POSTĘPOWANIE CYWILNE (PC)

1.Co to jest postępowanie cywilne?

To procedura, która zmierza do przymusowego zrealizowania norm pr. Cywilnego materialnego. PC dzieli się na dwa rodzaje:

• Proces cywilny – opiera się na zasadzie sporności (kontradyktoryjności), a więc przed sądem występują dwie strony o sprzecznych interesach, których spór rozstrzyga sędzia, jako bezstronny arbiter. Podmiot wszczynający proces nazywany jest POWODEM, a jego przeciwnika procesowego POZWANYM.

• Postępowanie nieprocesowe – nie ma charakteru spornego, więc nie występują tam strony tylko UCZESTNICY. Nie inicjuje się go przez pozew, ale przez wniosek o wszczęcie postępowania. Uczestnicy mogą mieć częściowo sprzeczne interesy, jednak ich cel (interes) nadrzędny jest zawsze wspólny.

2.PC a inne postępowania.

PC podobnie jak inne procedury w pewnej mierze przenika się z: postęp. Karnym, postęp. Administracyjnym lub sądowo-administracyjnym. W odniesieniu procedury karnej najbardziej znaczący jest art. 11 KPC. W odniesieniu do postęp. Administracyjnego, należy pamiętać, że w PC istnieje pojęcie prejudycjalności, z którą mamy do czynienia, gdy rozstrzygnięcie danej sprawy zależy w jakimkolwiek stopniu od treści rozstrzygnięcia innego organu, np. wyroku innego sądu cywilnego, wyroku sądu karnego, wyroku sądu administracyjnego, czy też decyzji organu AP.

3.Zasady PC

1. Zasada prawa do sądu – pochodna art.6 Europejskiej Konwencji Podstawowych Wolności i Praw Człowieka oraz postanowień Konstytucji RP. Zgodnie z nią, każdy kto znajduje się w obrębie jurysdykcji krajowej danego państwa, ma prawo domagać się ochrony prawnej przed utworzonym w drodze ustawy niezawisłym organem, który rozpoznaje sprawę w rozsądnym terminie. Nie jest istotne obywatelstwo danej osoby; nie ma znaczenia nazwa ani zakres działania organu, ale musi on być utworzony na drodze ustawy; organ musi być niezawisły. Według orzecznictwa Trybunału Praw Człowieka powinno być realizowane nie tylko formalnie (tzn. przez zbudowanie systemu środków jego realizacji, np. systemu sądownictwa), ale również materialnie (tzn. poprzez rzeczywiste realizowanie ochrony prawnej). Obejmuje nie tylko sam dostęp do sądu, ale również prawo do wysłuchania, a także prawo do rzetelnego uczciwego procesu (fair trial). Aby mogło być w rzeczywistości realizowane musi być wsparte różnego rodzaju gwarancjami, do których należą np.:

• Zwolnienie od kosztów sądowych

• Szeroko rozumiana pomoc prawna.

1. Zasada prawdy – zgodnie z nią sąd powinien dążyć do wydania orzeczenia, które można by było określić jako trafne, tzn. odzwierciedlające stan faktyczny. Zasada ta nie ma charakteru bezwzględnego, gdyż w obecnym stanie prawnym o tym w jakim zakresie sąd odtworzy stan faktyczny, decyduje aktywność stron. Sąd dochodząc prawdy powinien:

• Przeprowadzić dowody zawnioskowane przez stronę,

• Przeprowadzić dowody z urzędu, ale tylko takie, które wynikają z oświadczeń stron lub akt sprawy,

• Pouczać strony działające bez zawodowego pełnomocnika o przysługujących im środkach procesowych, a także o skutkach ich stosowania lub zaniechania.

