z rkic

  1. Rachunek kosztów docelowych – istota i zastosowanie.

Rachunek kosztów docelowych (target costing) - definiuje się jako "pakiet metod zarządzania i instrumentów wspomagających formułowanie i realizację celów dotyczących kosztów w fazie koncepcyjno-rozwojowej nowego produktu, dla ustalenia podstawy odniesienia dla kontroli kosztów w fazie realizacji i dla zapewnienia realizacji celów dotyczących zysków w całym cyklu życia produktu" (] P.Horvath, S. Niemand, M.Wolbold, Target Costing -State of the Art, w: P.Horvath Target Costing, Stuttgart 1993) Jest metodą rachunkową i odnosi się do ustalenia kosztów docelowych, które są funkcją oczekiwań klienta oraz technicznych parametrów procesu projektowania produktu. Postrzegany jest jako instrument strategicznego zarządzania kosztami. Podstawowym założeniem w rachunku kosztów celu jest niezmienność planowanego wyniku na sprzedaży produktu i jego planowanej ceny rynkowej, przy czym założone koszty produktu muszą być zachowane na poziomie wyznaczonym przez określone parametry.

Zastosowanie:

Jest wykorzystywany do sterowania kosztami i dotyczy głównie fazy planowania i projektowania wyrobów wprowadzanych do produkcji, jak również może być stosowany do unowocześniania produktów. Punktem startowym jest cena sprzedaży możliwa do osiągnięcia i zawierająca pożądaną marżę zysku.

Celem rachunku kosztów docelowych jest ustalenie, poprzez stopniową redukcję, kwoty kosztów po jakich musi być wytworzony produkt. Czyli dąży on do ustalenia kosztów, jakie należy ponieść, aby udostępnić produkt zaspokajający potrzeby klientów. Określony na bazie rynkowej koszt docelowy może stanowić świetną podstawę do ustanawiania wartości wzorcowych, gdyż skupia się na przyszłości i wymaganiach klientów a nie na wewnętrznych możliwościach konstrukcyjno-technologicznych firmy.

Typowymi branżami, w których stosowany jest w świecie rachunek kosztów celu, to przemysł samochodowy, przemysł sprzętu gospodarstwa domowego i przemysł budowy maszyn. Mniej przydatny jest to rachunek w przedsiębiorstwach o produkcji masowej.

Proces rachunku kosztów docelowych przebiega w czterech ściśle powiązanych ze sobą etapach"

  1. Ustalenie dopuszczalnego kosztu produktu (allowable cost) - czyli kosztu wyznaczonego przez rynek

  2. Określenie docelowego kosztu produktu (target cost)

  3. Ustalenie kosztów docelowych poszczególnych komponentów produktu

  4. Kalkulacja kosztów docelowych dla całego łańcucha dostawców (etap ten nie musi występować)

  1. Rachunek kosztów działań – istota, rodzaje działań, relacje między działaniami, wycena działań i rozliczanie kosztów działań).

Rachunek kosztów działań ABC (kalkulacja ABC) określa nową strukturę i zasady kalkulacji kosztów pośrednich, służy zatem do dokładnego ustalenia wielkości kosztów pośrednich przypada­jących na dany produkt. Zgodnie z koncepcją ABC koszty pośrednie rozli­cza się na produkty w przekroju działań i procesów generujących te koszty, a nie w przekroju podmiotów produkcyjnych (np. wydziałów).

Rachunek ten stano­wi nową metodę pomiaru i kalkulacji kosztów. Zgodnie z nią koszty po­średnie są rozliczane na produkty za pomocą wielu różnych podstaw rozli­czeń (cost drivers). Niektóre z nich mogą być proporcjonalne do wielkości produkcji, inne zaś nie muszą pozostawać w bezpośrednim związku przyczy­nowo-skutkowym z ilością wytworzonych produktów.

