Ubój drobiu i pozyskiwanie elementów kulinarnych z tuszek drobiowych
Podstawowy surowiec drobiarski:
Drób rzeźny grzebiący (kury, kurczęta, indyki, perlice) .
Drób rzeźny wodny (gęsi i kaczki).
Typy hodowlane kur:
Kura domowa [Gallus domestica] specjalizacja kierunku mięsnym i nieśnych przyczyniła się do wytworzenia różnych typów użytkowych kur:
I typ użytkowy: KURY LEKKIE (NIOSKI) -> jaja spożywcze
kiedy nioska jest już mało wydajna trafia do ubojni; w obiegu detalicznym spotykana pod nazwą „kura rosołowa”, mięso takiej kury jest twarde, posiada dużo kolagenu
Nioski trafiają do ubojni w 72tyg a masa ich ciała mieści się w granicach 880-1130g
II typ użytkowy: OGÓLNOUZYTKOWE (DROBNOTOWAROWE) chów przydomowy - kury nie trafiają do ubojni
III typ użytkowy: KURY CIĘŻKIE -> produkcja brojlerów na mięso
trafiają do ubojni w 6-7 tyg. życia; nie powinny trafić później niż po 9 tyg. życia
Masa ptaków:
klasa I: nie mniej niż 1200g
klasa II: nie mniej niż 900g
dla potrzeb niektórych odbiorców prowadzi się ubój kurcząt młodych 4-5tyg. o masie ciała od 1000-1200g
coraz więcej brojlerów kieruje się do przetwórstwa gdzie preferuje się ptaki ciężkie10tyg. o masie dochodzącej do 4kg
Czynności przedubojowe:
Dostawa żywca rzeźnego, jest to zespół następujących czynności:
Pozbawienie ptaków paszy - głodzenie( 8-10 h)
Chwytanie i załadowanie do pojemników różnego typu
(dla drobiu o masie mniejszej niż 1,6 kg wymagane jest 180-200 cm2 powierzchni/kg, dla drobiu o masie powyżej 5 kg – nie mniej niż 105 cm2/kg)
Transport z fermy do rzeźni (maksymalny czas transportu brojlerów nie powinien wynosić więcej niż 6 godzin, wliczając w to załadunek i rozładunek drobiu optymalny czas transportu do 2 godzin, co wskazuje na odległość od fermy do rzeźni rzędu 50 km)
Wyładunek i zawieszenie na strzemiączkach linii produkcyjnej
Skutki stresu transportowego:
Podczas transportu spada odporność ptaków. W warunkach stresowych ulega obniżenie mechanizmów odpornościowych, przełamanie bariery ścian jelit i migracja drobnoustrojów z krwią po całym organizmie. Jakość mikrobiologiczna ulega gwałtownemu pogorszeniu.
Napięcie mięśni ich intensywna praca i skurcze w wyniku stresu; najpierw energia pobierana jest z glukozy zawartej we krwi (ze względu na głodówkę-niski zapas glukozy), potem glukoza wytwarzana jest z glikogenu z wątroby. Glikogen -> kwas mlekowy -> spada pH i nie obserwujemy stężenia pośmiertnego. Niskie pH powoduje pogorszenie jakości mikrobiologicznej.
Problemy podczas wykrwawiania
Wady surowca rzeźnego podczas transportu:
złamania kończyn (skrzydeł, nóg)
zwiększona śmiertelność na skutek uduszenie ptaków (latem - wysoka temp.)
stłuczenia mięśni ( krwawe wybroczyny)
pęcherze piersiowe (żółty lepki płyn) - efekt ocierania się przez dłuższy czas o twardy elem.
