METODOLOGIA BADAŃ SPOSOBU ŻYWIENIA wykład 11.12.2014r.

Metody oceny stanu odżywienia:

Spadek spożycia wzrost zapotrzebowania

Spadek spożycia zwiększone wykorzystanie

Ocena stanu odżywienia:

• Dane o spożyciu

• Dane o stanie zdrowia

• Statystyka zdrowotna zachorowalnoÅ›ci i umieralność z powodu chorób dietozależnych

Zewnętrzne wyznaczniki stanu odżywienia

Wyznacznik	Uwarunkowania
Podaż na żywności dostępność	Polityka ekonomiczna Rozdział żywności
Popyt na żywność Siła nabywcza rodziny, wzorce spożycia	Ekonomiczno-polityczne, pomoc ekonomiczna Wiedza żywieniowa, oświata rolnicza
Rozdział i wykorzystanie żywności Wewnątrz rodziny	Wiedza, nawyki, przyzwyczajenia, oświata, rola członków rodziny Higiena, infekcje, poradnictwo zdrowotne

Indywidualny stan odżywienia

METODY OCENY STANU ODŻYWIENIA

Czynniki wpływające na indywidualny stan odżywienia:

Spożycie żywności

Spożycie składników pokarmowych

Dostępność składników pokarmowych(biodostępność, trawienie, wchłanianie)

Zapotrzebowanie organizmu na składniki pokarmowe

Adekwatność spożycia

STAN ODŻYWIENIA

Odżywienie na poziomie:

• tlenu, wodoru, wÄ™gla

• wody, tÅ‚uszczu, biaÅ‚ka, glikogenu

• masy komórkowej, substancje pozakomórkowe, pÅ‚yny pozakomórkowe

• mięśni szkieletowych, tkanki tÅ‚uszczowej, koÅ›ci, krwi

Materiał biologiczny należy zabezpieczyć przed:

• utlenianiem (wit. a, karoteny)

• dziaÅ‚aniem Å›wiatÅ‚a, zmieniajÄ…cym strukturÄ™ ( zmiana formy stereoizometrycznej)

• hemolizÄ…

• nieprawidÅ‚owÄ… ekstrakcjÄ…

• wielokrotnym rozmrażaniem i zamrażaniem

Materiał biologiczny wykorzystywany w badaniach oceny stanu odżywienia:

• krew

• tkanka tÅ‚uszczowa

• tkanka nabÅ‚onkowa

• wÄ…troba

• koÅ›ci, szpik kostny

• wÅ‚osy

• paznokcie

• mocz

• mleko kobiece

• Å›lina

• pot

Wpływ stresu na funkcjonowanie

STRES

• zmiany hormonalne

• przyspieszenie metabolizmu

• rozpad tkanek ciaÅ‚a

• utrata biaÅ‚ek i tÅ‚uszczu

  • zaburzenia funkcjonowania mięśni

  • spadek rezerw energetycznych

  • spadek biaÅ‚ek krwi

  • spadek syntezy skÅ‚adników pokarmowych

Metody do badania stanu odżywienia

• antropometryczne (rozmiar ciaÅ‚a, skÅ‚ad, rozwój)

• laboratoryjne (zawartość skÅ‚adników pokarmowych w pÅ‚ynach i tkankach, testy funkcjonalne, skÅ‚ad ciaÅ‚a)

• medyczne

ANTROPOMETRYCZNE

• rozmiar ciaÅ‚a - obwód gÅ‚owy, wiek ciążowy, dÅ‚ugość w pozycji leżącej, wzrost, rozpiÄ™tość ramion, wysokość kolana, masa ciaÅ‚a, szerokość Å‚okcia

• rozwój - obwód gÅ‚owy dla wieku, masa dla wieku, masa dla wzrostu, wzrost do wieku, zmiany masy ciaÅ‚a

• skÅ‚ad ciaÅ‚a:

  • zawartość tÅ‚uszczu- grubość faÅ‚du skórnego, obwód talia/biodra, obwód talii, tkanka tÅ‚uszczowa
    Obliczona zawartość tłuszczu z fałdów skórnych i gęstości ciała

• masa beztÅ‚uszczowa- obwód Å›rodkowej części ramienia, obwód mięśni Å›rodkowej części ramienia, powierzchnia mięśni Å›rodkowej części ramienia

Wybór właściwego wskaźnika zależy od celu badania, to znaczy czy ma służyć określeniu stanu odżywienia na poziomie indywidualnym lub populacyjnym. W tym celu opracowano skale użyteczności tych mierników.

Skala użyteczności mierników

1. Miernik bardzo dobry

4- Miernik słaby

Masa ciała jest miarą ilości energii zmagazynowanej w organizmie, jej zmian oraz bilansu białka. U zdrowego dorosłego człowieka zmienia się w granicach +/- 0,1 kg dziennie.