1. Zasada jawności – badania wykazały, że prowadzenie jawnej rozprawy bardzo pozytywnie wpływa na jakość wydawanych rozstrzygnięć, a w szczególności na zachowanie bezstronnej postawy sędziego. Jawność w PC jest rozpatrywana w dwóch aspektach:

• W aspekcie wewnętrznym – odnosi się do stron i innych uczestników postępowania; w tym przypadku zasadą jest, że wszystkie czynności procesowe powinny odbywać się w obecności wszystkich uczestników postępowania; wyjątkiem są czynności niecierpiące zwłoki. Instytucjonalnym wyjątkiem jest też posiedzenie niejawne, tzn, takie, na które sąd może wezwać tylko niektórych bądź żadnego uczestnika postępowania; w procesie cywilnym dotyczą one spraw formalnych o charakterze incydentalnym (wypadkowym), np. badanie wartości przedmiotu sporu.

• W aspekcie zewnętrznym – wynika w odniesieniu do osób trzecich i polega na tym, że osoby pełnoletnie biorą udział w postępowaniu w charakterze publiczności. Instytucjonalnym wyjątkiem są posiedzenia przy drzwiach zamkniętych, tzn. sąd może zarządzić wyłączenie publiczności, jeżeli przemawia za tym ochrona tajemnicy państwowej, czy też względy moralności, a np. w sprawach gospodarczych ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa.

1. Zasada bezpośredniości – zgodnie z nią sąd może wydać orzeczenie, jeżeli zapoznał się bezpośrednio z materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Zasada ta nie ma charakteru bezwzględnego, ponieważ w procesie cywilnym można wydać orzeczenie, jeśli skład orzekający brał udział w rozprawie poprzedzającej wydanie tego orzeczenia. Zasad ta odnosi się do postępowania przed sądem I instancji, wyjątkowo dopuszczając nowe fakty i dowody. Natomiast Sąd Najwyższy w całości opiera się o materiały zgromadzone w postępowaniu I i II instancji. Wyjątkiem od zasady występującej w I instancji jest instytucja sądu wezwanego lub sędziego wyznaczonego, a więc jeśli jest to uzasadnione względami ekonomiki postępowania to można przeprowadzić dowód poza okręgiem sądowym, w którym sprawa się toczy, w ramach pomocy prawnej ze strony innego sądu, albo wyjazdu sędziego sądu orzekającego.

2. Zasada równości stron – podobnie jak w pr. Cywilnym materialnym w PC obowiązuje zasada równości stron, bez względu na ich status prawny i organizacyjny. W związku z powyższym obowiązuje reguła równości broni, tzn. każda ze stron może korzystać w procesie cywilnym z porównywalnych środków procesowych. Elementem tej równości stron jest też prawo do wysłuchania, które gwarantuje stronom możliwość przedstawienia swoich twierdzeń, a także dowodów na ich poparcie, jeśli są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

3. Zasada rozporządzalności (dyspozytywności) – w myśl tej zasady to strony przede wszystkim dysponują tokiem procesu cywilnego, a uczestnicy tokiem postępowania nieprocesowego i wynika to przede wszystkim z dwóch reguł:

• Postępowanie cywilne jest wszczynane tylko na wniosek, a więc z inicjatywy strony lub uczestnika (wyjątek: sąd rodzinny może wszcząć postępowanie z urzędu).

• Sąd nie orzeka ponad żądanie strony, tzn. nie ma uprawnienia zasądzić wyższego świadczenia niż domaga się tego strona; jedynie w sprawach i alimenty, w sprawach pracowniczych oraz w sprawach o roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych istnieje możliwość pouczenia przez sąd strony o przysługujących jej roszczeniach.

Zasada ta rozpatrywana jest w dwóch aspektach:

• Formalnym – odnoszącym się do dysponowania przez stronę uprawnieniami procesowymi, np. możliwością cofnięcia pozwu, uznania powództwa czy zawarcia ugody.

• Materialnym – odnoszącym się do samego przedmiotu sporu, np. strona będąca posiadaczem przedmiotu sporu może go zbyć, nabywca przedmiotu sporu za zgodą obu stron może wstąpić do postępowania na miejsce zbywcy.