Ubój:
Ubój obejmuje dwie czynności
Oszałamianie :
Prądem Elektrycznym ( 80- 130V, 3-6s)
elektronarkoza - 1% solanka pełni funkcję jednej elektrody, strzemiączko pełni funkcję drugiej elektrody; kiedy ptak zanurzy się w roztworze solanki następuje zamknięcie obwodu i porażenie prądem mózgu. Częstotliwość 50Hz, napięcie 80- 130 volt, czas: 3-5s
Oszałamianie gazowe
80% CO2, 5% O2, 15% N2
Wady jakościowe tuszek po ich oszołomieniu:
krwawe wybroczyny w mięśniu piersiowym powstają na skutek zastosowania prądu o zbyt wysokim natężeniu
Wykrwawianie (2-3 minuty do całkowitego ustania ruchów ptaka)
Zewnętrzne
Wewnętrzne
Wyróżniki poprawnego oszołomienia:
+ przykurcz skrzydeł,
+ usztywnienie głowy i tułowia
Czas pomiędzy oszałamianiem a ubojem powinien wynosić 15 – 18 sekund, żeby uniemożliwić częściową relaksację mięśni po oszałamianiu.
Usuwanie pierza:
Obróbka termiczna – oparzanie
Oparzanie polega na działaniu wysoką temperaturą na pochewki piórowe.
Oparzanie wodą
Oparzanie parą wodną – tuszki nie nadają się do mechanicznego skubania za pomocą urządzeń przemysłowych
Obróbka mechaniczna- skubanie
Odbywa się za pomocą skubarek mechanicznych
Mechaniczne zdejmowanie upierzenia przeprowadzane jest przy pomocy skubarek, których częścią roboczą są dwa rowkowane wałki stalowe, obracające się zbieżnie.
Wady jakościowe tuszek powstałe na etapie zdejmowania okrywy piór:
Czerwone kupry i końcówki skrzydeł; przyczyna: uszkodzenie naczyń krwionośnych podczas skubania.
Zaczerwienienie skóry szyi; przyczyna: agresywne ustawienie pracy skubarek
Rumień całej powierzchni skóry (reakcja zapalna skóry); przyczyna: brojlery dostały się w stanie żywym do oparzalnika gdzie poniosły śmierć
Drób rzeźny wodny:
woskowanie ma na celu usunięcie pałek niewykształconych jeszcze piór
1. kąpiel: temp.60-70C; t-4-5 sekund; 2mm grubość wosku
2. kąpiel: temp. 60C; t- 5-10 sekund; 4-5mm grubość wosku
Obróbka piór
pieranie z dodatkiem detergentów (sub. powierzchniowo czynnych)
wirowanie do momentu uzyskania 40% wilgotności
suszymy do momentu uzyskania 13% wilgotności
pakowanie
skrzydła, szyja i boki - ręcznie doczyszczanie z piór
Czynniki wpływające na efektywność skubania mechanicznego:
biologiczne
gatunek, wiek
hodowlane
karmy ( rozciągliwość skóry wokół pochewek, odporność )
technologiczne
parametry oparzania, prawidłowe ustawienie skubarek, czas skubania
Patroszenie:
Patroszeniem (wytrzewianiem) nazywany jest proces usuwania wnętrzności. Proces patroszenia składa się z etapów przecięcia skóry oraz powłok brzusznych i opróżnienia jamy ciała. Przed wyjęciem wnętrzności głowę ptaka zawiesza się w środkowej pętli strzemienia przenośnika tak, aby jego korpus znajdował się w położeniu poziomym. Jest to tzw. zawieszenie trójpunktowe. Całą zawartość jamy brzusznej (z wyjątkiem nerek) wyciągana jest ostrożnie tak, by nie spowodować pęknięcia jelit i zabrudzenia tuszki ich zawartością.
1. usuwanie steków(kloaki) - pierwszy punkt krytyczny
2. rozcinanie powłok brzusznych
3. właściwe patroszenie
po tym etapie następuje kontrola lekarza weterynarii
automatyczne usuwanie wola i tchawicy
proces patroszenia kończy się myciem
Schładzanie:
Schładzanie polega na obniżeniu temperatury tuszek (poniżej 4°C) w celu zahamowania rozwoju mikroflory oraz skierowania przemian biochemicznych mięsa w pożądanym kierunku gwarantującym uzyskanie pełnowartościowego i trwałego wyrobu. W zależności od rodzaju środowiska, które odbiera ciepło rozróżnia się trzy metody schładzania.
