UKŁAD ODDECHOWY

Tworzy narządy biorące udział w transporcie powietrza i wymiany gazowej.
Do narządów oddechowych należą górne i dolne drogi oddechowe i płuca.
Górne drogi oddechowe obejmują:

• jama nosowa,

• gardło.

Dolne drogi oddechowe obejmują:

• krtań,

• tchawicę,

• oskrzela.

W płucach zachodzi wymiana gazowa między powietrzem a krwią. Drogi oddechowe: część nosa stykająca się z czołem nosi nazwę nasady nosa, powierzchnie boczne nosa schodzą się w obrębie grzbietu nosa. Dolny odcinek bocznych ścian nosa jest ruchomy i nazywa się skrzydłami nosa. W obszarze położonej poziomo podstawy nosa znajdują się dwa otwory zwane nozdrzami przednimi – które prowadzą do jamy nosowej. Rusztowanie nosa stanowi kość nosowa i chrząstki. Wśród chrząstek wyróżnia się nieparzystą chrząstkę przegrody nosa oraz parzyste chrząstki boczne nosa i chrząstki skrzydłowe mniejsze i większe i chrząstki nosowe dodatkowe.

Jama nosowa – w płaszczyźnie pośrodkowej występuje przegroda nosa, która dzieli jamę nosową na połowę i składa się z części:

• kostnej,

• chrząstnej,

• błoniastej.

Część kostną tworzy: lemiesz i blaszka pionowa kości sitowej a część chrzęstną chrząstka przegrody nosa. Każda połowa jamy nosowej jest podzielona przez występujące w bocznych ścianach jamy nosowej małżowiny nosowe. Ma trzy przewody nosowe: dolny, środkowy i górny. Przewody te łączą się w przewód nosowy wspólny, od tyłu przewody nosowe przechodzą w przewód nosowo – gardłowy, który otwiera się przez nozdrza tylne. W jamie nosowej następuje ogrzewanie i nasycenie parą wodną wdychanego człowieka a także oczyszczanie go z kurzu, który osiada na wilgotnej błonie śluzowej. Zapobiega to:

• wysuszaniu,

• oziębianiu,

• zanieczyszczaniu płuc.

KRTAŃ – droga oddechowa z jamy nosowej kieruje się do jamy gardła, gdzie krzyżuje się z przewodem pokarmowym a dalej prowadzi do krtani.
Krtań leży poniżej nasady języka i kości gnykowej łącząc się od tyłu z częścią krtaniową gardła. U góry zawieszona jest za pomocą wiązadeł i mięśni na kości gnykowej a ku dołowi przechodzi tchawica. Szkielet krtani stanowią chrząstki nieparzyste.
Chrząstka to: tarczowata, pierścieniowata i nagłośniowa i parzyste: nalewkowate, różowate i klinowate.

Błona śluzowa krtani zawiera liczne gruczoły cewkowe, cewkowo – pęcherzykowe, które swoją wydzieliną zwilżają wnętrze krtani.

TCHAWICA – zaczyna się na wysokości 6 i 7 kręgu szyjnego, gdzie swym górnym końcem łączy się z krtanią a następnie schodzi do wnętrza klatki piersiowej i tam rozdwaja się na oskrzela główne. Jest to sprężysta spłaszczona od tyłu rura zbudowana z 16 – 20 chrząstek tchawicznych o podkowiastym kształcie połączonych wiązadłami obrączkowatymi. Wewnątrz warstw tchawicy stanowi błona śluzowa pokryta nabłonkiem jednowarstwowym wielorzędowym urzęsionym w której występują surowiczo – śluzowe gruczoły tchawiczne. Długość tchawicy wynosi ok. 12 cm.

OSKRZELA – tchawica na wysokości 4 kręgu piersiowego rozdziela się pod kątem prostym na dwa oskrzela główne, z których prawe jest grubsze i dwa razy krótsze od lewego. Oskrzela główne mają taką samą budowę jak tchawica.

