Kwarc SiO₂

Kwarc w przyrodzie występuje w dwóch odmianach: kwarc-α oraz kwarc-β. Kwarc-α jest odmianą wysokotemperaturowa, co oznacza że krystalizuje w temperaturze powyżej 573⁰C. Występuje on zdecydowanie rzadziej niż kwarc-β, krystalizuje z magmy w układzie heksagonalnym, tworzy proste postacie bipiramidy heksagonalnej. Prakryształy takich kwarców można spotkać w kwaśnych skałach wylewnych. W procesie ochładzania magmy po przekroczeniu temperatury 573⁰C kwarc-α przechodzi w niskotemperaturowy kwarc-β zachowując swoją pierwotną formę zewnętrzną.

Kwarc-β krystalizuje w temperaturze poniżej 573⁰C, zwykle tworzy bliźniaki (delfinackie, brazylijskie, japońskie). Krystalizuje w układzie trygonalnym, nie posiada łupliwości, charakteryzuje się przełamem muszlowym oraz wysoką twardością, często występują w nim wrostki. W płytkach cienkich jest bezbarwny, nie wykazuje pleochroizmu, posiada niskie barwy interferencyjne (stalowoszare) oraz słaby dodatni (+) relief. Jest to minerał anizotropowy, jednoosiowy, ściemnianie światła jest proste względem z, często występuje wygaszanie faliste. W grubszych płytkach widoczne może być skręcenie płaszczyzny polaryzacji światła.

Kwarc jest jednym z głównych minerałów skałotwórczych. W skałach magmowych występuje głównie w skałach kwaśnych, pegmatytach. W skałach wylewnych częste są pseudomorfozy kwarcu-β po kwarcu-α. Czasami samodzielnie tworzy żyły. W skałach osadowych występuje w postaci ziaren pochodzących z wietrzenia skał starszych, jako składnik skrystalizowany na miejscu powstania skały lub występuje w postaci spoiwa. Jest również powszechny w skałach metamorficznych np. gnejsy, a nawet jako niemal jednomineralne skały kwarcowe - kwarcyty.

Chalcedon-jest skrytokrystaliczną odmianą kwarcu-β. Występuje najczęściej w postaci kulistych i naciekowych skupień. W płytce cienkiej jest bezbarwny, brak pleochroizmu, posiada dodatni relief (+) i ściemnia światło prosto, jest jednoosiowy i anizotropowy. Chalcedon może przekrystalizować w kwarc. W skałach magmowych występuje jako produkt krystalizacji hydrotermalnej w szczelinach i pęcherzykach pogazowych w skałach wulkanicznych. W skałach osadowych może przekrystalizować z opalu, a także tworzyć szkielety organizmów, jest składnikiem opok i gez, tworzy spoiwo w skałach klastycznych.

Opal-koloidalna krzemionka (SiO₂*nH₂O), jest bezpostaciowy, występuje w formach naciekowych. W płytce cienkiej jest bezbarwny, mętny, nie posiada pleochroizmu, relief ujemny (-), izotropowy. Może przekrystalizować w chalcedon lub kwarc. W skałach magmowych występuje jako produkt rozkładu krzemianów oraz jako produkt procesów hydrotermalnych. Buduje szkielety niektórych organizmów, jest składnikiem gez i opok. W skałach osadowych występuje w postaci spoiwa.

Skalenie potasowe K[AlSi₃O₈]

	Mikroklin	Ortoklaz	Sanidyn
Układ krystalograficzny	trójskośny	jednoskośny	jednoskośny
Forma	tabliczki	tabliczki, niekiedy skupienia wachlarzowe
Łupliwość	dwukierunkowa: doskonała (001) i dobra (010)
Zbliźniaczenia	polisyntetyczne: albitowe i peryklinowe	proste: karlsbadzkie, manebachskie, baweńskie
Inne cechy	posiadają liczne wrostki, podczas wietrzenia powierzchnia ziaren ortoklazu robi się mętna, mogą zanikać ślady łupliwości, przeobrażają się w minerały ilaste
Występowanie	występują głównie w skałach magmowych głębinowych (granity, sjenity, granodioryty), ale także w wylewnych, metamorficznych i osadowych klastycznych	występuje głównie w skałach wulkanicznych (trachity, ryolity, tufy)
	mogą być też produktami procesów hydrotermalnych
Cechy w płytce cienkiej
Barwa	bezbarwne
Pleochroizm	brak
Relief	ujemny (-)
Wygaszanie światła	proste, formy przejściowe między ortoklazem a mikroklinem mają faliste lub plamiste wygaszanie światła

Skalenie sodowe i potasowe często tworzą zrosty składające się z dwóch faz krystalicznych. Zjawisko to ujawnia się w postaci lamelkowych wrostków jednego skalenia w drugi. Wrostki albitu w skaleń potasowy jest nazywane pertytem, a wrostki skalenia potasowego w albit lub oligoklaz to antypertyt. Znamy jeszcze mezopertyty, gdzie stosunek pomiędzy albitem i skaleniem potasowym wynosi 1:1.

Plagioklazy (skalenie sodowo-wapniowe)

Tworzą ciągły szereg izomorficzny Na[AlSi₃O₈]−Ca[Al₂Si₂O₈] i są podzielone ze względu na zawartość anortytu z plagioklazie na kwaśne, obojętne i zasadowe.

	Albit	Anortyt	-	Albit	Anortyt
Albit	100	0	-	90	10
Oligoklaz	90	10	-	70	30
Andezyn	70	30	-	50	50
Labrador	50	50	-	30	70
Bytownit	30	70	-	10	90
Anortyt	10	90	-	0	100

Krystalizują w układzie trójskośnym, w formie tabliczek lub listewek, często tworzą zbliźniaczenia (albitowe, peryklinowe, albitowo-karlsbardzkie, manebachsko-peryklinowe, polisyntetyczne), występują w nich powszechnie różnego typu wrostki .

Przezroczyste, bezbarwne, relief – płaski, łupliwość wyraźna, barwy interferencyjne - szare pierwszego rzędu, wygaszanie światła – skośne, minerały podobne: od kwarcu odróżnia je zmętnienie kryształów widoczne przy jednym polaryzatorze

W plagioklazach występuje budowa pasowa oznacza to niejednorodność składu chemicznego minerałów ciągłego szeregu izomorficznego, przejawiająca się w narastaniu kolejnych warstw o różnym składzie chemicznym. Wyróżniamy budowę pasową prostą (gdy jest zgodność z normalną kolejnością krystalizacji np. środkowa część kryształu plagioklazu ma skład labradoru, a zewnętrzna andezytu), budowę pasową odwróconą (odwrotny kierunek zmian składu) oraz budowę pasową oscylacyjną (z wahaniami zmian składu). Budowa pasowa spowodowana jest zmianami temperatury oraz chemizmu magmy w trakcie krystalizacji.

Kąt wygaszania światła w plagioklazach jest uzależniony od ich składu chemicznego. Im w minerale jest więcej procentowo anortytu tym kąt wygaszania jest większy.

Myrmekit-przerost skaleniowo-kwarcowy, mający postać robaczkowatych wydzieleń kwarcu w plagioklazie kontaktującym ze skaleniem potasowym.

Struktura pismowa – polega na tym, że kryształy skalenia są poprzerastane licznymi, prawidłowo zorientowanymi wrostkami kwarcu. Struktura taka jest wynikiem jednoczesnej krystalizacji skalenia i kwarcu. Przekroje wrostków kwarcowych przypominają pismo klinowe.

Skalenie mogą ulegać przeobrażeniom:

- kaolinizacja-skalenie oraz jasne łyszczyki przeobrażają się w kaolinit pod wpływem oddziaływania gorących roztworów i wietrzenia chemicznego,

- serycytyzacja-tworzenie się serycytu w wyniku hydrotermalnego rozkładu skaleni, biotytu, chlorytu, andaluzytu i innych minerałów.

- mogą też przechodzić w kalcyt, w warunkach metamorficznych ulegają saussurytyzacji(powstaje albit i epidot), mogą również ulegać albityzacji.

Występują w skałach magmowych, metamorficznych oraz w produktach działalności hydrotermalnej. W skałach osadowych występują plagioklazy bardziej odporne na wietrzenie, mogą również krystalizować na miejscu.