SEGEMNTY SYSTEMU FINANSOWEGO

System finansowy składa się z:

Funkcje systemu finansowego:

Strumienie i zasoby finansowe w gospodarce

Strumienie finansowe – przepływy w danym czasie wartości pieniężnych i innych wartości zbliżonych do pieniądza tzw. Guasi-pieniężnych ( np. zbywalne papiery wartościowe). Przepływ strumieni dokonuje się pomiędzy podmiotami gospodarującymi. Mają one szerszy zasięg i strukturę bardziej skomplikowaną niż strumienie realne. Powstają w procesie tworzenia i podziału dochodu narodowego. Strumienie finansowe obejmują wszelkie przepływy wartości związanych i szeroko pojętą wymianą ( np. transferową bądź kapitałową).

Wyróżniamy 3 elementy strumieni:

Zasoby finansowe – zgromadzona przez konkretny podmiot określona wartość pieniądza. Zasoby te umożliwiają podmiotom gospodarczym pełnienie funkcji ekonomicznych, mogą być przedmiotem działalności podmiotów gospodarczych. Użytkowanie zasobów kreuje strumienie finansowe.

ISTOTA, ZAKRES I FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH

FINANSE PUBLICZNE

publiczne zasoby pieniężne i operacje tymi zasobami (gromadzenie, wydatkowanie pieniędzy publicznych, itp.)

jako nauka ekonomiczna:

Zakres podmiotowy: Finanse instytucji rządowych, samorządowych, ubezpieczeń społecznych (obowiązkowych i powszechnych (FUS, KRUS)), zdrowotnych (obowiązkowych i powszechnych (NFZ))

Zakres przedmiotowy:

FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH WG R. MUSGRAVE’A:

FUNKCJA ALOKACYJNA – dostarczanie drób publicznych i społecznych albo proces w którym wykorzystanie zasobów dzielone jest między dobra prywatne a publiczne i społeczne. Działania alokacyjne za pomocą finansów publicznych:

bezpośrednia alokacja - przez strukturę wydatków publicznych

dotyczy oddziaływania na decyzje podejmowane przez podmioty prywatne w sferze prowadzonej działalności gospodarczej (np. ulgi podatkowe, odliczenia, dotacje, kredyty z dofinansowaniem - preferencyjne)

FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA – dostosowanie podziału dochodu i bogactwa do zgodności z tym, co społeczeństwo uważa za słuszny czy sprawiedliwy stan podziału.

oddziaływanie bezpośrednie

realizowane przez system podatków dochodowych np.:

progresywna skala podatkowa – wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania wzrasta stawka podatku,

ulgi podatkowe, odliczenia podatkowe

realizowane przez transfery socjalne z

zastępujące dochód uzyskiwany wcześniej – emerytury, renty, zasiłki

uzupełniające dochód – zasiłki rodzinne, dodatki mieszkaniowe

oddziaływanie pośrednie – realizowane jest za pomocą dostępu do dóbr społecznych np. dostęp do bezpłatnej służby zdrowia, edukacji itp.

FUNKCJA STABILIZACYJNA – wykorzystywanie instrumentów fiskalnych do utrzymania wysokiego stanu zatrudnienia, stabilności cen i właściwej stopy wzrostu gospodarczego z uwzględnieniem ich efektów dla bilansu płatniczego.

PUBLICZNA GOSPODARKA FINANSOWA (PGF) - gromadzenie i wydatkowanie środków publicznych przez podmioty sektora finansów publicznych (SFP), państwową gospodarkę finansową (na szczeblu centralnym), BUDŻETOWA; samorządową gospodarkę finansową (na szczeblu jednostek samorządu terytorialnego(JST)), POZABUDŻETOWA, gospodarkę finansową innych podmiotów SFP.

