Rozdział III
Struktura i dynamika dochodów budżetowych z tytułu wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych
3.1. Dynamika dochodów podatku dochodowego od osób fizycznych
Nie wszystkie wpływy z podatków dochodowych od osób fizycznych wpływają do budżetu państwa. Oprócz tego miejsca docelowego, pozostała część wpływów z podatków dochodowych od osób fizycznych zasila poszczególne budżety: województw, powiatów i gmin. Łatwo jednak stwierdzić, że zdecydowana większość trafia do budżetu państwa ( prawie połowa).
Tabela . Udziały wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych w poszczególnych dochodach
| Wyszczególnienie | Udział w dochodach budżetowych(%) | Udział w dochodach podatkowych(%) |
|---|---|---|
| 2010 | 14,0 | 15,9 |
| 2011 | 13,6 | 15,6 |
| 2012 | 13,8 | 15,1 |
| 2013 | 14,8 | 17,1 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu państwa w latach 2010 – 20113, Departament Budżetu państwa1
Na podstawie tabelki 6, możemy jasno określić, że na przestrzeni czterech lat rola wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zarówno w dochodach budżetowych jak i w dochodach podatkowy zwiększała się, przy czym udział tego podatku w dochodach budżetu naszego państwa zmalał na przełomie 2010 i 2011 roku, by następnie aż po rok 2013 wzrastać, natomiast udział PIT w dochodach podatkowych w latach 2010-2012 malał, by gwałtownie wzrosnąć aż o 2 punkty procentowe w roku 2013.
Rysunek . Wpływy do budżetu państwa z podatku dochodowego od osób fizycznych 2010 - 2013
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Małych roczników Statystycznych Rzeczpospolitej Polskiej 2010 – 2013
Na podstawie zaprezentowanego powyżej wykresu jasno stwierdzamy, że dochody jakie wpływają do budżetu państwa w zakresie tych pochodzących z podatku dochodowego od osób fizycznych w latach 2010 do 2013 nieprzerwanie rosły. Na początku badanego okresu wynosiły ponad 35000 mln złotych, by w 2013 roku osiągnąć wielkość aż 41291 mln złotych, zaś największy przyrost to przełom 2010 a 2011 rok, kiedy to dochody te wzrosły aż o około 2,5 mld złotych.
Porównując rok 2010 i 2011 widzimy, że w 2011 roku dochody budżetu Polski z tytuły podatków od osób fizycznych wzrosły aż o 2482 mln złotych, czyli o 7 % nominalnie ( realnie o 2,6 %). Relacja dochodów z tego podatku do produktu krajowego brutto wynosiła 2, 5 % i jest to ta sama wartość co rok wcześniej, tj. rok 2010. Dwa kluczowe tytuły w podatku PIT, czyli dochód z podatku uiszczanego wedle skali liniowej 19 % od działalności gospodarczej oraz drugi płacony wedle skali podatkowej. Pierwszy z nich wzrósł o 8,3 % w porównaniu z rokiem poprzednim a drugi o 8,6 %, czyli podobny wzrost. W 2011 roku wzrosła też wysokość dochodów podatkowych od podmiotów, które prowadzą działalność gospodarczą wedle zryczałtowanego podatku od przychodów ewidencjonowanych i wzrost ten to aż 13, 6 % więcej niż w roku 2010. Zdecydowanie za największy wzrost dochodów można uznać ten z podatków od odpłatnego zbycia papierów lub instrumentów pochodnych, bo wyniósł aż 47, 9 %. W 2011 roku należności Skarbu państwa z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wynosiły 4530,2 mln złotych i było to o 11,2 % więcej niż odnotowano to w roku 2010 tj. 4072,3 mln złotych
Zestawiając rok 2011 oraz rok 2012 zauważamy, że w roku 2012 dochody budżetu Polski z tytuły podatków od osób fizycznych to 39809 mln złotych i wzrosły o 1734 mln złotych więcej w zestawieniu z rokiem 2011, kiedy to ich wysokość to 38075 mln złotych, czyli wzrost o 4,6 % nominalnie ( realnie o 0,8 %). Relacja dochodów z tego podatku do produktu krajowego brutto wynosiła 2, 5 % i jest to ta sama wartość co rok wcześniej, tj. rok 2011. Dochody z podatku uiszczanego wedle skali liniowej 19 % od działalności gospodarczej nieznacznie spadły tj. o 0,8%, a według skali podatkowej wzrosły o 5,9 %, w porównaniu z rokiem wcześniejszym. Wysoki wzrost zanotowano w przypadku dochodów z podatku od przychodów z odsetek od lokat i zysków z udziałów w funduszach kapitałowych bo w porównaniu z rokiem 2011 były większe aż o 24,8 %. Porównując dalej rok 2011 i 2012 pod względem wpływu z podatku od odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych widzimy wzrost w dużym stopniu – o 19,2 %. Należności Skarbu Państwa z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wyniosły 5308,9 mln złotych w 2012 roku i jest to o 17,2 % więcej tj. o 778,7 mln niż w roku 2011 a wtedy miały one równowartość 4530,2 mln złotych.
