UKŁAD POKARMOWY
Przydatność funkcjonalna jest ściśle związana z rodzajem pokarmu: mięsożerne, roślinożerne i wszystko żerne.
Układ trawienny:
1)jama ustna,
2)gardziel,
3)gardło,
4)przewód pokarmowy właściwy:
a)przełyk,
b)żołądek,
c)jelito cienkie,
d)jelito grube,
5)odbyt,
6)wątrobę,
7) trzustkę.
Podział wg. przydatności funkcjonalnej narządów ukł.trawiennego:
I zespół
-jama ustna wraz z zawartością, gardło, przełyk:
- pobieranie pokarmu,
-mechaniczna jego obróbka,
-formowanie i nawilżanie kęsów pokarmowych stosownej wielkości,
-przesuwanie do żołądka.
II zespół-
żołądek oraz jelito cienkie wraz gruczołami śródściennymi i naściennymi:
-chemiczna obróbka treści,
-wchłonięcie spreparowanych składników.
III zespół-
narządy wchłaniające wodę z masy pokarmowej i prowadzących do zagęszczenia oraz powstania mas kałowych:
-jelito grube,
-jelito ślepe,
-okrężnica,
-jelito proste czyli odbytnica.
JAMA GĘBOWA:
całkowicie oddzielona od jamy nosowej,
obecność podniebienia,
podniebienie wraz z językiem i umięśnionymi wargami i policzkami tworzy ujemne podciśnienie konieczne przy ssaniu oraz przyjmowaniu pokarmów płynnych.
Rola;
pobieranie pokarmu,
jego kontrola smakowa,
rozcieranie i miażdżenie,
formowanie i naślinienie kęsów kierowanych do gardła i przełyku a stamtąd do żołądka.
Łuki zębowe:
szczękowy i żuchwowy dzielą jamę gębową na;
a)przedsionek jamy gębowej
–cześć wargowa i policzkowa,
b)jamę gębową właściwą.
WARGI;
Fałdy skórno mięśniowe ograniczające jamę gębową, kształt i wielkość zróżnicowana gatunkowo i osobniczo zmienna.
Płytka nosowo wargowa; śluzawica u bydła, tarcza ryjowa u świni i lusterko nosowe u owcy, kozy i psa.
Wargi służą do zamykania jamy ustnej, pełnią rolę narządów dotykowych kontrolujących przyjmowany pokarm.
Warga dolna i górna łączą się po bokach tworząc kąt ust.
W płaszczyźnie pośrodkowej śluzówka warg tworzy wędzidełko łączące wargę z podłożem kostnym.
Rynienka podnosowa -na wardze górnej w płaszczyźnie pośrodkowej, wyraźna u mięsożernych, mniej u przeżuwaczy, trudno dostrzegalna u świni, a zwłaszcza u konia.
ŚWINIA; Warga górna stanowi jedną całośc z ryjem, warga dolna zaostrza się ku przodowy.
BYDŁO; Wargi są grube, krótkie i mało ruchliwe, krawędzie warg są ostre i pokryte brodawkowymi tworami, bogato unerwionymi. Skóra wzdłuż krawędzi warg pozbawiona jest włosów. Śluzawica jest zwykle zabarwiona na czarno lub żółto.
KOŃ; Wargi są długie, grube, obdarzone dużą ruchliwością. Warga dolna przedłuża się w wyraźnie zaokrągloną bródkę, która oddziela się od niej poprzeczną bruzdą.
POLICZKI;
zbudowane z trzech warstw;
skóra,
warstwa mięśniowa i
błona śluzowa przechodząca na krawędzi zębowołowej w dziąsła.
Tworzą ściany boczne jamy ustnej w postaci fałdów skórno mięśniowych łączą szczękę z żuchwą.
Rozciągają się one od kąta ust do fałdu skrzydłowo-żuchwowego.
Błona śluzowa Policzków pokryta nabłonkiem Wielowarstwowym płaskim.
Na wysokości górnych zębów leży brodawka przyusznicza.
Ślinowe gruczoły policzkowe leżą pod błoną śluzową.
ŚWINIA; brodawka przyusznicza leży na wysokości ost. przedtzonowca lubI trzonowca.
