LUDY EUROPY
Alzatczycy to ludność Alzacji, o liczebności około 1,65 mln. W procesie etnogenezy szczególną rolę odegrał najazd w V wieku germańskich Alemanów na terytorium zamieszkiwane przez zromanizowaną ludność celtycką, który doprowadził również do powstania narodu lotaryńskiego. Alzatczycy jako obywatele Francji uznają siebie za odrębny naród, mniejszość uważa się za Francuzów, najmniej za Niemców. Większość stanowią katolicy, mniejszość to ewangelicy (luteranie).
Baskowie – rdzenny naród Europy, pochodzenia nieindoeuropejskiego, najprawdopodobniej kaukaskiego, zamieszkujący tereny na granicy Hiszpanii i Francji nad Zatoką Biskajską. W chwili obecnej żyje około 2,3 miliona Basków, z czego 1,9 miliona w Hiszpanii, około 200 tysięcy we Francji i 170 tysięcy na emigracji (głównie w Ameryce Łacińskiej). Baskowie mają swój język – euskera oraz flagę narodową ikurrinę, na której kolor czerwony symbolizuje prowincję Bizkaia (Baskonia), biały krzyż to oddanie wierze katolickiej, a zielony krzyż (zwany krzyżem św. Andrzeja) ma przypominać dąb w Guernice, pod którym przysięgali królowie zachowywać prawa Basków.Baskowie byli znanymi wielorybnikami. Upowszechnili corridę. W Pampelunie, stolicy Nawarry, odbywa się corocznie słynny wyścig przed uciekającymi bykami. Do znanych Basków należą: założyciel jezuitów św. Ignacy Loyola, kompozytor Maurice Ravel czy rewolucjonista Che Guevara.
Bretończycy - ludność pochodzenia celtyckiego, zamieszkująca Bretanię w północno-zachodniej części Francji. Ich językiem rodzimym jest bretoński, używany przez ok. 1 mln osób, religią zaś katolicyzm. Najsłynniejszym Bretończykiem był Juliusz Verne.
Farerowie lub Farerczycy – naród skandynawski zamieszkujący Wyspy Owcze (ok. 40 tysięcy), a także Danię (około 20 tysięcy), Norwegię, Islandię i parę innych krajów świata, w tym USA. Farerczycy to potomkowie Normanów z zachodniej Norwegii, którzy na początku IX wieku zajęli archipelag Wysp Owczych, asymilując niewielką populację pochodzenia celtyckiego.
Flamandowie to naród germański zamieszkujący głównie Flandrię (ponad 6 mln) oraz północno-wschodnią Francję (około 200 tys.). Flamandzcy emigranci żyją w USA, Kanadzie i Holandii. Większość Flamandów to katolicy. Zostali oni schrystianizowani w IV - VI wieku. Ich przodkami byli dolni Frankowie, Sasi i Fryzowie. Są oni blisko spokrewnieni z Holendrami (posługują się jednym, wspólnie standaryzowanym językiem niderlandzkim). W XVI wieku Flamandowie znaleźli się pod dominacją hiszpańską, a później austriacką i francuską. W roku 1830 powstało niepodległe państwo belgijskie, a Flandria stała się jego północną częścią. Obecnie domagają się niepodległości.
Fryzowie - lud pochodzenia germańskiego zamieszkujący obszary dawnej Fryzji, zamieszkujący obecnie w trzech państwach: w Holandii, w prowincjach Groningen oraz Fryzja i na przylegających do tej prowincji wyspach; w Niemczech, w krajach związkowych Dolnej Saksonii i Szlezwiku-Holsztynie oraz w Danii w prowincji Jutlandia Południowa. Są ewangelikami reformowanymi.
Gagauzi - grupa etniczna pochodzenia tureckiego (150-240 tys.), wywodząca się od Pieczyngów i Kumanów, zamieszkująca Gagauzję w południowej Mołdawii, północno-wschodnie tereny Bułgarii, mniej licznie na Ukrainie, w Rumunii i Kazachstanie. Spośród ludów tureckich wyróżnia ich wyznawana religia – prawosławie. Konstytucja Mołdawii umożliwia uzyskanie przez Gagauzów suwerenności w przypadku zjednoczenia Republiki Mołdawii z Republiką Rumunii na drodze referendum. Ta sama procedura miałaby miejsce odnośnie „Republiki Naddniestrzańskiej” nieuznawanej przez Kiszyniów i społeczność międzynarodową.