POLITYKA FISKALNA

jest częścią polityki FINANSOWEJ, która jest jednym z podstawowych instrumentów polityki GOSPODARCZEJ. [Na politykę finansową składają się:

polityka monetarna (pieniężna) - jej podstawowym celem jest osiągnięcie stabilizacji poziomu cen, przy utrzymywaniu na odpowiednim poziomie podaży pieniądza, stopy procentowej, oraz kursu waluty. Przy kształtowaniu polityki pieniężnej powinno się brać pod uwagę również inne cele polityki gospodarczej (np. walka z bezrobociem, wzrost gospodarczy)

fiskalna (budżetowa)]

polega na doborze źródeł i metod gromadzenia dochodów publicznych, jak również kierunków i sposobów realizacji wydatków publicznych dla osiągnięcia celów społecznych i gospodarczych ustalonych przez właściwe organy publiczne (zarówno państwowe, jak i samorządowe)

ze wzgl. na nastawienie

restrykcyjna – wzrost dochodów lub utrzymanie ich na tym samym poziomie, spadek wydatków; konsekwencje: obniżenie tempa wzrostu gospodarczego, zmniejszenie długu publicznego

ekspansywna – obniżenie dochodów, wzrost wydatków, spadek dochodów publicznych; konsekwencje: długi, wzrost cen, przegrzanie koniunktury (zbyt szybki wzrost w stosunku do możliwości)

ze wzgl. na sposób stosowania instrumentów:

aktywna (dyskrecjonalna) - organy publiczne (w tym głównie rząd) stosują wybrane instrumenty w celu przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom wzrostu gospodarczego oraz ograniczenia bezrobocia i stabilizacji cen (walka z inflacją), tak aby nie wykluczyć działania mechanizmu rynkowego, a równocześnie zapewnić wzrost gospodarczy

pasywna – bazuje na automatycznych stabilizatorach koniunktury (mają zdolność do samoczynnego dostosowania się do zdarzeń gospodarczych - dochody: progresywne podatki od dochodów osobistych, VAT; wydatki: zasiłki dla bezrobotnych)

odpowiada na pytania:

kto

w jakim celu

w jaki sposób

przy użyciu jakich instrumentów finansowych (dochodowych, pożyczkowych wydatkowych) prowadzi publiczną gospodarkę finansową

SYSTEM FINANSÓW PUBLICZNYCH (SFP) - określa podmioty, gromadzące i rozdysponowujące środki publiczne, ich formę organizacyjną oraz zasady prowadzenia publicznej gospodarki finansowej. Można przedstawić w czterech przekrojach: podmiotowym, prawnym, instytucjonalnym i instrumentalnym.

SEKTOR FINANSÓW PUBLICZNYCH TWORZĄ:

1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały

2) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki

3) jednostki budżetowe

4) samorządowe zakłady budżetowe

5) agencje wykonawcze

6) instytucje gospodarki budżetowej

7) państwowe fundusze celowe

8) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) i fundusze zarządzane przez Prezesa KRUS

9) Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ)

10) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

11) uczelnie publiczne

12) Polska Akademia Nauk (PAN) i tworzone przez nią jednostki organizacyjne

13) państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe

14) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, jednostek badawczo-rozwojowych, banków i spółek prawa handlowego.

ISTOTA, CECHY I FUNKCJE BUDŻETU PAŃSTWA I BUDŻETÓW SAMORZĄDOWYCH

Budżet państwa – najwyższej rangi plan finansowy polityki państwa oraz narzędzie polityki społecznej, uwzględniające planowane dochody i wydatki państwa w okresie roku budżetowego. Jako dochody uwzględnia się m.in.: wpływy z podatków pośrednich i bezpośrednich, dochody niepodatkowe (np. cła), dochody z prywatyzacji oraz dochody zagraniczne. Mianem wydatków określa się m.in. koszty dotacji, obsługi długu publicznego, obsługi strefy budżetowej, rozliczeń z bankami, subwencji dla gmin oraz rezerw ogólnych. 

Funkcje budżetu państwa:

Budżet samorządowy jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów danej jednostki samorządowej. Ma formę aktu normatywnego, tj. uchwały, uchwalanej przez organ władzy samorządowej na okres roku budżetowego, którym jest rok kalendarzowy.

