August Comte:

Nakreślił podstawy filozofii pozytywistycznej:

*zajmuje się ona wyłącznie przedmiotami rzeczywistymi – bada rzeczy dostępne umysłowi

*rozważa tylko tematy pożyteczne – gdyż chce służyć polepszeniu życia

*ogranicza się do przedmiotów, o których można uzyskać wiedzę pewną

*zajmuje się kwestiami ścisłymi

*pracuje pozytywnie, nie ogranicza się do krytyki

-filozofia pozytywna to realnie istniejące przedmioty (metafizyka nie może być źródłem rzetelnej wiedzy)

-idealnym celem społeczeństwa miało być doskonalenie natury ludzkiej

-nauki przyrodnicze stworzyły doskonały wzór dochodzenia naukowego

-czerpał przede wszystkim od uczonych-przyrodników

-odrzucił chrześcijaństwo

-buntowniczy I nieprawomyślny – wyrzucono go ze studio

-matematyk, fizyk

-nie chciał wiązać się ze światem akademickim

-postulat stworzenia i program nauki o społeczeństwie socjologia (fizyka społeczna)

-choroba psychiczna (spr. Rodzinne, przepracowanie)

-opracował metodę pozytywną – obiektywne spojrzenie

-metoda subiektywna – badanie ze względu na podmiot

-prawo trzech stadiów – teologiczne, metafizyczne, naukowe, pozytywne; poszukiwanie praw naturalnych

-ściśle określona metodologia

-nie miał kontynuatorów w socjologii

August Comte „Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej”

-potrzeba porządku i postępu

-ocena przedmiotu: statyczna i dynamiczna

-należy umożliwić sobie wykrycie stałości pośród zmienności

-filozofia pozytywna – jedność intelektualna całkowita i stała

-brak możliwości sprowadzenia wszystkiego do jednego prawa

-punkty widzenia w badaniu: obiektywny i subiektywny

-tylko filozofia pozytywna może z biegiem czasu zrealizować plan powszechnego zmieszania umysłów

-pojęcia pozytywne są niezgodne z jakimikolwiek poglądami teologicznymi

ORGANICYZM I FUNKCJONALIZM DURKHEIMA I SPENCERA

dąży do wyjaśnienia faktów, zjawisk społecznych przez ustalenie funkcji, jaką one pełnią w kulturze danego społeczeństwa. To próba ujęcia życia społecznego jako całości, która potrafi funkcjonować.

-świat społeczny wykazuje właściwości systemowe, które można opisać za pomocą uporządkowanych pojęć abstrakcyjnych

-ważne są funkcje poszczególnych elementów

-człowiek jest w stanie wszystko socjalizować

-brak adekwatnych pojęć krytyka interakcjonalistów

-poszukiwanie związków przyczynowych między instytucjami, a działaniami

-społeczeństwo jest rozpatrywane jako całość sama w sobie, która nie może być oddzielona od swoich elementów składowych

-systemy społeczne mają potrzeby, które muszą być zaspokojone jeśli ma się uniknąć stanów anomii

-społeczeństwo jest w stanie równowagi i stanie integracji społecznej. System społeczny ma zatem charakter samoregulacyjny (lecz musi być w dobrej kondycji, muszą być spełnione pewne zasady)

DURKHEIM „ZASADY METODY SOCJOLOGICZNEJ”:

FAKT SPOŁECZNY:

• szereg faktów odznaczających się bardzo szczególnymi cechami : polegają one na sposobach działania, myślenia i odczuwania ; zewnętrznych wobec jednostki, a zawdzięczających swoje istnienie potędze przymusu, przy pomocy której jednostce się narzucają

• nie można ich mieszać ani ze zjawiskami organicznymi, gdyż polegają na wyobrażeniach i działaniach, ani ze zjawiskami psychicznymi, które istnieją wyłącznie w świadomości indywidualnej

• Stanowią zatem nowy gatunek faktów – faktów społecznych. Jasne jest, iż nie mając za swój substrat jednostki – nie mogą mieć innego podłoża jak społeczeństwo

• Tym co konstytuuje fakty społeczne są wierzenia, skłonności i praktyki grupy, wziętej jako zbiorowość

• Prywatne manifestacje zjawisk społecznych maja w sobie coś społecznego gdyż odtwarzają częściowo model zbiorowy, ale każda z nich zależy również od organizacyjno-psychicznej konstytucji jednostki oraz warunków, w jakich się ona znajduje

• Zjawisko może być zjawiskiem zbiorowym tylko wtedy, gdy jest wspólne wszystkim członkom społeczeństwa (lub ich większości), a więc gdy jest powszechne

FAKT SPOŁECZNY – to niemal wszystkie zjawiska w ramach społeczeństwa. Muszą być powszechne, budzą zainteresowanie wśród ludzi. Z nich czerpane są sposoby działania, myślenia i odczuwania, które potrafią także wywierać wpływy, przymusy, manipulować.

