jak gwóźdź (gomphos) w desce.

Budowa i podział stawów

• Stawy, czyli połączenia maziowe są

najbardziej ruchomymi połączeniami kości,

a jednocześnie najbardziej złożonymi.

Każdy staw wolny składa się z następujących elementów jego budowy:

• powierzchni stawowych,

• torebki stawowej

• jamy stawowej

Powierzchnie stawowe są to gładkie powierzchnie dwóch lub więcej kości, które się ze sobą stykają.

• Powierzchnie stawowe mogą przyjmować

różny kształt krzywizny, zależnie od ruchu dokonywanego w danym stawie

• Zazwyczaj powierzchnia stawowa jednej kości jest wypukła, a druga jest wklęsła.

• Pierwszą nazywamy główką stawową, drugą - panewką.

• Każda z powierzchni stawowych jest pokryta cienką warstwą chrząstki szklistej czyli chrząstką stawową

Chrząstka stawowa ma zwykle grubość od 0,5 do 2 mm, chociaż jej warstwa może dochodzić nawet do 6 mm grubości (np.: na powierzchni wewnętrznej rzepki).

• Chrząstki stawowe panewek są zazwyczaj bardziej miękkie niż chrząstki główek stawowych i tym samym istnieje możliwość lepszego dopasowania powierzchni stawowych do siebie.

• Chrząstka stawowa dzięki gładkości jest przystosowana do zmniejszania tarcia w czasie przesuwania się powierzchni stawowych względem siebie

• Dzięki podatności i zdolności do sprężystego odkształcania osłabia siłę urazów działających na stawy i tym samym chroni powierzchnie stawowe przed uszkodzeniem.

• Z wiekiem chrząstka stawowa traci sprężystość, powstają w niej szczeliny

• W coraz większym stopniu odsłaniane są zwapniałe warstwy podchrzęstne kości

Schemat budowy stawu

1 - główka stawu,

2 - panewka stawowa,

3 - chrząstka szklista pokrywająca powierzchnie stawowe,

4 - błona maziowa torebki stawowej,

5 - błona włóknista torebki stawowej,

6 - maź stawowa,

7 - więzadło wzmacniające torebką stawową

Torebka stawowa łączy powierzchnie stawowe kości, tworząc łącznotkankową osłonę stawu.

• Składa się ona z dwóch warstw:

- Zewnętrznej- włóknistej

- Wewnętrznej- maziowej

Błona włóknista zawiera włókna klejodajne i małą ilość włókien elastycznych.

• Włókna te przebiegają równolegle do siebie lub częściowo się krzyżując i przechodzą w okostną w miejscu przyczepu.

• Przyczep błony włóknistej może znajdować się na brzegu chrząstki stawowej lub może sięgać do części kości nie pokrytej chrząstką

Zewnętrzne wiązki włókien mogą tworzyć pasma łącznotkankowe, które nazywamy więzadłami.

• Do błony włóknistej mogą również przyczepiać się ścięgna mięśni, które podczas skurczu, pociągając torebkę, chronią ją przed zapadaniem się w obręb stawu.

Błona maziowa jest miękką, cienką, bogato unaczynioną i unerwioną błoną łącznotkankową, zawierającą włókna sprężyste i komórki tłuszczowe.

• Błona maziowa może tworzyć liczne fałdy i wypuklenia zarówno do wewnątrz jamy stawowej, jak i na zewnątrz torebki.

• Do wnętrza jamy stawowej mogą wpuklać się kosmki i fałdy maziowe, które powiększają wewnętrzną powierzchnię błony maziowej.

• Na zewnątrz jamy stawowej błona może tworzyć uchyłki zwane kaletkami maziowymi które ułatwiają ślizganie się mięśni lub ścięgien.

• Wytworem błony maziowej jest maź, która wypełnia jamę stawową.

• Maź stawowa jest gęstym płynem, zawierającym wodę (około 95-97%). mucynę i cząstki tłuszczu.

Funkcje mazi stawowej:

• Smarowanie stawu, maź stanowi naturalny „smar” stawu,

• ochrona powierzchni stawowych poprzez zmniejszanie do minimum tarcia w trakcie ich przesuwania

• odżywianie chrząstki stawowej

• W stanach zapalnych błona maziowa może wydzielać większe ilości płynu surowiczego, wskutek czego jama stawowa ulega powiększeniu, a torebka stawowa jest mocno napięta.