Schładzanie owiewowe
Schładzanie imersyjne
Schładzanie owiewowo – natryskowe
Schładzanie owiewowe:
Zalety metody:
uzyskany produkt jest suchy
estetyczny wygląd (brak wycieków wody z krwią po zapakowaniu)
brak wymywania składników odżywczych z mięsa
brak absorpcji wody przez tkanki
oszczędność na wodzie i lodzie
ograniczone do minimum ścieki
Wady metody:
ryzyko wystąpienia przebarwień (miejscowe oparzenia skóry)
ubytki masy wskutek parowania wody (1,0-2,0%)
dłuższy czas schładzania w porównaniu ze schładzaniem wodą
Schładzanie immersyjne
Zalety metody:
szybkie tempo schładzania (ważne w przypadku tuszek o dużych masach, np.: indyków i gęsi)
rozjaśnienie i wyrównanie barwy skóry oraz zapobieganie przebarwieniem u drobiu oparzanego w temperaturach 58-60°C
brak ubytków masy tuszki
stosunkowo mały koszt urządzeń i wytwarzania lodu
małe koszty zużycia energii elektrycznej
Wady metody
konieczność instalowania linii ociekania tuszek po schłodzeniu
powstanie wycieków w opakowaniach
ograniczona trwałość podczas przechowywania w stanie schłodzonym
utrudnienia w czasie transportu i obrotu (tuszki sprzedawane jako towar schłodzony)
niejednolity czas schładzania tuszek oraz znacznie zróżnicowana zawartość wody obcej w gotowym wyrobie
ryzyko wystąpienia zakażeń krzyżowych
Schładzanie owiewowo – natryskowe
Zalety metody:
uzyskanie wyższego wskaźnika wydajności gotowego wyrobu w porównaniu z metodą owiewową
eliminacja procesu wysychania skóry i przebarwień, mogących powstać w miejscach oparzonych, z usuniętym naskórkiem
możliwość wykorzystania metody zarówno do produkcji drobiu schłodzonego jak i mrożonego
Porcjowanie:
Rozbiór tuszki drobiowej na elementy obejmuje odcięcie szyi, skrzydeł, nóg, części piersiowej i w końcu - podział części grzbietowej. Podczas mechanicznego rozbioru tuszki wiszą na przenośniku, który przenosi uzyskane porcje do stanowisk pakowania, gdzie są automatycznie odczepiane i spadają do pojemników
Kontrola wydajności poubojowej drobiu:
Wydajność poubojowa = (Masa gotowego wyrobu/ masa żywca)* 100%
Wydajność poubojowa zależy od: Cech własnych surowca, oraz stosowanej technologii obróbki.
Zamrażanie:
Zamrażanie immersyjne
metoda rozpowszechniona od momentu zastosowania folii termokurczliwych
trudności z doborem cieczy zamarzających (roztwory NaCl, CaCl2,glikole)
Zamrażanie owiewowe
najbardziej rozpowszechnione, przeprowadzane w tunelach zamrażalniczych, w temperaturze od -35 do -40°C
przepływ powietrza wzdłuż lub w poprzek (korzystniejszy) z prędkością 3-4 m/s
Zamrażanie owiewowo-immersyjne
zamrażanie immersyjne skóry i zewnętrznej warstwy mięśni o grubości około 20 mm (tzw. zamrożenie skorupowe) - przetrzymanie tuszek w temperaturze -5°C przez 20 min
zamrażanie właściwe do temperatury -18°C
Poubojowa klasyfikacja drobiu:
Poubojowa klasyfikacja drobiu rzeźnego:
Klasyfikacja jakościowa przeprowadzana jest na podstawie stopnia umięśnienia i wyglądu zewnętrznego tuszek. Tuszki klasy A przekazuje się do obrotu detalicznego i hurtowego. Tuszki zaliczone do klasy B kierowane są do obrotu wewnętrznego lub przekazywane do przetwórstwa.
