TWÓRCY SYSTEMÓW DYDAKTYCZNYCH

1. Jan Amos Komeński

2. Jan Henryk Pestalozzi

3. Jan Herbart

4. Jan Władysław Dawid

5. John Dewey

6. Bogdan Nawroczyński

„System dydaktyczny – zespół zgodnych wewnętrznych twierdzeń oparty na jednolitym układzie celów, treści i zasad dydaktycznych a dotyczących sposobów organizacji pracy uczniów nauczycieli”

(W.Okoń)

Jan Amos Komeński (1592 – 1670)

„Didactica magna” – wielka dydaktyka

• Praktyczna, uniwersalna sztuka nauczania wszystkich wszystkiego

• Złota reguła (sensualistyczna teoria poznania) poznawanie wiedzy oparte na zmysłach

„Świat w obrazkach” – litery w obrazach – skojarzenia

• Są trzy zdolności człowieka, które są motorem dzięki którym może zmieniać świat

  • Myślenie (umysł)

  • Praca (ręka)

  • Mowa (język)

• System szkolny

  • Szkoła macierzysta – do 6 lat

  • Szkoła języka ojczystego – 6-12 lat

  • Szkoła języka łacińskiego – 12-18 lat

  • Akademia – do 24 lat

„Wychowanie to urabianie obyczajów w kierunku wszechstronnej moralności”

(J.A.Komeński)

Jan Pestalozzi (1746 – 1827)

• Kształcenie – sztuka dopomagania

• Etapy kształcenia

  • Spostrzeganie przedmiotów

  • Kształtowanie wyobrażeń tych przedmiotów

  • Kształtowanie pojęć

  • Nazywanie przedmiotów i rozwijanie mowy

• Środki kształcenia

  • Liczba (liczenie)

  • Kształt (mierzenie)

  • Słowo (mowa)

Źródłem poznania powinna być rzeczywistość a nie książka czy słowo nauczyciela. Dzieci powinny rozwijać się poprzez obserwację tej rzeczywistości i jej opisywanie. Działalność ta powinna uwzględniać stopień rozwoju dziecka.

Jan Herbart (1776 – 1841)

• Dydaktyka oparta o etykę (cele wychowania) i psychologię (środki wychowania)

• Kształtowanie moralnego charakteru i nauczanie wychowujące

• Stopnie formalne

  • Jasność (jasne, zrozumiałe przedstawienie wiadomości)

  • Kojarzenie (powtarzanie wiadomości, by je przyswoić)

  • System (porządkowanie przyswojonych wiadomości)

  • Metoda (zlecanie zadań wymagających korzystania z przyswojonych informacji)

„Pierwszym warunkiem wychowania jest groźba”

(J.Herbart)

Jan Władysław Dawid

„Nauka o rzeczach”

• Podstawowy proces psychiczny

  • Przyjmowanie zewnętrznych podniet jako wrażeń i spostrzeżeń

  • „przerabianie wewnętrzne” tych podniet na drodze pojmowania i rozumowania

  • Reakcja ruchowa

• Proces poznania

  • Poznanie zmysłowe

  • Poznanie umysłowe

  • Poznanie/działalność praktyczna

• Proces nauczania

  • Przygotowanie postrzegania

  • Przedstawienie konkretnego materiału

  • Porównanie i kojarzenie

  • Uogólnienie (pojęcie, definicje, reguły, prawa)

  • Zastosowanie

• Środki nauczania

  • Spostrzeganie

  • Słowo

  • Działanie

John Dewey (1859 – 1952)

„Jak myślimy”; „Moje Credo pedagigczne”

• Dydaktyka to nauka o uczeniu się

• Nauka przez działanie

• Etapy uczenia się (odczucie trudności)

  • Wykrycie jej i określenie

  • Nasuwanie się możliwego rozwiązania

  • Wyprowadzenie się możliwego rozwiązania

  • Wyprowadzenie wniosków

  • Obserwacja i eksperymenty prowadzące do przyjęcia lub odrzucenia przypuszczenia

Bogdan Nawroczyński (1882 – 1974)

„Zasady nauczania)

• Etapy procesu kształcenia

  • Zetknięcie ucznia z trudnością teoretyczną lub praktyczną

  • Sformułowanie pytania

  • Poszukiwanie odpowiedzi (w razie potrzeby rozbite pytaniami pomocniczymi na drobniejsze etapy)

  • Sformułowanie i utrwalenie odpowiedzi

  • Zastosowanie odpowiedzi w ćwiczeniach

Cechy współczesnego modelu kształcenia

1. Jedność nauczania i uczenia się

W procesie kształcenia są nierozłączne

1. Integracja kształcenia z wychowaniem

Wiedza pełni nie tylko funkcje poznawcze i kształtujące, ale też funkcje wychowawcze

1. Wszechstronność

Proces kształcenia, przewiduje różne drogi uczenia się uczniów: postrzeganie zmysłowe, myślenie i praktykę co umożliwia ich rozwój

1. Indywidualizacja

Proces kształcenia przebiega stosownie do uzdolnień uczniów, ich tempa pracy oraz stopnia zaawansowania