KROWA; Błona śluzowa pokryta jest drobnymi brodawkami policzkowymi, które mają kształt stożków. Zapobiegają one wypadaniu pokarmu z jamy ustnej. Brodawka przyuszni-cza na wysokości II trzonowca.
KOŃ; Policzki są bardzo długie, brodawka przyusznicza leży na wysokości III przedtrzonowca górnego.
PODNIEBIENIE;
Wsparte na rusztowaniu kostnym podniebienia twardego które w kierunku dogłowowym przechodzi w podniebienie miękkie zwane żagielkiem podniebiennym.
Szef podniebienny- w płaszczyźnie pośrodkowej, wyraźny u konia i świni, słabiej u psa, ledwo widoczny u krowy, brak u kota. Po obu stronach szwu poprzeczne wyniosłości śluzówki zwane marszczkami podniebiennymi.
Pies 6-10, kot 7, świnia 20-23, bydło 15-20, owca 14, koza 12, koń 16-18.
ŚLINIANKI;
Podjęzykowe;
Mieszczą się pod błoną śluzową zachyłka podjęzykowego bocznego dna jamy ustnej bądź pod śluzówką bocznej powierzchni języka w postaci dwóch skupisk gruczołowych.
Wyróżnia się śliniankę podjęzykową większą (jednoprzewodowa) i mniejszą (wieloprzewodowa).
ŚWINIA; leży bardziej zewnętrznie, bliżej kąta ust.
BYDŁO; ślinianki mniejsze w stosunku do większych układają się bar-dziej przyśrodkowo i górnie.
KOŃ; brak ślinianki podjęzykowej większej.
Żuchwowa;
mieści się w zagłębieniu zwanym- dół zażuchwowy.
Jest położona głębiej niż ślinianka przyuszna.
Wielkośc ślinianki jest gatunkowo zmienna:
ŚWINIA; ma kształt kulisty, lecz w kierunku doustnym ma ona występ, pod względem wielkości ustępuje przyusznicy.
BYDŁO; osiąga znaczne rozmiary i zbliża się wielkością do przyusznicy, przez którą jest w znacznej mierze pokryta.
KOŃ; jest wydłużona i łukowato zgięta do przodu, jej koniec doustny osiąga wysokośc podstawy k. gnykowej. Jest znacznie mniejsza od przyusznicy, przez którą jest przykryta.
Przyusznica;
nazwę zawdzięcza swojemu położeniu, jest zlokalizowana u podstawy małżowiny usznej w dole zażuchwowym.
Z zewnątrz przyusznicę pokrywa powięź przyusznicza bądź mięsień przyusznico małżowinowy.
Powierzchnia przyśrodkowa kontaktuje się z odgałęzieniami tętnicy szyjnej wspólnej i żyły szyjnej z k. gnykową.
ŚWINIA; jest rozległa o zarysie zbliżonym do trójkąta. Wyróżnia się trzy występy odchodzące od trzonu gruczołowego zwane końcami. Są to koniec górny czyli małżowinowy, koniec przedni- krtaniowy i koniec tylny -szyjny
BYDŁO; przypomina kształtem zgiętą maczugę, której górny zgrubiały koniec układa się przed małżowiną uszną, trzon gruczołu towarzyszy tylnej krawędzi mięśnia żwacza, a cieńszy koniec dolny koniec osiąga wysokośc kąta żuchwy.
KOŃ; bardziej rozległa niż u bydła, wypełnia dół zażuchwowy. Górny koniec tworzy w sąsiedztwie małżowiny usznej dwa dwa nieznaczne występy, przedni przedmałżowinowy i tylny zamałżowinowy. Szeroki dolny koniec pozwala wyróżnic dwa występy; krtaniowy i szyjny.
JĘZYK;
wał mięśniowy obdarzony wielką ruchliwością.
Okrywająca go błona śluzowa wyposażona jest w liczne i różno-kształtne brodawki.
Wyróżnia się nasadę, trzon i koniec.
Nasada ma tylko powierzchnię grzbietową.
Trzon ma 3 powierzchnie; grzbietową i dwie boczne.
Koniec języka ma 2 powierzchnie grzbietową i brzuszną oraz dwa brzegi boczne.
Funkcje; bierze udział w ocenie pokarmu pod względem dotykowym i smakowym, w przyjmowaniu płynów i pokarmów stałych, jest pomocny przy żuciu i połykaniu.
