WYROK TRYBUNAŁU z dnia 6 października 1982 r.(*)

Srl CILFIT i Lanificio di Gavardo SpA

przeciwko Ministero della Sanità

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Corte suprema di cassazione)

Obowiązek wystąpienia z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

W sprawie 283/81

mającej za przedmiot skierowany do Trybunału, na podstawie art. 177 traktatu EWG, przez pierwszą izbę cywilną Corte suprema di cassazione wniosek o wydanie, w ramach zawisłego przed tym sądem sporu między

Cilfit Srl – w likwidacji – oraz 54 inne spółki, z siedzibą w Rzymie

a

Ministero della Sanità, w osobie ministra, z siedzibą w Rzymie

oraz

Lanificio di Gavardo SpA, z siedzibą w Mediolanie

a

Ministero della Sanità, w osobie ministra, z siedzibą w Rzymie,

orzeczenia w trybie prejudycjalnym w przedmiocie wykładni art. 177 akapit trzeci traktatu EWG,

TRYBUNAŁ wydaje następujący Wyrok […]

CO DO PRAWA

1 Postanowieniem z dnia 27 marca 1981 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 31 października 1981 r., Corte suprema di cassazione (najwyższy sąd kasacyjny) przedłożył, na podstawie art. 177 traktatu EWG, pytanie prejudycjalne dotyczące wykładni art. 177 akapit trzeci traktatu EWG.

2 Pytanie to zostało podniesione w ramach sporu między spółkami importującymi wełnę a włoskim ministerstwem zdrowia, dotyczącego uiszczania stałej opłaty za badanie sanitarne wełny przywożonej z krajów niebędących członkami Wspólnoty. Spółki te powołały się na rozporządzenie nr 827/68 z dnia 28 czerwca 1968 r. (Dz.U. L 151, str. 16) w sprawie wspólnej organizacji rynku niektórych produktów wymienionych w załączniku II do traktatu, które w art. 2 ust. 2 zakazuje państwom członkowskim nakładania opłat o skutku równoważnym z cłami na przywożone „produkty pochodzenia zwierzęcego”, nigdzie indziej niewymienione, ujęte w pozycji 05.15 Wspólnej taryfy celnej. Ministerstwo zdrowia zarzuciło tej argumentacji, że wełna nie jest umieszczona w załączniku II do traktatu. Wobec tego – jego zdaniem – wełna nie podlega wspólnej organizacji rynków rolnych.

3 Ministerstwo zdrowia wyciąga z tych okoliczności wniosek, iż odpowiedź na pytanie dotyczące wykładni aktu instytucji Wspólnoty jest tak oczywista, że nie zachodzi możliwość pojawienia się wątpliwości co do wykładni, co wyklucza zatem konieczność wystąpienia do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Natomiast zainteresowane spółki utrzymują, że z uwagi na to, iż pytanie dotyczące wykładni rozporządzenia zostało podniesione przed Corte suprema di cassazione, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, zgodnie z art. 177 akapit trzeci sąd ten nie może uchylić się od obowiązku wniesienia sprawy do Trybunału Sprawiedliwości.

4 Zważywszy na te dwie przeciwne tezy, Corte suprema di cassazione zwrócił się do Trybunału z następującym pytaniem:

„Czy art. 177 akapit trzeci traktatu, zgodnie z którym w przypadku gdy pytanie takiego rodzaju jak pytania wymienione w akapicie pierwszym tego artykułu jest podniesione w ramach sporu zawisłego przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości, ustanawia obowiązek wystąpienia z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, który nie pozwala sądowi krajowemu na dokonanie jakiejkolwiek oceny zasadności podniesionego pytania, czy też uzależnia – ewentualnie w jakim stopniu – ten obowiązek od istnienia racjonalnych wątpliwości co do wykładni?”.

5 W celu rozwiązania tak postawionego problemu należy wziąć pod uwagę logikę art. 177, który przyznaje Trybunałowi Sprawiedliwości uprawnienie do orzekania między innymi w przedmiocie wykładni traktatu i aktów przyjętych przez instytucje Wspólnoty.