1. Elastyczność metodyczna i organizacyjna

Są stosowane różne metody i formy organizacyjne nauczania i uczenia się

ROZWÓJ KONCEPCJI KSZTAŁCENIA

1. Materializm dydaktyczny (encyklopedyzm)

2. Formalizm dydaktyczny

3. Utylitaryzm dydaktyczny

4. Koncepcja problemowo – kompleksowa

5. Strukturalizm

6. Materializm funkcjonalny

Materializm dydaktyczny

• Celem szkoły powinno być przekazywanie uczniom jak największej ilości wiedzy z różnych dziedzin (podobnie jak w encyklopedii)

• Program nauczania przeładowany szczegółowymi informacjami (gdyż potrzebne jest wszystko)

• Przekazywanie rozległego zasobu wiadomości z różnych dziedzin wiedzy

• Trzeba prowadzić kształcenie umożliwiające pamięciowe opanowanie jak największej liczby informacji w ujęciu encyklopedycznym

Formalizm dydaktyczny

• Zadaniem szkoły jest rozwijanie zdolności i sił poznawczych uczniów

• Trzeba prowadzić kształcenie dopuszczające ograniczoną wiedzę uczniów, ale umożliwiające rozwijanie ich sprawności intelektualnych i ich zainteresowań

Utylitaryzm dydaktyczny

• Utylitaryzm = użyteczność

• Szkoła ma przygotować do życia

• Zadaniem szkoły jest przygotowanie uczniów do działalności praktycznej

• Trzeba prowadzić kształcenie umożliwiające działanie praktyczne uczniów nie wymagające odwoływania się do związanej z nimi teorii

Koncepcja problemowo – kompleksowa

• Bogdan Suchodolski – twórca

• Szkoła ma przygotowywać uczniów do życia w warunkach ustawicznego i nieoczekiwanych zmian

• Trzeba przeprowadzić kształcenie umożliwiające rozwiązywanie problemów z zastosowaniem kompleksowej wiedzy a nie uczenie się poszczególnych przedmiotów szkolnych oddzielnie

Strukturalizm

• Kazimierz Sośnicki – twórca

• Przedmioty nauczania są przeładowane dlatego też ma negatywne skutki

• Uczyć się tego, co najważniejsze

• Z każdej dziedziny wiedzy trzeba wybrać to, co stanowi podstawę (rusztowanie) i włożyć to do podstawy programowej

• Struktura jako układ zorganizowany utrwala się szybciej niż luźne wiadomości (poszczególne informacje)

• W tym celu trzeba prowadzić kształcenie oparte na podziale wiedzy na dwie warstwy, tej nieprzemijającej wartości naukowej – która stanowi uzupełnienie bądź egzemplifikację tej pierwszej

Egzemplaryzm

• Zadaniem szkoły jest przekazywanie uczniom obrazu świata poprzez przykłady reprezentatywne dla danej dyscypliny

• Trzeba prowadzić kształcenie umożliwiające poznanie charakterystycznych elementów składowych zamiast całości danej tematyki

Materializm funkcjonalny (Wincenty Okoń)

• Potrzebne jest poznanie rzeczywistości i poznanie wiedzy

• Posługiwanie się tą wiedzą w operacjach intelektualnych

• Wykorzystywanie jej w działalności praktycznej

1. Zadaniem szkoły jest zapewnienie uczniom zarówno niezbędnej Widzy jak i umiejętności posługiwania się nią

2. W tym celu trzeba prowadzić kształcenie umożliwiające poznanie idei przewodnich i wokół nich się rozwijać

Aktualne podejście do kształcenia szkolnego

1. Program kształcenia – powinien eksponować wiedzę podstawową, nowoczesną o dużych walorach poznawczych i wychowawczych

2. Program kształcenia – zachowując systematyczny układ treści, powinien dopuszczać możliwość komplekowo-problemową i egzemplaryczną realizację niektórych tematów objętych programem nauki szkolnej

3. Program kształcenia – powinien mieć wyodrębnioną warstwę wiedzy do opanowania przez wszystkich uczniów i warstwę przeznaczoną dla zainteresowanych uczniów

4. Program kształcenia – powinien uwzględniać korelację między pokrewnymi przedmiotami i korelację w obrębie poszczególnych działów programowych tych przedmiotów

5. Program kształcenia – powinien odznaczać się walorami wychowawczymi

6. Program kształcenia – powinien umożliwiać uczniom rozumienie współczesności, ale zawierać także odniesienia do przyszłości i przeszłości

7. Program kształcenia – ze względu na nieustanny przyrost wiedzy powinien podlegać systematycznej selekcji pod względem zawartych w nim treści

Kształcenie ustawiczne

1. „Uczyć się, aby wiedzieć”

Uczyć zdobywania wiadomości nie tyle w celu ich posiadania, co w posługiwaniu się nimi jako „narzędzia rozumienia” świata

1. „Uczyć się, aby działać”

Uczyć uczniów stosowania w praktyce nabytych umiejętności i przygotowywać ich do zdobywania nowych umiejętności

1. „Uczyć się, aby żyć wspólnie”