• Jama stawowa jest przestrzenią występującą między powierzchniami stawowymi, która jest wypełniona mazią.

• Przestrzeń wewnątrz torebki stawowej jest bardzo wąska

• Poszczególne części stawu ściśle do siebie przylegają pod wpływem napięcia więzadeł i mięśni przylegających do torebki, ciśnienia atmosferycznego i lepkości mazi stawowej.

MIEŚNIE:

• Mięśnie to narządy, mające wybitną zdolność do kurczenia się (zmiany długości)

• Skurcz występuje pod wpływem bodźców:

  • mechanicznych

  • chemicznych

  • elektrycznych

  • bodźców z ustroju

• Mięśnie szkieletowe stanowią około 40-50% masy ciała osobnika dorosłego

• Ciężar waha się przeciętnie od 25 do 35 kg.

POŁOŻENIE MIĘŚNI

1. Mięśnie powierzchowne (skórne)

2. Mięśnie głębokie (szkieletowe)

RODZAJE MIĘŚNI:

1. mięśnie gładkie – które występują w ścianach narządów wewnętrznych organizmu oraz w ścianach naczyń krwionośnych;

2. mięsień sercowy

3. mięśnie poprzecznie-prążkowane szkieletowe.

• Czynnością pierwszych dwóch pierwszych grup mięśniowych zawiaduje układ nerwowy autonomiczny poza kontrolą świadomości.

• Mięśnie szkieletowe kurczą się pod wpływem impulsów ze strony ośrodkowego układu nerwowego i podlegają działaniu zamierzonemu, ich praca jest przez nas kontrolowana.

Budowa tkanki mięśniowej poprzecznie-prążkowanej szkieletowej

• Włókno mięśniowe poprzecznie-prążkowane szkieletowe jest długą, zespoloną jednostką, która posiada liczne jądra komórkowe

• Średnica włókien waha się w granicach od 10 do 100 mikrometrów

• Średnica włókna może być różna w obrębie jednego mięśnia

• Niektóre włókna osiągają długość ponad 30 cm (mięsień krawiecki)

• Włókno otoczone jest błoną- sarkolemmą, która pokryta jest cienką warstwą tkanki łącznej, tzw. śródmięsną.

• Wnętrze włókna jest wypełnione włókienkami kurczliwymi, miofibrylami o średnicy ok. 1 mm.

• Miofibryle składają się z niteczek zwanych miofilamentami, które zbudowane są z kurczliwego białka, tzw. aktomiozyny, tworzącej drugie łańcuchy cząsteczek białkowych

• Naprzemienne ułożenie aktyny i miozyny w obrazie mikroskopowym daje poprzeczne prążkowanie.

• Dlaczego?

• Aktyna i miozyna mają zdolność niejednakowego załamywania światła:

- aktyna załamuje światło pojedynczo (prążki izotropowe, jaśniejsze)

- miozyna załamuje światło podwójnie (prążki anizotropowe, ciemniejsze)

MIĘŚNIE POPRZECZNIE PRĄŻKOWANE

• Miofybryle są złożone z odcinków jaśniejszych i ciemniejszych

• Jasne odcinki-izotropowe (1*)

• Ciemne odcinki- anizotropowe (2*)

SKURCZE

• Podczas skurczu włókna mięśniowego cząsteczki aktyny wsuwają się pomiędzy

cząsteczki miozyny, wskutek czego wszystkie prążki izotropowe znikają

• W czasie rozkurczu aktyna wysuwa się spomiędzy cząsteczek miozyny i ponownie ujawnia się prążkowanie włókna mięśniowego

Rodzaje włókien mięśniowych

Włókna czerwone, wolnokurczliwe, pozostają w stanie rytmicznej aktywności związanej z utrzymaniem odpowiedniej postawy ciała i mogą pracować długo w stanie niedoboru tlenowego.

• Występują zwłaszcza w mięśniach gałki ocznej, w mięśniach oddechowych, w żwaczach.

Włókna białe, szybkokurczliwe, albo wcale nie zawierają mioglobiny albo bardzo mało i cechują się zdolnością do krótkotrwałej aktywności.

• Większość mięśni posiada oba rodzaje włókien - czerwone i białe, a ich proporcja może w danym mięśniu się zmieniać.

