1. Organizacja - Grupa ludzi, którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany i skoordynowany, aby osiągnąd pewien zestaw celów
2. Zarządzanie - zestaw działao, obejmujący planowanie, organizowanie, przewodzenie i kontrolowanie, skierowanych na zasoby organizacji – ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny
3. Otoczenie - ogół warunków i wzajemnych zależności różnorodnych elementów, sfer, zjawisk, procesów, trendów, które nie wchodzą w skład rozpatrywanego systemu organizacyjnego i pozostają poza jego bezpośrednią kontrolą.
4. Podejście do zarządzania
a) Podejście klasyczne - metody zwiększania skuteczności oraz ułatwiania planowania, organizowania i kontrolowania
b) Podejście behawiorystyczne - poszukiwania działao motywujących, zrozumienie zachowania jednostek i grup oraz przewodzenia
c) Podejście ilościowe - metody ulepszania procesu podejmowania decyzji, alokacji zasobów oraz sposobów działania
d) Podejście systemowe - uznanie wewnętrznych wzajemnych zależności i wpływów otoczenia
e) Podejście sytuacyjne - uznanie sytuacyjnego charakteru zarządzania, reakcja na szczególne cechy sytuacji
Sprawne i skuteczne zarządzenie – maks/min zysków
5. Zarządzanie przedsiębiorstwem - celowe podejmowanie przez odpowiednie osoby decyzji prowadzących – dzięki wykorzystaniu posiadanych zasobów – do osiągania założonych celów lub też celowe dysponowanie zasobami, a ściślej, ustalanie celów i powodowanie, aby były one osiągnięte.
6. Zarządzanie produkcją - składowa wiedzy o zarządzaniu, obejmująca swoim zasięgiem średnio- i krótkoterminowe cele przedsiębiorstwa, realizowane poprzez podejmowane decyzje i dysponowanie zasobami. Jego wynikiem są produkty.
7. Produkcja - proces, w którym zasoby kapitałowe, rzeczowe i osobowe są łączone w procesie transformacji lub konwersji dla wytworzenia produktów, obejmujących wyroby i/lub usługi
8. System produkcyjny - celowo zaprojektowany i zorganizowany układ materialny, energetyczny i informacyjny, eksploatowany przez człowieka i służący wytwarzaniu produktów w celu zaspokojenia różnorodnych potrzeb konsumentów
9. Proces produkcyjny - jest uporządkowanym ciągiem określonych operacji technologicznych, transportowych, kontrolno-pomiarowych oraz składowania i magazynowania, dzięki którym wytwarza produkty
10. 5P zarządzania produkcją
- PRODUKT stanowi wyraz powiązania między marketingiem a produkcją
- PRZEDSIĘBIORSTWO jest dyspozytorem zasobów niezbędnych do wytworzenia produktu
- Wytworzenie produktu odbywa się podczas realizacji odpowiednio zaprojektowanych PROCESÓW
- Realnośd ich przebiegu określają PROGRAMY
- Każde działanie wymaga uczestnictwa ludzi, czyli PERSONELU
11. Typy organizacji produkcji a wyrobów
a) produkcja jednostkowa - liczba wykonywanych jednorazowo wyrobów wynosi zazwyczaj jedną sztukę lub kilka sztuk, wykonuje się kilka operacji na jednej maszynie, występuje duży udział robót ręcznych