Ukazywać uczniom różnorodność, podobieństwa i współzależność istot ludzkich, organizować zespołową realizację projektów

1. „Uczyć się, aby być”

Pomagać uczniom w kształtowaniu ich osobowości, przygotowywać ich do właściwego „bycia” jako jednostki, członka rodziny i społeczeństwa

Dylematy dotyczące doboru treści kształcenia

1. Jeden czy kilka kanałów kształcenia ogólnego?

Pytanie o to czy „cała” młodzież (absolwencie różnych typów szkół ponad gimnazjalnych) ma uzyskać ten stan

1. Jednakowy czy zróżnicowany kanon kształcenia ogólnego?

Pytanie o to, czy skierowany na wyrównywanie szans, czy na postrzegający względne psychopedagogiczne kształcenie

1. Przedmiotowy czy zintegrowany układ przedmiotowy w nauce szkolnej?

Pytanie o to, czy rzeczywistość ma być postrzegana z jednego punktu widzenia czy jednocześnie z różnych punktów widzenia

1. Kształcenie ogólne czy zawodowe? Alternatywa czy komunikacja?

Pytanie o to, czy kształcenie ogólne i zawodowe traktować jako łączne czy przeciwstawne

TAKSONOMIA CELÓW KSZTAŁCENIA

1. Taksonomia celów poznawczych

2. Taksonomia celów praktycznych

3. Taksonomia celów wychowawczych

4. Taksonomia celów w ich operacjonalizacji

Taksonomia (taksis – układ, porządek) – to hierarchiczna (od kategorii najniższych do najwyższych) klasyfikacja celów

Taksonomia poznawczych celów kształcenia według B.Niemierki

Poziom I wiadomości

Kategoria A Zapamiętywanie wiadomości

Kategoria B Rozumienie wiadomości

Poziom II umiejętności

Kategoria C Stosowanie wiadomości w typowych sytuacjach

Kategoria D Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych

1. Zapamiętywanie

Uczeń odszukuje wiadomości w pamięci i odtwarza je, nie myli ich ani nie zniekształca

1. Rozumienie

Uczeń przedstawia wiadomości w innej postaci niż były podawane, umie je uporządkować i wykorzystać do prostego wnioskowania

1. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych

Uczeń wykazuje umiejętność posługiwania się posiadanymi wiadomościami w sytuacjach podobnych do stosowanych w szkole

1. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych

Uczeń wykazuje umiejętność posługiwania się wiadomościami w sytuacji, która jest dla niego nowa i nietypowa

Taksonomia praktycznych celów kształcenia według B.Niemierki

Poziom I działania

Kategoria A Naśladowanie działania

Kategoria B Odtwarzanie działania

Poziom II umiejętności

Kategoria C Sprawność działania w stałych warunkach

Kategoria D Sprawność działania w zmiennych warunkach

1. Naśladowanie działania

Uczeń podejmuje pojedyncze działania obserwując ich wzorcowe wykonanie

1. Odtwarzanie działania

Uczeń wykonuje działania w całości bez konieczności jednoczesnego obserwowania wzoru, ale z niewielką płynnością

1. Sprawność działania w stałych warunkach

Uczeń wykonuje dane działanie, jeśli okoliczności nie ulegają zmianie („nic się nie zdarzy”)

1. Sprawność działania w zmiennych warunkach

Uczeń wykonuje działania automatycznie bez względu na zaistniałe i nieprzewidziane okoliczności

Taksonomia celów wychowawczych według B.Niemierki

Poziom I działania

Kategoria A Uczestnictwo w działaniu

Kategoria B Podejmowanie działania

Poziom II postawy

Kategoria C Nastawienie na działanie

Kategoria D Działania systemowe

1. Uczestnictwo w działaniu

Uczeń bierze udział w działaniach dostosowując się do zaistniałej sytuacji, ale bez własnej inicjatywy

1. Podejmowanie działania

Uczeń z własnej inicjatywy rozpoczyna działania, wykazując własne zaangażowanie w ich wykonanie

1. Nastawienie na działanie

Uczeń odczuwa potrzebę wykonania działań, organizuje i zachęca inne osoby

1. Działania systemowe

Uczeń staje się działaczem w danej dziedzinie: planuje, organizuje i określa zasady tych działań, upowszechniając je w środowisku

Taksonomia celów kształcenia

Taksonomiczne ujęcie celów kształcenia służy uświadomieniu nauczycielom, że przyswajanie wiedzy nie jest jedynym celem procesu kształcenia lecz jedynie środkiem do ukształtowania umiejętności i postaw

Od taksonomii celów wymaga się:

• Poprawności terminologii dydaktycznej

• Zwięzłych i jasnych kategorii

• Jednoznacznego powiązania kategorii z czynnościami uczenia się

Procedura operacjonalizacji celów kształcenia

1. Analiza celu ogólnego

2. Przedstawienie zachowań uczniów, którzy osiągnęli cel ogólny

3. Wyszczególnienie działań (czynności) składających się na przedstawione zachowania uczniów

4. Uporządkowanie wymienionych działań wg.kategorii odpowiedniej taksonomii celów kształcenia

5. Sformułowanie celów operacyjnych

   • Podanie operacji

   • Określenie warunków

   • Ustalenie poziomu wykonania

6. Przygotowanie zadań sprawdzających osiągnięcie celów operacyjnych

7. Sprawdzenie czy wyznaczone cele operacyjne wystarczają do osiągnięcia celu ogólnego

Taksonomia celów w dziedzinie poznawczej według B.Blooma (1956)