Podstawy rozliczenia kosztów służą do rozdzielania kosztów pośrednich na produkty, spowodo­wanych różnymi wewnętrznymi działaniami lub procesami (activities), nie­zbędnymi do wytworzenia i sprzedaży określonych produktów znajdujących się w programie produkcyjnym przedsiębiorstwa. Podstawy te służą jedno­cześnie do pomiaru rozmiarów określonych działań. Powinny one być proporcjonalne do kosztów generowanych przez określone działania, których koszty podlegają rozliczeniu.

W praktyce można zdefiniować dużą liczbę procesów gospodarczych prowadzących do powstania produktu na "wyjściu", poczynając od działań ogólnych, a kończąc na działaniach w mikroskali. Kalkulacja typu ABC, określana jako kalkulacja oparta na działaniach lub elementarnych procesach, jest przeciwstawną metodą w stosunku do tra­dycyjnych systemów kalkulacji kosztów.

Koncepcja ABC opiera się na czterech założeniach:

Koncepcji ABC podporządkowana jest, zatem struktura systemu rachun­ku kosztów, którą tworzą następujące fazy:

  1. identyfikacja istotnych działań, (activities) występujących w podmiocie gospodarczym,

  2. określenie jednostki pomiaru wolumenu każdego działania (cost driver),

  3. ustalenie kosztów każdego wyodrębnionego działania (cost pool),

  4. rozliczenie kosztów pośrednich poszczególnych działań na rodzaje wytwa­rzanych produktów,

  5. ustalenie kosztów jednostkowych produktów,

  6. rozliczenie kosztów pośrednich (pogrupowa­nych w obszarach aktywności) pomiędzy produkty pracy. W tym celu nale­ży ogół obszarów aktywności podzielić na dwie grupy, które obejmują:

    • koszty pośrednie podwyższające wartość produktów pracy, reprezentują­ce rzeczywiste zużycie czynników produkcji (value-added activity),

    • koszty pośrednie nie zwiększające wartości, będące kosztami utrzymania zdolności produkcyjnych w gotowości do działań (non value-added activi­ty)

W systemie ABC są wyraźnie odróżniane zasoby nabyte od zasobów zu­żytych w procesie gospodarczym. System ABC mierzy zmiany w poziomie zużycia zasobów. Koszty w ostatecznym efekcie są ponoszone na wytwarza­ne produkty. Nie produkty bezpośrednio, lecz działania są przyczyną ich po­wstawania.

Typowe zastosowania Rachunku Kosztów Działań

Podstawowe zastosowanie Rachunku Kosztów Działań to precyzyjne i wiarygodne ustalenie kosztów:

Wiele decyzji menadżerowie podejmują na bazie własnej intuicji ze względu na brak odpowiednich informacji lub niski poziom zaufania do informacji którymi dysponują. Rachunek Kosztów Działań dostarcza wiarygodnych informacji o kosztach we wszystkich przekrojach wymaganych przez menadżerów. Wiarygodna Informacja w miejsce intuicji pozwala podejmować lepsze decyzje. Rachunek Kosztów Działań umożliwia lepsze podejmowanie wielu decyzji menedżerskich. Poniżej przedstawiono tylko niektóre przykłady takich decyzji:

Rachunek Kosztów Działań jest doskonałą podstawą do:

1. Rachunek kosztów działań

Rachunek kosztów działań (Activity Based Costing – ABC) opracowany został przez dwóch amerykańskich przedstawicieli rachunkowości, tj. Robina Coopera i Roberta Kaplana, stopniowo upowszechnił się z pewnymi modyfikacjami również w Europie. Koncepcja rachunku kosztów działań cieszy się coraz większym zainteresowaniem także w Polsce1.

W rachunku kosztów działań występuje podstawowa teza, że bezpośrednią przyczyną powstawania kosztów w przedsiębiorstwie są nie wytwarzane produkty, lecz wykonywane w przedsiębiorstwie procesy. Proces traktowany jest jako sekwencja działań wykonywanych w celu wyprodukowania i dostarczenia określonego produktu na rynek. Procesy te z kolei powodują konieczność zużywania zasobów przedsiębiorstwa. Zatem działanie jest traktowane jako bezpośrednia przyczyna powstawania kosztów.

