• KTO STOSUJE PRAWO?

1. Prawo stosują przede wszystkim sądy, organy administracji, organizacje (np. pracodawcy, samorządy )

2. Wg Wróblewskiego są 3 typy stosowania prawa

   1. sądowy

      1. sąd nie jest w stosunku służbowych do ludzi których problem jest rozstrzygany

      2. sąd nie ma żadnego interesu w rozstrzygnięciu

      3. sąd ma kompetencje szczegółową

      4. konsekwencje rozstrzygnięć mają znaczenie wobec wszystkich

      5. sąd wydaje rozstrzygnięcia w sytuacji sporu

      6. wydana norma ma charakter indywidualno – konkretny

      7. organ ma większą lub mniejszą swobodę tylko co do treści decyzji

   2. administracyjny – „pomiędzy”

      1. państwo jest pewnego typu organizacją ale obywatele nie są w stosunkach służbowych

         1. urzędnik – petent – w tym zakresie urzędnik ma władzę

      2. administracja zasadniczo nie jest zainteresowana rozstrzygnięciem – ale decyzje wydaja jednostki, które mogą być

      3. decyzje o charakterze jednostkowo – konkretnym

   3. kierowniczy

      1. organ jest w stosunku organizacyjnym z pracodawcą

      2. decyzja jest podejmowana w warunkach operacyjnych kierowania

      3. organ ma najwięcej luzu decyzyjnego - czasami ma swobodę nie tylko co do treści decyzji, ale także czy i kiedy podjąć działanie

• WRÓBLEWSKI – DECYZYJNY MODEL STOSOWANIA PRAWA

1. stosowanie prawa to podejmowanie decyzji – dokonywanie wyborów

2. wyklucza sytuacje predeterminacji sędziów – kiedy decyzji podejmować nie trzeba bo nie ma alternatywy

3. są 4 etapy stosowania prawa – rodzaje decyzji!

   1. ustalenia walidacyjne i wykładnia prawa – aby ustalić czy/jaka norma obowiązuje

      1. rozumowania prawnicze

      2. wykładnia

   2. ustalenia stanu faktycznego istotnego dla potrzeb rozstrzygnięcia dowodzenie

   3. subsumcja sylogizm prawniczy

   4. ustalenia konsekwencji prawnych

DOWODZENIE

• TYPOLOGIA FAKTÓW

1. 1. fakty opisowe – wystarcza język opisowy, np. pan x zabił panią y

   2. fakty ocenne – konieczne jest wartościowanie dokonane przez sędziego – np. coś było ważnym powodem do rozwiązania spółki

2. 1. fakty konwencjonalne- sąd ocenia, czy zostały spełnione warunki dotyczące wzorca czynności konwencjonalnej, np. czy przeniesienie własności nastąpiło w formie aktu notarialnego

      1. dostrzegają je tylko prawnicy

   2. fakty proste, np. pan x zabił panią y

3. 1. fakty pozytywne- działanie, np. pan x zastrzelił panią y

   2. fakty negatywne- zaniechania np. pan x nie udzielił pomocy pani y

• DOWODZENIE

1. RÓŻNE KONCEPCJE PRAWDY W ZALEŻNOŚCI OD TYPU UDOWADNIANEGO FAKTU

   1. przy faktach prostych, opisowych, pozytywnych - empiryczna koncepcja prawdy - prawdą jest to, co jest zgodne z rzeczywistością

   2. przy pozostałych faktach-- różne prawdy

      1. prawda w wymiarze egzystencjalnym - gdy ktoś świadczy swoim życiem o prawdzie – to nie interesuje prawników

      2. prawda w rozumieniu prawdziwości twierdzeń - przejawia się w logice, metodologii

         1. klasyczna teoria prawdy- zdanie jest prawdziwe jeśli jest zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy

         2. koherencyjna teoria prawdy - zdanie jest prawdziwe jeśli stanowi składnik spójnej, niesprzecznej teorii

         3. konsensualna teoria prawdy - zdanie jest prawdziwe jeśli istnieje potencjalna zgoda wszystkich dyskutantów

         4. pragmatyczna (utylitarna) teoria prawdy – zdanie jest prawdziwe jeżeli sprawdza się przez swoje konsekwencje praktyczne

      3. prawda sądowa - dowodzenie sądowe nie pokrywa się z dowodzeniem ściśle naukowym- to czynność konwencjonalna/performatywna a nie opisowa

2. CIĘŻAR DOWODU

   1. zasada: ciężar dowodu spoczywa na twierdzącym, a nie na zaprzeczającym

   2. wyjątek - domniemania - przerzucenie ciężaru dowodu - norma prawna, która nakazuje przyjęcie, że jeśli wystąpił fakt a ( poprzednik), to ma miejsce fakt b ( następnik )

      1. wzruszalne

      2. niewzruszalne, np. rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych

3. FAKTU NIE MOŻNA UDOWODNIĆ BEZ RELATYWIZACJI - CZYNI SIĘ TO NA PODSTAWIE MATERIAŁU DOWODOWEGO I PRZYJĘTEJ TEORII DOWODÓW