Konfrontując rok 2012 z rokiem 2013 widzimy znaczny wzrost dochodów budżetowych z podatku od osób fizycznych z 39809 mln złotych jak miało to miejsce w 2012 roku po 41290 mln zł jak wyniosło to w roku 2013. Wzrost ten to 1481 mln zł, czyli nominalnie 3,7 % a realnie 2,8 % wzrostu. Udział PIT w 2013 roku w ogólnych dochodach państwa wyniósł o 0,9 % więcej niż w 2012 roku. Relacja podatku dochodowego od osób fizycznych do produktu krajowego brutto to niezmienne na przestrzeni czterech omawianych lat, czyli 2,5 %. Wpływy w 2013 roku z podatku pobieranego wedle skali podatkowej wzrosły o 5% konfrontując je z rokiem 2012, a z podatków od osób rozliczających się według liniowej 19% stawki podatkowej o 3,8% więcej niż w roku 2012. Dochody z podatku od odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych w porównaniu z rokiem 2012 były znacząco niższe, odnotowano ich spadek Az o 18,6 %. Z kolei wpływy zryczałtowanego podatku od przychodów ewidencjonowanych w przeciągu roku zwiększyły się o 2, 2 %. Należności Skarbu Państwa z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wyniosły w 2013 roku 6002,6 mln złotych - o 13,1 % więcej tj. o 694 mln więcej niż w roku 2012, kiedy to wynosiły 5308,2 mln złotych.2
3.2. Struktura podatników opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób fizycznych
Dochody podatników opodatkowane według skali podatkowej w 2010 roku odnotowano 24 907 974 podatników. Wśród dochodów opodatkowanych wedle stawki 19% wyróżniamy te z pozarolniczej działalności lub działów specjalnych produkcji rolnej i w takich rok 2010 obfitował w liczbie 395 039, kolejne dochody opodatkowane według tej samej stawki to te z odpłatnego zbycia papierów wartościowych albo instrumentów pochodnych w liczbie 486 347 podatników oraz ostatnie dochody według stawki 19 % to dochody pochodzące odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych nabytych lub wybudowanych po dniu 31 grudnia 2008 r. to 43 192 podatników.
W 2011 roku ilość pracowników rozliczających się z Urzędem Skarbowym według skali podatkowej to aż 24 654 420 podatników ,a jest o 253554 podatników więcej niż było ich w roku 2010. Ci natomiast którzy mieli opodatkowane swoje dochody z pozarolniczej działalności według stawki 19 % to 410813 pracowników(o 15 774 pracowników więcej niż dane z poprzedniego roku), dochody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych też opodatkowane według stawki 19% to 413850 pracowników rozliczających się tym sposobem(o 72497 mniej niż rok 2010) oraz wpływy pozyskane z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych nabytych lub wybudowanych po dniu 31 grudnia 2008 r. wedle 19 % − 60 765 podatników( o 17573 pracowników mniej niż odnotowano to w 2010 roku)
Rok 2012 obfitował w 24 324 790 podatników rozliczających się skalą podatkową i było to o 329630 mniej niż miało to miejsce w 2011 roku. Podatnicy o dochodach opodatkowanych według stawki 19 %: z pozarolniczej działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej to 429 096 podatników(o 18283 więcej niż w 2011 roku), wpływów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych to 356 329 podatników( a to o 57521 mniej od roku wcześniejszego), a uzyskane z odpłatnego zbycia nieruchomości praw majątkowych nabytych lub wybudowanych po dniu 31 grudnia 2008 r. to 68 851 podatników( o 8086 więcej niż w konfrontowanym roku 2011).
W roku 2013 liczba pracowników przeliczających swój podatek z wykorzystaniem skali podatkowej to liczba 24 694 043 (o 369253 więcej niż zaewidencjonowano to w 2012 roku. Podatnicy, których dochody rozliczano się wedle stawki 19 %: z pozarolniczej działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej to 446 485podatników(o 17389 więcej niż w 2012 roku), wpływów zdobytych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych to 322 813 podatników( a to o 33516 mniej od roku wcześniejszego), a uzyskane z odpłatnego zbycia nieruchomości praw majątkowych nabytych lub wybudowanych po dniu 31 grudnia 2008 roku to 80 958 podatników( o 12104 więcej niż w porównywanym z nim roku 2012).3
Tabela . Rozliczanie Podatników o dochodach opodatkowanym przy wykorzystaniu skali podatkowej
| Wyszczególnienie | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
| Rozliczanie w urzędzie skarbowym | 19163144 | 19092095 | 18889642 | 18965738 |
| Rozliczanie za pośrednictwem płatników w tym: | 5744830 | 5562325 | 5435148 | 5728305 |
| Ograny rentowe jako płatnicy | 5381176 | 5220737 | 5095367 | 5347235 |
| Zakłady pracy jako płatnicy | 363654 | 341588 | 339781 | 381070 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Poddając analizie powyższą tabelkę 7 widzimy, że liczba podatników podatku dochodowego od osób fizycznych rozliczający się według skali podatkowej i dokonujący tego bezpośrednio w urzędzie skarbowym to od 18889642 do 19163144 mln biorąc po uwagę lata 2010-2013, czyli średnio 18,5 mln pracowników. Liczba tych podatników od 2010-2012 spada, a w 2013 roku wzrasta w niewielkim stopniu. Liczba podatników, którzy rozliczają się z fiskusem pośrednio, czyli przez płatników jest niemal cztery razy mniej niż tych, którzy robią to w sposób bezpośredni i tendencje te zauważamy w każdym z analizowanych lat tj. 2010 – 2013. Liczba podatników rozliczających się przez pośredników jakimi są płatnicy malała nieprzerwanie od 2010 – 2012 a w 2013 roku uległa wzrostowi i był to wzrost o aż ok. 5.4%. Tabelka pokazuje też że płatnicy rozliczający podatników u Urzędzie Skarbowym dzielą się na zakłady pracy(i takich podatników korzystających z ich pośrednictwa jest ok. 8 %) oraz organy rentowe (liczba podatników, których ci płatnicy rozliczają to ok. 92 %).
Rok 2010 to odnotowane rozliczenia z fiskusem to liczba 20 087 722 podatników i ich liczba zmalała i w 2011 roku było to już 19 977 523 podatników (czyli o 110199 mln mniej). Kolejny rok tj. rok 2012 to rozliczonych 19 743 918 podatników i jest to liczba mniejsza niż w 2011 roku o 233605 mln. W 2013 roku urzędach skarbowych rozliczyło się ogółem 19 815 994 podatników i było to o 72076 mln więcej niż w 2012 roku, kiedy to rozliczono 19 743 918 podatników.
Tabela . Liczebność podatników składających zeznanie według poszczególnych formularzy podatkowych
| Wyszczególnienie | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
| PIT-36 | 2 557 948 | 2 640 016 | 2 694 993 | 2 833 499 |
| PIT-36L | 395 039 | 410 813 | 429 096 | 446 485 |
| PIT-37 | 16 585 196 | 16 452 079 | 16 194 649 | 16 132 239 |
| PIT-38 | 486 347 | 413 850 | 356 329 | 322 813 |
| PIT-39 | 43192 | 60 765 | 68 851 | 80 958 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Według tabelki 8 największa liczba podatników składa zeznanie z wykorzystaniem formularza PIT 37, w każdym z analizowanych lat udział takich formularzy ok. 82 % wszystkich zeznań składanych na poszczególnych formularzach, na drugim miejscu jest to PIT-36 (ok. 13% wszystkich), PIT-36L i PIT-38(ok. 4% wszystkich),na formularzu PIT-39 zeznanie składa najmniejszy odsetek podatników.(ok. 1 %). W latach 2010 – 2013 podatnicy korzystający z formularza PIT- 36 to w każdym z rozważanych lat to ponad 2,5 mln podatników. Przez cztery lata (2010 – 2013) liczba podatników PIT- u 36 nieprzerwanie rosła i w całym tym okresie wzrosła o 275 551 podatników. Biorąc pod uwagę formularze PIT-37 w ciągu czterech lat liczba podatników z niego korzystająca nie nieprzerwanie malała, utrzymując się jednak na poziomie nie mniejszym niż 16 mln, zanotowano łączny spadek w ciągu czterech lat w wielkości 452 957 podatników.
Kolejna grupa podatników, tym razem tych wykorzystujących formularz PIT-36L w latach 2010 – 2013 to przedział 395 -446 tys. podatników i tak samo jak w przypadku już omówionych formularzy z każdym kolejnym rokiem takich podatników ciągle przybywało, a ich łączny, ogólny przyrost w porównywanych latach to 51 446 podatników. Następny formularz służący rozliczaniu podatników to PIT – 38, którego znaczenie w latach 2010 – 2013 malało, gdyż z każdym rokiem liczba takich podatników z niego korzystających malała, a łączny spadek ich liczby to ponad 163,5 tysięcy podatników. Stosunkowo niedawny, bo wprowadzonym dopiero w 2009 roku formularz podatkowy to PIT – 39, mający niewielkie znaczenie, gdyż jego udział wśród formularzy nie przekracza nawet 1 %, choć w przeciągu czterech lat(2010 – 2013) liczba korzystających z niego podatników stale ulegała zwiększaniu, by w tym okresie zwiększyć się aż o 37 766 podatników.
W 2010 roku podatników, którzy korzystali z możliwości udogodnienia w formie łącznego opodatkowania ze swoim małżonkiem było 10 104 116, i jest to udział 40,57 % podatników opodatkowanych wedle skali podatkowej. W 2011 roku liczba ta wzrosła o 310 268 (3,07%) podatników w porównaniu z rokiem 2010 roku i wynosiła 9 793 848 i jest to 39, 72 % ogółu podatników opodatkowanych wedle skali podatkowej. Z możliwości łącznego opodatkowania z małżonkiem w 2012 roku skorzystało 9 630 834 podatników (39,59% ogółu podatników opodatkowanych przy zastosowaniu skali podatkowej), w liczbie podatników o 163 014 mniejszej niż w roku 2011(o 1,66%). Ostatni z przeanalizowanych lat tj. 2013 rok to 9 583 362 podatników korzystających z tego udogodnienia(38,81% ogółu podatników opodatkowanych przy zastosowaniu skali podatkowej) i jest to o 47 472 podatników (o 0,49%) mniej niż za 2012 r.
Równocześnie z obniżonego opodatkowania wpływów z tytułu samotnego wychowywania dziecka w 2010 roku skorzystało 506 191 podatników, Rok 2011 to już 472 275 podatników i jest to o 33 916 podatników (6,7%) mniej niż miało to miejsce w roku 2010. Rok 2012 to 487 305 podatników korzystających z tego ulgowego opodatkowania, w liczbie o 15 030 (o 3,18%) większej niż zanotowano w roku poprzednim. W roku 2013 z opodatkowania dochodów z wykorzystaniem ulgi ze względu na samotne wychowanie dziecka/dzieci skorzystało 482 963 podatników(1,96% ogółu podatników opodatkowanych przy zastosowaniu skali podatkowej), tj. o 4 342 (o 0,89%) mniej niż miało to miejsce w 2012 r.
3.3 Podatnicy opodatkowani według skali podatkowej
Opodatkowanie dochodów na zasadach ogólnych, nie uproszczonych to obowiązujące dwie stawki podatkowe, gdzie kryterium jej obowiązywania zależy od wielkości osiąganego dochodu. Tabela 8 przedstawia tą zależność tj. ilość podatników w zależności od osiąganych dochodów, czyli do której stawki podatkowej ,, przynależą”.