Rachunek kosztów działań jest metodą pomiaru kosztów i efektywności działań, zasobów, produktów, klientów i innych obiektów kosztów, polegająca na powiązaniu zasobów z działaniami oraz działań z innymi obiektami kosztów na podstawie stopnia wykorzystania działań oraz poznania przyczynowo-skutkowych relacji pomiędzy czynnikami powstania kosztów a działaniami2.

Rachunek kosztów działań wymaga nowego spojrzenia na problematykę powstawania kosztów. Tradycyjne systemy rachunku kosztów pozwalają na rozliczenie ponoszonych kosztów dla celów sprawozdawczości finansowej i kontroli kosztów, natomiast system ABC umożliwia znalezienie odpowiedzi na inne pytania:

  1. Jakim działaniom służą zasoby przedsiębiorstwa?

  2. Jak kosztowne są procesy gospodarcze i działania przedsiębiorstwa?

  3. Dlaczego przedsiębiorstwo realizuje poszczególne działania i procesy?

  4. Jakie działania dotyczą konkretnych produktów, klientów i obszarów działalności?

Model rachunku kosztów działań jest zbudowany z wykorzystaniem dwóch przekrojów: kosztów oraz procesów. W centrum uwagi znajdują się wykonywane działania (rysunek 3).

Rys. 3 Model rachunku kosztów działań

Źródło: The -I Glossary of Activity-Based Management, red. Raffish N., Turney P., , 1991

Podstawowymi kategoriami modelu ABC są opisane poniżej pojęcia.

Obiekt kosztów to obiekt, dla którego gromadzi i liczy się koszty, może nim być np. jednostka lub partia produktów, zlecenie kontrakt, część przedsiębiorstwa (wydział, komórka).

Zasób jest to czynnik ekonomiczny wykorzystywany lub zużywany w przedsiębiorstwie w ramach działań wykonywanych w celu wytwarzania produktów i obsługi klientów. Wyróżniane są zasoby „widzialne”, czyli aktywa przedsiębiorstwa oraz zasoby „niewidzialne”, obejmujące umiejętności i kompetencje pracowników oraz możliwości przedsiębiorstwa jako organizacji. Dla potrzeb rachunku można wydzielić cztery rodzaje zasobów ekonomicznych: materiały, pracownicy, urządzenia, pomieszczenia.

Nośnik kosztów jest to główny czynnik kosztowotwórczy, powodujący powstanie kosztów obiektu, służący za klucz rozliczeniowy kosztów tego obiektu na inne obiekty. Wyróżniamy dwa rodzaje nośników kosztów:

  1. nośniki kosztów zasobów – to miara ilości zasobów zużywanych w trakcie działań. Za przykład może tu posłużyć procent powierzchni zajmowanej przez osoby wykonujące dane zadanie.

  2. nośniki kosztów działań – to miara częstotliwości i intensywności opisująca wykorzystanie działania przez obiekty kosztów. Stosowane są do przypisywania kosztów działań do poszczególnych obiektów. Przykładowe nośniki to: liczba zleceń produkcyjnych, liczba kontroli jakości, liczba wysyłek, liczba przetworzonych faktur.

Działania – stanowią rdzeń ABC – grupa zadań, czynności prowadzących do wytworzenia wyrobu lub usługi. Poziom szczegółowości w ich definiowaniu może się różnić zależnie od celu analizy. W projektowaniu ABC wykorzystuje się tzw. słowniki działań, czyli zestawienie, które zawiera nazwę, opis, wynik oraz inne właściwe cechy działań, niezbędne do ich klasyfikacji i analizy.