Galisyjczycy to silnie zromanizowany naród celtycki tworzący podstawową ludność Galicii w Hiszpanii. Ich duże skupiska znajdują się w zachodniej Asturii, Leónie i Zamorze oraz Madrycie. Jest ich ponad 3 mln. Duże skupiska narodowe są również w Ameryce Łacińskiej, głównie w Argentynie i Brazylii (1 mln). Ich przodkami byli starożytni Galajkowie, w których etnogenezie najważniejszą rolę odegrali Celtowie, zromanizowani w II wieku p.n.e. - IV wieku n.e. Znaczny zakres samodzielności zachowali do XVI wieku. W 1981 roku uzyskali autonomię.
Iżorowie to naród ugrofiński zamieszkujący Ingrię nad Zatoką Fińską w północno – zachodniej Rosji. Wierzący Iżorowie wyznają prawosławie, czym różnią się od wyznających luteranizm Ingrów - potomków osadników fińskich osiadłych w Ingrii w XVII wieku.Naród ten nie posiadał nigdy własnej państwowości, zaś obszary przez nich zamieszkane podlegała władzy szwedzkiej, a od 1721 rosyjskiej, co w połączeniu z bliskością kulturowo-językową Finów powodowało szybkie wynaradawianie się Iżorów na rzecz tych trzech narodów. Obecnie w Rosji jest jedynie 327 Iżorów.
Karaimi - niewielka grupa etniczna i religijna pochodzenia tureckiego, licząca sobie ok. 12 tys. osób. W odróżnieniu od pozostałych ludów tureckich – wyznawców islamu – wyznają oni religię, która na przełomie VII i VIII w. wyłoniła się z judaizmu. Założycielem tego odłamu był Anan ben Dawid z Basry. Uznają oni Pięcioksiąg Mojżeszowy, odrzucając autorytet rabinów i Talmudu. Zwalczani przez wyznawców judaizmu karaimi rozproszyli się po świecie – zamieszkują w niewielkich skupiskach na Ukrainie (Krym, Halicz), Litwie (okolice Trok, Wilno, Poniewież), w Polsce (ok. 200 osób, m.in. w Warszawie), Turcji, Izraelu i Egipcie.
Kornwalijczycy - grupa etniczna pochodzenia celtyckiego zamieszkująca głównie Kornwalię, teren w południowo – zachodniej części Anglii. Wyznają protestantyzm.
Korsykanie to rdzenna ludność Korsyki. Jest ich ok. 260 tysięcy. Ok. 80 tys. Korsykan mieszka m.in. w Boliwii, Wenezueli, Kanadzie i na Kubie. Zostali zromanizowani między III w. p.n.e. a I w. n.e. Są katolikami. Na ich kulturę oddziaływały wpływy włoskie i francuskie. Ich kultura ludowa ma wyraźne cechy śródziemnomorskie, np. zwyczaj wendety. Najsłynniejszym Korsykaninem był Napoleon Bonaparte.
Saamowie lub Lapończycy – lud zamieszkujący pas tundry polarnej w Laponii w Europie Północnej. Lapończycy to pierwotna ludność całej Skandynawii. W Norwegii zamieszkuje najwięcej, bo 60-100 tys. Samów. 15-25 tys. Samów mieszka w Szwecji, ponad 6 tys. w Finlandii, a 2 tys. w Rosji. Samowie zostali schrystianizowani bardzo późno, bo dopiero w okresie od XVII do XIX wieku, przy czym Samowie skandynawscy przyjęli luteranizm, a Samowie kolscy – prawosławie. Wśród Samów ciągle żywy jest folklor, m.in. rytmiczna forma śpiewu, tzw. joikowanie związane z obrzędami szamańskimi.
Liwowie – niewielka (2 tys.), ugrofińska grupa etniczna zamieszkująca obecnie tereny w Kurlandii na Łotwie (Wybrzeże Liwońskie), rdzenni mieszkańcy ziem, zamieszkiwanych obecnie przez Bałtów, czyli Łotyszy.
Manx (Manxowie) to grupa zanglicyzowanych celtyckich mieszkańców wyspy Man. Są oni w większości protestantami.
Łużyczanie (Serbołużyczanie) to słowiański naród zamieszkujący Łużyce na terytorium Niemiec. Historycznie Łużyce obejmują także niewielkie fragmenty terytorium Polski i Czech. Dzielą się na Górnołużyczan (30 tys.) i Dolnołużyczan (20 tys.).
Maltańczycy to naród semicki (337 tys.) zamieszkujący Maltę oraz wyspy Għawdex i Kemmuna. Są katolikami, potomkami Fenicjan, Arabów, Włochów i innych ludów śródziemnomorskich. Na religię i związane z nią obyczaje największy wpływ miało 3-wiekowe panowanie na wyspie joannitów.