1. Zasada kontradyktoryjności – zgodnie z tą zasadą w procesie cywilnym są wyraźnie określone role procesowe, tzn. strony mając przeciwne interesy wiodą spór przed sądem, który pełni rolę bezstronnego arbitra; w związku z powyższym sąd nie może wchodzić w inne role procesowe, np. działać na rzecz którejkolwiek ze stron sporu. To przeciwieństwo zasady inkwizycyjności.

2. Zasada koncentracji materiału dowodowego – odnosi się do szybkiego rozstrzygania spraw, co można uzyskać poprzez zdyscyplinowanie stron w zakresie zgromadzenia i przedstawiania środków dowodowych w danej sprawie. Instrumenty dyscyplinujące strony mogą mieć dwojaki charakter:

• System prekluzji – stosuje się system terminów prekluzyjnych, po których określony zarzut lub środek dowodowy przedstawiony przez stronę jest niedopuszczalny, np. pozwany może złożyć zarzut niewłaściwości sądu tylko przed zdaniem się w spór, co do istoty sprawy.

• System dyskrecjonalnej władzy sędziego – przepisy prawne dają uprawnienia sędziemu, który jest przewodniczącym składu, do kreowania przebiegu postępowania, np. poprzez wyznaczenia terminu, w którym strona ma złożyć pismo przygotowawcze odpowiadając na pytania sądu.

W Polskim procesie cywilnym występuje system mieszany oparty o elementy obu typów regulacji.

1. Zasada ustności – zgodnie z nią, mimo że ogromne znaczenie odgrywają w PC pisma procesowe, to w głównej mierze sąd opiera się na oświadczeniach, twierdzeniach i dowodach przeprowadzonych w formie ustnej na rozprawie. Ich udokumentowanie następuje w drodze protokołu z rozprawy.

2. Zasada formalizmu – zgodnie z nią, aby czynność procesowa była skuteczna musi być przeprowadzona w określonym miejscu, czasie i formie. Miejscem, gdzie przeprowadza się czynności procesowe jest co do zasady siedziba sądu, ale istnieją również sytuacje wyjątkowe i tak: można skutecznie dokonać czynności procesowej poprzez złożenie pisma u polskiego operatora pocztowego, a także kapitana polskiego statku morskiego lub powietrznego. Odzwierciedleniem czasu są terminy. W PC występują trzy podstawowe rodzaje terminów:

• Ustawowe – wynikające z KPC, do których stosuje się instytucje przywrócenia terminu,

• Sądowe – określane przez sąd lub przewodniczącego, np. termin do uzupełnienia braków w organach strony,

• Umowne – określane przez strony i takim terminem jest okres zawieszenia postępowania na zgodny wniosek stron.

Forma – KPC określa wyczerpująco wymogi formalne odnoszące się zarówno, co do czynności procesowych stron i sądu.

4.Podmioty postępowania cywilnego.

1. SĄD

1. Jurysdykcja krajowa – określa jakiego państwa sąd jest właściwy w sprawach cywilnych z elementem w sprawach zagranicznych. Wyznaczenie jurysdykcji następuje prz pomocy łączników, a więc okoliczności, które łączą sprawę cywilną z konkretnymi systemami prawnymi. Łączniki mogą mieć charakter podmiotowy (obywatelstwo strony, miejsce zamieszkania strony) lub charakter przedmiotowy (miejsce powstania szkody, położenie nieruchomości).

2. Właściwość sądu – określa jaki sąd w obrębie danego państwa ma kompetencje do rozpoznania określonego rodzaju spraw cywilnych. Ze względu na źródło określenia właściwości wyróżniamy:

• Właściwość ustawowa -> taka, która wynika wyraźnie z przepisów KPC.