JAK BADAĆ FAKTY SPOŁECZNE:

-należy rozpatrywać je jako rzeczy

-przechodzenie od IDEI do RZECZY

-wyzbyć się wszelkich uprzedzeń – nasze wyobrażenia zmieniają prawdziwy wygląd (nie możemy znać moralności, możemy ją tylko zaobserwować w społeczeństwach; nie wiemy niczego o zbrodni, ale możemy ją definiować za pomocą społeczeństw i stwierdzić, że w każdym społ. Są takie czyny zbrodnicze, które pociągają za sobą kary)

-badanie od dedukcji do indukcji

każda definicja wstępna musi poprzestać na odwołaniu się do tych cech przedmiotu „które są dostatecznie zewnętrzne, by być bezpośrednio widziane”.

w ekonomii politycznej, czy moralności udział dociekania naukowego jest ograniczony – ich zadaniem jest określenie tego, co jest np. rzeczywiście zasadą moralności, lecz tego, co nią być powinno.

należy traktować zjawiska jak rzeczy = jak dane będące punktem wyjścia od nauki

Należy rozpatrywać zjawiska społ. Same w sobie, oddzielone od świadomych podmiotów, które je sobie wyobrażają.

rzeczywistości nie da się zmienić tylko od aktu woli

fakty społeczne nie są wytworem naszej wli, ale same tę wolę od zewnątrz determinują – są one formami, wg których musimy modelować swe zachowania

zakaz korzystania z pojęć ukształtowanych poza nauką

PRZEDMIOTEM BADAŃ POWINNY BYĆ TYLKO ZJAWISKA UPRZEDNIO ZDEFINIOWANE!

Tworzenie pewnych grup zagadnień, które mają podobne cechy

Zasady zróżnicowania faktów normalnych i patologicznych:

*Zjawiska socjologiczne mogą przybierać dwie formy : formy powszechne (normalne) i wyjątkowe (patologiczne). Każde społeczeństwo ma swój ‘typ przeciętny’ – to, co jest normalne dla jednych, jest patologią dla drugich.

*Ustalenie, czy fakt powszechny występuje jakie warunki określiły tę powszechność w przeszłości badanie, czy są dalej aktualne

*celem wszelakiej nauki jest określenie stanu normalnego i odróżnienie go od stanu patologicznego

Zasady tworzenia typów społecznych:

-badanie każdego społ. z osobna

-proste społ. wielosegmentowe

-społ. wielosegmentowe pojedynczo/ podwójnie złożone

Zasady wyjaśniania faktów społecznych:

-organ jest niezależny od funkcji, czyli nie ulegając zmianie, może służyć rozmaitym celom

-kiedy przystępuje się do wyjaśnienia zjawiska społ., trzeba szukać oddzielnie przyczyny, która je wytworzyła i funkcji, jaką to zjawisko pełni

- ciąg przyczyonowo-skutkowy

-przyczyny faktu społ. należy szukać wśród wcześniejszych f.społ., nie w stanach świadomości indywidualnej

-funkcji f.społ. należy szukać w jego związku z jakimś celem społ.

Zasady przeprowadzania dowodu:

-EKSPERYMENT – sami wytwarzamy faty

-METODA PORÓWNAWCZA – wytwarzanie faktów nie jest w naszej mocy (ta metoda jest dla socjologów!)

- metoda reszt – w badaniu zjawisk społecznych całkowicie nieprzydatna

- metoda zgodności

-metoda różnicy

-metoda zmian współtowarzyszących – pokazuje, jakie fakty wpływają na siebie wzajemnie.

Złożony fakt społeczny możemy wyjaśnić tylko wtedy, gdy śledzi się jego pełny rozwój poprzez wszystkie rodzaje społeczne.

FENOMENALIZM DURKHEIMA - stoimy wobec faktów o których nie wiemy nic, dana jest nam jedynie rzeczywistość fenomenalna.

-PRĄDY SPOŁECZNE – zaliczają się do kategorii faktu społecznego, tyle, że nie są jasno skrystalizowane przez instytucje. Są zewnętrzne w stosunku do jednostki.

-ZJAWISKA SPOŁECZNE – element społeczny + element psychologiczny, np. samobójstwo

System społeczny - zbiór elementów wzajemnie powiązanych ze sobą i z otoczeniem. Stanowi względnie izolowaną, wyodrębniającą się z otoczenia całość, która jest skoordynowanym wewnętrznie i posiadającym w miarę trwałą strukturę układów elementów .