Funkcje budżetu samorządowego:

Zasady budżetowe:

Procedura budżetowa w Polsce – proces prawnie określonych zasad postępowania z budżetem. Pierwszym elementem procedury jest przygotowanie projektu budżetu na następny rok. W przypadku niedotrzymania terminu rząd zmuszony jest do uchwalenia prowizorium budżetowego. Gdy ustawa budżetowa nie zostanie uchwalona w okresie czterech miesięcy od przedłożenia Sejmowi projektu, prezydent może skrócić jego kadencję.

Regulamin Sejmu RP uchwalony uchwałą z dnia 30 lipca 1992 roku (z późniejszymi zmianami), przewiduje rozpatrywanie projektów ustaw w trzech czytaniach.

Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu plenarnym Sejmu. W tym też czasie mogą być zgłaszane pytania posłów dotyczące projektu. Ten moment odróżnia tryb uchwalania ustawy budżetowej od innych ustaw, których pierwsze czytanie jest na posiedzeniu komisji sejmowych. Pierwsze czytanie na posiedzeniu plenarnym Sejmu kończy się skierowaniem projektu ustawy do komisji sejmowych. Projekt tej ustawy przekazywany jest do Komisji Finansów Publicznych, która analizuje całość projektu oraz koordynuje dalsze prace nad nim.

Drugie czytanie w skład jego wchodzą następujące elementy:

Trzecie czytanie obejmuje następujące elementy:

Kontrola wykonania budżetu państwa jest najważniejszą kontrolą przeprowadzaną corocznie przez Najwyższą Izbę Kontroli. Jej celem jest dostarczenie niezależnej i obiektywnej informacji, jak kontrolowane jednostki oraz rząd realizują budżet państwa. Kontrole budżetowe mają charakter kompleksowy, obejmują zarówno zagadnienia finansowe, jak i wykonania zadań. Prowadzone są zgodnie z obowiązującymi założeniami metodycznymi, z zastosowaniem zarówno standardów kontroli NIK, jak i międzynarodowych standardów kontroli. Z każdej kontroli wykonania budżetu państwa w poszczególnej części powstaje odrębna informacja o wynikach kontroli, zaś całość wykonania budżetu jest prezentowana w Analizie.

Budżet jednostki samorządu terytorialnego (JST) jest rocznym planem jej dochodów,

wydatków oraz przychodów i rozchodów. Ma formę uchwały składającej się z: budżetu JST

oraz załączników. Stanowi podstawę gospodarki finansowej jednostki samorządu

terytorialnego w danym roku budżetowym.

W pracach nad budżetem można wyodrębnić następujące etapy:

- opracowanie projektu uchwały budżetowej i jej przedłożenie organowi

stanowiącemu w ramach inicjatywy uchwałodawczej organu wykonawczego,

- uchwalanie budżetu, na które składa się: rozpatrzenie projektu budżetu oraz

podjęcie uchwały budżetowej przez organ stanowiący,

- wykonywanie budżetu,

- sprawozdanie z realizacji budżetu.

Przygotowanie projektu uchwały budżetowej

Tok prac związanych z procedurą budżetową rozpoczyna etap przygotowania projektu

uchwały budżetowej. Projekt uchwały jest przyjmowany w drodze zarządzenia wójta

(burmistrza, prezydenta miasta) lub uchwały zarządu (powiatu, województwa). Powinien być

opracowany z uwzględnieniem określonych przez ustawodawcę w art. 235 u.f.p elementów

obligatoryjnych i fakultatywnych uchwały budżetowej.

Uchwalanie budżetu

Następny etap prac związany jest z rozpatrywaniem projektu uchwały budżetowej

przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Ma to miejsce w trakcie sesji

oraz podczas posiedzeń fachowych komisji rady/sejmiku, które opiniują przedłożony projekt i

zgłaszają do niego swoje wnioski. Celem jest nadanie ostatecznego kształtu projektowi

uchwały budżetowej.

Wykonywanie budżetu

Etap ten obejmuje całość działań mających na celu realizację strony dochodowej i

wydatkowej budżetu, na podstawie uchwały przyjętej przez organ stanowiący. Celem jest

realizacja zadań ujętych w rocznym planie finansowym.

Sprawozdanie z wykonania budżetu

Tryb zatwierdzania wykonania budżetu określają przepisy ustawy o finansach

publicznych w artykułach 265-271. Zgodnie z nimi organ wykonawczy jednostki samorządu

terytorialnego przedstawia organowi stanowiącemu i RIO informację o :

- przebiegu wykonania budżetu JST za I półrocze oraz informację o kształtowaniu się

wieloletniej prognozy finansowej, w terminie do dnia 31 sierpnia;

- sprawozdanie roczne z wykonania budżetu j s t, zawierające zestawienie dochodów i

wydatków wynikające z zamknięć rachunków budżetów JST, w terminie do dnia 31

marca następnego roku, w szczegółowości nie mniejszej niż w uchwale budżetowej

POJĘCIE, CECHY I FUNKCJE PODATKÓW

Podatek – pieniężne, przymusowe, ogólne, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych.

Cechy podatku:
a) Pieniężna forma – podatki nie mogą być pobierane np. w naturze,
b) Przymusowy charakter – podatek jest świadczeniem obowiązkowym, a obowiązek jego uiszczania wynika z normy prawnej. W przypadku niewykonania obowiązku uiszczenia podatku podmiot uprawniony do pobierania podatków może go egzekwować w drodze przymusu administracyjnego,
c) Jednostronność ustalania – podatnik nie ma wpływu na wysokość i rodzaj nakładanych na niego obciążeń,
d) Bezzwrotność – beneficjent świadczenia podatkowego (państwo lub jednostka samorządu terytorialnego) nie ma obowiązku, a nawet prawnych możliwości zwrotu; środków pieniężnych uzyskanych z podatków z wyjątkiem przypadków niesłusznego lub nadmiernego pobrania,
e) Nieodpłatność – z zapłatą podatku nie wiąże się żadne bezpośrednio z podatkiem powiązane  świadczenie wzajemne ze strony państwa lub jednostki samorządu terytorialnego,
f) Ogólny charakter – podatki ustalane są dla określonych kategorii podmiotów.

Funkcje podatków:

a) Funkcja fiskalna jest podstawą funkcjonowania podatków i dostarcza państwu i innym podmiotom publicznym środki finansowe na realizacje ich zadań. Może być odnoszona zarówno do pojedynczego podatku, jak i do ogółu podatków składających się na system podatkowy. Funkcji fiskalnej nie należy mylić z pojęciem fiskalizmu, które wyraża się w zbyt silnym ingerowaniu państwa w dochody podatników oraz w złym rozłożeniu ciężarów
podatkowych, oznacza nadmierne obciążenie podatników w ramach realizacji określonej polityki państwa i jest oceniane negatywnie.

b) Funkcja redystrybucyjna polega na tym, że podatek jest środkiem za pomocą którego państwo dokonuje przemieszczania środków pieniężnych określonym podmiotom poprzez instytucję budżetu.

c) Funkcja informacyjna prowadzi do możliwości stworzenia poprzez konstrukcje podatkowe takich mechanizmów, które pozwalają na analizowanie i kontrolowanie przebiegu procesów gospodarczych uwidaczniających się w finansowej stronie funkcjonowania podatków.

d) Funkcja stymulacyjna obejmuje oddziaływanie na decyzje gospodarcze, w tym zwłaszcza w zakresie zwiększenia efektywności oraz wyboru kierunków i rodzaju działalności gospodarczej. Stymulacja ogólna może być realizowana poprzez poziom obciążenia, zwolnienia okresowe od podatku, a także odpowiednią konstrukcję podstawy opodatkowania. Natomiast dla selektywnego motywowania wykorzystuje się ulgi oraz przedmiotowe zwolnienia podatkowe, dążąc do rozwoju określonych form działalności

Rodzaje podatków:

Podatki te mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów. Spośród nich na uwagę zasługuje przede wszystkim podział podatków według kryterium:

  1. przedmiotowego

  2. źródła pokrycia świadczenia podatkowego

  3. zasilania budżetów.

  1. Z punktu widzenia przedmiotu opodatkowania w systemie podatkowym wyróżniamy cztery rodzaje podatków: przychodowe, dochodowe, majątkowe oraz podatki od wydatków.