• Właściwość umowna -> kreują same strony poprzez zawarcie umowy PROROGACYJNEJ. Umowa ta musi być na piśmie i może przybrać formę albo klauzuli w umowie właściwej, albo odrębnej umowy zawartej między stronami. Istotą tej umowy jest to, iż strony, albo wskazują inny sąd niż ten, który określa ustawa, albo pozwalają powodowi na wybranie z kilku możliwych sądów. Umowy takiej nie można zawrzeć tylko w odniesieniu do spraw rozpoznawalnych w postępowaniu nieprocesowym, albo spraw, co do których ma zastosowanie właściwość wyłączna.

Ze względu na kryteria określania właściwości wyróżniamy:

• Właściwość rzeczowa – która wskazuje czy sąd rejonowy czy okręgowy jest sądem pierwszej instancji. Regułą jest sąd rejonowy, natomiast w ściśle określonych przypadkach sądem pierwszej instancji staje się sąd okręgowy (powyżej 75.000zł)

• Właściwość miejscowa – wskazuje sąd, który jest właściwy do rozpoznawania sprawy cywilnej w oparciu o kryterium podziału administracyjnego kraju:

• Właściwość ogólna – jej podstawowym kryterium jest miejsce zamieszkania lub siedziba pozwanego; jeśli nie da się określić tego kryterium to można zastosować tzw. Właściwość subsydialną, a mianowicie wziąć pod uwagę miejsce pobytu pozwanego; jeśli pozwany nie ma już miejsca zamieszkania lub pobytu w Polsce to wówczas bierze się pod uwagę miejsce ostatniego pobytu na terenie Polski.

• Właściwość szczególna – ustawodawca uznał, że istnieją okoliczności, które nakazują modyfikację przepisów właściwości ogólnej:

• Właściwość przemienna – ustawodawca uznając, że jedna ze stron stosunku prawnego jest słabsza, zasługuje na dodatkową ochronę prawną, dlatego wprowadził możliwość wyboru pomiędzy właściwością ogólną a sądami wskazanymi we właściwości przemiennej, np. w sprawach w sprawach alimentacyjnych można złożyć powództwo również do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania osoby uprawnionej; podobnie w sprawach powództwa pracownika sądem właściwym jest albo sąd siedziby pracodawcy albo miejsca, w którym położony jest zakład pracy, albo miejsca, w którym praca jest, była lub mogła być wykonywana.

• Właściwość wyłączna – występuje w ściśle określonych przez pracodawcę sytuacjach ze względu na zasadę ekonomiki postępowania, ustawodawca wskazuje, że tylko i wyłącznie ten sąd jest właściwy dla danej kategorii spraw, np. w sprawach dotyczących nieruchomości wyłącznym sądem jest właściwy sąd położenia nieruchomości; w sprawach małżeńskich wyłącznie właściwy jest sąd, w którego okręgu znajduje się ostatnie wspólne miejsce zamieszkania małżonków, pod warunkiem, że chociaż jeden z nich w tym okręgu zamieszkuje.

• Właściwość funkcjonalna – dotyczy poszczególnych składowych sprawy cywilnej, tzn. dzieli każdą sprawę cywilną na poszczególne określając, np. jaki sąd może zabezpieczyć dowody w danej sprawie, jaki sąd rozpoznaje zażalenia na postanowienia sądu apelacyjnego.

1. Skład sądu.

KPC nie uznaje zasady, że im więcej tym lepiej, dlatego skład sądu musi być dla prawidłowości postępowania dokładnie taki, jak wymagają tego przepisy, a nie np. szerszy. Podstawową zasadą jest jednoosobowe rozstrzyganie spraw w pierwszej instancji. W sytuacjach ściśle określonych w kodeksie pojawia się skład złożony z jednego sędziego i dwóch ławników. Dotyczy to niektórych spraw z prawa rodzinnego oraz z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych o szczególnym wymiarze społecznym, np. w sprawach o rozwód, w sprawach o lobbing czy molestowanie pracownika.

Jeśli sprawa jest szczególnie zawiła lub ma precedensowy charakter to przewodniczący może uzyskać od prezesa zarządzenie o rozpoznawanie jej w trzyosobowym składzie zawodowym.