• Wiedza – uczeń potrafi przypomnieć sobie i odtworzyć wiadomości

• Rozumienie – uczeń potrafi zademonstrować rozumienie podając przykłady

• Zastosowanie – uczeń posługuje się informacjami

• Analiza – uczeń potrafi wyróżnić części składowe w danym materiale

• Synteza – uczeń potrafi zebrać w całość wiadomości z różnych źródeł

• Ocena – uczeń potrafi zastosować kryteria oceny wartości jakiegoś obiektu

Kategorie według W.Okonia

• Wiadomości

• Analiza i synteza

• Rozumienie

• Zastosowanie

• Ocena

OCENA PROGRAMU NAUCZANIA

1. Poprawność konstrukcyjna programu nauczania

2. Wartość merytoryczna programu nauczania

3. Wartość dydaktyczna programu nauczania

4. Przydatność programu nauczania dla danego środowiska szkolnego

Treść kształcenia – to odpowiednio uporządkowany zasób informacji i czynności. Dotyczy ich podstawa programowa i program kształcenia.

Działalność nauczyciela dotycząca doboru treści kształcenia

1. Zapoznanie się z podstawą programową – obowiązkowe na danym etapie kształcenia zasoby treści. Kształtowanie wraz z umiejętnościami, które są uwzględnione w programach kształcenia, umożliwiają ustalenie kryteriów ocen szkolnych oraz wymagań egzaminacyjnych.

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla liceum

• Kanon określający proces kształcenia ogólnego

• Struktura podstawy programu

  • Cele edukacji

  • Zadania szkoły

  • Treści

  • Osiągnięcia

1. Dokonywanie wyboru programu kształcenia, realizowanie go zgodnie z koncepcją autora

Program kształcenia – dokument zawierający poza treściami obowiązującymi ujęty w podstawie, jeszcze inne dodatkowe treści.

Dokument przedstawiający cele, treści, metody nauczania, uczenia się oraz wyniki, które powinny być osiągnięte przez ucznia.

Ocena programu nauczania:

• Poprawność konstrukcyjna programu nauczania

• Wartość merytoryczna programu nauczania

• Wartość dydaktyczna programu nauczania

• Przydatność programu dla danego środowiska szkolnego

ELEMENTY KONSTRUKCYJNE PROGRAMU NAUCZANIA

1. Część wstępna

   • Nazwa przedmiotu

   • Typ szkoły

   • Godziny nauki

   • Autorzy

   • Koncepcja programu

   • Adresaci

   • Warunki realizacji

2. Charakterystyka programu

3. Cele kształcenia

   • Czy program prezentuje cele ogólne danego przedmiotu?

   • Czy program zawiera cele szczegółowe w postaci operacyjnej?

   • Czy program zawiera wszystkie cele stawiane przez podstawę programową?

   • Czy dodatkowe cele są spójne z celami zawartymi w podstawie programowej?

   • Czy program wprowadza cele uzupełniające wobec podstawy programowej?

4. Treści kształcenia

   • Czy program zawiera wszystkie informacje zawarte w podstawie programowej?

   • Czy program wprowadza nowe treści w stosunku do podstawy programowej?

   • Czy treści są pedagogiczne i motywacyjnie wartościowe, a ich liczba i zakres uzasadnione?

   • Czy treści te są spójne z tymi z podstawy programowej?

   • Czy treści te są spójne z celami kształcenia?

5. Procedury osiągnięcia celów

   • Czy program realizuje określone metody pracy?

   • Czy wskazane metody pracy zapewniają osiągnięcie celów?

   • Czy metody te są pedagogicznie wartościowe?

   • Czy metody te promują różnorodne formy pracy?

   • Czy metody te zapewniają indywidualizację pracy i współudział?

   • Czy metody te wskazują zastosowanie określonych środków dydaktycznych?

   • Czy metody te nawiązują do materiałów, które wspomagają nauczyciela w pracy z programem kształcenia?

6. Osiągnięcia ucznia i sposoby ich oceny

   • Czy program określa podstawowe kompetencje ucznia wymagane po zakończeniu danego etapu nauczania?

   • Czy program wyraźnie formułuje kryteria wystawiania oceny?

   • Czy program określa kompetencje wymagane na dane oceny?

   • Czy program umożliwia sformułowanie zasad oceniania dla danego przedmiotu?