b) produkcja seryjna - wytwarza się wyroby jednakowe pod względem kształtu, liczba wyrobów wykonywanych jednorazowo jest większa i tworzy tzw. partię lub serię, wykorzystanie specjalnych narzędzi, minimum prac ręcznych
c) produkcja masowa - produkcja w bardzo dużych ilościach, bez przerwy, na stanowiskach roboczych wykonuje się ciągle tę samą pracę przez cały okres produkcji, każda operacja na osobnym stanowisku, jedna operacja na jednej maszynie, eliminacja pracy ręcznej
11. Mierniki działalności wytwórczej
Skutecznośd: wskaźnik oceny działalności koncentrujący się na wyjściu systemu, określany jako stopieo osiągnięcia przez system założonego celu (efekty osiągnięte / efekty planowane) Sprawnośd: wskaźnik oceny działalności koncentrujący się na wejściu systemu, określany jako stopieo wykorzystania zasobów celem osiągnięcia pożądanych efektów (nakłady planowane / nakłady rzeczywiste)
Efektywnośd ekonomiczna: iloraz osiągniętych efektów do nakładów poniesionych na ich uzyskanie w wymiarze ekonomicznym
Produktywnośd: iloraz osiągniętych efektów do nakładów poniesionych na ich uzyskanie w wymiarze rzeczowym
12. Produkt
PRODUKT: wyrób przemysłowy lub usługa będąca materialnym, energetycznym lub informacyjnym rezultatem funkcjonowania systemu produkcyjnego
• DOBRA TRWAŁE: dobra materialne, które są używane wielokrotnie
• DOBRA NIETRWAŁE: dobra materialne używane i konsumowane zwykle raz lub kilka razy
• USŁUGI: oferowane na sprzedaż działania i pożytki z nich płynące
13. Formy organizacji produkcji:
a) Stacjonarna stacjonarna produkcji: Przez system nie następuje przepływ zadao
• Przy niskim poziomie technicznym mamy do czynienia z prostą organizacją, wszechstronnymi umiejętnościami pracownika, krótkim czasem niezbędnym do wykonania zadania, łatwym spełnieniem oczekiwao klienta, niskim wykorzystaniem maszyn i urządzeo, szybkim przyrostem wartości dodanej
• Przy wysokim poziomie technicznym należy jasno formułowad cele, określad wymierne zadania do zrealizowania, powoład zespół zarządzający i określid jego uprawnienia
b) Niepotokowa produkcji: Wymaga podzielenia zadania na grupy czynności. Każda z nich musi zostad wykonana na całej partii transportowej wyrobów przed rozpoczęciem kolejnej. Powoduje to znaczący wzrost robót w toku produkcji, lecz zapewnia ciągłośd pracy na poszczególnych stanowiskach.
Partia transportowa: liczba wyrobów tego samego rodzaju, która na danym odcinku jest transportowana jako jedna, niepodzielna porcja
c) Potokowa - Bezpośrednio po wykonaniu zadanej czynności na jednostce produktu jest on przekazywany do kolejnego etapu realizacji procesu wytwarzania.
d) Gniazdowa - Grupę stanowisk pracy stanowią:
• gniazda technologiczne (grupy maszyn i urządzeo pozwalające na realizację określonych czynności technologicznych)
• gniazda podmiotowe (grupy maszyn i urządzeo pozwalające na wytwarzanie określonego elementu produktu) Istnieje możliwośd przyznania robotnikom większej swobody w określaniu metody realizacji zadao oraz w wyborze tempa pracy. Harmonogramowaniu podlega wyłącznie moment wejścia i wyjścia z grupy.