W drugiej instancji sprawy rozpoznaje się w trzyosobowym składzie zawodowym. Przed Sądem Najwyższym również ma zastosowanie taki skład, z wyjątkiem czynności wyraźnie przypisanych jednemu sędziemu.

1. Wyłączenie sędziego.

Kluczową wartością postępowania cywilnego jest zapewnienie bezstronności orzekania oraz uniknięcia jakichkolwiek wątpliwości, co do postawy sędziego w trakcie rozstrzygnięcia sprawy. Dlatego też kodeks przewiduje instrument, który pozwala eliminować z postępowania takich sędziów, których bezstronność można poddać pod wątpliwość. Wyłączenie sędziego może nastąpić:

• Z mocy ustawy – kodeks przewiduje katalog podstaw wyłączenia sędziego bez konieczności składania jakichkolwiek wniosków ze strony uczestników postępowania, np. jeśli jest małżonkiem, krewnym lub powinowatym do drugiego stopnia strony lub pełnomocnika; jeśli był pełnomocnikiem strony we wcześniejszym stadium. Jeśli zajdą tego typu okoliczności sędzia jest zobowiązany o nich powiadomić i powstrzymać się od jakichkolwiek czynności z wyjątkiem tych niecierpiących zwłoki. Jeżeli sędzia zatai taką okoliczność to stanowi to nie tylko przesłankę jego odpowiedzialności dyscyplinarnej, ale również jego udział w sprawie jest podstawą unieważnienia postępowania.

• Na wniosek strony – jeżeli strona poweźmie wiadomość o zaistnieniu innych okoliczności mogących mieć wpływ na decyzję sędziego to wówczas może złożyć wniosek o jego wyłączenie, np. przyjaźń, konkubinat. Wniosek ten należy złożyć ustnie, pisemnie lub do protokołu najpóźniej na pierwszej rozprawie, chyba że wnioskodawca wykaże, iż okoliczność ta zaistniała później, albo strona powzięła taką wiadomość w terminie późniejszym. Rozpoznaje trzyosobowy skład.

1. Strony postępowania.

Aby być stroną w postępowaniu cywilnym dokonującą skutecznie czynności procesowych trzeba odznaczać się czterema przymiotami:

1. Zdolnością sądową – zdolność do bycia stroną w postępowaniu cywilnym. Zdolność powiązana ze zdolnością prawną na gruncie prawa cywilnego materialnego. Tym samym zdolność sądową osoba fizyczna ma od chwili urodzenia do chwili śmierci. Osoby prawne mają tę zdolność od momentu ich powstania (chwili rejestracji), aż do momentu zakończenia ich bytu prawnego (wykreślenie z rejestru). Ponad to w niektórych przypadkach ustawodawca przyznaje tę zdolność jednostkom organizacyjnym nie mającym osobowości prawnej (np. w sprawach z zakresu prawa praca taką zdolność ma każdy pracodawca bez względu na formę organizacyjną i prawną, podobnie w sprawach gospodarczych mają ją jednostki organizacyjne prowadzące działalność gospodarczą).

2. Zdolnością procesową – zdolność do dokonywania skutecznych czynności procesowych. Jest ściśle powiązana ze zdolnością do czynności prawnych na gruncie prawa cywilnego materialnego. Nie mają tej zdolności osoby do 13 roku życia i całkowicie ubezwłasnowolnione. Częściową mają osoby między 13 a 18 rokiem życia, wyjątkiem są kobiety, które zawarły związek małżeński przed 16 rokiem życia. W przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych zdolność procesowa jest powiązana ze zdolnością procesową.

3. Zdolność postulacyjną – zdolność do samodzielnego, skutecznego dokonywania czynności procesowych. Doznaje ona 2 rodzajów ograniczeń:

• Ograniczenie faktyczne – mamy z nim doczynienia np. gdy ktoś nie zna języka i musi korzystać z pomocy tłumacza.