• Tkanka mięśniowa poprzecznie-prążkowana szkieletowa jest bardzo bogato unaczyniona.

• Sieć naczyń włosowatych szacuje się na łączną długość około 40-50 tys. km.

Przytwierdzenie ścięgna:

• początkowego do kości określa się mianem przyczepu początkowego mięśnia lub początkiem.

• ścięgna końcowego - przyczepem końcowym mięśnia.

• Za początek mięśnia uważa się przyczep leżący bliżej tułowia

• Za punkt przyczepu mięśnia końcowy ten bardziej oddalony od płaszczyzny pośrodkowej.

W praktyce rehabilitacyjnej

• przyczep początkowy mięśnia określa się często mianem przyczepu bliższego

• przyczep końcowy - przyczepem dalszym mięśnia.

Wyjątek jeśli chodzi o przyczepy stanowią mięśnie wyrazowe (mimiczne) twarzy.

• Mięśnie te posiadają tylko jeden początek na kości, a z drugiej strony przyczepiają się do wewnętrznej powierzchni skóry lub błony śluzowej albo w ogóle nie mają przyczepu kostnego.

Do właściwości żywego mięśnia zalicza się:

- elastyczność,

- napięcie,

- pobudliwość

- kurczliwość.

Elastyczność mięśnia to inaczej powracanie mięśnia do długości spoczynkowej po jego biernym rozciągnięciu.

• Mięsień, który nie jest pobudzony jest elastyczny, wykazując nieznaczną oporność na rozciągnie.

• Siła niezbędna do rozciągnięcia mięśnia wzrasta w miarę jego rozciągania.

• Elastyczność mięśnia maleje wraz ze stopniem jego zmęczenia oraz z wiekiem osobnika.

• Konsekwencją przekroczenia granicy elastyczności mięśnia może być jego zerwanie

• Ćwiczenia fizyczne podtrzymują elastyczność mięśni.

Napięcie spoczynkowe mięśni decyduje o postawie człowieka oraz odgrywa rolę w utrzymaniu pozycji ciała, (np. w czasie swobodnego stania przedramię jest zawsze lekko zgięte w stosunku do ramienia, ponieważ tonus mięśni zginających jest większy od prostowników stawu łokciowego).

Stopień napięcia spoczynkowego mięśni zależy od wielu czynników, między innymi od:

- typu konstytucjonalnego osobnika (większy u typu atletycznego, mniejszy u astenika),

- wieku (w okresie dziecięcym i starczym mniejszy tonus, w

młodości tonus mięśniowy jest większy),

- ogólnego stanu fizycznego (zmęczenie powoduje obniżenie tonusu mięśniowego)

- stanu psychicznego (np. radość podwyższa stopień napięcia mięśni, natomiast zła kondycja psychiczna go obniża),

- pory doby (wieczorem, a zwłaszcza w nocy podczas snu tonus mięśniowy jest niższy).

• W okresie dojrzewania płciowego ustala się indywidualny, swoisty typ stopnia napięcia spoczynkowego mięśni.

Pod tym względem można wyróżnić ludzi, którzy mają:

- wysoki poziom napięcia mięśniowego (hipertonicy),

- nisk ipoziom napięcia mięśniowego (hipotonicy)

- pośredni poziom napięcia mięśniowego

• Całkowite zniesienie napięcia spoczynkowego mięśni następuje po uszkodzeniu nerwów oraz po śmierci.

Pobudliwość mięśnia to zdolność reagowania komórki mięśniowej na bodźce, w wyniku której w komórce powstaje stan pobudzenia.

• Bodźce mogą pochodzić z zewnątrz (temperatura, światło, dźwięk, bodźce mechaniczne, prąd elektryczny i inne), działając bezpośrednio na tkankę mięśniową lub na drodze odruchowej (czyli poprzez przeniesienie bodźca z zakończeń nerwu ruchowego na struktury kurczliwe)

• Bodźce mogą także powstawać w samym organizmie, tzw. bodźce wewnątrzpochodne - hormony, toksyny, dwutlenek węgla.

• Mięśnie są bogato unerwione przez liczne włókna czuciowe i ruchowe, a także przez włókna układu autonomicznego.

• Komórki ruchowe ośrodkowego układu nerwowego przed wejściem do włókien mięśniowych rozdzielają się. tworząc tzw. rozgałęzienia końcowe.