Język za pośrednictwem mięśni przymocowany jest do kości gnykowej i do żuchwy.
Brodawki językowe;
pełnią rolę mechaniczną (nitkowate i stożkowate), odbierają wrażenia smakowe (grzybowate, okolone i liściaste).
B. nitkowate - pokrywają całą powierzchnię grzbietową trzonu i końca języka. Są one miękkie i nadają językowi aksamitny wygląd, wyjątek to zrogowaciałe brodawki języka kota i bydła.
B. stożkowate – występują na nasadzie języka.
B. grzybowate – rozmieszczone między brodawkami nitkowatymi na grzbiecie trzonu, końcu języka i na jego powierzchniach bocznych. Brodawki te wyposażone w komórki czuciowe zgrupowane w tzw. Kubki smakowe.
B. okolone – są Doś duże i mają postac wypustek otoczonych rowkami i wałami. Ich kubki smakowe są w ścianach wałów okalających a na dnie rowków otaczających brodawki otwierają się gruczoły surowicze. Leża na pograniczu trzonu i nasady języka; jest ich zwykle 1-2, u bydła liczniejsze.
B. liściaste– układają się tuż pod łukiem podniebienno językowym. Mają postac owalnych wyniosłości pociętych poprzecznymi szczelinami.
ŚWINIA; Język jest długi, wąski i ma lekko zaostrzony koniec. Gruczoły językowe wydzielają śluz. Są dwie brodawki okolone. Na brodawkach stożkowatych i między nimi rozsiane są grudki chłonne migdałka językowego, stąd inna nazwa brodawki migdałkowe. Pod błoną śluzową dolnej powierzchni języka leży wrzecionowata chrząstka językowa.
BYDŁO; Na grzbiecie języka tworzy się eliptyczne zgrubienie noszące nazwę wału języka, który poprzedzony jest u bydła poprzecznym zagłębieniem- dołem języka. Koniec języka jest nieco zaostrzony. Brodawki nitkowate są dobrze rozwinięte i silnie zrogowaciałe; b. stożkowate cechuje duża różnorodnośc kształtów i rozmiarów, b. grzybowate dobrze rozwinięte. Na każdej połowie języka występuje 8-17 b. okolonych; B. liściaste nie występują.
KOŃ; Błona śluzowa na grzbiecie języka jest bardzo zwarta i zawiera w sobie chrząstkę grzbietu języka. Gruczoły językowe mają charakter mieszany, surowiczo-śluzowy. Wystepuja 2-3 b. okolone, brak b. stożkowatych.
GARDZIEL;
niewielka przestrzeń ograniczona od góry przez powierzchnię brzuszną żagielka podniebiennego, od dołu przez powierzchnię grzbietową korzenia języka. Ściany boczne gardzieli ograniczają łuki podniebienne; łuk podniebienno- językowy i łuk podniebienno-gardłowy.
GARDŁO;
twór mięśniowo- błoniasty w kształcie lejka.
Krzyżuje się tu droga pokarmowa z oddechową.
Ściana gardła składa się ze śluzówki i powięzi wew. Albo głębokiej, poprzecznie prążkowanej warstwy mięśniowej, powięzi powierzchownej i ułożonej powierzchownie przydanki. Błona śluzowa nie jest jednolita.
Żagielek podniebienny i łuk podniebienno- gardłowy dzielą gardło na 2 piętra- górne i dolne. Obydwa są z sobą w łączności za pośrednictwem zmiennego w kształcie w zależności od pełnionej aktualnie funkcji gardła ujścia Śródkardłowego.
Piętro górne to częśc nosowa gardła,
piętro dolne to częśc ustna gardła dzieląca się z kolei na części; ustną, krtaniową i przełykową.
Jama gardła łączy się z sąsiadującymi narządami poprzez; symetryczne ujście gardłowe trąbek słuchowych, nozdrza tylne, cieśń gardzieli, wejście krtaniowe i otwór wejściowy.
ŚWINIA; gardło jest wąskie i długie, stosunkowo wąskie ujście śródgardłowe jest ograniczone wyraźnymi fałdami błony śłuzowej oraz łukiem podniebienno- gardłowym. Żagielek podniebienny jest krótki.
BYDŁO; gardło jest krótkie ale obszerne, umożliwia oddychanie przez jamę ustną. Żagielek podniebienny sięga obwodowym końcem do podstawy nagłośni.