• Ograniczenie prawne – przymus adwokacko-radcowski; może mieć dwie formy:

• Względną – wtedy gdy strona ma do wyboru, albo dokonuje czynności samodzielnie, albo poprzez zawodowego pełnomocnika.

• Bezwzględną – występuje gdy strona jest zobowiązana dokonywać czynności tylko i wyłącznie przez zawodowego pełnomocnika; obowiązuje w Polsce w postępowaniu przed Sądem Najwyższym).

Spod obowiązku posiadania zawodowego pełnomocnika zwolniono strony, które są adwokatami, radcami prawnymi, notariuszami, prokuratorami, doktorami habilitowanymi lub profesorami polskich szkół wyższych z zakresu prawa (muszą być to osoby czynne zawodowo).

1. Legitymacja procesowa – uprawnienie do udziału w konkretnej sprawie cywilnej oparte na przepisach prawa materialnego. Np. przepisy kodeksu cywilnego o umowie najmu wskazują, że w sprawie o zapłatę czynszu powodem będzie wynajmujący, a pozwanym najemca. Z kolei w sprawie o wydanie lokalu, który zgodnie z umową powinien zostać udostępniony najemcy następuje w sprawie, w której powodem jest najemca, a pozwanym wynajmujący. Legitymacja procesowa może być:

• Indywidualna – np. jedna osoba udziela pożyczki.

• Grupowa – np. dom jest przedmiotem współwłasności 4 osób.

• Prywatna – jeśli reprezentujemy własny interes.

• Publiczno-prawna – jeśli np. organ AP występuje w interesie ogólnym.

• Zwykła – wtedy, gdy stroną w postępowaniu jest uczestnik stosunku prawnego

• Szczególna – gdy pojawia się inna osoba w miejsce uczestnika ; przybiera 2 formy:

• Substytucja – gdy uprawnienie osoby trzeciej nie niweczy uprawnienia uczestnika stosunku prawnego.

• Subrogacja – gdy uprawnienie osoby trzeciej niweczy uprawnienie uczestnika stosunku prawnego, np. uprawnienie syndyka.

5. Współuczestnictwo w sporze.

Ze współuczestnictwem w sporze mamy do czynienia, gdy po stronie powodowej lub pozwanej występuje więcej niż jedna osoba. W związku z tym mamy współuczestnictwo BIERNE po stronie pozwanej oraz CZYNNE po stronie powodowej oraz współuczestnictwo formalne i materialne.

Współuczestnictwo formalne występuje, gdy mamy do czynienia z dwoma łączne okolicznościami:

• Prawa lub obowiązki, względnie roszczenia współuczestników są oparte na takiej samej podstawie prawnej lub faktycznej,

• Ten sam sąd jest właściwy dla wszystkich roszczeń łącznie i dla każdego z osobna.

Współuczestnictwo materialne występuje, gdy prawa, obowiązki albo roszczenia współuczestników są im wspólne, względnie oparte na tej samej podstawie prawnej lub faktycznej.

Szczególnym rodzajem współuczestnictwa materialnego jest współuczestnictwo jednolite, czyli takie w którym orzeczenia sądu będzie zawsze jednakowe wobec wszystkich współuczestników. W konsekwencji np. współuczestnik jednolity nie może być świadkiem nawet, co do faktów dotyczących innego współuczestnika.

Kolejnym szczególnym rodzajem współuczestnictwa jest współuczestnictwo konieczne, tzn. takie, które musi zaistnieć, aby sprawa była prowadzona. Np. jeśli prokurator chce unieważnić małżeństwo to musi pozwać oboje małżonków.

6.Interwencja uboczna

Mamy z nią do czynienia, gdy osoba trzecia ma interes prawny w tym, aby sprawę wygrała jedna ze stron i w tym celu przystępuje po tej stronie do postępowania. Interes prawny może mieć charakter majątkowy (np., jeśli strona przegra to będzie miała roszczenie przeciwko interwenientowi), albo niemajątkowy (np. w sprawie może dojść do naruszenia dóbr osobistych interwenienta).

