Wojny Rzeczpospolitej ze Szwecją w XVII w tabela

Etapy wojny Przyczyny Przebieg i najważniejsze bitwy Rozstrzygnię-cie Konsekwencje

I etap

1601-1611

  • Konkurencja o dominium Maris Baltici.

  • Pozbawienie Zygmunta III Wazy korony szwedzkiej przez Riksdag w 1599r. (protestancka opozycja pod wodzą regenta ks. Karola Sudermańskiego doprowadziła do buntu w Szwecji, Zygmunt przegrał bitwę pod Linköping w 1598)

  • Ogłoszenie przez Polskę inkorporacji Estonii (1600r.).

  • Poszukiwanie ziemi przez Szwedów.

  • Szwedzi szybko zajęli większą część Inflant, więc Polska rozpoczęła ofensywę ( 1601-Kockenhausen, Krzysztof Radziwiłł i Jan Karol Chodkiewicz, 1604-Biały Kamień, J.K.Ch.).

  • 1605 – bitwa pod Kircholmem, dowódcą wojsk polskich J.K. Chodkiewicz;

Rozejm w 1611r. Utrzymanie Inflant.
1617-1622
  • Zerwanie rozejmu przez Szwecję.

Rozejm w Mitawie w 1622r.

(dzięki K.R.)

Utrata Inflant z Ryga do rzeki Dźwiny.

II etap

1625-1635

Działania wojenne

1626-1629

  • Polityka Gustawa II Adolfa – chęć opanowania wybrzeży Morza Bałtyckiego.

  • Walka o Ujście Wisły.

  • Atak Szwedów na Pomorze Gdańskie.

  • Początkowe porażki np. Gniewno 1626.

  • 28.11.1627r. – zwycięstwo polskiej floty pod Oliwą;

  • 26.06.1629r. – bitwa pod Trzcianą, dowódcą Stanisław Koniecpolski.

Rozejm w Starym Targu (Altmarku) w 1629r.
  • Zawarty na 6 lat.

  • Szwedzi zatrzymują część Inflant, porty Prus Królewskich i Książęcych bez Gdańska, Królewca i Płucka.

  • Szwedzi mają prawo do pobierania większości ceł z handlu gdańskiego.

Rozejm w Sztumskiej Wsi w 1635r. (wynikający z niepowodzeń Szwecji w wojnie trzydziestoletniej.
  • Wycofanie się Szwedów z portów Pruskich.

  • Rezygnacja Szwedów z pobierania cła gdańskiego.

  • Większość Inflant zatrzymują Szwedzi.

III etap

,,potop szwedzki’’

1655-1660

  • Chęć wykorzystania osłabienia Polski w celu zdobycia Pomorza przez Karol X Gustaw.

  • Obawa Szwedów przed wzrostem potęgi Rosji.

  • Atak Szwedów od strony Pomorza Szczecińskiego na Wielkopolskę i od Inflant na Litwę.

1655r.:

  • Kapitulacja pospolitego ruszenia pod Ujściem (za namową Hieronima Radziejowskiego). Uznanie zwierzchnictwa króla szwedzkiego bez walki w zamian za poszanowanie praw i wolności szlachty.

  • Przegrywane przez wojska Jana Kazimierza bitwy np. pod Sobotą, Wojniczem.

  • Układ w Kiejdanach. Janusz i Bogusław Radziwiłłowie zrywają unię z Polską i poddają Litwę pod zwierzchnictwo Szwecji.

  • Oblężenie Jasnej Góry (XI-XII) i jej obrona przez przeora Augusta Kordeckiego.

  • Powstanie chłopskie w Małopolsce (przełomowe zwycięstwo pod Krosnem).

  • 29 XII – konfederacja tyszowiecka;

1656r.:

  • 1 IV – śluby lwowskie; Jan Kazimierz uznaje Matkę Bożą Królową Polski.

  • Polacy zaczynają wygrywa bitwy np. pod Warką (7 IV, S.Czarniecki), Łowiczem.

  • 3 XI – rozejm w Niemży z Rosją, zawieszenie broni;

  • 6 XII – traktat w Radnot; Plan podziału Polski między Karola X Gustawa, księcia Siedmiogrodu Jerzego II Rakoczego, Bohdana Chmielnickiego, elektora Brandenburgii i księcia Prus Fryderyka Wilhelma oraz Bogusława Radziwiłła.

  • Sprzymierzeńcami Polski stają się Habsburgowie, Turcy i Dania.

1657r.:

  • Najazd Jerzego II Rakoczego (osamotniony przegrywa).

  • Śmierć B. Chmielnickiego (VIII). Następnym hetmanem Jan Wyhowski zwolennik porozumienia z Polską.

  • Traktaty welawsko -bydgoskie. Zerwanie zależności lennej Prus Książęcych. Suwerenność Hohenzollernów na tym terytorium. Przymierze wojskowe przeciw Szwecji.

Traktat kończący II wojnę północną tj. pokój w Oliwie zawarty w 1660r.
  • Zatwierdzenie panowania Szwedów w Inflantach.

  • Zrzeczenie się przez polską linii Wazów prawa do tronu szwedzkiego.

  • Ogromne straty ludności.

  • Upadek gospodarki.

  • Straty materialne. Ogromna ilość zniszczeń. Utrata dóbr kultury.


Wyszukiwarka