6 Na mocy akapitu drugiego tego artykułu każdy sąd jednego z państw członkowskich „może”, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania. Zgodnie z akapitem trzecim, w przypadku gdy pytanie o wykładnię jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten „jest zobowiązany” wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości.

7 Ten obowiązek wniesienia sprawy wpisuje się w ramy współpracy – wprowadzonej w celu zapewnienia prawidłowego stosowania i jednolitej wykładni prawa wspólnotowego we wszystkich państwach członkowskich – między sądami krajowymi występującymi w charakterze sądów zobowiązanych do stosowania prawa wspólnotowego a Trybunałem Sprawiedliwości. Artykuł 177 akapit trzeci ma w szczególności na celu zapobieganie pojawianiu się rozbieżności w orzecznictwie wewnątrz Wspólnoty w kwestiach prawa wspólnotowego. Zakres tego obowiązku należy zatem oceniać na podstawie jego celów, w zależności od właściwości sądów krajowych i Trybunału Sprawiedliwości, w przypadku gdy takie pytanie o wykładnię zostanie podniesione w rozumieniu art. 177.

8 Na tym tle należy sprecyzować wspólnotowy sens wyrażenia „w przypadku gdy takie pytanie jest podniesione” w celu ustalenia, w jakich warunkach sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości.

9 W tej kwestii należy w pierwszej kolejności zauważyć, że art. 177 nie stanowi środka zaskarżenia przysługującego stronom sporu zawisłego przed sądem krajowym. Nie wystarczy zatem, że jedna strona utrzymuje, iż spór rodzi pytanie dotyczące wykładni prawa wspólnotowego, aby sąd był zobowiązany uznać, że pytanie zostało podniesione w rozumieniu art. 177. Jego obowiązkiem jest natomiast wniesienie, w razie konieczności, sprawy do Trybunału z urzędu.

10 Po drugie, ze związku między akapitami drugim i trzecim art. 177 wynika, że sądy, o których mowa w akapicie trzecim, korzystają z tego samego co wszystkie inne sądy krajowe prawa do swobodnej oceny, czy do wydania przez nie orzeczenia niezbędne jest orzeczenie w kwestii z zakresu prawa wspólnotowego. Wobec tego sądy te nie są zobowiązane do przedkładania podniesionego przed nimi pytania dotyczącego wykładni prawa wspólnotowego, jeżeli pytanie nie jest istotne dla sprawy, tj. w przypadku gdy odpowiedź na pytanie, jakakolwiek by ona była, nie mogłaby mieć żadnego wpływu na rozstrzygnięcie sporu.

11 Jeżeli sądy te stwierdzą natomiast, że odwołanie się do prawa wspólnotowego jest konieczne w celu rozstrzygnięcia zawisłego przed nimi sporu, art. 177 nakłada na nie obowiązek przedłożenia Trybunałowi Sprawiedliwości wszystkich powstałych pytań dotyczących wykładni.

12 Pytanie postawione przez Corte di cassazione ma na celu ustalenie, czy w pewnych okolicznościach obowiązek wyrażony w art. 177 akapit trzeci mógłby jednak zostać poddany ograniczeniom.

13 W związku z tym należy przypomnieć, że w wyroku z dnia 27 marca 1963 r. w sprawach połączonych od 28/62 do 30/62 Da Costa, Rec. str. 75 Trybunał orzekł, że „[n]awet jeśli art. 177 akapit ostatni zobowiązuje bez żadnych ograniczeń sądy krajowe, których orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, do przedkładania Trybunałowi wszelkich podniesionych przed nim pytań o wykładnię, to moc wykładni dokonanej przez Trybunał na mocy art. 177 może jednak pozbawić ten obowiązek jego celowości i tym samym treści; ma to miejsce zwłaszcza wtedy, gdy podniesione pytanie jest rzeczywiście identyczne z pytaniem, które stanowiło już przedmiot orzeczenia wydanego w trybie prejudycjalnym w podobnym przypadku”.

14 Taki sam skutek, jeśli chodzi o granice obowiązku wyrażonego w art. 177 akapit trzeci, może wynikać z utrwalonego orzecznictwa Trybunału rozstrzygającego sporną kwestię prawną – niezależnie od rodzaju postępowań, które dały początek temu orzecznictwu – nawet jeśli sporne pytania nie są całkowicie identyczne.