14. Struktura organizacyjna:
STRUKTURA ORGANIZACYJNA: zestaw elementów konstrukcyjnych, które mogą byd użyte do ukształtowania organizacji i wynik ich wykorzystania w postaci konkretnego układu elementów organizacji i ich wzajemnych powiązao
STANOWISKO PRACY: miejsce zajmowane przez jednego pracownika ze sformułowanym zakresem działania obejmującym zadania, uprawnienia i odpowiedzialnośd
ROZPIĘTOŚD KIEROWANIA: liczba pracowników podległych danemu kierownikowi bezpośrednio
ZASIĘG KIEROWANIA: liczba pracowników podległych danemu kierownikowi bezpośrednio i pośrednio
15. Wymiary struktury organizacyjnej
- centralizacja - Funkcja przekazywania na określone szczeble organizacyjne uprawnieo decyzyjnych
• Organizacja jest scentralizowana, gdy większośd uprawnieo decyzyjnych jest skupiona na szczycie hierarchii – gdy rzeczywiste decyzje zapadają na „samej górze”, a niższe szczeble zarządzania pełnią rolę przekaźnika i nadzoru odpowiedzialnego za wykonanie poszczególnych zadao
• Organizacja jest zdecentralizowana, gdy szereg istotnych uprawnieo decyzyjnych posiadają kierownicy niższych szczebli zarządzania, niekiedy nawet pracownicy na stanowiskach wykonawczych
- Specjalizacja - podział pracy między komórki i stanowiska w strukturze organizacyjnej • Polega na uporządkowaniu stanowisk i komórek w strukturze organizacyjnej według jakiegoś kryterium i połączenia jednorodnych stanowisk w większe jednostki organizacyjne
- Formalizacja - ato określanie i utrwalanie w formie dokumentów realizowanych przez organizację celów, struktur, norm, działania i wzorców zachowao organizacyjnych, sposobów wytwarzania (technologie i instrukcje operacyjne), zakresu obowiązków, uprawnieo i odpowiedzialności poszczególnych uczestników organizacji
- standaryzacja - polega na tworzeniu i utrwalaniu jednolitych norm zachowao, przebiegu i treści działao oraz ich rezultatów lub kwalifikacji
• Charakteryzuje typowośd działao i zachowao w organizacji, zwyczajowe rutyny, ujednolicone sposoby postępowania w określonych sytuacjach, określa stopieo ujednolicenia i typizacji sposobów postępowania i zachowao, przejawiający się w jednakowych i powtarzalnych działaniach pracowników w określonych sytuacjach
16. Struktury procesu produkcyjnego:
STRUKTURA PRODUKCYJNA: zestaw komórek produkcyjnych o określonej wielkości, wynikającej z zadao produkcyjnych, i określonych powiązaniach kooperacyjnych. Jej podstawowym elementem jest stanowisko robocze
KOMÓRKA PRODUKCYJNA: odpowiedni element struktury produkcyjnej wraz z wydzielonymi czynnikami produkcji, zdolny do wykonania przydzielonych zadao produkcyjnych STRUKTURA
PROCESU PRODUKCYJNEGO: jego budowa wewnętrzna na którą składają się elementy i relacje między nimi
17. Schemat tworzenia struktury organizacyjnej
STANOWISKOCHŁONNOŚD: czas zajęcia stanowiska potrzebny do wykonania określonego zadania
OBCIĄŻENIE STANOWISK: suma stanowiskochłonności operacji wykonywanych na danym rodzaju stanowisk w określonym przedziale czasu
LICZBA STANOWISK ROBOCZYCH: iloraz obciążenia stanowisk do efektywnego funduszu czasu pracy maszyny
18. Schemat tworzenia struktury produkcyjnej:
LINIA: przepływ materiałów w linii ma charakter jednokierunkowy, stanowiska ustawione są w kolejności wynikającej z procesu technologicznego, z uwzględnieniem zasad oszczędności powierzchni produkcyjnej
• GNIAZDO: stanowiska są ustawione są według kryterium minimalizacji pracy transportowej • WARSZTAT: szeroki zakres realizowanych zadao i wykonywanie pewnych prac od początku do kooca przez tego samego pracownik
• BRYGADA: składa się z grupy przydzielonej do niej na stałe lub czasowo z pracowników oraz specjalistycznego wyposażenia
19. Planowanie:
- strategiczne: Ogólny plan zawierający decyzje dotyczące alokacji zasobów oraz priorytetów i działao niezbędnych do osiągniecia celów strategicznych
- taktyczne - Skierowane na osiągniecie celów taktycznych, opracowane dla realizacji elementów planu strategicznego
- operacyjne - Nastawione na wykonanie planów taktycznych.
20. Średniookresowy plan produkcji:
Ilościowo-wartościowy poziom produkcji w przyjętym horyzoncie planowania. Uwzględnia sposoby wykorzystania zaangażowanych zasobów.
Skuteczny: zaspokaja potrzeby marketingu w realizacji planu sprzedaży
Realny: zbilansowany z dostępnością zasobów wytwórczych
Efektywny: minimalizujący koszty drogą racjonalnego wykorzystania zasobów
20. Równoważenie popytu z rozmiarem zdolności produkcyjnej:
A) W obszarze marketingu, próba zmiany popytu – różnicowanie cen, reklam, zaległe zamówienia, kształtowanie popytu uzupełniającego
B) W obszarze produkcji zmiena zdolności prod – sezonowe zatrudnianie lub zwalnianie pracowników, wykorzystanie nadgodzin i skróconego czasu pracy, produkcja na zapas, wykorzystanie podziecania
21. Strategie planowanie w strefie produkcji:
a) Produkcja równomierna - Polega na utrzymaniu stałego zatrudnienia i wykorzystaniu zapasów dla zrównoważenia zmian popytu, umożliwia osiągnięcie pełnego równomiernego wykorzystania zdolności produkcyjnej
b) Produkcja zmienna - Polega na utrzymaniu stałego zatrudnienia i zmianie jego wykorzystania dla zrównoważenia zmian popytu, Daje nierównomierne wykorzystanie zdolności produkcyjnej, nie tworzy się zapasu wyrobów koocowych
c) Dla popytu - Polega na zmianie zatrudnienia dla zrównoważenia zmian popytu,
Daje pełne wykorzystanie zmiennej nominalnej zdolności produkcyjnej, nie tworzy się zapasu wyrobów koocowych
22. Metody planowania średniookresowego:
Metody nieformalne: 1. Ustalenie popytu i zdolności produkcyjnej w okresach planowania 2. Ustalenie dostępnych opcji decyzyjnych i ich kosztów jednostkowych 3. Opracowanie alternatywnych planów produkcji i ich ocena kosztowa 4. Wybór najodpowiedniejszego planu
Metody formalne: Programowanie liniowe, programowanie dynamiczne, algorytmy transportowe, systemy ekspertowe, programowanie celów, modele symulacyjne itp. – gwarantują uzyskanie rozwiązania optymalnego przy przyjętym kryterium optymalizacji
23. Procedury planowania wykonawczego:
a) Planowanie zadao - Zamówienia odbiorców, będące punktem wyjścia w realizacji procesu planowania zadao i formalnym dokumentem specyfikującym potrzeby klienta, można podzielid na:
• długookresowe
• krótkookresowe
• indywidualne
• handlowe
• technologiczne
Zlecenia to dokumenty określające parametry produkcji serii wyrobów
b) Planowanie w czasie - Określa czasowe parametry przepływów materiałowych w wewnętrznym łaocuchu logistycznym przedsiębiorstwa: kiedy może nastąpid najpóźniejszy termin realizacji zlecenia? kiedy najwcześniejszy termin rozpoczęcia realizacji?
c) Planowanie obciążeo - Zbilansowanie pracochłonności zleceo z dostępną zdolnością produkcyjną w poszczególnych okresach planowania, realizowane zwykle z planowaniem w czasie w układzie sprzężenia zwrotnego
Niedobór zdolności produkcyjnej: koniecznośd uruchomienia dodatkowych środków dla zlikwidowania przeciążeo
Nadmiar zdolności produkcyjnej: niepełne wykorzystanie maszyn i urządzeo oraz pracowników
24. Zarządzanie zapasami: funkcja zarządzania produkcją kształtująca ilościowo-czasowe parametry przepływów materiałowych
25. Projekt szczegółowy –
Stanowisko robocze: wyodrębniona częśd powierzchni produkcyjnej, zawierająca urządzenia i wyposażenie, wykonawcę oraz przedmiot pracy
Organizacja stanowiska pracy: właściwy dobór i zharmonizowanie czynników fizycznych, technologicznych i organizacyjnych w celu uzyskania zwiększonej wydajności pracy pracowników, zmniejszenia ich wysiłku oraz poprawy warunków i bezpieczeostwa pracy Projekt organizacji stanowiska roboczego: wyposażenie techniczne, warunki lokalizacyjne, warunki pracy, warunki BHP.
26. Stanowiska robocze:
UNIWERSALNE: bez przydzielania ściśle określonych części i operacji
SPECJALIZOWANE: z przydzieloną grupą części i operacji
SPECJALNE: z przydzieloną ściśle 1-3 określonymi częściami i operacjami
27. Elementy wyposażenia stanowiska roboczego:
Komplet pomocy warsztatowych stałego użytkowania, przyrządy i narzędzia kontrolno-pomiarowe
• Urządzenia do przechowywania pomocy warsztatowych
• Urządzenia do składowania części i ułatwiające składowanie
• Środki transportu stanowiskowego
• Urządzenia do umieszczania dokumentacji technicznej
• Środki zabezpieczające pracownika
• Urządzenia do usuwania odpadów, pojemniki na odpady
• Taborety i krzesła warsztatowe
• Podesty
• Urządzenia ułatwiające pracę nadzoru technicznego
28. Projektowanie stanowisk pracy:
• Na stanowisku roboczym powinny znajdowad się tylko przedmioty, narzędzia i innego rodzaju elementy wyposażenia, które są niezbędne do wykonywania danej operacji
• Przedmioty te muszą mied stałe miejsce, aby pracownik nie tracił czasu na ich poszukiwanie • Najczęściej używane przedmioty powinny byd rozmieszczone, w miarę możliwości, blisko robotnika
29. Formy organizacji pracy:
określony stopieo organizacyjnego zespolenia wykonawców w procesie pracy, w celu wykonania postawionych przed nimi zadao
Praca indywidualna - Wyodrębnienie pewnych czynności ze zbioru prac i powierzenie ich do wykonania osobom nie wchodzącym z sobą w bezpośrednie produkcyjne związki pracy
Praca zespołowa - Wykonanie pewnych uporządkowanych zbiorów czynności i operacji powierza się określonej grupie osób, pomiędzy którymi istnieją bezpośrednie produkcyjne związki pracy
PRACA INDYWIDUALNA
Bardziej elastyczna: pracownik może samodzielnie organizowad pracę w czasie i przestrzeni, regulowad kolejnośd i tempo realizowanych zadao Realizowana na jednym stanowisku pracy lub wielowarsztatowo Organizacja indywidualnego stanowiska pracy wymaga opracowania charakterystyki ruchów łatwych, do których zalicza się następujące zasady:
• minimum ruchów
• ruchy jednoczesne i symetryczne,
• ruchy naturalne
• ruchy rytmiczne
• ruchy nawykowe
• ruchy ciągłe
Jej zastosowanie sprawdza się, gdy:
• proces technologiczny ma charakter ciągły
• trzeba zapewnid nieprzerwaną obsługę maszyn i urządzeo
• trzeba wykonad więcej zadao jednorodnych
• ma się do czynienia z dużą współzależnością realizowanych zadao
• nie można rozdzielid zadao między indywidualnych wykonawców
• występuje nierównomierne obciążenie pracą na stanowiskach roboczych
• warunki pracy są szczególnie niebezpieczne
PRACA ZESPOŁOWA:
Oparta na specj różnorodnej:
• Grupuje wykonawców o różnych zawodach i specjalnościach
• Najczęściej stosowana w liniowych formach organizacji produkcji, w systemach potokowych, w gniazdach przedmiotowych
Oparta na specj jednorodnej:
• Powstaje w wyniku połączenia osób dotychczas indywidualnie wykonujących równoległe czynności i zadania
• Zespoły realizacją określoną fazę produkcji wielu różnych wyrobów, co nie sprzyja identyfikowaniu się z produktem finalnym
ZALETY:
• Pozwala uzyskiwad wyższe rezultaty, niż suma pracy każdego z uczestników
• Pozwala wykonywad każdemu to, co jest dla niego najbardziej odpowiednie - rośnie zadowolenie z pracy