Animizm - forma wierzeń polegająca na przypisywaniu posiadania duszy zwierzętom, roślinom, zjawiskom, a także tworom przyrody nieożywionej i przedmiotom. Według niektórych z tych koncepcji dusza człowieka po śmierci przedostaje się do zaświatów, pełnych innych dusz oraz rozmaitych duchów. Duchy te mają wpływ na życie ludzi i bywają im przychylne lub nieprzychylne. Obecność idei animistycznych występowała w bardzo wielu religiach świata. Prawie nierozłącznym elementem wierzeń animistycznych jest obecność ludzi-ekstatyków – szamanów, mających wpływ na światy duchów, równoważących wzajemne stosunki między światem ludzkim a innymi światami.

Animatyzm - wiara w nadprzyrodzone moce. Moce te są nieożywione i bezosobowe, inaczej niż ma się to w przypadku wierzeń klasyfikowanych jako animizm. Dla przykładu, Melanezyjczycy wierzą w manę, jako moc właściwą wszystkim przedmiotom. Nie ma ona postaci fizycznej, ale może się fizycznie manifestować. W ich systemie wierzeń, wojownik walczy dzielnie w bitwie nie z powodu własnego męstwa, ale dzięki amuletowi zawierającemu manę, który nosi.

Fetyszyzm – zespół wierzeń związanych z kultem religijnym fetyszów, przedmiotów martwych, którym przypisywane są cechy pozanaturalne i takież funkcje. (Totemizm, rodzaj wierzeń religijnych i instytucji społecznych związanych z kultem totemu (np. zakaz zabijania zwierzęcia totemicznego).

Szamanizm – to wiara w istnienie świata rzeczywistego i świata duchowego. Ważnym elementem kluczowym jest tu szaman, który potrafi uczestniczyć w obu światach (jest łącznikiem). Dla wielu plemion jest to fundamentalny czynnik życia religijnego. Związane z tym są liczne rytuały oraz obrzędy, praktyki.

Politeizm (wielobóstwo) - wiara w istnienie wielu sił nadprzyrodzonych, a w szczególności upersonifikowanych w bytach osobowych bogów. (przeciwieństwo: MONOTEIZM)

Monolatria – oddawanie czci boskiej wyłącznie jednemu bóstwu, bez zwalczania i zaprzeczania istnienia bóstw czczonych przez innych. Jest to pośredni etap rozwoju religii między politeizmem a monoteizmem. Monolatria występowała w kulturach Wschodu od starożytności.

Wśród Żydów monolatria istniała, obok monoteizmu i politeizmu. Monolatria żydowska cechowała się przekonaniem że Jahwe jest bogiem narodowym Izraela i nieprzyjacielem innych ludów.

Panteizm – pogląd filozoficzny, teologiczny lub religijny utożsamiający wszechświat (lub naturę) z Bogiem (lub absolutem). Neguje istnienie Boga jako istoty rozumnej, głosi zaś przenikanie absolutu we wszystkie substancje ziemskie. Panteizm często łączył się z ideami rozumnego rozwoju wszechświata, jedności, wieczności oraz żywości świata materialnego.

Gnostycyzm – pogląd mówiący o tym, że człowiek egzystuje w nieprzyjaznym świecie, do którego został "wrzucony". Świat jest obcy Prawdziwemu Bogu i nie jest jego dziełem, lecz dziełem sił niższych zwanych Archontami (których przywódcą jest Demiurg). Człowiek jest niespójnym konglomeratem ciała, duszy oraz ducha (pneumy). Jego prawdziwą jaźnią jest pneuma, równie obca światu, jak Bóg. Prawa natury zniewalają człowieka, a jego ciało i dusza (w tym psychika) aktywnie mu się przeciwstawiają, ograniczają i upokarzają. Celem życia jest przebudzenie odrętwiałej pneumy i uwolnienie jej z więzów Losu i świata, aby wrócić do Boga.

FUNKCJE TABU:

-utrzymuje strukturę kultury i jej integralność, ciągłość

-wskazuje rzeczy ważne i święte

-nakreśla pewien sposób postępowania

-rodzaj autocenzury wpajanej podczas procesu wychowawczego

SACRUM:

-sfera świętości

-przeciwieństwo profanum

-koncentrują się wokół niej wierzenia i obrzędy, praktyki religijne

-siedzibą sacrum może być wszystko (np. miejsca, przedmioty)

-dotyczy przestrzeni, czasu, istot

RELIGIA- system wierzeń i praktyk; relacja między jednostką, grupą lub społeczeństwem, a sferą boską. Wiara w siły nadprzyrodzone. Związane z nią są obrzędy, rytuały, praktyki, nakreślone zasady moralne i formy organizacji społeczeństwa.