PŁUCA – oba płuca leżą w klatce piersiowej, w każdej z nich wyróżnia się część górną zwaną szczytem i część dolną zwaną podstawą, wklęsłą powierzchnię przeponową i wypukłą powierzchnię żebrową i zwróconą do śródpiersia powierzchnię przyśrodkową mającą zagłębienie określone mianem wcięcia sercowego. Jest ono wyraźnie większe na lewym płucu. Na powierzchni przyśrodkowej w jej części środkowej znajduje się wcięcie płuca przez które wchodzą do płuca: tętnica płucna, tętnica oskrzelowa, oskrzela i nerwy, a wychodzą: żyły płucne, żyły oskrzelowe i naczynia limfatyczne. Każde płuco jest podzielone szczelinami na płaty.
Płuco lewe na dwa płaty. Płuco prawe na trzy płaty. Do poszczególnych płatów prowadzą odchodzące od oskrzeli głównych oskrzela płatowe. Pojedynczy płat składa się z segmentów oskrzelowo – płucnych do których wiodą odchodzące od oskrzeli płatowych oskrzela segmentowe. Granice pomiędzy segmentami nie są tak wyraźne jak w płucach. Oskrzela płatowe i częściowo – segmentowe zbudowane są podobnie do tchawicy. Oskrzela segmentowe rozdzielają się w płucu na coraz mniejsze gałązki, najmniejsze z nich nie mają już chrząstek – zwane są oskrzelikami końcowymi. Każdy oskrzelik końcowy jest ślepo zakończony woreczkiem, podzielonym na dwa oskrzeliki oddechowe, których ściany tworzą uwypuklenia określane mianem pęcherzyków płucnych. Wszystkie pęcherzyki znajdujące się na końcu pojedynczego oskrzelika końcowego tworzą grono. Ściany pęcherzyków płuc otacza sieć naczyń krwionośnych włosowatych co umożliwia sprawną wymianę gazową między powietrzem, pęcherzykiem a krwią. Barwa płuc zmienia się bezpośrednio, płuca płodu ze względu na dużą zawartość krwi są ciemnoczerwone. Po zaczerpnięciu powietrza stają się bladoróżowe, z wiekiem dzięki gromadzeniu się zanieczyszczeń przybierają barwę szaro – niebieską, u palaczy szaro – żółto – brązowo – czarno – rudo.

Fizjologia układu oddechowego.
We wszystkich żywych organizmach stale zachodzą procesy metaboliczne z których część wymaga dostarczenia energii do ich przebiegu.

Mechanizm wentylacji płuc.

Wentylacja płuc jest związana z ruchami oddechowymi na które składa się wdech i wydech, podczas wdechu będącym procesem czynnym następuje skurcz przepony najważniejszego mięśnia oddechowego oraz mięśni międzyżebrowych zewnętrznych, co powoduje zwiększenie wymiarów klatki piersiowej w płaszczyźnie pionowej, strzałkowej i czołowej. Wydech spokojny jest aktem biernym polegającym na rozkurczu mięśni oddechowych, natomiast wydech głęboki wymaga skurczu mięśni wydechowych tj. mięśni brzucha, mięśni międzyżebrowych wewnętrznych, mięśni najszerszych grzbietu i innych. W jamie opłucnej ograniczonej od zewnątrz opłucną płucną a następnie opłucną ścienną, między którymi występuje bardzo wąska szczelina wypełniona płynem surowiczym. Panuje tam ciśnienie ujemne niższe od atmosferycznego, a płuca wypełnione są powietrzem atmosferycznym pod ciśnienie atmosferycznym. Wielkość ciśnienia ujemnego w jamie opłucnej zmienia się w zależności od formy oddechu. Podczas wdechu w miarę rozszerzania się opłucnej i wzrostu ujemności ciśnienia następuje rozciągnięcie płuc, które podążają za przylegającą do nich opłucno – płucną. Obniża się ciśnienie w pęcherzykach płucnych i drogach oddechowych i powietrze napływa do płuc w celu wyrównania powstałej różnicy ciśnień. Dostanie się powietrza do jamy opłucnej zwane odmą prowadzi do wyrównania ciśnienia, czego następstwem jest zapadnięcie płuca . podczas wydechu, kiedy zmniejsza się pojemność klatki piersiowej, rozciągnięte dotychczas włókna sprężyste zawarte w płucach kurczą się powodując zmniejszenie objętości płuc. Ciśnienie w pęcherzykach płucnych wzrasta powyżej ciśnienia atmosferycznego i powietrze usuwane jest na zewnątrz. W czasie spoczynku tempo ruchów wdechowych i wydechowych wynosi 16 oddechów na minutę.

POJEMNOŚĆ PŁUC.

W spokojnym oddechu zostaje pobrane do płuc ok. 500 cm ³ powietrza. Jest to objętość wdechowa. Z tej objętości dostaje się do pęcherzyków płucnych 350 cm ³ Pozostałe 150 cm ³ wypełnia tzw. Przestrzeń martwą i nie bierze udziału w wymianie gazowej a pozostała objętość powietrza nie dająca się usunąć nosi nazwę objętości zalegającej. Suma objętości wdechowej, objętości zapasowej wdechowej i objętości zapasowej wydechowej wynosi 4 000 cm ³ – jest to pojemność życiowa płuc. Pojemność całkowita płuc jest większa od pojemności życiowej płuc ze względu na powietrze zalegające i wynosi 5 200 cm ³.

WYMIANA DYFUZJA I TRANSPORT GAZÓW ODDECHOWYCH.

Wprowadzenie tlenu z wdychanym powietrzem