KOŃ; długie Żagielek podniebienny jest długi, osiąga podstawę nagłośni.
ZĘBY;
pochodzenie ekto- i mezodermalne.
Bardzo twarde narządy służące do chwytania i przytrzymywania pokarmu, do jego odgryzania i rozdrabniania.
Zęby osadzone są w zębodołach.
Budowa; szkliwo, zębi-na, cement i miazga.
Zęby krótkokoronowe charakteryzuje obecnośc korony, szyjki i korzenia.
Częśc zęba wystająca poza dziąsła to korona- ma kształt klina, stożka albo pokryta jest stożkowatymy wyrostkami lub guzkami, część tkwiąca w zębodole to korzeń – przymocowuje się za pomocą więzadła zębowego-ozębina, ząb może mieć od 1 do 3-4 korzeni,a na pograniczu korony i korzenia leży szyjka.
Wnętrze zęba zajmuje korona zęba do której prowadzi otwór szczytowy leżący na wierzchołku korzenia. Korona zęba wypełniona jest miazgą. Na zew. Zębina pokryta jest szkliwem, a na korzeniu kostniwem.
Zęby długokoronowe
mają bardzo długie korony które pełnią rolę korzeni, zapewnia to dokładne rozdrabnianie pokarmu.
Młode zęby nie mają wcale korzenia dopiero u starszych osobników.
ŚWINIA; występują zęby krótkokoronowe, tylko kły należą do długokoronowych. Wzory zębowe; ml.3130;3130/st.3143;3143. Siekacze stałe mają kształt stożków, największe są cęgi ich korony wyginają się w kierunku lini pośrodkowej. Średniaki są mniejsze od cęgów i zwracają się ku przodowi i do środka, na ich koronach występują niewielkie guzki. Okrajki, najmniejsze wśród siekaczy pod wzg. Budowy są zbliżone o zębów wieloguzkowych. W łuku dolnym cęgi i średniaki- korony ich są dłuższe, a powierzchnia językowa pokryta jest bruzdami. Okrajki- słabo rozwiniętei oddalone od średniaków, szyjki dobrze zaznaczone. Kły mleczne są słabo rozwinięte. Stałe u samic są niewielkie u samców wskutek ciągłego wzrostu osiągają potężne rozmiary. Mają trójgraniasty kształt i ostre krawędzie. Kieł górny zagiety jest na zew. I ku górze, kieł dolny jest silniejszy wygina się na zew. I ku tyłowi. Przedtrzonowce i trzonowce to zęby wieloguzkowe. Dwa pierwsze przedtrzonowe są spłaszczone bocznie. Układ łuków zębowych- izogonatyczny.
BYDŁO; Wzory zębowe; ml. 0030;4030/ st. 0033;4033. Siekacze to zęby krótko. I brak ich w łuku górnym. W żuchwie występują po 4 siękacze z każdej strony. Korony stałych zębów mają kształt łopatek o zaostrzonych krawędziach. Szyjka jest dobrze wyrażona, korzenie cylindryczne. Zęby przedtrzonowe i trzonowe to długok. półksiężycowate.W łuku górnym są mocniejsze niż w dolnym. Przedtrzonowce mają górne mają na powierzchni zgryzu lejek między guzkiem językowym i przedsionkowym. W miarę ścierania się zęba guzki te przekształcają się w pólksiężycowate grzebienie szkliwa. Górne zęby przedtrzonowe i trzonowe mają po 3 korzenie. Układ łuków zębowych – anizognatyczny.
KOŃ; Uzębienie; ml. 3130;3130/ st. 3133;3133. U klaczy kły nie występują lub są bardzo małe. Wszystkie zęby konia są długokoronowe. Siekacze stałe swoim wyglądem przypominają kliny. Młode siekacze mają poprzecznie owalny kształt powierzchni zgryzu i stopniowo przekształcają się na okrągły, potem trójkąt a na końcu podłużnie owalny. Na niestarych jeszcze zębach widac dwa grzebienie szkliwa. Lejek zęba zwany jest rejestrem i jest on wypełniony kostniwem. W trakcie ścierania się zęba szkliwo pozostaje w postaci obwódki wokół rejestru. Po całkowitym starciu rejestru zostaje ślad- perełka, koło której jest ciemna plamka zwana gwiazdą zębową. Dzięki niej możemy określic wiek konia. Przedtrzonowce i trzonowce są krótkie i masywne, mają 3 korzenie, powierzchnia zgryzu ma 5 guzków. Ząb wilczy jest to szczątkowy ząb występuje niekiedy przed I przedtrzonowcem w łuku górnym. Układ zębowy jest – anizognatyczny.