Interwencje uboczną można zgłosić do zakończenia postępowania w II instancji i każda ze stron, jeśli nie chce udziału interwenienta może zgłosić opozycję przeciwko wstąpieniu interwenienta wykazując, że ten nie ma interesu prawnego w rozstrzygnięciu sprawy. Jeżeli opozycja zostanie przyjęta jako zasadna to sąd odmówi interwenientowi możliwość udziału w sprawie.

Interwencja uboczna może być:

• Samoistna – czyli taka w przypadku, której rozstrzygnięcie sprawy bezpośrednio wpływa na prawa i obowiązki interwenienta; taki interwenient ma samodzielną pozycję w procesie, jedynym ograniczeniem jest to, że nie może dokonywać czynności sprzecznych z czynnościami strony, do której przystąpił.

• Niesamoistna – gdy ten wpływ ma charakter jedynie pośredni, wówczas interwenient ma pozycję niesamodzielną.

INTERWENCJA GŁÓWNA – występuje, gdy osoba trzecia wytacza powództwa przeciwko obu stronom toczącego się już postępowania, np. A i B toczą spór o prawo własności rzeczy, która według C jest jego własnością. IG można zgłosić do zakończenia postępowania w I instancji. Jeśli sąd stwierdzi, że wszczęte postępowanie interwencyjne ma charakter prejudycjonalny, czyli wpływa na rozstrzygnięcie dotychczasowego postępowania to może to postępowania zawiesić.

7.Pełnomocnictwo procesowe

Reprezentacja w procesie cywilnym może przybierać dwie formy:

1. Przedstawicielstwa ustawowego, czyli opartego na przepisach ustawy, np. rodzice wobec małoletnich lub opiekun osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej lub kurator osoby częściowo ubezwłasnowolnionej.

2. Pełnomocnictwa procesowego – oparte na oświadczeniu woli strony, która daje umocowanie osobie trzeciej do dokonywania w jej imieniu i na jej rzecz czynności procesowych w sprawie cywilnej z jej udziałem.

Pełnomocnictwa mogą udzielić:

• Organy osób prawnych,

• Osoby fizyczne mające zdolność procesową,

• Przedstawiciele ustawowi stron.

Pełnomocnikami mogą być m.in.: małżonek, rodzeństwo, rodzice, zstępni, współuczestnik sporu, adwokat, radca prawny, a w sprawach z zakresu ochrony własności przemysłowej rzecznik patentowy oraz osoba pozostająca w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sporu należy do przedmiotu umowy zlecenia.

1. Zakres pełnomocnictwa

Czynności pełnomocnika procesowego są traktowane tak jak własne czynności strony. Wyjątkiem jest sytuacja, w której strona na rozprawie staje razem z pełnomocnikiem, bowiem wówczas może niezwłocznie odwołać twierdzenia pełnomocnika.

Pełnomocnictwo obejmuje całokształt czynności począwszy od wszczęcia postępowania, a skończywszy na odbieraniu kosztów procesu od strony przeciwnej. Przyjmując, że udzielenie pełnomocnictwa jest czynnością opartą na zaufaniu ustawodawca ograniczył również możliwość wyłączenia określonych z pełnomocnictwa. Jedynym wyjątkiem są czynności szczególnie istotne dla toku postępowania, takie jak: uznanie powództwa, zrzeczenie się roszczenia czy zawarcie ugody, które można wyraźnie wyłączyć z zakresu pełnomocnictwa.

1. Rodzaje pełnomocnictwa

1. Ogólne – tzn. takie, które stanowi umocowanie do reprezentacji we wszystkich sprawach z udziałem mocodawcy.

2. Szczególne – takie, które stanowi umocowanie do reprezentacji, ale w konkretnej, określonej w pełnomocnictwie sprawie. Np. wymagane w sprawach małżeńskich i w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi.