Teoria kultury: poststrukturalizm i postmodernizm
Wykład konwersatoryjny 30 h, forma zaliczenia: egzamin
dr Patrycja Trzeszczyńska-Demel
patrycja.trzeszczynska@gmail.com
zajęcia: środy, godz. 13:30-15:00, sala 20
dyżur: czwartki, godz. 10:30-12:30
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z najważniejszymi konsekwencjami, jakie dla humanistyki miało pojawienie się idei, propozycji metodologicznych oraz perspektyw badawczych zaliczanych do postmodernizmu i poststrukturalizmu. Omawiane będą klasyczne prace uznanych antropologów, socjologów, filozofów i historyków (w tym filozofów historiografii) oraz ich recepcja w Polsce w polu antropologii, literaturoznawstwa, historiografii; konkretne propozycje metodologiczne i teoretyczne. Przyjrzymy się metodologii i teorii antropologii postmodernistycznej. Największy nacisk zostanie położony na nowe trendy w światowej antropologii kulturowej (rozwijane w latach 80. i 90.), argumenty zwolenników, krytyków i sceptyków postmodernizmu oraz skutki inspiracji postmodernistycznych i poststrukturalistycznych w naszej dyscyplinie.
Zajęcia będą składać się z następujących bloków zagadnień:
• Poststrukturalizm francuski i krytyka strukturalizmu, między semiotyką a poststrukturalizmem;
• Polska recepcja światowych dyskusji: dekonstrukcja, antropologia refleksyjna, krytyka antropologii postmodernistycznej;
• Antropologia historii, antropologizacja historiografii, filozofia historiografii;
• Perspektywa genderowa i postkolonialna w antropologii, antropologia feministyczna;
Skutki poststrukturalizmu i postmodernizmu w antropologii.
Zajęcia mają charakter konwersatoryjny, oczekuję zatem:
- aktywności na zajęciach opartej na krytycznej i refleksyjnej lekturze;
- obecności na zajęciach (dopuszczalne dwie nieobecności, trzecia nieobecność eliminuje z zajęć);
- dodatkowo dla chętnych chcących podnieść końcową ocenę przewidziane są prezentacje (mile widziane urozmaicenie wizualne), oparte na krytycznym rozbiorze dodatkowego tekstu. Konieczne jest wcześniejsze zgłoszenie wybranego tekstu (po zajęciach oznaczonych numerami I-III, tj. październikowych). Prezentacja nie jest obowiązkowa, a jej wpływ na podniesienie oceny zależy od jakości występu. Doceniona zostanie także kreatywność i własne poszukiwania tekstowe.
Harmonogram zajęć
I) 15.10
Wprowadzenie do poststrukturalizmu i postmodernizmu
1) A. Szahaj, Postmodernizm a scjentyzm, w: Zniewalająca moc kultury, Toruń 2004, s. 15-31.
2) S. Sim, Postmodernizm i filozofia, w: Lektury poststrukturalistyczne, red. K. Liszka, R. Włodarczyk, Wrocław 20007, s. 85-94.
3) M. Lubaś, Rozum i etnografia. Przyczynek do krytyki antropologii postmodernistycznej, Kraków 2003, s. 11-66.
II) 22.10
Jacques Derrida i dekonstrukcja
1) J. Derrida, Struktura, znak i gra w dyskursie nauk humanistycznych, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą, H. Markiewicz (red.), t. 2, Kraków 1997, s. 151-174.
2) J. Culler, Dekonstrukcja i jej konsekwencje dla badań literackich, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą, t. 4, cz 2., red. H. Markiewicz, Kraków 1992, s. 321-385.
3) A. Szahaj, Teksty na wolności (strukturalizm – poststrukturalizm – postmodernizm), w: Zniewalająca moc kultury, Toruń 2004, s. 123-133.
III) 29.10
Recepcja poststrukturalizmu na gruncie literaturoznawstwa i semiotyki. Problem interpretacji
1) R. Nycz, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Warszawa 1995, s. 12-82.
2) U. Eco i in., Interpretacja i nadinterpretacja, Kraków 1996 (fragmenty) (2 osoby).
3) A. Szahaj, Granice anarchizmu interpretacyjnego, w: Zniewalająca moc kultury, Toruń 2004, s. 93-122.
IV) 5.11
Teoria dyskursu i zwrot lingwistyczny w historiografii. Narratywizm
1) J. Topolski, Nowe koncepcje prawdy a narracja historyczna, w: Jak sie pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1998, s. 351-367.
2) F. Ankersmit, Historiografia i postmodernizm, w: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1997, s. 145-167.
3) H. White, Tekst historiograficzny jako artefakt literacki; w: Poetyka pisarstwa historycznego, Kraków 2000, s. 78-109.
4) M. Herzfeld, Historie, w: tegoż, Antropologia Praktykowanie teorii w kulturze i społeczeństwie, Kraków 2004, s. 97-135 (1 osoba).
V) 12.11
Krytyka postkolonialna
1) R. J.C. Young, Postkolonializm, Kraków 2012 (2 osoby).