• Każde odgałęzienie zaopatruje jedno włókno mięśniowe.

• Pojedynczy neuron ruchowy wraz z zespołem rozgałęzień końcowych może unerwiać od kilku do kilkuset włókien mięśniowych, tworząc jednostkę ruchową (motoryczną).

• W mięśniach, które działają precyzyjnie np. w mięśniach gałki ocznej, jednostka motoryczna obejmuje tylko kilka włókien mięśniowych, w innych, mniej precyzyjnych, np. w mięśniach grzbietu, mięśniach pośladkowych - kilkaset.

• W wyniki; pobudzenia włókna mięśniowe się kurczą, tzn. czynnie skracają albo też wzrasta ich napięcie.

• Żeby wywołać stan pobudzenia w mięśniu, bodziec musi być odpowiednio silny. Najsłabszy bodziec, który wywołuje reakcję mięśnia, nazywamy bodźcem progowym (tzw. reobaza).

• Po jego zadziałaniu upływa krótki okres zwany okresem utajenia, zanim rozpocznie się skurcz mięśnia. Podczas okresu utajenia, który stanowi fazę mobilizacji energii, w mięśniu zachodzą procesy chemiczne i elektryczne przyczyniające się do uruchomienia mechanizmu skurczu

• Po skurczu mięśnia następuje okres rozkurczu (faza zanikającej energii), po której mięsień wraca do stanu spoczynkowego.

• Skurcz mięśnia składa się z wielu pojedynczych skurczów następujących szybko po sobie, w czasie których występuje w mięśniu szereg zmian fizycznych i chemicznych.

• Włókno mięśniowe w stanie spoczynku ma uporządkowane ładunki elektryczne, ładunek wnętrza jest ujemny. Z chwilą wystąpienia bodźca następuje depolaryzacja błony włókna mięśniowego - pojawia się skurcz.

RODZAJE SKURCZY: IZOTONICZNY oraz IZOMETRYCZNY

• W skurczu izotonicznym mięsień skraca swą długość przy równoczesnym powiększaniu swego przekroju (grubości). Natomiast napięcie mięśnia pozostaje bez zmian, ponieważ obciążenie się nie zmienia.

• Skurcz izometryczny charakteryzuje się wzrostem napięcia (tonusu) mięśnia przy niezmienionej długości, (wzrost napięcia m. żwacza przy zaciskaniu szczęk)

Skurcze izometryczne zachodzą najczęściej w mięśniach krótkich utrzymujących postawę ciała (mięśnie posturalne)

• W normalnych warunkach naturalne skurcze mięśnia stanowią kombinacje skurczu izotonicznego i izometrycznego, które występują równocześnie lub kolejno po sobie,

Kolejnym rodzajem skurczu mięśniowego jest skurcz AUKSOTONICZNY, w którym następuje jedocześnie zmiana długości i napięcia mięśnia (np.: w trakcie chodu).

Mięśnie wykonujące określony ruch, np. zgięcie stawu, stanowią grupę mięśni współdziałających czyli synergistycznych

Mięśnie wykonujące ruch przeciwny, np. prostowanie stawu, stanowią grupę mięśni przeciwniczych, antagonistycznych.

• Podczas każdego ruchu są czynne obie grupy mięśni równocześnie, ale jedna z nich rozwija siłę większą niż druga.

• Np.: podczas zginania energiczniej kurczą się zginacze, prostowniki jednak nie zachowują się biernie, ale kurczą się równocześnie, wyzwalając jedynie mniejszą siłę.

• Ta jednoczesność skurczu prostowników wpływa normująco na przebieg ruchu, jego celowość oraz precyzję (szybkość, rozległość i siłę ruchu).

MIĘŚNIE KOŃCZYNY GÓRNEJ

1. Mięśnie obręczy kończyny górnej

2. Mięśnie ramienia

3. Mięśnie przedramienia

4. Mięśnie kłębu kciuka

5. Mięśnie kłębu palca małego

6. Mięśnie środkowe dłoni

• Obręcz kończyny górnej jest połączona z kością ramienną przez 6 mięśni

Są to:

1. M. naramienny

2. M. nadgrzebieniowy

3. M. podgrzebieniowy

4. M. obły większy

5. M. obły mniejszy

6. M. podłopatkowy

M. naramienny

Biegnie od końca barkowego obojczyka, wyrostka barkowego łopatki oraz grzebienia łopatki do guzowatości kości ramiennej

Odwodzi, rotuje wewnętrznie i zewnętrznie ramię

M. nadgrzebieniowy

• Biegnie od dołu nadgrzebieniowego do guzka większego kości ramiennej.