Wartość merytoryczna programu nauczania

1. Charakterystyka treści zawartej w programie nauczania

Zgodnie z ustaleniami danej dyscypliny naukowej przedstawiającej trwały dorobek tej dyscypliny; wskazująca najnowsze osiągnięcia tej dyscypliny; zawierająca prawdziwe i niesprzeczne informacje uporządkowane w odpowiednie struktury

1. Treści programu nauczania powinny:

   • Być dostosowane do etapu rozwoju uczniów

   • Nawiązywać do ich doświadczenia

   • Rozszerzać podstawę programową

   • Być spójne z wymaganiami na oceny, wymaganiami egzaminacyjnymi

   • Umożliwiać kształtowanie umiejętności

Wartość dydaktyczna programu nauczania

1. Cechy programu wartościowego pod względem dydaktycznym dla uczniów

   • Przystępny dla uczniów i stopniujący trudności

   • Napisany jasnym językiem

   • Motywujący uczniów do nauki

   • Atrakcyjny pod względem metod

   • Umożliwiający rozwijanie umiejętności i zainteresowanie uczniów

2. Cechy programu wartościowego pod względem dydaktycznym dla nauczyciela

   • Podaje precyzyjnie sformułowanie cech kształcenia

   • Pozwala na powiązanie celów z zakładanymi osiągnięciami uczniów

   • Pozwala na zaplanowanie działań nauczyciela

   • Zawiera wskazówki metodyczne do prowadzenia zajęć

   • Pomiar oceny (osiągnięć uczniów)

Przydatność programu nauczania dla danego środowiska szkolnego

1. Program wobec

   • Charakteru uczniów

   • Szkolnego programu nauczania

   • Bazy dydaktycznej szkoły

   • Programu rozwoju szkoły

   • Absolwentów szkoły (nauka, praca)

Ewolucja programu nauczania – polega na zbieraniu informacji o przebiegu, wynikach procesu kształcenia prowadzonego zgodnie z tym programem, analizowaniu i interpretacji pozyskanych informacji, sformułowaniu na tej podstawie opinii o tym programie nauczania.

Zadania ewolucji:

• Określić czy program ma być prowadzony dalej czy przerwany

• Ma ulepszyć strukturę lub wdrażanie programu

• Dodać lub usunąć metody pracy

• Skierować program do wdrożenia

Ewolucja kształtująca – formatywna, konstruktywna – umożliwia wprowadzenie zmian do programu w trakcie realizacji; wspierająca, bieżna. Polega na wartościowaniu programu w toku jego wdrażania.

Ewolucja sumująca – sumatywna, konkluzywna, całościowa, końcowa – polega na wartościowaniu programu po zakończeniu jego wdrażania. Prowadzi do ostatecznej oceny, aprobaty lub odrzucenia programu.

Obiektami procesu nauczania mogą być:

• Szanse osiągnięcia ustanowionego w programie zakresu celów kształcenia

• Spójność treści kształcenia z ustanowionymi celami

• Efektywność nauczania prowadzona zgodnie z programem

• Dostosowanie programu do możliwości uczniów

Działalność nauczyciela dotycząca doboru treści kształcenia:

• Zapoznanie z podstawą programową

• Dokonanie wyboru programu kształtowania i realizowanie go zgodnie z koncepcją autora

• Wybór programu zmodyfikowanego i dostosowanie do istniejących potrzeb

• Opracowanie własnego programu autorskiego

AUTORSKI PROGRAM KSZTAŁCENIA

1. Znajomość kryteriów doboru treści kształcenia

   • Kryterium naukowości nakazuje dobierać treści, które uznawane są za najistotniejsze lub najbardziej podstawowe

   • Kryterium trwałości wiedzy nakazuje dobierać treści, które wykazują szczegółową trwałość, nie ulegają zmianom w związku z postępem wiedzy

   • Kryterium przydatności wiedzy nakazuje dobierać treści przydatne uczniom

   • Kryterium potrzeb uczących się, nakazuje dobierać treści związane z ich oczekiwaniami, poziomem motywacji i zainteresowaniami

2. Znajomość zasad układu kształcenia

OGNIWA PROCESU KSZTAŁCENIA

1. Uświadamianie celów i zadań dydaktycznych

2. Kierowanie procesami poznawczymi

3. Kształtowanie umiejętności praktycznych

4. Utrwalenie wiadomości i umiejętności

5. Sprawdzenie i ocena osiągnięć

Ogniwa procesu kształcenia – wyodrębnienie fazy w procesie kształcenia, na którą składają się określone czynności ucznia i nauczyciela

Uświadamianie celów i zadań

• Wyzwolenie pozytywnej motywacji

• Wyzwolenie aktywności

• Budzenie uczucia współodpowiedzialności

• Wyzwolenie motywacji uczenia się (chęci do nauki)

• Zapoznanie uczniów z celami

• Przedstawienie uczniom zadań do wykonania

Kierowanie procesami poznawczymi

• Poznanie uczniów z faktami

• Kształtowanie nowych pojęć

• Systematyzowanie wiedzy

W etapie poznawania faktów nauczyciel wykorzystuje poznanie bezpośrednie i pośrednie łącząc w nim opisy słowne i obrazkowe.

W etapie kształtowania pojęć nauczyciel powinien uruchamiać procesy myślowe, analizę, systematyzowanie.