Klasyfikacja wagowa jest niezbędna ze względu na sposób sprzedaży drobiu w sklepach, przeznaczenie tuszek do dzielenia na elementy a także przygotowanie tuszek lub ich elementów do otrzymania gotowych produktów w ściśle określonych warunkach obróbki cieplnej (dopasowanie temperatury, czasu trwania obróbki)
W ramach klasyfikacji jakościowej mięsa drobiu ocenia się:
otłuszczenie – stopień nagromadzenia się tłuszczu zapasowego w tuszce drobiowej,
umięśnienie – stopień obłożenia szkieletu tkanką mięśniową w tuszce drobiowej,
oskubanie – skuteczność usunięcia upierzenia, w tym obecność pozostałości pałek i piór włosowatych
stopień wykrwawienia – skuteczność usunięcia krwi w tym szczególnie z końcówek kończyn
Mięso drobiowe może być:
1) schłodzone do temperatury od -2 °C do 4 °C;
2) zmrożone do temperatury nie wyższej niż -12 °C;
3) głęboko zmrożone do temperatury nie wyższej niż -18 °C.
Dopuszcza się krótkotrwałe podwyższenie powyższych temperatur nie więcej niż o:
1) 2°C - w sprzedaży bezpośredniej mięsa schłodzonego;
2) 3°C - podczas transportu oraz czynności przeładunkowych mięsa drobiowego zmrożonego lub głęboko zmrożonego.
Mięso drobiowe schłodzone nie może wykazywać oznak zamrożenia
Czynniki wpływające na jakość tuszek drobiowych:
Przyżyciowe:
Genetyczne i osobnicze
Środki żywieniowe
Warunki transportu
Postępowanie z ubojem
Po ubojowe :
Higiena i warunki uboju
Warunki przechowywania
Zakres zamian po ubojowych
Cześć tuszki i rodzaj mięsni
W wyniku uboju uzyskujemy:
tuszki drobiowe patroszone bez (z) podrobów
elementy kulinarne
szyja, 2 połówki (prawa i lewa), 4 ćwiartki (przednie i tylne)
przednie dzielimy na skrzydła i filety z piersi
tylne dzielimy na nogę, ( nogę możemy podzielić na udo i podudzie)
podroby(uboczne surowce rzeźne jadalne) tj. serce, wątroba, żołądek
uboczne surowce rzeźne niejadalne tj. jelita, pierze, krew, przełyk, łapy, wole, tchawica, głowa
PODZIAŁ TUSZEK NA ELEMENTY SYSTEMEM RĘCZNYM:
Ocięcie szyi – po przecięciu skóry wokół szyi, na wysokości ok. 5 cm od jej nasady
Ocięcie skrzydeł – w stawie barkowym
Ocięcie nóg – przeprowadza się tak aby umożliwić przykrycie skórą mięśni ud i mięśni części piersiowej. Linia cięcia przebiega ponad stawem biodrowym, następnie równolegle do kręgosłupa, przez podbrzusze, pachwinę i okolicę kuprową. Odcięte nogi można przeciąć w stawie kolanowym otrzymując dwa uda i dwa podudzia
Ocięcie części piersiowej – przez oddzielenie mięśni piersiowych od żeber aż do miejsca połączenia ich z mostkiem. Odsłonięte żebra przecina się wzdłuż mostka. Następnie przecina się kości krucze i obojczykowe, uzyskując w całości część piersiową tuszki, którą można podzielić na połowy wzdłóż grzebienia mostka.
Podział części grzbietowej – pozostały przy rozbiorze grzbiet tuszki dzieli się poprzecznie na dwie części.
PODZIAŁ TUSZEK NA ELEMENTY SPOSOBEM MECHANICZNYM
Linie do dzielenia drobiu są zestawiane modułowo, co umożliwia elastyczne ich dopasowanie do różnych potrzeb pozyskiwania różnych elementów - niezależne urządzenia umieszczane są na stelażach z możliwością regulacji wysokości ich ustawienia, jak również regulacji istotnych elementów urządzeń takich jak noże tnące czy amortyzatory.
Przykładowe moduły: odcinacz kupra, odcinanie skrzydeł (wersje z odcięciem ostatniego i drugiego członu skrzydła), fileciarka do zdejmowania mięśnia piersiowego z wykorzystaniem koła zrywającego lub odcinacz przedniej połówki (z zachowaniem całości mięśni piersiowych) mogą być ustawione dowolnie.
Najnowszą technologią w zakresie wykrawania mięsa jest cięcie strumieniem wody pod wysokim ciśnieniem 40 - 400 MPa