ŻOŁĄDEK;
to workowate rozszerzenie przewodu pokarmowego między przełykiem a dwunastnicą.
Jest wyposażony w gruczoły trawienne, ich wydzieliny- sok żołądkowy który poddaje przeróbce treśc pokarmową zmagazynowaną w żołądku.
Wyróżnia się żołądek jednokomorowy u mięsożernych, świni i konia, a także wielokomorowy u przeżuwaczy.
Jednokomorowy; dzieli się na prosty i złożony. Na lewym końcu żołądka znajduje się lejkowata częśc wpustowa z ujściem wpustowym przełyku, na prawym zaś część odźwiernikowa z ujściem odźwiernikowym prowadzącym do dwunastnicy. Powierzchnia ścienna przylega do wątroby i przepony a trzewna do pętli jelitowych. Środkowa częc żołądka nosi nazwę trzonu.
W żołądku typu prostego cała błona śluzowa zawiera gruczoły i pokryta jest nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym.
W żołądku złożonym błona śluzowa częściowo pozbawiona gruczołów, jest gruba i wyposażona w nabłonek wielowarstwowy płaski. Błona mięśniowa żołądka zbudowana z włókien mięśniowych gładkich- warstwa podłużna, okrężna i włókna skośne. Błona surowicza z krzywizny mniejszej i większej przechodzą w siec; mniejszą i większą.
ŚWINIA; żołądek typu złożonego. W obrębie krzywizny większej tworzy się charakterystyczny uchyłek żołądka. Od jamy żołądka oddziela go fałd błoy śluzowej. Cz. Błony śluzowej jest niewielka i sięga krawędzi uchyłka. Obszerna strefa gruczołów wpustowych zajmuje lewą cz. Żołądka. Gruczoły żołądkowe są przesunięte w kierunku cz. Odźwiernikowej, która jest mała.
KOŃ; żołądek typu złożonego. Lewy koniec żołądka tworzy jego worek ślepy. Skrócona krzywizna mniejsza tworzy wcięcie kątowe. Błona śluzowa wyściełająca worek ślepy pokryta zrogowaciałym nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Strefę gr. Żołądkowych charak. Ciemne zabarwienie oraz obecnośc dołeczków żołądkowych, strefa gr. Odźwiernikowych ma kolor żółtoszary. W miarę napełniania się żołądka pętle zaciskają coraz silniej ujście wpustowe w skutek czego u konia wymioty są niemożliwe.
Wielokomorowy;
KROWA; sklada się z przedżołądka; żwacza, czepca i ksiąg oraz z trawieńca.
Żwacz; to największa z komór żołądka, ma dwa worki; grzbietowy i brzuszny oddzielone bruzdami. Bruzdom tym odpowiadają grzebienie- przedni i tylny. Na końcu żwacza są dwa worki ślepe tylno-grzbietowy i tylno-brzuszny. Bł. Śluzowa jest ciemna, pozbawiona gruczołów, pokryta zrogowaciałym nabłonkiem wielow. Płaskim. Tworzy brodawki żwacza- mają zdolośc ruchu właściwości re sorpcyjne. Bł. Mięśniowa zbudowana z dwóch warstw mięśniówki gładkiej. wartswa zew. Ma przebieg podłużny, a wew. okrężny. Bł. Surowicza przechodzi w blaszki sieci większej.
Czepiec; ma kształt kulisty, leży przednio od żwacza, od którego oddzielony jest bruzdą i fałdem żwaczowo-czepcowym. Na ścianie czepca biegnie rynienka czepcowa. Składa się ona z dwóch fałdów mięśniówki otoczonych bł. Śluzową zwaną wargą lewą i prawą. Bł. Śluzowa nie zawiera gruczołów i pokryta zrogowaciałym nabłonkem wielow. Płaskim. Tworzy listewki czepca. Listewki łączą się ze sobą tworząc 5-katne komórki czepca. Ściana wygląda jak plastry miodu. Komórki są wąskie i głębokie. Bł. Mięśniowa składa się dwóch warstw zew. Poprzeczna i wew. Podłużna. Bł. Surowicza przechodzi na czepiec z sąsiednich komór żołądka.
