Pozytywizm wobec poezji. Omów cechy warsztatu poetyckiego Konopnickiej i Asnyka.
,,Czasami niepoetyckimi’’ nazywano często epokę pozytywistyczną, określając tym samym ówczesne miejsce poezji wśród innych form literatury. Pozytywizm nie przewidywał w swej doktrynie estetycznej miejsca dla poezji, kojarzonej ze zbytnim emocjonalizmem i nieokiełznaną wyobraźnią.
W takiej sytuacji na obrzeżach formacji tworzą poeci, z których dwoje uzyskało dużą popularność. Byli to Adam Asnyk i Maria Konopnicka.
ADAM ASNYK
Na przekonania poety niemały wpływ wywarło powstanie styczniowe.
Podejmował tematy od erotycznych i pejzażowych po refleksyjno-filozoficzne
W jego utworach występowały takie pojęcia jak postęp, ewolucja, demokratyzm i praca, oraz ich znaczące funkcje, zbliża je do zasadniczych koncepcji pozytywizmu
W wierszach o charakterze programowym Asnyk z jednej strony uznaje konieczność i nieuchronność postępu, z drugiej akcentuje potrzebę zachowania tradycji.
Świat przedstawiony w utworach Asnyka charakteryzował się połączeniem: przyszłości z przeszłością, nowości z tradycją, pokoleń dawnych i współczesnych.
Wiersze poety mają często lirykę apelu.
Adresat jest zazwyczaj wyraźnie wskazany: tytułem, zwrotem, apostrofą.
Utwory Asnyka:
DO MŁODYCH (liryka apelu, manifest, ja inkluzywne – podmiot liryczny utożsamia się ze zbiorowścią
NAD GŁĘBIAMI(cykl sonetow) Cykl stanowi sumę rozważań Asnyka nad istotą wrzechświata, życia, człowieka
MIĘDZY NAMI NIC NIE BYŁO – erotyk,
W piętnastowersowym, jednostrofowym liryku Asnyk przedstawia miłość platoniczną, która – mimo braku kontaktu fizycznego – wciąż pojawia się w myślach pierwszoosobowego podmiotu lirycznego. Wiersz jest zbudowany na zasadzie antytezy, stanowiącej opozycję dla pierwszych trzech wersów, przekonywujących adresata (być może dawną ukochaną, której przecież nie kochał!), że:
Między nami nic nie było! Żadnych zwierzeń, wyznań żadnych, Nic nas z sobą nie łączyło (...).
Podobnie jak wiele innych utworów Asnyka, ten także ma budowę klamrową: kończy się i rozpoczyna tytułowym zapewnieniem, przez co wzbogaca interpretację liryku o przewrotne znaczenie. Choć między dwójką ludzi „nic” nie było, to jednak było „tego” dosyć, by stwierdzić, że znaczyli dla siebie wiele. O ile w pierwsze słowa jesteśmy w stanie uwierzyć, to kolejne jedenaście linijek tekstu przekonuje nas, że owe „nic nie było” jest tylko ironią. Miłość asnykowska jest inna, niż ta odszukana w wersach poezji Goethego czy Słowackiego. Swą twórczością starał się przekonać, że prawdziwe, piękne i niezapomniane uczucie może się przydarzyć każdemu
MARIA KONOPNICKA
Za czołową poetkę epoki uchodzi jednak Maria Konopnicka.
Mocniej niż inni poeci akcentowała swoje emocjonalne i ideowe związki z tradycją patriotyczną i romantyczną.
Bliższe jej były wzorce poezji tyrtejskiej i ludowej niż koncepcje mityczne i wieszcze
Z romantykami dzieliła przekonanie o konieczności dążenia do niepodległości wbrew wszystkim tendencjom ugodowym.
Poetka wyrafinowana, podejmująca w swoich wierszach problematykę egzystencjalną i kulturową.
Deklaruje wiarę w ideały pozytywistyczne: naukę, postęp, demokratyzm.
W swoich wierszach stosuje stylizację folklorystyczną, pisząc o nędzy i cierpieniu ludu, o cierpieniach bohaterów wiejskich, ukazanych na tle przyrody.
Poetka uprawiała wiele form liryki: patriotyczną, społeczną, filozoficzną, miłosną. Charakterystyczny dla poezji Konopnickiej jest nurt ludowy, który objawiał się następującymi cechami:
- rzeczywiste postrzeganie i ocenianie sytuacji z perspektywy ludu,
- przetwarzanie form poezji ludowej,
- punkt widzenia tożsamy z postawą naiwnego ludowego pieśniarza,
- świadomość krzywdy i nierówności społecznych,
- poetyka i wyobrażenia właściwe konwencjom ludowej pieśni,
- współodczuwanie poetki z bohaterem ludowym.
W twórczości Marii Konopnickiej dużą rolę dogrywa bohater. W swoich utworach starała się oddać wiernie wiejski światopogląd i realia. Bohaterem lirycznym uczyniła więc wiejskiego gadułę, doskonale znającego chłopską biedę. Wyrażał on gorycz, bezradność, ale i determinację oraz przebłyski gniewnego buntu. Jego wypowiedzi nasyciła poetka dozą emocjonalności, co podnosiło wrażenie podobieństwa przedstawianych sytuacji. Do opisania wiejskich realiów często używała ironii.
Do swojej poezji Konopnicka wprowadziła paralelizm, kontrasty, metafory, refren. Ożywiała i personifikowała zjawiska przyrody. Poezję jej cechuje prostota i komunikatywność, stroficzna budowa, aby poezję jej mógł zrozumieć jak najszerszy odbiorca.