ANOMIA – stan niepewności społeczeństwa. Społeczeństwo nie potrafi wytworzyć spójnego systemu norm i wartości, które stanowiłyby wytyczne dla jednostek. Jednostka egzystująca w takim społeczeństwie odczuwa strach i niepewność może to przyczyniać się do zachowań samobójczych.

SAMOBÓJSTWO – akt społeczny wynikający ze stanu grupy społecznej, w której jednostka uczestniczy. Rodzaje samobójstw:

1)ALTRUISTYCZNE- wynikające z ogromnej więzi ze społeczeństwem (np. poświęcenie się dla religii – samowysadzanie się w imię Allaha)

2)EGOISTYCZNE – utrata stosunków z ludźmi najbliższymi (np. utrata męża)

3)FATALISTYCZNE – jednostka jest przekonana o przeznaczonej jej śmierci (np. znalazła się w ciężkiej sytuacji finansowej, nie może sobie z nią poradzić, więc to jedyne wyjście)

4)ANOMIJNE/ANOMICZNE – kiedy zostają zniesione jakiekolwiek ograniczenia; przewroty polityczne lub nieporządek w społeczeństwie (np. rewolucje, anarchizm, terror).

SOLIDARNOŚĆ ORGANICZNA- jednostka zależy od społeczeństwa. Społeczeństwo to system rozmaitych i wyspecjalizowanych funkcji. Podział pracy jest niezbędny, gdyż zakłada zróżnicowanie. Każdy ma wtedy własną sferę zadań, działań, własną osobowość i indywidualność. Jest to analogia do żywego organizmu – im więcej jednostka ma ruchów indywidualnych, tym lepiej społeczeństwo działa jako całość.

SOLIDARNOŚĆ MECHANICZNA – wiąże jednostkę ze społeczeństwem bez żadnego pośrednictwa. Społeczeństwo jako typ kolektywny – zorganizowany zespół uczuć i wierzeń. Solidarność wynika z podobieństw narzuconych; świadomość indywidualna to odbicie poglądów grupy. Jednostka to rzecz do użytku społeczeństwa.

KULT NEGATYWNY – to system zakazów. Uczy powściągliwości i zakazów wyrzeczeń. Prowadzi do kultu pozytywnego, który zaczyna się uprawiać po zakończeniu pewnego wieku. Ascetyzm prowadzi do symbolicznej formy korzyści społecznych i moralnych. Kulty takie integrują społeczeństwo.

FUNKCJE TOTEMU:

-oznaczają mistyczne więzi między ludźmi

-wtórnie odzwierciedlają stosunki społeczne

-stanowi godło rodziny lub klanu rodzinnego

-wizerunek mistycznego przodka

-symbol przynależności do klanu

Organicyzm i funkcjonalizm - Durkheim

Durkheim podkreślał mocno „duchowy” charakter zjawisk społecznych, ale nie odrzucał wiary, że można je naukowo badać tylko metodami naturalistycznymi. Od Comte’a i Spencera przejął organicyzm, któremu sprzyjało przekonanie, iż rzeczywistość społeczna jest z istoty swojej ponadjednostkowa. Dał temu wyraz w terminologii, np. morfologia, anatomia, system nerwowy.

Organicyzm jest wyraźny w twierdzeniu ścisłego związku między wszystkimi elementami systemu społecznego, jeżeli tylko znajduje się on w stanie „normalnym” oraz w istnieniu swoistych potrzeb „organizmu społecznego”, które są czymś innym niż potrzeby jego poszczególnych części i bezwzględnie muszą być zaspokajane, jeżeli społeczeństwo ma trwać.

Był pierwszym socjologiem, który jasno sformułował postulat analizy funkcjonalnej: „Kiedy przystępuje się do wyjaśniania zjawiska społecznego, szukać trzeba oddzielnie przyczyny, która je utworzyła, i funkcji, jaką to zjawisko wypełnia. Używamy słowa „funkcja”, przedkładając je nad słowo „cel” właśnie dlatego, że zjawiska społeczne na ogół istnieją nie ze względu na użyteczne skutki, jakie wywołują. Trzeba ustalić, czy istnieje odpowiedniość między rozważanym faktem i ogólnymi potrzebami organizmu społecznego, oraz, na czym ta odpowiedniość polega, nie zajmując się tym, czy ma ona charakter intencjonalny. Określenie funkcji zjawiska społecznego jest konieczne dla pełnego wyjaśnienia zjawiska. Nie użyteczność wprawdzie powołuje je do życia, ale musi być ono użyteczne, aby móc się utrzymać.”