Tabela .Struktura podatników według dochodów przez nich uzyskanych
| Wyszczególnienie | Podatnicy - I przedział podatkowy | Podatnicy – II przedział podatkowy |
|---|---|---|
| 2010 | 98,11 | 1,89 |
| 2011 | 97,86 | 2,14 |
| 2012 | 97,69 | 2,31 |
| 2013 | 97,53 | 2,47 |
Źródło: Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Podatnicy przynależący do pierwszego przedziału podatkowego to w każdym z analizowanych lat ponad 97 % ogółu podatników, czyli zdecydowanie większa ich część. W drugiej grupie podatkowej znajduje się niespełna ok.1,89-2,47 % ogółu podatników w analizowanych latach. Ich udział gwałtownie zmniejszył się po 2009 roku kiedy to wprowadzono dwie stawki podatkowe zamiast trzech jak miało to miejsce po rok 2008. Do tego też roku istniała też trzeci przedział podatkowy, który zlikwidowano wraz z zamianą trzech stawek podatkowych na dwie w 2009 roku.
Tabela .Rozkład podatników w zależności od źródła pozyskiwania przez nich dochodów
| Podatnicy, którzy: | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
uzyskali przychody ze źródeł, które podlegają opodatkowaniu i wykazali dochód, |
23 279 216 | 23 084 028 | 22 746 437 | 23 115 723 |
nie uzyskali przychodów ze źródeł podlegających opodatkowaniu, a skorzystali z wspólnego opodatkowania z małżonkiem, |
1 278 792 | 1 241 871 | 1 240 679 | 1 239 092 |
uzyskali przychody ze źródeł podlegających opodatkowaniu, lecz wykazali dochód równy zero lub stratę |
349 966 | 328 521 | 337 674 | 339 228 |
Źródło: Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Analizując lata 2010-2013 i biorąc pod uwagę podział podatników ze względu na źródła dochodów jakie uzyskują to zdecydowanie największa grupa to podatnicy wykazujący dochód, a pochodzi on ze źródeł podlegających opodatkowaniu i ich udział kształtuje się na ok.93, 5 % (ok 23 mln) podatników każdego roku. Kolejna grupa, dużo mniej liczna to podatnicy korzystający z udogodniania jakim jest wspólne opodatkowanie z małżonkiem to ok. 5,3% oraz ostatni rodzaj podatników, a mianowicie tacy, którzy uzyskali przychody ze źródeł podlegających opodatkowaniu, lecz równocześnie wykazali dochód równy zero bądź stratę i jest ich ok. 1,2 %.Jeśli chodzi o najliczniejszą grupę podatników, czyli tych uzyskujących dochód ze źródeł podlegających opodatkowaniu i równocześnie wykazujących dochód, to ich liczba stale się zmniejszyła się w 2001-2012 by znowu wzrosnąć w 2013 roku. Liczba podatników, którzy skorzystali ze wspólnego opodatkowania z małżonkiem w ciągu całego badanego okresu zmniejszała się a jej łączny spadek to 39,7 tysięcy podatników. Liczba Podatników z ,,zerowym dochodem” lub strata pozyskujący dochody ze źródeł podlegających opodatkowaniu zmalała w latach 2010 – 2011, a rosła w latach 2012 – 2013.
Tabela .Rozróżnienie podatników ze względu na liczbę źródeł pozyskiwania dochodu
| Wyszczególnienie | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
| Jedno źródło pozyskiwania dochodów | 15 402 129 | 15 546 276 | 15 134 268 | 15 408 426 |
| Więcej niż jedno źródło pozyskiwania dochodów | 9 15 5879 | 8 779 623 | 8 852 848 | 8 946 389, |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Z analizy tabelki 11 wynika, że w latach 2010 - 2013 najwięcej podatników ma tylko i wyłącznie jedno źródło, z którego pozyskuje dochody i jest to ponad 2/3 podatników, mniej niż 1/3 mają ich więcej. Liczba podatników o jednym źródle pozyskiwania dochodów wzrosła w 2011 roku w porównaniu z rokiem 2010, następnie nieznacznie spadała w 2012 roku, by w 2013 ponownie wzrosnąć. W sumie ich liczba wzrosła o 6297 w ciągu tych czterech lat. Z kolei liczba podatników mających więcej niż jedno źródło dochodów w ciągu dwóch lat(2010 – 201) malało, by w 2012 i2013 roku gwałtownie wzrosnąć. Łączny spadek w ciągu tych lat to ok. 209,5 tysiąca podatników.
Tabela .Rozkład dochodów pod względem źródeł ich pochodzenia(tys. złotych)
| Liczba podatników, których dochody pochodzą z: | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
| Wynagrodzeń z pracy, stosunku służbowego itp. | 6 486 178 | 6 750 552 | 6 510 415 | 6 525 309 |
| Emerytur, rent krajowych | 7 733 017 | 7 491 942 | 7 318 305 | 7 503 659 |
| Z pozarolniczej działalności gospodarczej | 325 032 | 345 320 | 332 016 | 340 864 |
| Z działalności realizowanej osobiście | 795 692 | 894 319 | 916 277 | 974 151 |
| Z dzierżawy lub najmu | 28 263 | 25 704 | 25 110 | 23 905 |
| Z praw autorskich, majątkowych i innych(art. 18 ustawy) | 33 947 | 38 439 | 32 145 | 40 538 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
W latach 2010 – 2013 podatnicy, którzy osiągali swoje dochody jedynie z jednego źródła to ponad 15 mln każdego roku, z czego najwięcej jest takich, którzy osiągali swoje dochody ze źródła jakim są emerytury czy renty: ponad 7 mln podatników, następnie ze stosunku służbowego, pracy itp.: ponad 6 mln podatników; kolejno: dochody z działalności wykonywanej osobiście:795,6 – 974,1 tys. podatników; z pozarolniczej działalności gospodarczej: ponad 300 tysięcy; z praw autorskich i majątkowych oraz innych określonych w art. 18 ustawy: ponad 32 tysiące oraz najmniejsza grupa, czyli ta której jedyne źródło dochodów to najem i dzierżawa: ponad 23 tysiące podatników każdego roku.
Tabela . Odliczenia od dochodu składek ubezpieczenia społecznego
| Wyszczególnienie | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
| Liczba podatników | 12 705 109 | 12 827 500 | 12 658 243 | 12 731 141 |
| Suma składek ogółem(tys. zł) | 50 850 484 | 53 976 946 | 55 101 237 | 56 808 347 |
| Udział w dochodzie brutto przed odliczeniami(%) | 8,12 | 8,26 | 8,17 | 8,09 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
W ciągu badanego okresu ilość podatników, którzy od swoich dochodów odliczali składki na ubezpieczenie społeczne wynosiła średnio 12,7 mln. Ich liczba w latach 2010 – 2013 rosła, z czego tylko w 2012 roku ich ilość nieznacznie spadła( o ok. 1, 32 % w porównaniu z rokiem 2011), a łączny wzrost w tych czterech latach to 26 032 podatników. Suma odprowadzonych składek na ubezpieczenie społeczne przez tych podatników rosła z roku na rok w okresie 2010 – 2013, a udział w dochodzie brutto przed odliczeniami wahał się ok. 8 % w ciągu całego okresu.
Tabela .Odliczenie od podatku składek zdrowotnych
| Wyszczególnienie | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
| Liczba podatników | 21 378 727 | 21 083 791 | 20 831 092 | 21 119 840 |
| Suma składek ogółem(tys. zł) | 42 335 055 | 43 942 372 | 45 251 364 | 47 202 766 |
| Udział w podatku przed odliczeniami(%) | 46,02 | 45,34 | 44,57 | 44,52 |
| Udział w dochodzie zmniejszonym o składki ubezpieczenia społecznego(%) | 7,36 | 7,33 | 7,31 | 7,31 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
W latach 2010 – 2013 liczba osób, która dokonała odliczeń od podatku składek ubezpieczenia zdrowotnego to średnio 21, 1 milionów. Liczba ta malała w latach 2010 – 2012, a w 2013 roku wzrosła. Zanotowaną łączny spadek w ciągu tych czterech lat w wysokości 258887 podatników. Suma składek tych podatników w ciągu analizowanego okresu czasu stale, nieprzerwanie rosła i łączny jej przyrost to 4 867 711 tysięcy złotych. Z kolei udział w podatku przed dokonaniem odliczeń to średnio 45,16 %, a udział w dochodzie nie zawierającym składek ubezpieczenia społecznego to średnio 7,33 %.