Księgi; Mają kształt kulisty i są spłaszczone bocznie. Leżą między czepcem i trawieńcem. Bezgruczołowa bł. śluzowa ksiąg tworzy blaszki które są ruchome dzięki obecności włókien mięśniowych. Księgi biegną od przodu ku tyłowi. Przy wejściu do ksiąg istnieją brodawki pazurowa te. Blaszki ksiąg są różnej wielkości, wyróżnia się wielkie, średnie i małe. Powierzchnie ich są pokryte niskimi zrogowaciałymi brodawkami ksiąg. W ujściu księgowo- trawieńcowym są dwa fałdy zwane żaglami trawieńca które zapobiegają cofaniu się pokarmu z trawieńca do ksiąg. Bł. Mięśniow zbudowana z zew. warstwy podłużnej i wew. okrężnej.
Trawieniec; to właściwy żołądek gruczołowy, ma kształt gruszkowaty. Rozróżnia się w nim wypukłą krzywiznę większą i wklęsłą mniejszą. Bł. Śluzowa tworzy 12-16 fałdów spiralnych, nie ulegają one wygładzeniu i przebiegają podłużnie. Bł.śluzowa jest miekka, aksamitna, jasnoróżowa, pokrywa ją jedno. Walcowaty nabłonek. Wyróżnia się trzy strefy gruczołów. Bł. mięśniowa składa się z warstwy zew. podłużnej i wew. okrężnej.
JELITO CIENKIE;
od odźwiernika żołądka do jelita ślepego; składa się z dwunastnicy, jelita czczego i krętego.
Odbywa się tam trawienie- rozpad białek i tłuszczów, wchłanianie składników odżywczych.
Najdłuższe jelito mają roślinożercy.
W bł. śluzowej gromadzi się znaczna ilośc tk. Siateczkowej, tworzącej grudki chłonne –służą do odkażania treści pokarmowej. Ściana jest bogato unaczyniona. Bł. śluzowa ma aksamitny wygląd dzięki kosmkom jelitowym. Są to wyniosłości bl. Sluzowej wyposażone w liczne naczynia krwionośne, chłonne i włókna mięśniowe gładkie.
Kosmki pokrywa nabłonek jednowarstwowy walcowaty z rąbkiem oskórkowym i mikrokosmkami.
Gruczoły bł. Śluzowej; jednokomórkowe wydzielające śluz i wielokomórkowe cewkowe gr. Trawienne. W całym jelicie cienkim są gr. Jelitowe, dwunastnicze. Pojedynczo wyst. Grudki chłonne zwane samotnymi i grudki chłonne skupione.
Bł. Mięśniowa z dwóch warstw włókien mięśniowych gładkich- zew. Podłużna i wew. Okrężna.
Bł surowicza przechodzi na jelito z krezki, która podwiesza zresztą cale jelito cienkie.
DWUNASTNICA;
leży w prawej okolicy podżebrowej i tylko dalszym końcem wkracza do okolicy lędźwiowej, gdzie skręca w lewo przedłużając się w jelito czcze. Na brodawce większej uchodzi przewód żółciowy wspólny i trzustkowy.
JELITO CZCZE;
zawieszone na długiej krezce i tworze liczne pętle. Bez wyraźnej granicy przechodzi w jelito kręte.
JELITO KRĘTE;
zwane też jelitem biodrowym, ma przebieg prosty i za pomocą fałdu łączy krętnico- kątniczego łączy się z jelitem ślepym. Jest krótki.
ŚWINIA;
Dwunastnica; dł. 40-80cm. W prawej okolicy podżebrowej, biegnie ku górze i tyłowi, tylnie od wątroby.
Jelito czcze; dl. 15-20m tworzy szereg pętli podwieszonych na długiej krezce między stożkiem okrężnicy a żołądkiem i wątrobą. Płytki chłonne są taśmowate.
Jelito kręte; kieruje się przednio- górnie i na prawo, uchodzi tulejkowato do jelita grubego, wyznacza granice między l. ślepym a okrężnicą.
KROWA;
Dwunastnica; dl. 90-120cm. Leży na wysokości dolnych końców IX-XI żebra, kieruje się przednio- górnie do powierzchnie do powierzchni trzewnej wątroby. U bydła przewód trzustkowy otwiera się samodzielnie, brodawka większa dwunastnicy słabo rozwinięta.
Jelito czcze; jest bardzo długie, dl. 40m, pętle leżą na krótkiej krezce. Bł. Śluzowa tworzy nie ulegające wygładzeniu poprzeczne fałdy.
Jelito kręte; układa się między pętlą dalszą a jelitem ślepym.
KOŃ;
Dwunastnica; 1m dl. Częśc przednia się rozszerza w tzw. Bańkę dwunastnicy, a następnie na pow. trzewnej wątroby skręca tworząc pętle esowatą. Brodawka większa znajduje się 10-12 cm za odźwiernikiem. Do wklęsłej brodawki uchodzą, oddzielone od siebie przegroda, przewód wątrobowy wspólny i przewód trzustkowy.
Jelito czcze; pętle podwieszone na długiej krezce głównie w okolicy podżebrowej.
Jelito krete; dl. 30cm i leży w prawej okolicy biodrowej, biegnie tylno górnie ku krzywiźnie mniejszej jelita ślepego.
WĄTROBA;
to największy gruczoł trawienny o złożonej budowie cewkowej.
Wydziel żółc emulgującą tłuszcze .
Jest filtrem krwi płynącej z przewodu pokarmowego; krew jest tam oczyszczana z toksyn wchłoniętych w jelitach.
Neutralizuje trawiące produkty rozpadu białek oraz gromadzi zapasy węglowodorów w postaci glikogenu.
W życiu płodowym ważny narzad krwiotwórczy.
Leży za przeponą.
Na skierowany ku górze brzegu grzbietowym leży żyła główna tylna do której trafia krew z wątroby.
Na brzegu brzusznym są wcięcia międzypłatowe dzielące watrobę na płaty; prawy i lewy.
Na powierzchni trzewnej płata prawego znajduje się pęcherzyk żółciowy. U konia pęcherzyk nie występuje.
Centralnym punktem wątroby są jej wrota przez które wnika do wątroby żyła wrotna i tętnica wątrobowa. Miąższ wątroby utworzony ze zrazików wątrobowych, Zraziki mają kształtów pryzmatów, o płaskiej podstawie i zaokrąglonym wierzchołku, ich wysokośc to ok. 2mm. Przez środek zrazika przechodzą naczynia żylne, zwane żyłą środkową. Czasami zraziki łączą Si ze sobą wytwarzając zraziki złożone. U człowieka, konia, przeżuwaczy, mięsożernych i niektórych ptaków tk. Łączna międzyzrazikowa występuje w bardzo małej ilości i dlatego granice między zrazikami są niewyraźne. Wyraźne odgraniczenia zrazików występuje u świni z uwagi na dużą ilośc tkanki łącznej międzyzrazikowej.
ŚWINIA; wątroba jest stosunkowo duża, płat lewy i prawy podzielone na płaty boczne i przysrodkowe, leży głównie w prawej, ale częściowo i w lewej okolicy podżebrowej.
KROWA; podział na płaty jest niewyraźny; płat czworoboczny oddziela od płata prawego jedynie pęcherzyk żółciowy, który ma kształt gruszkowaty.
KOŃ; Płat czworoboczny od płata prawego oddzielony jest wcięciem. Płat lewy dzieli się na płat boczny i przyśrodkowy. Wątroba leży w prawej okolicy podżebrowej.
TRZUSTKA;
podwójna funkcja; zewnątrz- i wewnątrzwydzielnicza.
Częśc zew. Produkuje sok trzustkowy,
wew. Insulinę.
Jest to gruczoł o budowie zrazikowej, pęcherzykowej złożonej.
się w krezce dwunastnicy na pow. Trzewnej wątroby.
Rozróżnia się płat prawy, lewy i trzon.
ŚWINIA; szarożółte zabarwienie, wyróżnia się trzon, płat prawy i lewy, trzon przebity jest żyłą wrotną. Ułożona na wys. Dwóch ost. Kręgów piersiowych i dwóch pierw. Kręgów lędźwiowych. Pojedynczy przewód trzustkowy uchodzi do dwunastnicy.
KROWA; leży wzdłuż dwunastnicy od XII kr. Piersiowego do II-IV kr. Lędźwiowego, Płat lewy trzustki i prawy łączą się ze sobą pod katem. Pojedynczy przewód trzustkowy otwiera się samodzielnie .
KOŃ; ma barwę żółtawą, trzon przylega do pętli esowatej dwunastnicy; wąski i długi płat lewy sięga worka ślepego żołądka, śledziony i lewej nerki. Płat prawy jest najgrubszą i najszerszą cz. Trzustki. Przewód trzustkowy uchodzi do dwunastnicy razem z przewodem wątrobowym wspólnym.
JELITO ŚLEPE;
czyli kątnica jest ślepo kończącym się uwypukleniem części jelita grubego.
Granica między j. ślepym a okrężnicą to miejsce zejścia się j. krętego z j. grubym.
ŚWINIA; jest krótkie, szerokie i stożkowate. Ma trzy taśmy i trzy rzędy wypukleń Początek jelita leży w koło końca tylnego prawej nerki, wierzchołek idzie ku tyłowi i zagina na prawo.
KROWA; ma kształt cylindryczny, jest gładkościenne i ma znaczną średnicę. Leży w górnej części prawej połowy jamy brzusznej.
KOŃ; jest bardzo dobrze rozwinięta, ma char. Kształt ogromnego przecinka. Wyróżnia się podstawę, trzon i wierzchołek. Na górnej pow. Trzonu są dwa otwory; ujście ślepo-okrężnicze i zakończenie jelita krętego. Bł. Mięśniowa tworzy cztery taśmy i cztery rzędy wypukleń. Bł, surowicza przechodzi z taśmy bocznej na okrężnicę tworząc fałd kątniczo- okrężniczy. Podstawa j. ślepego za pośrednictwem tk. Łącznej zespala się z górnie położonymi mięśniami lędźwiowymi z prawą nerką i trzustką.Trzon opuszcza się na dolną ścianę brzucha, wierzchołek natomiast ku przodowi i od wyrostka mieczykowatego mostka oddzielony jest zgięciem mostkowym okrężnym.
OKRĘŻNICA;
jest środkowym odcinkiem jelita grubego.
ŚWINIA; ok. wstępująca skreca się na kształt korkociągu, powstaje stozek którego podstawa przymocowuje się Tl. Laczna do miesni lędźwiowych i do prawej nerki. Przy wierzchołku stozka jelito zweza się stopniowo, tasmy i wpuklenia zanikaja przy czym od powstałego tu zgięcia srodkowego rozpoczynaja się zakrety odśrodkowe.
KROWA; ok. wstepujaca zwija się spiralnie w jednej płaszczyźnie tworząc blednik albo tarcze okrężnicy. Rozroznia się petle blizsza, blednik spiralny i petle dalsza. Petla blizsza kieruje się ku przodowi a nastepnie ostro zawraca do gory i ku Tylowi. W okolicy III kregu ledxwiowego przechodzi w blednik spiralny. U bydla widnieja w nim zakrety dośrodkowe ogladane z prawej strony biegna zgodnie z ruchem wskazowek zegara.
KOŃ; okrężnica bardzo silnie rozwinięta i dzieli się na grubą i cienką,
Gruba; tworzy ogromną pętlę składającą się z dwoch lukow- brzusznego i grzbietowego, polaczonych z soba więzadłem miedzyokrezniczym. Luk brzuszny odznacza się duzym przekrojem i obecnością czterech tasm; dwoch krezekokreznicy- bocznej i przysrodkowej i dwoch wolnych również bocznej i przysrodkowej. Wystepuja cztery rzedy wypuklen. W zgięciu miedniczym tasmy zanikaja, a światło jelita znacznie się zmniejsza. W miare posuwania się ku Tylowi okreznica grzbietowa prawa powieksza swój przekroj i tworzy banke okrężnicy.
Cienka; jest podwieszona na stosunkowo dlugiej krezce zbierającej się w korzeniu krezki. Ma ona dwie tasmi i dwa rzedy wypuklen. Petle leza w srodkowej czesci jamy brzusznej. Zgiecie miednicze jest pod katem ostrym i tam dosc często pokarm się zatrzymuje przez co konie maja kolki.