Ubytek powyżej 0,5 kg/dzień – ujemny bilans energetyczny lub wodny.

Bezwzględna masa ciała i stopień jej zmian świadczą o niedożywieniu:

• Poniżej 55-60% wartoÅ›ci masy pożądanej

• WzglÄ™dnie o objawach klinicznych choroby, gdy w przeciÄ…gu roku wystÄ™puje jej spadek powyżej 10- 20 %

W celu wyeliminowania różnić związanych z wiekiem i wysokością ciała wprowadzono mierniki masy ciała do wysokości to jest:

• wskaźnik Queteleta- BMI

• wskaźnik Ponderal

• wskaźnik Benna

W przypadku dzieci i młodzieży wartości współczynnika BMI, WHO opracowała przyjmując za podstawę:

• pozytywnÄ… korelacjÄ™ miÄ™dzy wartoÅ›ciÄ… tego współczynnika, a iloÅ›ciÄ… tÅ‚uszczu w organizmie

• zwiÄ…zek miÄ™dzy tym czynnikiem lub jego zmianami, a czynnikami ryzyka chorób serca i innych chronicznych

• wiÄ™kszÄ… korelacjÄ™ tego współczynnika w okresie dzieciÅ„stwa z jego wartoÅ›ciami w okresie dorastania niż pomiar gruboÅ›ci faÅ‚du skórnego

• chÅ‚opcy z BMI powyżej 75 percentyla wykazujÄ… rosnÄ…ce ryzyko chorób chronicznych

Za punkt wyjścia przyjęto wartość 25 kg-m^-2 dla nadwagi i 30 kg-m^-2 dla otyłości.

Współczynnik masy ciała

Dzieląc wartości BMI dla 50 pc masy ciała i 50 pc wzrostu dla danego wieku i płci dzieci, uzyskano tzw. współczynnik Cole’a wyrażony w procentach, który określa stan odżywienia dzieci na podstawie klasyfikacji McLorena .

Wartość wskaźnika Cole’a

< 75% - ciężkie niedożywienie (wyniszczenie)

75-85% -niedożywienie

85-90%- nieznaczne niedożywienie

90-110%- norma

110-119% -nadmierne odżywienie (nadwaga)

≥120% -otyłość

Do obliczania ogólnej zawartości tłuszczu w organizmie stosuje się równanie SIRI !

OMR- obwód mięśni ramienia

Obwód mięśni ramienia = obwód ramienia – 3,14

x grubość fałdu skórno-tłuszczowego nad mięśniem

trójgłowym ramienia.

Zalety stosowania metod antropometrycznych:

• prostota wykonania, nieinwazyjność, możliwość zastosowania na szerokÄ… skalÄ™

• niedrogie wyposażenie, podrÄ™czne i trwaÅ‚e na ogół, nie wymagajÄ… przeszkolonego personelu, metody sÄ… wystandaryzowane

• informacje generowane sÄ… na podstawie historii żywienia dotyczÄ…cej dÅ‚uższego czasu

• przydatność w identyfikacji przekarmiania (nadwaga, otyÅ‚ość) możliwość Å›ledzenia zmian w stanie odżywienia w okreÅ›lonym czasie

• możliwość prowadzenia testów skreeningowych dla identyfikacji ryzyka niedożywienia lub nadwagi na poziomie indywidualnym

OCENA LABORATORYJNA STANU ODŻYWIENIA

Skład ciała

• analiza chemiczna zwÅ‚ok

• caÅ‚kowita zawartość potasu

• caÅ‚kowita zawartość wody

• masa beztÅ‚uszczowa

• masa pozakomórkowa

• masa komórkowa

Testy statyczne

• zawartość skÅ‚adników w pÅ‚ynach i tkankach

• stopieÅ„ wydalania skÅ‚adników w moczu

Testy funkcjonalne

• metabolity we krwi lub moczu

• zmiany w skÅ‚adnikach krwi lub aktywnoÅ›ci enzymów

• zawartość przeciwciaÅ‚ i limfocytów

• testy tolerancji, obciążeniowe in vivo

• reakcje fizjologiczne, in vivo

• wzrost i rozwój

Czynniki wpływające na interpretacje testów

• analityczne:

  • metoda

  • pobranie próbki

• biologiczne:

  • czynnik fizjologiczny

  • czynnik osobniczy

  • zdrowie

Wyniki uzyskane w badaniach laboratoryjnych porównujemy z:

• rozkÅ‚adami referencyjnymi dla danego skÅ‚adnika - siatki centylowe

• poziomami referencyjnymi - wartoÅ›ci centylowe

• punktami odciÄ™cia - poziomy niedoborowe, niskie, zadowalajÄ…ce, wysokie

Metody medyczne:

• statystyka zdrowotna

• badania ogólnolekarskie

• testy kliniczne