Model rachunku kosztów działań (przedstawiony na rysunku 3) ma dwie osie. Oś pionowa to perspektywa dwustopniowego rozliczania kosztów. Na tej osi występują trzy elementy i dwa procesy. Zasoby obejmują wszystkie dostępne środki ekonomiczne, na bazie których przedsiębiorstwo realizuje działania. Proces rozliczania kosztów zasobów polega na przypisaniu kosztów zasobów do działań. W ramach tego procesu opracowywane są nośniki kosztów zasobów, będące mechanizmem przenoszenia kosztów na działania. Działania stanowią część struktury kosztów. Poprzez działania zasoby przekształcane są w produkty działań. Proces rozliczania kosztów działań polega na przypisaniu kosztów działań do obiektów kosztów, przy wykorzystaniu nośników kosztów działań. Perspektywę rozliczania kosztów można traktować jako schemat i zbiór zasad, według których w określonym momencie (koniec miesiąca, kwartału lub jakiegokolwiek innego okresu) odbywa się rozliczenie kosztów.

Oś pozioma modelu przedstawia perspektywę procesów. Ta perspektywa ma charakter dynamiczny. Rozpoczyna się od zdarzenia przyczynowego (czynnika kosztotwórczego), które powoduje, że działanie wykorzystuje zasoby w celu osiągnięcia wyznaczonego rezultatu. W wielu przypadkach występuje dodatkowo czynnik wyzwalający działanie, jako ogniwo pośrednie pomiędzy czynnikiem kosztotwórczym i działaniem. Na przykład pojawienie się wadliwego komponentu (czynnik kosztotwórczy) samo w sobie nie inicjuje jakiegoś działania. Wymagana jest określona decyzja kierownika (czynnik wyzwalający działanie) przed przystąpieniem do produkcji nowych komponentów na wymianę. Mierniki efektywności działań stanowią kryteria oceny, według których przedsiębiorstwo może określić efektywność działań. Ważne jest ustalenie praktycznych i realnych mierników efektywności, dzięki którym można monitorować i doskonalić produkty działań. Raportowanie i analiza działań umożliwiają dokonanie zmian w przebiegu procesów.3

W zawężonym rozumieniu rachunek kosztów działań jest metodą rachunku kalkulacyjnego polegającą na przyporządkowaniu kosztów do produktu na podstawie wykorzystania działań, służących do wykonania produktu oraz na określeniu kosztów działań na podstawie wykorzystania zasobów zużywanych podczas ich wykonywania. W tym zakresie rachunek kosztów działań pozwala na lepsze niż tradycyjny rachunek kalkulacyjny przyporządkowanie kosztów do produktów na podstawie ścisłego związku przyczynowo-skutkowego.

W szerszym rozumieniu, jako metoda zarządzania kosztami, rachunek kosztów działań służy do pomiaru i analizy kosztów obiektów zarządzania takich jak: zasoby, działania, produkty, klienci, dostawcy. Model pozwala na zrozumienie procesu powstawania kosztów w przedsiębiorstwie poprzez analizę związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy poszczególnymi obiektami4.


  1. E.Nowak, R.Piechota, M.Wierzbiński, Rachunek kosztów w zarządzaniu przedsiębiorstwem, PWE, Warszawa 2004, s. 162.

  2. Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, praca zbiorowa pod redakcją G.K. Świderskiej, Difin, Warszawa 2003, s. 3-47.

  3. Sławomir Mirkowski, Zarządzanie kosztami i podnoszenie efektywności – wyzwanie dla przedsiębiorstw, www. hlb.pl.

  4. Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, praca zbiorowa pod redakcją G.K. Świderskiej, Difin, Warszawa 2003, s. 3-48.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
arkusze pomocnicze rkic ii czesc i
arkusze pomocnicze rkic ii czesc i
studium przypadku 5 rkic
arkusze pomocnicze rkic ii czes Nieznany (2)
RKiC pytania do kolokwium, Ekonomia
arkusze pomocnicze rkic ii czesc ii
arkusze pomocnicze rkic ii czesc ii

więcej podobnych podstron