Kształtowanie umiejętności praktycznych

• Uświadomienie nazwy i znaczenia umiejętności, sformułowanie reguł działania

• Modelowy pokaz czynności

• Wdrażanie, stosowanie reguł

• Doskonalenie umiejętności

• Nowicjusz – sztywno trzyma się reguł

• Początkujący – wykonuje czynności zgodnie z poznanymi regułami

• Wykwalifikowany – potrafi dostosować znane mu reguły działania w danej sytuacji

• Kompetentny – szybko orientuje się w sytuacji i podejmuje właściwą decyzję

• Ekspert – działa płynnie i elastycznie, dokonuje oceny własnego działania

Utrwalenie wiadomości

• Rekonstrukcja

• Systematyzacja

• Zastosowanie w praktyce

Sprawdzenie i ocena osiągnięć

• Funkcja sprawdzania (nauczyciel)

  • Diagnostyczna

  • Korekcyjna

  • Profilaktyczna

• Funkcja sprawdzania (uczeń)

  • Dydaktyczna

  • Kształtująca

  • Wychowawcza

DYSKUSJA DYDAKTYCZNA

1. Dyskusja wielokrotna

2. Dyskusja konferencyjna

3. Dyskusja panelowa (obserwowana)

4. Dyskusja okrągłego stołu

Dyskusja dydaktyczna – metoda kształcenia prowadząca do osiągnięcia założonych celów poprzez zorganizowaną prezentację i konfrontację poglądów

(kierowanie dyskusją dydaktyczną)

• Utrzymanie kierunku dyskusji

• Zachęcenie ucznia do wymiany zdań

• Porządkowanie wypowiedzi

• Nadzór nad formalną stroną dyskusji

• Podsumowanie prezentowanych stanowisk

• Uzgodnienie stanowiska będącego rozwiązaniem kompromisowym lub przetworzenia do jednego ze stanowisk

Dyskusja konferencyjna – pozwala w krótkim czasie przedyskutować temat obejmujący dyży zakres wiedzy

(kierowanie dyskusją konferencyjną)

• Prezentowanie stanowisk przez ekspertów

• Dyskusja na forum z udziałem wszystkich

• Zadawanie pytań ekspertom

• Opowiadanie się uczestników za którymś ze stanowisk

• Podsumowanie ekspertów i nauczycieli

Dyskusja obserwowana – pozwala na konfrontację poglądów przy bardzo dużej liczbie uczniów i niezbyt dobrym ich przygotowaniu

(kierowanie dyskusją obserwowaną)

• Wprowadzenie do dyskusji przez nauczyciela

• Prezentacja stanowisk

• Dyskusja z udziałem wszystkich uczestników

• Poszukiwanie kompromisu

• Podsumowanie

Dyskusja okrągłego stołu – pozwala na udział uczniów różnych klas na różnym szczeblu kształcenia

AKTYWIZUJĄCE METODY KSZTAŁCENIA

1. Metoda przypadków

2. Metoda sytuacyjna

3. Metoda inscenizacji

4. Metoda stymulacji

5. Metoda projektów

Metoda kształcenia – o wartości dydaktycznej metody kształcenia stanowi stopień aktywizacji uczniów w procesie zdobywania wiedzy i umiejętności

Metoda przypadków

1. Etap wstępny

   • Przygotowanie opisu przypadku (N)

   • Wstępna analiza zdarzenia (N+U)

   • Uzupełnienie informacji – pytania i odpowiedzi (N+U)

2. Etap II

   • Analiza przypadku (U)

   • Porządkowanie informacji o zdarzeniu (U)

   • Selekcja informacji o zdarzeniu (U)

   • Selekcja informacji istotnych (U)

3. Etap III

   • Zgłaszanie propozycji rozwiązań (U)

   • Wybór rozwiązania optymalnego (U+N)

4. Etap IV

   • Ocena zajęć w aspekcie wyznaczonych celów

   • Ocena trafności stawianych pytań i poprawności wnioskowania (N)

Metoda przypadku oparta jest na opisie zdarzenia fikcyjnego lub autentycznego.

Wymaga od uczniów:

• Diagnozy opisanego zdarzenia

• Rozwiązania opisanego zdarzenia

• Odniesienie się do decyzji opisanych w zdarzeniu

Metoda sytuacyjna

1. Etap I

   • Przygotowanie opisu sytuacji (N)

   • Przekazanie informacji do zapoznania się z nimi przed zajęciami (N)

   • Zapoznanie z opisem sytuacji i zawartością załączników (U)

2. Etap II

   • Dyskusja nad problemami zawartymi w opisie sytuacji, konfrontacja punktu wiedzenia uwzględnianie stanowiska (U)

3. Etap III

   • Podsumowanie zajęć pod względem merytorycznym (N)

   • Ocena zajęć pod względem dydaktycznym (N)

Oparta o opis sytuacji, na którą składają się powiązane ze sobą zdarzenia wraz z załącznikami i dokumentacją. Wymaga od uczniów dokonywania analizy „trudnej sytuacji”, podjęcia decyzji służących pokonaniu trudności

Metoda inscenizacji

1. Etap wstępny

   • Przygotowanie scenariusza (N)

   • Rozdanie ról (N)

   • Przygotowanie rekwizytów i inscenizacji (N+U)

2. Etap II

   • Ukierunkowanie widowni do odbioru inscenizacji

3. Etap III

   • Inscenizacja (N)

   • Dyskusja nas zagadnieniami przedstawionymi w scenie (N)

   • Uzgodnienie wspólnego stanowiska (U)

   • Uzgodnienie przyjętego stanowiska (U)

4. Etap IV

   • Ocena inscenizacji (N+U)

   • Ocena przebiegu dyskusji (U)

Oparta o scenariusz przygotowany przez nauczyciela. Wymaga od uczniów odegrania ról zgodnie ze scenariuszem, a od pozostałych dokonania oceny postaw prezentowanych przez „aktorów”.