Do podatków majątkowych zaliczamy:

– podatek od spadków i darowizn,
– podatek rolny,
– podatek leśny,
– podatek od nieruchomości,
– podatek od środków transportowych,
– podatek od posiadania psów,
– podatek od czynności cywilnoprawnych.

  1. Z punktu widzenia źródła pokrycia świadczenia podatkowego w systemie podatkowym wyróżniamy:

– podatki bezpośrednie
– podatki pośrednie.

  1. Z punktu widzenia zasilania budżetów wyróżniamy następujące podatki, które zostały przedstawione na poniższym schemacie.

Klasyczne zasady podatkowe sformułowane zastały przez Adama Smitha uznawanego za twórcę zasad podatkowych. Znane są one do dziś jako: równość, pewność, dogodność, taniość.

System podatkowy państwa stanowi zbiór reguł, zasad, sposobów i instytucji ustalania i pobierania podatków od podmiotów gospodarki rzeczowo-pieniężnej, np. przedsiębiorstw, gospodarstw domowych, podmiotów zagranicznych. Innymi słowy: System podatkowy to zestaw podatków wzajemnie ze sobą zintegrowanych i obowiązujących w danym państwie w określonym czasie.

System podatkowy w Polsce charakteryzuje się wysokimi składkami na cele społeczne, które są odprowadzane zarówno przez pracownika, jak i przez pracodawcę. W wyniku tego Polska, mimo względnie niskich stawek podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), posiada jeden z największych wśród państw Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) „klinów podatkowych” tj. pozapłacowych kosztów pracy związanych z zatrudnieniem (koszty te to płaca pracownika brutto pomniejszona o płacę netto oraz inne wydatki ponoszone przez pracodawcę na rzecz pracownika, np. ubezpieczenie pracownika). W rezultacie występuje niski poziom zatrudnienia, szczególnie wśród pracowników posiadających niskie kwalifikacje. System podatkowy opiera się przede wszystkim na przychodach z podatków konsumpcyjnych, natomiast odnotowywane wpływy, np. z podatków ekologicznych czy z podatków od nieruchomości, są niewielkie. Konsekwencją takiej właśnie struktury podatkowej jest jej niski stopień redystrybucji (wtórnego podziału dochodów społeczeństwa przy pomocy budżetu państwa) w porównaniu z innymi państwami OECD.

Wymogi stawiane systemom podatkowym dzieli się na:

Istotną cechą systemu podatkowego jest jego racjonalność, stąd za podstawową funkcję podatków w racjonalnym systemie podatkowym uznaje się ich funkcję fiskalną (funkcję gromadzenia dochodów publicznych). Wszystkie inne funkcje podatków należy zatem uznać za dodatkowe, które są realizowane, gdy nie wpływają one negatywnie na realizacje funkcji fiskalnej.

Racjonalny system podatkowy powinien oznaczać zespół różnego rodzaju podatków, które łącznie są wystarczająco:

Dobrze skonstruowany system podatkowy może służyć nieracjonalnej polityce podatkowej, jeżeli np. ogólne obciążenie podatkami jest zbyt wysokie i hamuje rozwój gospodarki, albo gdy dochody podatkowe na skutek nadmiernego wykorzystywania zwolnień i ulg podatkowych, niskiego ustalania stawek podatków i złej organizacji ich egzekwowania, są zbyt niskie w stosunku do potrzeb publicznych i powodują nieuzasadnienie wysoki poziom deficytów budżetowych.

System podatkowy państwa musi uwzględniać jego ustrój polityczny i społeczno-gospodarczy, a także stopień założonej decentralizacji życia społecznego. System podatkowy musi uwzględniać także poziom rozwoju cywilizacyjnego danego państwa, w tym przede wszystkim fakt transformacji ustrojowej i gospodarczej państwa. System podatkowy państwa powinien uwzględniać swoje tradycje i kulturę prawną, lecz nie może pozostawać obojętnym wobec faktu istniejących lub zamierzonych powiązań politycznych, militarnych i gospodarczych z innymi państwami.