• Odwodzi ramię

M. podgrzebieniowy

• Biegnie od dołu podgrzebieniowego do guzka większego kości ramiennej

• Odwraca ramię, odwodzi i zgina

M. obły mniejszy

• Biegnie od powierzchni brzegu łopatki do powierzchni dolnej guzka większego kości ramiennej i torebki stawowej stawu ramiennego

• Rotuje zewnętrznie kość ramienną

M. obły większy

• Biegnie od dolnego kąta łopatki do guzka mniejszego kości ramiennej

• Opuszczanie uniesionego ramienia. Jest antagonistą mięśnia naramiennego

M. podłopatkowy

• Biegnie od powierzchni żebrowej łopatki do guzka barkowego mniejszego i większego kości ramiennej

Mięśnie ramienia worzą 2 grupy mięśniowe :

• Przednią

• Tylną

Grupa przednia (zginacze)

• M. kruczo-ramienny

• M. dwugłowy ramienia

• M. ramienny

M. kruczo-ramienny Biegnie od wyrostka kruczego łopatki do kości ramiennej (powierzchnia przednia przyśrodkowa)

• Zgina, przywodzi i obraca (staw ramienny)

M. dwugłowy ramienia

• Ma 2 części głowę długą oraz głowę krótką

• Jest mięśniem dwustawowym (działa na staw ramienny i łokciowy).

• Unosi ramię do przodu, głowa długa odwodzi ramię, głowa krótka przywodzi.

• Zginacz stawu łokciowego

• Najsilniejszy supinator ręki!

M. ramienny

• Biegnie od kości ramiennej do guzowatości kości łokciowej

• Zginacz przedramienia (w stawie łokciowym)

Grupa tylna (prostowniki)

• M. trójgłowy ramienia

• M. łokciowy

M. Trójgłowy ramienia

Głowa przyśrodkowa

Głowa długa

Głowa boczna

• Głowa długa wymusza ruch w - stawie ramiennym i łokciowym, prostownik i przywodziciel ramienia.

• Cały mięsień prostuje staw łokciowy.

M. łokciowy

• Biegnie od nadkłykcia bocznego kości ramiennej, obejmuje dodatkowo więzadło poboczne promieniowe do tylnej strony kości łokciowej

• Prostownik stawu łokciowego

MIĘŚNIE PRZEDRAMIENIA TWORZĄ GRUPY

GRUPA PRZEDNIA

(m. powierzchowne)

1. M. nawrotny obły

2. M. zginacz promieniowy nadgarstka

3. M. dłoniowy długi

4. M. zginacz łokciowy nadgarstka

5. M. zginacz powierzchowny palców

GRUPA PRZEDNIA

(Mięśnie głębokie)

1. M. zginacz głęboki palców

2. M. zginacz długi kciuka

3. M. nawrotny czworoboczny

GRUPA BOCZNA

• M. ramienno-promieniowy

• M. prostownik promieniowy długi nadgarstka

• M. prostownik promieniowy krótki nadgarstka

• M. odwracacz

GRUPA TYLNA

(warstwa powierzchowna)

• M. prostownik palców

• M. prostownik palca małego M. prostownik łokciowy nadgarstka

GRUPA TYLNA

(warstwa głęboka)

• M. odwodziciel długi kciuka M. prostownik krótki kciuka

• m. prostownik długi kciuka

• M. prostownik wskaziciela

W obrębie ręki wyróżniamy:

• GRZBIET

• DŁOŃ

MIĘŚNIE KŁĘBU KCIUKA

• m. odwodziciel krótki kciuka,

• m. zginacz krótki kciuka,

• m. przeciwstawiacz kciuka,

• m. przywodziciel kciuka

MIĘŚNIE KŁĘBU PALCA MAŁEGO

• m. dłoniowy krótki,

• m. odwodziciel palca małego,

• m. zginacz krótki palca małego,

• m. przeciwstawiacz palca małego

MIĘŚNIE ŚRODKOWE DŁONI

• mm. glistowate,

• mm. międzykostne dłoniowe,

• mm. międzykostne grzbietowe

MIĘŚNIE OBRĘCZY KOŃCZYNY DOLNEJ

• Mięśnie grzbietowe

1. Grupa przednia

2. Grupa tylna

• Mięśnie brzuszne

Mięśnie grzbietowe

Grupa przednia

1. M. Biodrowo lędźwiowy

1a. M. Lędźwiowy większy

1b. M. Lędźwiowy mniejszy

1c. M. Biodrowy

• M. Biodrowo- lędźwiowy

M. Lędźwiowy większy

M. Lędźwiowy mniejszy

M. Biodrowy

Mięsień biodrowo-lędźwiowy działając jednostronnie zgina kręgosłup w odcinku lędźwiowym , obustronnie zgina staw biodrowy.

Mięśnie grzbietowe

Grupa tylna

1. M. Pośladkowy wielki

2. M. Pośladkowy średni

3. M. Pośladkowy mały

4. M. Napinacz powięzi szerokiej

5. M. Gruszkowaty

M. Pośladkowy wielki

• Utrzymuje spionizowaną postawę ciała

• Prostuje staw biodrowy, rotuje zewnętrznie i przywodzi udo.

M. Pośladkowy średni

• Funkcja identyczna jak pośladkowego małego.

M. Pośladkowy mały

• Odwodzi udo

M. Napinacz powięzi szerokiej

• Rotuje wewnętrznie i odwodzi udo, wzmacnia pionową postawę ciała.

M. Gruszkowaty

• Rotuje zewnętrznie, słabo odwodzi i prostuje udo.

Grupa mięśni brzusznych

• M. zasłaniacz wewnętrzny

• Mm. Bliźniacze górny dolny

• M. czworoboczny uda

• M. zasłaniacz zewnętrzny

MIĘŚNIE UDA DZIELI SIĘ:

• Grupa przednia

• Grupa przyśrodkowa

• Grupa tylna

GR. PRZEDNIA

• Mięsień krawiecki - najdłuższy mięsień ciała

• Zgina, odwodzi, obraca na zewnatrz udo, zgina staw kolanowy

Mięsień czworogłowy uda

Ma on 4 głowy, które mają wspólny przyczep końcowy: guzowatość piszczeli

• rectus femoris (m. prosty uda)

• vastus medialis (m. obszerny przyśrodkowy)

• vastus intermedius (m. obszerny pośredni)

• vastus lateralis (m. obszerny boczny)

GR. PRZYŚRODKOWA

Mięsień grzebieniowy

• Biegnie od kości łonowej do górnej części kości udowej.

• Mięsień przywodzi, zgina, obraca na zewnątrz udo.

Mięsień smukły jest mięśniem dwustawowym. Biegnie od gałęzi dolnej kości łonowej i gałęzi kości kulszowej, do nadkłykcia przyśrodkowego kości udowej, dalej biegnie z mięśniem krawieckim i mięśniem półścięgnistym.

• M. przywodziciel długi (m.adductor longus)

• M. przywodziciel krótki (m. adductor brevis)

• M. przywodziciel wielki (m. adductor magnus)

• Przywodzą udo, przywodziciel wielki najsilniej oraz rotuje zewnętrznie.

GR. TYLNA

Mięsień półścięgnisty

Biegnie od tylnej powierzchnia guzka kulszowego do kości piszczelowej przyśrodkowo i poniżej guzowatości piszczeli.

Zgina staw kolanowy, skręca podudzie do wewnątrz, w stawie biodrowym jest prostownikiem.

Mięsień półbłoniasty

Położony jest pod mięśniem półścięgnistym

Biegnie od guza kulszowego do k. piszczelowej

Jest silnym prostownikiem i przywodzicielem uda oraz zginaczem i obrotnikiem wewnętrznym goleni.

Mięsień dwugłowy uda (m. biceps femoris)

• Głowa krótka biegnie od wargi bocznej kresy chropawej.

• Głowa długa biegnie od powierzchni tylnej guza kulszowego.

• Przyczep końcowy- głowa strzałki.

• Prostuje, przywodzi i słabo rotuje udo.

• Zgina i odwraca staw kolanowy.

MIĘŚNIE GOLENI

• Grupa przednia

• Grupa boczna

• Grupa tylna

Warstwa powierzchowna

Warstwa głęboka

Grupa przednia

• M. piszczelowy przedni

F: zginacz grzbietowy i odwracacz stopy

• M. prostownik długi palców

F: W stawie skokowym górnym – zgina grzbietowo, w skokowym dolnym- nawraca.