Metoda symulacji

1. Etap wstępny

   • Przygotowanie planu działania (N)

   • Przydział zadań do wykonania (N)

2. Etap I

   • Udział w pozorowanej rzeczywistości (U)

   • Zbieranie doświadczeń i nabywanie czynności (U)

3. Etap II

   • Porównanie wyników symulacji z rozwiązaniami faktycznymi (U+N)

   • Ocena przebiegu i wyników symulacji (N)

Oparta o model wybranego fragmentu rzeczywistości. Wymaga od uczniów udziału w pozorowanej rzeczywistości przez podjęcie działań z zastosowaniem określonych metod.

Metoda projektów

1. Etap wstępny

   • Zapoznanie z tematyką, która ma być realizowana metodą projektów

   • Zapoznanie z metodą projektów

2. Etap I

   • Wyłonienie zagadnień składanych w terenie

   • Utworzenie grup uczniowskich do realizacji projektów

3. Etap II

   • Opis projektu

4. Etap III

   • Zawarcie kontraktu (czas realizacji, termin)

5. Etap IV

   • Zaprogramowanie prac dla każdego członka grupy wykonującej projekt

6. Etap V

   • Realizacja zagadnień zaplanowanych dla każdego członka grupy i całego zespołu

7. Etap VI

   • Sporządzenie sprawozdania – raportu

8. Etap VII

   • Prezentacja projektu

Oparta o samodzielnie zaprojektowane zadania i wykonanie przez uczniów. Wymaga od uczniów planowania działań, korzystania z różnych źródeł informacji, inicjatywy, przedsiębiorczości, odpowiedzialności oraz działania zespołowego.

METODY UCZENIA SIĘ W KSZTAŁCENIU WIELOSTRONNYM

1. Uczenie się przez przyswajanie wiedzy

2. Uczenie się przez odkrywanie wiedzy

3. Uczenie się przez przeżywianie

4. Uczenie się przez działanie

Uczenie się przez przyswajanie wiedzy

• Odkrywanie wiedzy

• Działanie

Model kształcenia wielostronnego, zbudowany jest na założeniu, że pełen rozwój człowieka wymaga, aby było ono oparte na różnych drogach poznania.

Model przedstawiony przez W.Okonia w 1956roku przewidujący nauczanie i uczenie się w ramach IV strategii (informacyjna, problemowa, emocjonalna, operacyjna).

Strategia kształcenia – całościowa koncepcja kształcenia obejmująca różne metody i techniki stosowane przez nauczycieli służąca osiągnięciu założonych celów kształcenia.

Strategia dydaktyczna – polega na organizowaniu procesu kształcenia umożliwiającego uczniom uczenie się przez przyswajanie wiedzy.

1. Strategia informacyjno – naukowa poprzez przyswajanie wiedzy

   • Droga pośrednia (słuchanie, czytanie)

   • Droga bezpośrednia (obserwacja rzeczywistości)

Nauczyciel posługuje się podającymi metodami nauczania.

Metody podające = wykład, opis, opowiadanie, objaśnienie, praca z tekstem.

1. Strategia problemowa – odkrywanie wiedzy

Polega na organizowaniu procesu kształcenia umożliwiającego uczniom samodzielne odkrywanie nieznanej dla nich wiedzy.

• Uczenie odbywa się dzięki rozwiązywaniu problemów dydaktycznych

Problem dydaktyczny – to trudność, której pokonanie wymaga myślenia twórczego polegającego na sformułowaniu nowej wiedzy poprzez przetwarzanie i powiązanie posiadanych i zdobytych wiadomości

Organizacja sytuacji problemowej:

- działalność nauczyciela - aktywność ucznia

- dokonuje wprowadzenia do tematu, - uświadamia sobie trudność

wyjaśnia potrzebne pojęcia

- pobudza ciekawość - nastawienie się na pokonanie trudności

- pomaga analizie problemu - określa na czym polega trudność

Wytwarzanie pomysłów wytwarzania – wartościowanie pomysłów rozwiązania problemu, wybór rozwiązania problemu

1. Strategia emocjonalna – uczenie się

Polega na organizowaniu procesu kształcenia umożliwiającego uczniom uczenie się poprzez przeżycia emocjonalne

• Uczenie się dzięki metodom impresyjnym

• Uczenie się dzięki metodom ekspresyjnym

1. Strategia operacyjna

Polega na organizowaniu procesu kształcenia umożliwiającego wielokrotne powtarzanie czynności w celu nabycia sprawności.