Idealnym systemem podatkowym jest stabilny system podatkowy, jednak takiej jego cechy nie należy pojmować w sposób bezwzględny. System podatkowy musi podlegać zmianom wynikającym:

System podatkowy pełni ważne funkcje:

- stabilizacji dochodów budżetu państwa (system podatkowy ma zapewnić budżetowi państwa trwałość dochodów, a ten z kolei ma pozytywny wpływ na równowagę gospodarczą i ogranicza wahania koniunktury),
- wspomaganie rozwoju gospodarki prywatnej (funkcja ta jest realizowana przez stosowanie dyskrecjonalnej polityki fiskalnej dla nowo powstających przedsiębiorstw prywatnych  tych, które już funkcjonują, ale mają przejściowe problemy, np. poprzez stosowanie ulg podatkowych, zwolnień podatkowych, umarzanie zaległości podatkowych),

- oddziaływania na proces prywatyzacji gospodarki publicznej (funkcja ta polega na stosowaniu zróżnicowanych stawek opodatkowania, tj. wyższych dla sektora państwowego, a niższych dla prywatnego, i może ona wpływać na przyspieszenie procesu prywatyzacji, bowiem część środków ze sprzedaży przedsiębiorstw państwowych stanowi źródło dochodów budżetu państwa),

- tworzenie warunków do oszczędzania zasobów, akumulacji kapitałów w przedsiębiorstwach i oszczędności środków pieniężnych przez gospodarstwa domowe (oddziałują w tej funkcji np. ulgi podatkowe z tytułu wykupu obligacji skarbowych i zwolnienia od podatków dochodów z obligacji oraz przyspieszona amortyzacja).

Pomiędzy funkcjami systemu podatkowego dochodzi czasami do kolizji, przykładowo zbyt szerokie stosowanie ulg podatkowych może stanowić poważne zagrożenie dla stabilności dochodów budżetu i tym samym równowagi w gospodarce i jej rozwoju.

Ze względu na sposób ustalania i egzekwowania podatków wyróżnia się systemy podatkowe:

W polityce podatkowej mogą być stosowane podatki progresywne, proporcjonalne lub regresywne, a wybór zależy od prowadzonej państwo polityki gospodarczej. Polityka podatkowa państwa ma jednak ograniczoną skuteczność, na którą wpływa np. niepewność co do wyboru właściwego systemu podatkowego i jego skutków.

Polityka podatkowa – stanowi część polityki budżetowej oraz jest integralną częścią polityki fiskalnej. Jej przedmiotem jest kształtowanie systemu i metod podatkowych w celu zapewnienia dochodów budżetowi państwa na realizację zadań. Polityka podatkowa to ogół decyzji państwa w zakresie opodatkowania obywateli i przedsiębiorstw. Jej istotnym elementem jest dążenie do osiągnięcia wysokiej efektywności w ściąganiu podatków. Wymaga ona rozstrzygnięcia problemów podatkowych, które decydują o jej treści i kierunkach.

Funkcje polityki podatkowej

Pryncypialne znaczenie ma funkcja fiskalna, ponieważ służy ona do takiego kształtowania obciążeń podatkowych, aby zapewnić budżetowi państwa jak najwyższe wpływy. Wpływy te są przeznaczane na transfery dla obywateli oraz na wydatki państwa. Funkcja regulacyjna polega na redystrybucji dochodu narodowego (podatki zapewniają wpływy do budżetu, z którego to są finansowane transfery i wydatki państwowe) poprzez ustalanie różnych stawek podatkowych dla podmiotów o różnych dochodach, bądź na różne dobra. Funkcja stymulacyjna ma na celu zapewnienie jak najlepszej efektywności w działalności gospodarczej np. poprzez preferencje podatkowe na inwestycje w zakresie ochrony środowiska. Państwo za pomocą niższych/wyższych podatków może stymulować popyt w określonych gałęziach gospodarki. Polityka podatkowa pełni funkcję informacyjną, ponieważ np. można stwierdzić jaki procent podatników posiada dochody niższe od progu ubóstwa.