• M. prostownik długi palucha

F: prostuje paluch i zgina grzbietowo stopę.

Grupa boczna

• M. strzałkowy długi

F: Nawracanie stopy, odwodzenie.

• M. strzałkowy krótki

F: Zgina podeszwowo stopę, nawraca i odwodzi.

Grupa tylna

Warstwa powierzchowna

M. brzuchaty łydki

• F: zgina staw kolanowy, zgina stopę podeszwowo

M. płaszczkowaty

• F: zgina stopę podeszwowo

M. podeszwowy

• F: zginacz podeszwowy stopy, napina torebkę stawu kolanowego

Grupa tylna (warstwa głęboka)

M. zginacz długi palców

F: zgina podeszwowo, odwraca i przywodzi stopę

M. piszczelowy tylny

F: Odwraca, przywodzi i zgina stopę.

M. zginacz długi palucha

F: Zgina podeszwowo, odwraca i przywodzi stopę.

UKŁAD NERWOWY:

ISTNIEJĄ DWA PODZIAŁY UKŁADU NERWOWEGO

1. PODZIAŁ TOPOGRAFICZNY

2. PODZIAŁ CZYNNOŚCIOWY

• W podziale TOPOGRAFICZNYM uwzględniamy:

1. UKŁAD NERWOWY OŚRODKOWY (CENTRALNY) (CUN)

1. MÓZGOWIE encephalon

2. RDZEŃ KRĘGOWY medulla spinalis

2. UKŁAD NERWOWY OBWODOWY (OUN)

1. NERWY CZASZKOWE (12 par) nervi craniales

2. NERWY RDZENIOWE (31 par) nervi spinales

W podziale CZYNNOŚCIOWYM uwzględniamy:

1. UKŁAD NERWOWY SOMATYCZNY, który dzielimy na:

1. UKŁAD PIRAMIDOWY

2. UKŁAD POZAPIRAMIDOWY

2. UKŁAD NERWOWY AUTONOMICZNY

1. Część współczulna

2. Część przywspółczulna

OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY

MÓZGOWIE encephalon

• KRESOMÓZGOWIE (mózg)

• MIĘDZYMÓZGOWIE

(pień mózgu)

• ŚRÓDMÓZGOWIE

• TYŁOMÓZGOWIE

• RDZEŃ KRĘGOWY medulla spinalis

PŁATY:

1. czołowy,

2. skroniowy,

3. ciemieniowy,

4. potyliczny

Płat czołowy

• funkcje ruchowe,

• pamięć wyuczonych działań ruchowych

• mowa, rozumienie zachowań

• ruch gałek ocznych zależny od woli

• planowanie i inicjacja działania w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne

• zachowania społeczne

• analiza i kontrola stanów emocjonalnych, ekspresji językowej

• uczucia błogostanu (układ nagrody), frustracji, lęku i napięcia

• wola działania, podejmowanie decyzji;

Płat ciemieniowy

• czucie dotyku, temperatury, bólu

• pamięć robocza związana z orientacją przestrzenną, wyobraźnia

• modelowanie relacji przestrzennych ruchów palców, rotacja mentalna, ocena szybkości ruchu

• celowe ruchy

• manipulacja obiektami wymagająca koordynacji i wyobraźni przestrzenno-ruchowej

• rozumienie języka symbolicznego

Płat skroniowy

• słuch muzyczny, fonematyczny i wrażenia dźwiękowe

• rozumienie mowy, gramatyka,

• rozpoznawanie obiektów

• kategoryzacja obiektów; pamięć werbalna, zapamiętywanie

• analiza zapachów

Płat potyliczny

• widzenie; analiza koloru, ruchu

• skojarzenia wzrokowe

Układ komorowy– zbiór czterech przestrzeni wewnątrz mózgowia, w których wytwarzany jest płyn mózgowo-rdzeniowy, i z których następnie wydostaje się do przestrzeni podpajęczynówkowej, gdzie krąży, otaczając cały ośrodkowy układ nerwowy. Płyn ten wytwarzany jest z osocza krwi przez splot naczyniówkowy.