Uczenie się poprzez wykonywanie ćwiczeń służących opanowaniu i doskonaleniu umiejętności umysłowych i manualnych.

Kształcenie wielostronne – to koncepcja kształcenia skierowana na osiągnięcie harmonijnego rozwoju uczniów poprzez stosowanie metod nauczania wyzwalających ich aktywność intelektualną, emocjonalną i praktyczną.

FUNKCJE MEDIÓW W PROCESIE KSZTAŁCENIA

1. Media w poznawaniu rzeczywistości

2. Media w poznawaniu wiedzy o rzeczywistości

3. Media w kształtowaniu emocjonalnego stosunku do rzeczywistości

4. Media w przygotowaniu do działalności praktycznej

Media – łac.medius – będący w środku, pomiędzy

Media edukacyjne – wszystko co pośredniczy między nadawcą a odbiorcą w przekazywaniu informacji służących kształceniu.

1. Strategia informacyjna

   • Media ułatwiają poznanie rzeczywistości w postaci naturalnej (składniki przyrody, rzeczywiste obiekty, urządzenia ułatwiające obserwację środowiska, urządzenia rejestrujące obrazy i dźwięki)

   • Media ułatwiające poznanie rzeczywistości w postaci zastępczej (zarejestrowane obrazy rzeczywistości, zapisy dźwiękowe)

   • Media ułatwiające poznanie rzeczywistości w postaci uogólnionej (fragmenty rzeczywistości przedstawione w różnych postaciach: modele, mapy, globusy, wykresy)

2. Strategia problemowa

   • Media umożliwiają bezpośredni dostęp do wiedzy (podręczniki, teksty)

Funkcje podręcznika:

• Informacyjna – polega na dostarczeniu uczniom informacji w postaci tekstu i obrazu

• Badawcza – polega na pobudzeniu uczniów do samodzielnego rozwiązywania problemu badawczego

• Praktyczna – polega na przygotowaniu uczniów do działalności poprzez różne zadania

• Samokształceniowa – polega na zachęcaniu uczniów do nieustannego kształcenia się poprzez pobudzanie motywacji i rozwój ich zainteresowań

• Media umożliwiają dostęp do wiedzy o rzeczywistości w sposób pośredni za pomocą urządzeń

1. Strategia emocjonalna

   • Media kształtują emocjonalny stosunek do rzeczywistości, mogą być stosowane pojedynczo lub w multimedialnych układach

   • Media kształtujące stosunek do rzeczywistości eksponują wartości

     • Społeczne

     • Moralne

     • Estetyczne

2. Strategia operacyjna

   • Media umożliwiające przygotowanie uczniów do działalności praktycznej, służą kształtowaniu sprawiedliwości poznawczo-badawczych

   • Media umożliwiające przygotowanie uczniów do działalności praktycznej, służą kształceniu sprawności językowych

   • Media umożliwiające przygotowanie uczniów do działalności praktycznej, służą kształtowaniu ogólnotechnicznych

Proces samokształcenia – zadaniem nauczyciela jest uczynić tak, aby uczeń sam mógł się uczyć

Samokształcenie – proces samodzielnie prowadzonego uczenia się, którego cele, treści, metody, formy i źródła ustala osoba ucząca się, która także sprawdza i ocenia rezultaty tego procesu.

Bezpośrednia droga wdrażania uczniów do samokształcenia to uczenie ich „jak trzeba się uczyć”.

Bezpośrednia droga wdrażania uczniów do samokształcenia to zapoznanie ich z:

• Różnymi źródłami informacji

• Procesy metapoznawcze

• Metody pracy umysłowej

Bezpośrednie wdrażanie do samokształcenia

• Kształtowanie umiejętności

• Informacje z podręczników, Internetu, encyklopedii

• Korzystanie z pozatekstowych źródeł wiedzy

• Tabele, schematy, wykresy

Metapoznanie – myślenie o własnym myśleniu i uczenie się

Wdrażanie uczniów do samokształcenia:

1. Lekcje przedmiotowe

   • Wdrażają uczniów do samokształcenia jeśli umożliwiają im:

     • Rozumowanie prawidłowości i etapów procesu uczenia się danego przedmiotu

     • Poznanie sposobów pozyskiwania środków i źródeł informacji typowych dla tego przedmiotu

2. Lekcje wdrażające

   • Umożliwiają samodzielne uczenie się uczniów pod kierunkiem nauczyciela

3. Lekcje wychowawcze

   • Umożliwiają kształcenie u uczniów postaw otwartych na uczenie się i własny rozwój

4. Praca domowa

   • Przygotowuje uczniów do samokształcenia jeśli zadawane są ćwiczenia wymagające posługiwania się różnymi metodami, technikami pracy umysłowej – jeśli dzięki nim poznają oni zasady higieny pracy umysłowej

Nauczyciel

• Wybiera materiał do samodzielnego opracowania przez uczniów

• Opracowuje materiały pomocnicze dla uczniów w formie kart instrukcyjnych do samodzielnego uczenia się

• Objaśnia uczniom wskazówki zawarte w kartach, określa termin wykonania pracy

• Sprawdza wiedzę opanowaną samodzielnie przez uczniów, określa rezultaty