15 Niemniej oczywiste jest, że w tych wszystkich przypadkach sądy krajowe – w tym sądy, o których mowa w art. 177 akapit trzeci – zachowują pełną swobodę wnoszenia spraw do Trybunału, jeżeli uznają to za wskazane.

16 Wreszcie prawidłowe stosowanie prawa wspólnotowego może być tak oczywiste, że nie pozostawia ono miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości co do sposobu rozstrzygnięcia postawionego pytania. Zanim sąd krajowy stwierdzi zaistnienie takiej sytuacji, musi być on przekonany, że taka sama oczywistość zachodzi również w opinii sądów innych państw członkowskich i Trybunału Sprawiedliwości. Jedynie wtedy, gdy spełnione są te przesłanki, sąd krajowy może zaniechać przedłożenia tego pytania Trybunałowi i rozstrzygnąć je na własną odpowiedzialność.

17 Jednakże istnienie takiej możliwości należy oceniać z uwzględnieniem cech charakterystycznych prawa wspólnotowego i szczególnych trudności, jakie sprawia jego wykładnia.

18 Przede wszystkim należy wziąć pod uwagę, że akty prawa wspólnotowego są redagowane w wielu językach i że różne wersje językowe są na równi autentyczne; wykładnia przepisu prawa wspólnotowego wymaga zatem porównania poszczególnych wersji językowych.

19 Następnie należy zauważyć, że nawet w przypadku dokładnej zgodności wersji językowych prawo wspólnotowe stosuje właściwą sobie terminologię. Ponadto należy podkreślić, że pojęcia prawne nie mają koniecznie tej samej treści w prawie wspólnotowym i w poszczególnych systemach prawa krajowego.

20 Wreszcie każdy przepis prawa wspólnotowego powinien być ujmowany w swoim kontekście i interpretowany w świetle wszystkich przepisów tego prawa, jego celów i stanu rozwoju w czasie, gdy dany przepis ma zostać zastosowany.

21 W świetle całości powyższych rozważań należy odpowiedzieć Corte suprema di cassazione, iż art. 177 akapit trzeci należy interpretować w ten sposób, że sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, jest zobowiązany – w przypadku gdy powstaje przed nim pytanie dotyczące prawa wspólnotowego – do spełnienia swojego obowiązku przedłożenia pytania, chyba że stwierdził on, że podniesione pytanie nie jest istotne dla sprawy lub że dany przepis prawa wspólnotowego stanowił już przedmiot wykładni przez Trybunał, lub że prawidłowe stosowanie prawa wspólnotowego jest tak oczywiste, że nie pozostawia ono miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości; istnienie takiej ewentualności należy oceniać z uwzględnieniem cech charakterystycznych prawa wspólnotowego i szczególnych trudności, jakie sprawia jego wykładnia, oraz niebezpieczeństwa rozbieżności w orzecznictwie wewnątrz Wspólnoty.

Z powyższych względów

Trybunał,

rozstrzygając w przedmiocie pytania przedłożonego mu przez Corte suprema di cassazione postanowieniem z dnia 27 marca 1981 r., orzeka, co następuje:

Artykuł 177 akapit trzeci traktatu EWG powinien być interpretowany w ten sposób, że sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, jest zobowiązany – w przypadku gdy powstaje przed nim pytanie dotyczące prawa wspólnotowego – do spełnienia swojego obowiązku przedłożenia pytania, chyba że stwierdził on, że podniesione pytanie nie jest istotne dla sprawy lub że dany przepis prawa wspólnotowego stanowił już przedmiot wykładni przez Trybunał, lub że prawidłowe stosowanie prawa wspólnotowego jest tak oczywiste, że nie pozostawia ono miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości; istnienie takiej ewentualności należy oceniać z uwzględnieniem cech charakterystycznych prawa wspólnotowego i szczególnych trudności, jakie sprawia jego wykładnia, oraz niebezpieczeństwa rozbieżności w orzecznictwie wewnątrz Wspólnoty.