Pomacy to grupa etniczo-kulturowa (około 450 tys. osób), zamieszkująca głównie środkowe Rodopy w Bułgarii (około 200 tys. osób), a także w niewielkich grupach w Macedonii, Turcji i północnej Grecji. Są słowiańskojęzycznymi Bułgarami, wyznającymi islam sunnicki, który przyjęli w czasie okupacji tureckiej (1396-1878). Przymusowo bułgaryzowani w latach 1971-73 i 1984-85 emigrowali do Turcji, aby uniknąć prześladowań, niemniej mieli problemy z asymilacją z uwagi na nieznajomość języka. W Grecji uznawani za odrębny naród słowiański.
Retoromanie zamieszkują teren Alp i ich podnóże, we Włoszech (głównie region Friuli) i w Szwajcarii (głównie kanton Gryzonia). Dane o ich liczbie wahają się od 550 do 800 tys. osób. Retoromanie uważają się za zromanizowanych potomków starożytnych, rdzennych mieszkańców rejonu Alp - Retów i zmieszanych z nimi Celtów. W większości wyznają katolicyzm. Na Retoromanów składają się trzy grupy: Friulowie w północno – wschodnich Włoszech (ok. 600.000) stanowiący ponad 80% wszystkich Retoromanów, Ladynowie (ok. 35.000) we włoskim Tyrolu oraz Romanie (ok. 60.000) w południowo-wschodniej Szwajcarii.
Szeklerzy - grupa etniczna zamieszkująca wschodnią część Siedmiogrodu w dzisiejszej Rumunii (650 tys.). Współcześnie Szeklerzy w spisach powszechnych deklarują narodowość węgierską, co jest z jednej strony rezultatem madziaryzacji, z drugiej wynika z konieczności obrony tożsamości (w opozycji do Rumunów). Podobna sytuacja ma miejsce w Mołdawii, gdzie madziarojęzyczna i katolicka mniejszość czyli Czangowie, również coraz częściej deklarują przynależność do narodu węgierskiego. Szeklerzy to najprawdopodobniej potomkowie Hunów, Awarów, Gepidów lub zmadziaryzowanych w XII wieku Pieczyngów i Połowców.
Szkoci to naród celtycki zamieszkujący Szkocję, Irlandię Północną, USA, Kanadę, Australię, Nową Zelandię i Afrykę Południową. Szkoci w większości (42%) są prezbiterianami (kalwinami). W etnogenezie Szkotów uczestniczyło wiele grup: Piktowie, Brytowie, Anglowie i Wikingowie. W wyniku wielowiekowych procesów ukształtowały się dwie grupy społeczeństwa szkockiego: zanglicyzowani mieszkańcy nizin (Lowlanderzy) oraz katoliccy górale podtrzymujący celtyckie tradycje (Highlanderzy - Gelowie). Podstawą organizacji społecznej Szkotów są klany, o czym informuje tradycyjny strój męski – kilt z kraciastego tartanu. Patronem Szkocji jest św. Kolumban, zaś najsłynniejszym żyjącym obecnie Szkotem jest aktor Sean Connery.
Tyrolczycy - grupa etniczna zamieszkująca Tyrol (krainę podzieloną między Austrię i Włochy), dla której językiem ojczystym jest bawarski dialekt języka niemieckiego, uważany przez część ludności za odrębny język. Populacja wynosi około 900 tys. We włoskim regionie autonomicznym Górna Adyga stanowią około 1/3 ludności, wyraźnie przeważając w jego północnej części (prowincja Bolzano). Tyrolczycy posiadają charakterystyczne stroje oraz muzykę ludową, w tym posługują się jodłowaniem.
Walijczycy to naród celtycki zamieszkujący głównie Walię (2,6 mln), Anglię i USA (1,7 mln). Początki narodu walijskiego związane są z ustaleniem granicy między celtycką Walią i anglosaską Mercją w VIII wieku. Od XIII wieku, po podporządkowaniu się politycznemu Anglii, następuje proces asymilacji, który trwa aż do końca XIX wieku. Po 1997 roku odradza się kultura i tożsamość narodowa.
Walonowie to naród romański zamieszkujący głównie w południowej Belgii (ok. 3,9 mln) oraz we Francji (ok. 60 tys.) i USA (ok. 80 tys.). Walonowie są potomkami zromanizowanych Celtów(głównie Belgów). Są oni w większości katolikami Mimo germańskiej ekspansji (od V wieku ) zachowali romańska kulturę.