2) A. Appiach, Postmodernizm, postkolonializm. O różnicy w przedrostku, „Literatura na Świecie”, nr 1-2, 2008.
3) E. Domańska, Badania postkolonialne, w: Gandhi L., Teoria postkolonialna: wprowadzenie krytyczne, Poznań 2008.
4) D. Chakrabarty, Historie mniejszości, przeszłości podrzędne, w: „Literatura na Świecie”, nr 1-2, 2008, s. 258-279.
VI) 19.11
Kultura ponowoczesna. Światy w kawałkach i wielość tożsamości
1) Z. Bauman, Ponowoczesne wzory osobowe, w: Dwa szkice o moralności ponowoczesnej, Warszawa 1994, s. 7-39.
2) C. Geertz, Świat w kawałkach – kultura i polityka u schyłku wieku, w: Zastane światło. Antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne, Kraków 2003, s. 271-286, 307-325.
3) W.J. Burszta, Różnorodność i tożsamość. Antropologia jako kulturowa refleksyjność, Poznań 2004 (3 osoby).
VII) 26.11
Postmodernizm w antropologii
1) K. Kaniowska, Antropologia wobec postmodernizmu, w: Transformacja, ponowoczesność wokół nas i w nas, pod. red. Adama Palucha, Wrocław 1999, s. 11-25.
2) Amerykańska antropologia postmodernistyczna, red. i wyb. M. Buchowski, Warszawa 1999 (5 osób).
VIII) 3.12
Dekonstrukcja w antropologii
W. Burszta, K. Piątkowski, Dekonstrukcja niejedno ma imię, w: ciż, O czym opowiada antropologiczna opowieść, Warszawa 1994, s. 59-82.
M. Brocki, Antropologia. Literatura-dialog-przekład, Wrocław 2009, s. 9-63.
IX) 10.12
Feminizm, gender i queer
1) H. Moore, Pleć kulturowa i status – wyjaśnienie sytuacji kobiet, w: Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, red. M. Kempny i E. Nowicka, Warszawa 2003, s. 309-339.
2) A. Béteille, Rasa, klasa, płeć kulturowa, w: Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, red. M. Kempny i E. Nowicka, Warszawa, 2004, s. 312-328.
3) H. Moore, Co się stało kobietom i mężczyznom? Płeć kulturowa i inne kryzysy w antropologii, w: Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, red. M. Kempny i E. Nowicka, Warszawa, 2004, s. 402-419.
X) 17.12
Antropologia płci i antropologia feministyczna
1) Gender. Perspektywa antropologiczna. Tom I: Organizacja społeczna, red. R. Hryciuk, A. Kościańska, Warszawa 2007 (fragmenty).
2) Pożegnanie z Matką Polką? Dyskursy, praktyki i reprezentacje macierzyństwa we współczesnej Polsce, red. R. Hryciuk i E. Korolczuk, Warszawa 2012 (fragmenty) (dodatkowo tekst dla 1 osoby).
XI) 7.01
Antropologia refleksyjna, antropologia krytyczna
1) W. Kuligowski, Antropologia refleksyjna, Poznań 2003 (2 osoby).
2) J. Clifford, Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, Warszawa 2000 (4 osoby).
XII) 14.01
Krytyka inspiracji poststrukturalistycznych i postmodernistycznych w antropologii
1) M. Lubaś, Rozum i etnografia. Przyczynek do krytyki antropologii postmodernistycznej, Kraków 2003, s. 67-272.
2) E. Nowicka, Nierozwiązane kwestie w twórczości Clifforda Geertza, w: Geertz. Dziedzictwo-interpretacje-dylematy, red. A. A. Szafrański, Lublin 2012, s. 15-30.
XIII) 21.01
Konsekwencje poststrukturalizmu i postmodernizmu w antropologii
1) M. Brocki, Antropologia. Literatura-dialog-przekład, Wrocław 2009, s. 64-112.
2) M. Mokrzan, Clifford Geertz i retoryka. O zwrocie retorycznym w antropologii, w: Geertz. Dziedzictwo-interpretacje-dylematy, red. A. A. Szafrański, Lublin 2012, s. 101-121.
XIV) 28.01
Podsumowanie
Literatura dodatkowa do egzaminu:
Ankersmit F., Narracja, reprezentacja, doświadczenie. Studia z teorii historiografii, red. E. Domańska, Kraków 2004 .
Bourdieu P., Wacquant L., Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, Warszawa 2001.
Buchowski M., Zrozumieć innego. Antropologia racjonalności, Kraków 2004.
Domańska E., Mikrohistorie – spotkania w międzyświatach, Poznań 1999.
(Nie)obecność. Pominięcia i przemilczenia w narracjach XX wieku, red. H. Gosk i B. Karwowska, Warszawa 2008.
Pamięć, etyka i historia. Angloamerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych, red. E. Domańska, Poznań 2002.
Topolski J., Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1998.
Rabinow P., Refleksje na temat badań terenowych w Maroku, 2010.
Foucault M., Archeologia wiedzy, Warszawa 2002.
Geertz C., Dzieło i życie, Warszawa 2000.