Wyróżnia się:

• dwie komory boczne

• komorę III

• komorę IV

Międzymózgowie (podwzgórze, wzgórze) jest:

• Ośrodkiem regulacji metabolizmu

• Wzgórze jest podstawowym ośrodkiem czucia powierzchniowego

• Podwzgórze jest nadrzędnym ośrodkiem układu autonomicznego

• Przysadka jest gruczołem dokrewnym

• Analizatorem informacji czuciowych ze wszystkich układów czuciowych z wyjątkiem węchowego i wysyła połączenia do kory, jąder podstawy i podwzgórza

Tyłomózgowie wtórne (most, móżdżek)

• Jest to odruchowy ośrodek kaszlu, wydzielania śliny, połykania, automatyczny ośrodki oddychania, hamowania skurczów serca, wydzielania potu, oraz ośrodek naczynio-ruchowy.

Śródmózgowie (konary mózgu i pokrywa śródmózgowia)

• Śródmózgowie jest ośrodkiem odruchowym zmysłów wzroku i słuchu.

W odróżnieniu od kręgosłupa odcinek szyjny rdzenia składa się z 8 segmentów, a odcinek guziczny z 1 segmentu.

• Pozostałe odcinki rdzenia mają taką samą liczbę segmentów co kręgosłup kręgów -12 piersiowych, 5 lędźwiowych i 5 krzyżowych.

• Z każdego segmentu rdzenia kręgowego wychodzi jedna para nerwów rdzeniowych.

• Ponieważ jest 31 segmentów, dlatego z rdzenia wychodzi 31 par nerwów rdzeniowych.

• Segment rdzenia kręgowego z jedną parą nerwów rdzeniowych nazywa się również neuromerem

Znaczenie rdzenia kręgowego

• Rdzeń kręgowy spełnia dwa główne zadania: jest narządem odruchów i narządem przewodzenia.

• Jako narząd odruchów przyjmuje on poprzez neurony informacyjne korzeni tylnych pobudzenie z receptorów i bez oddziaływania ośrodków położonych w mózgowiu inicjuje stereotypowe, odruchowe czynności mięśni szkieletowych, mięśni gładkich oraz gruczołów. które służą do utrzymania życia ustroju.

OŚRODKI I DROGI NERWOWE ODPOWIEDZIALNE ZA RUCH:

• UKŁAD PIRAMIDOWY (droga korowo- mięśniowa)

Dzielimy na drogi:

1. Korowo- jądrową (jądra początkowe nerwów czaszkowych w mózgowiu)

2. Korowo- rdzeniową (droga piramidowa)

• Włókna drogi piramidowej krzyżują się w 80 % w rdzeniu przedłużonym (skrzyżowanie piramid) pozostała część włókien pozostaje nieskrzyżowana

UKŁAD POZAPIRAMIDOWY –

To zespół ośrodków i dróg nerwowych zapewniający automatyzmy ruchowe czyli PRAKSJE

oraz reguluje napięcie i postawę ciała

Rodzaje czucia:

• Czucie eksteroceptywne (dotyku bólu, temperatury, smaku)

• Czucie proprioceptywne (położenie części ciała względem siebie, kształt i masa przedmiotów, oceniane bez kontroli wzroku, wibracja)

• Czucie interoceptywne (ból trzewne, zmiany chemiczne)

• Czucie teleceptywne (odbiór wrażeń na odległość, , wzrok, powonienie)

Układ nerwowy obwodowy składa się z :

• 12 par nerwów czaszkowych

• 31 par nerwów rdzeniowych

Na układ obwodowy składa się

1. somatyczny układ nerwowy (SUN)

2. autonomiczny układ nerwowy (AUN)

Układ autonomiczny odpowiada za sterowanie narządami wewnętrznymi a somatyczny za odbiór bodźców z otoczenia

Nerw to splot włókien nerwowych otoczonych wspólną otoczką. Nerwy przewodzą informacje.
Nerwy dzielimy na:

1.Czaszkowe (12 par)- pozostają w łączności z mózgowiem, rozpoczynają się lub kończą

w pniu mózgu,

• Czuciowe (tylko odbiór bodźców)

• Ruchowe (odpowiadają tylko za ruch)

• Mieszane (obie poprzednie funkcje)

2. Nerwy rdzeniowe (31 par)- pozostają w łączności z rdzeniem kręgowym

• Wszystkie włókna nerwów rdzeniowych są to włókna mieszane