4. TEORIE OCENY DOWODÓW

   1. teoria legalnej oceny dowodów

   2. teoria swobodnej oceny dowodów - ocena dowodów musi być oparta o

      1. logikę

      2. doświadczenie życiowe

      3. zdrowy rozsądek

   3. 4 grupy legalnych reguł dowodowych

      1. contra- empiryczne legalne reguły dowodowe - udowadnia się coś co empirycznie udowodnione być nie może

      2. para-empiryczne legalne reguły dowodowe – nawiązują do wiedzy empirycznej, np. statystycznej, np. domniemanie że mąż matki jest ojcem dziecka

      3. ideologiczne legalne reguły dowodowe – np. domniemanie dobrej wiary, domniemanie niewinności

      4. nieempiryczne legalne reguły dowodowe – dotyczy sytuacji, która jest fikcyjna – np. reguła że datą śmierci osoby uznanej za zmarłą jest data wskazana w orzeczeniu

5. TWIERDZENIA DOWODOWE, np. "materiał dowodowy wykazał, że”

6. UZNANIE FAKTÓW ZA UDOWODNIONE

• IDEOLOGIE SĄDOWEGO STOSOWANIA PRAWA

1. IDEOLOGIA ZWIĄZANEJ DECYZJI SĘDZIOWSKIEJ – pozytywizm prawniczy

   1. sędzia ustami ustawy, a prawo treścią woli suwerena

   2. prawo instrukcją dla sędziów

   3. decyzje zapadające w procesie stosowania prawa powinny być całkowicie zdeterminowane treścią norm prawnych

      1. sędzia stosując prawo jest tym prawem związany – jest już zdeterminowany

      2. zminimalizowanie luzu decyzyjnego

   4. organy powinny kierować się legalizmem

   5. ideologia ta zakłada że prawo może być idealne – a to jest zafałszowany obraz prawa

2. IDEOLOGIA SWOBODNEJ DECYZJI SĘDZIOWSKIEJ - analityczna teoria prawa

   1. sędzia w podejmowaniu decyzji stosowania prawa nie jest związany prawem

   2. prawo jest przedmiotem oceny i korekty przy uwzględnieniu takich kryteriów jak:

      1. celowość

      2. słuszność

      3. moralność

      4. sprawiedliwość

      5. skuteczność

   3. stosowanie prawa jest zatem poszukiwaniem słusznego prawa - łączy się z jego tworzeniem

3. IDEOLOGIA RACJONALNEJ DECYZJI SĄDOWEJ

   1. prawo nie determinuje decyzji ale nie można popadać w skrajność

   2. trzeba odwoływać się do argumentów racjonalnych, możliwie maksymalnie zbliżonych do argumentów prawnych

• PAŃSTWO PRAWA - rządzi się na podstawie i w granicach prawa - pojęciem kluczowym jest right (uprawnienie) – CECHY

1. tworzone i organizowane zgodnie z prawem

2. kompetencje organów państwowych sa regulowane przez prawo

3. metody rządzenia są zgodne z prawem

4. nadużycia władzy są stosunkowo rzadkie, są przed nimi środki obrony

5. zasada sprawiedliwości formalnej- podmioty są traktowane jednakowo

6. zasada równości wobec prawa- prawo nie zawiera przywilejów

7. zasada jawności prawa

8. zasada trójpodziału władz i wzajemnej kontroli

9. pluralizm partii politycznych (legalna opozycja)

10. prawa obywatelskie są pierwotne i niezbywalne

11. istnienie niezawisłych sądów - sędziowie są nieusuwalnie jeżeli nie udowodni się im naruszeń prawa przy orzekaniu

12. pewne i mocne regulacje chroniące własność prywatną

13. istnienie GWARANCJI LEGISLACYJNYCH

    1. zasada prymatu Konstytucji nad ustawami

    2. kontrola konstytucyjności prawa (TK)

    3. dwustopniowa władza wykonawcza

       1. Prezydent (władza negatywna )

       2. możliwość veta

       3. inicjatywa wszczęcia kontroli konstytucyjności prawa

       4. rząd

    4. istnienie spójnej niesprzecznej hierarchii aktów prawnych

    5. brak norm pustych- bez środków do realizacji

    6. niewielka ilość luk

14. istnienie GWARANCJI PROCEDURALNYCH

    1. wieloinstancyjność

    2. kontrola postępowania sądowego przed innymi sądami

    3. kolegialność orzekania w sprawie winy

    4. zakaz stosowania odpowiedzialności zbiorowej

    5. domniemanie niewinności

    6. in dubio pro libertate

    7. in dubio pro reo

    8. istnienie prawa do obrony, odmowy zeznań, mówienie nieprawdy przez oskarżonego

    9. nikt nie może zostać zmuszony do samooskarżenia się

    10. sądowa kontrola legalności decyzji administracyjnych

    11. odpowiedzialność władzy publicznej za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy

    12. skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania jej sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuładnionej zwłoki (skarga na przewlekłość/bezczynność )