• Wzmacnia więzi między poszczególnymi osobami a grupą, osłabiając fluktuację
• Odciąża aparat kierownictwa od zrutynizowanych zadao
WADY:
• Możliwośd wymuszania na członkach zespołu przyjęcia niesłusznej postawy
• Rezygnacja z własnego „ja” na rzecz wzorów obowiązujących w zespole
30. Organizacja stanowisk pracy biurowej:
a) Biura gabinetowe - Tradycyjne pomieszczenia biurowe mieszczące od jednego do kilku pracowników
b) Open space - Pracownicy są razem na jednej powierzchni, pomieszczenie kierownika jest wydzielone (zwykle przeszklone) Sprzyjają integracji pracowników, budowaniu „ducha zespołu”, sprawnemu przepływowi informacji oraz większej kreatywności
c) Gorące biurka - Pracownicy nie mają przyporządkowanych biurek, zajmują te, które są akurat wolne
d) Telepraca - Pracodawca zapewnia sprzęt komputerowy oraz stałe łącze internetowe, a pracownik wykonuje pracę w domu
e) Biuro elastyczne - Szeroki wachlarz atrakcji dla pracowników, stworzenie możliwości relaksu i budzenia kreatywności w pracy
31. Just In time
Organizowanie procesów zaopatrzeniowych, wytwórczych i dystrybucyjnych, a następnie zarządzanie nimi w taki sposób, aby wszystkie były prowadzone terminowo, a czas ich realizacji był możliwie najkrótszy przy racjonalnych kosztach
Zasady obowiązujące przy realizacji Just-in-Time:
1. Linia produkcyjna w kształcie litery U 2.
2. Technologia grupowa
3. 3. Ruchome linie produkcyjne
4. 4. Plan produkcji
5. 5. Kanban (produkcyjny / dla dostawcy / transportowy)
Korzyści:
• Zmniejszenie niezbędnej powierzchni produkcyjnej • Obniżenie kosztów sterowania procesami produkcji • Zwolnienie części kapitału obrotowego przeznaczonego dotychczas na
finansowanie zapasów • Zwiększenie produktywności zapasów • Skrócenie czasu trwania cyklu produkcyjnego • Wzrost poziomu obsługi klienta • Liczne korzyści dla pracowników
32. Marnotrawstwo – powody
NAJWAŻNIEJSZE POWODY • Nadprodukcja • Nie równomierne rozłożenie pracy między poszczególnymi odcinkami produkcji • Oczekiwanie • Przemieszczanie materiałów • Wykonywanie zbędnych procesów produkcyjnych • Zapasy • Nadmiar operacji materiałowych • Produkcją wadliwych towarów • Zmarnowany potencjał pracowników
33. CYKL ŻYCIA ORGANIZACJI: sekwencja etapów, przez które przechodzi większośd organizacji w trakcie swego istnienia Organizację przyrównuje się do organizmu, który się rodzi, rozwija, dojrzewa, starzeje i umiera. Występują ograniczenia związane z zastosowaniem tej metafory: 1. W rozwoju organizacji fazy mogą występowad w innej kolejności 2. Organizacje nie muszą jedynie dostosowywad się do otoczenia, ale mogą wywierad na nie wpływ 3. W kryzysach organizacje mają większe szanse na przetrwanie dzięki mobilizacji zasobów 4. Sekwencja faz rozwoju w organizacji nie musi zakooczyd się nieuniknioną śmiercią 5. Przyczyną śmierci organizacji bywają problemy natury wewnętrznej
34. Innowacje –
INNOWACJA: praktyczne wdrożenie twórczej idei lub nowośd mająca praktyczne zastosowanie
PROCES INNOWACYJNY: proces, w którym idee są przekształcane w konkretną ofertę lub rozwiązanie wdrażane w praktyce
ZARZĄDZANIE INNOWACJAMI: sterowanie procesem innowacyjnym i wspomaganie go w taki sposób, by wdrożenie zakooczyło się sukcesem przy racjonalnym poziomie kosztów i satysfakcjonującym poziomie korzyści