Tabela .Odliczenia ulg podatkowych
| Wyszczególnienie | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
| Suma odliczeń od dochodu(tys. zł) | 5 457 540 | 5 583 340 | 5 389 692 | 3 160 280 |
| Udział w dochodzie zmniejszonym o składki ubezpieczenia społecznego(%) | 0,95 | 0,93 | 0,87 | 0,49 |
| Kwota odliczeń od podatku(tys. zł) | 5 847 944 | 5 863 547 | 5 834 820 | 5 631 368 |
| Udział w podatku zmniejszonym o składki ubezpieczenia zdrowotnego(%) | 11,78 | 11,07 | 10,37 | 9,57 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Wielkość odliczeń ulgowych od dochodu w latach 2010 – 2011 rosła, w 2012 spadła (o ok. 3,47) w porównaniu z rokiem poprzednim, a rok 2013 to kolejny spadek, tym razem znaczny, bo o ok. 41,3 %. Cały analizowany okres (2010 – 2013), to spadek o 2 297 260 podatników odliczających ulgi od dochodów. Udział w dochodzie zredukowanym o składki ubezpieczenia społecznego to w każdym z porównywanych lat nie więcej jak 1%, a w podatku umniejszonym o składki zdrowotne – średnio 10, 7%.
Tabela . Darowizna odliczana od dochodu
| Wyszczególnienie | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
| Liczba podatników | 305 624 | 308 843 | 325 386 | 365800 |
| Łączna kwota odliczenia(tys. zł) | 197 990 | 275 876 | 325 724 | 327 347 |
| Przeciętna kwota odliczenia(zł) | 648 | 893 | 1 001 | 895 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Liczba podatników, którzy korzystali z odliczenia od dochodu darowizny w latach 2010 – 2013 nieprzerwanie rosła, kolejno o 1,05%, 5,3% oraz 12,4%, a w ciągu analizowanych lat ich liczba przyrosła o 60 176 osób. W ciągu tych czterech lat obserwujemy też nieprzerwany wzrost kwoty odliczeń, która łącznie wzrosła o 129 357 tysięcy złotych, a średnia kwota odliczenia wyniosła859 złotych.
Tabela . Wydatki na cele rehabilitacyjne odliczane od dochodu
| Wyszczególnienie | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
| Liczba podatników | 1 134 957 | 1 086 214 | 1 060 856 | 1 092 066 |
| Łączna kwota odliczenia(tys. zł) | 2 551 304 | 2 497 310 | 2 272 280 | 2 213 842 |
| Przeciętna kwota odliczenia(zł) | 2 248 | 2 299 | 2 142 | 2 027 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Liczba osób korzystających z ulgi jakimi są odliczenia od dochodu kosztów związanych z celami rehabilitacyjnymi w latach 2010 – 2012 spadała, kolejno o 2,29%, następnie o 2,33% a w roku 2013 odnotowano wzrost o 2,9%, łącznie liczba takich podatników spadła o 42 891.Suma odliczenia wydatków na cele rehabilitacyjne w ciągu tych czterech lat nieustannie malała, łącznie o 337 462 tysiące złotych, a średnia kwota odliczenia utrzymywała się na podobnym poziomie ponad 2000 złotych.
Tabela .Wydatki związane z korzystaniem z Internetu odliczane od dochodu
| Wyszczególnienie | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
| Liczba podatników | 3 986 767 | 4 137 131 | 4 059 205 | 574 861 |
| Łączna kwota odliczenia(tys. zł) | 2 277 778 | 2 383 566 | 2 340 073 | 304 953 |
| Przeciętna kwota odliczenia(zł) | 571 | 576 | 576 | 530 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Podatnicy korzystający z odliczeń od dochodu wydatków z tytułu korzystania z sieci internetowej to niezbyt liczna grupa (biorąc pod uwagę ilość podatników korzystających z różnego rodzaju odliczeń), choć na przestrzeni lat 2010 – 2011 wzrosła o 3,77%, to już w kolejnych latach: 2011 -2013 odnotowano spadek o 1,88% i aż 85,83% w roku 2013, a ich łączny spadek to 3 411 906 osób. Najmniej podatników wykorzystujących ten rodzaj ulgi było w roku 2013, ich liczba zmniejszyła się ponad siedmiokrotnie w porównaniu z rokiem poprzednim, co mogło wynikać ze zmniejszenia korzyści związanych z tą ulgą przez ograny podatkowe o czym wspominałam w rozdziale 2 pracy. Łączna kwota odliczeń wrosła w 2011 roku w porównaniu z rokiem poprzednim o 4,64% a przez kolejne lata spadała o 1,82% i aż 87 %.Średnia kwota odliczenia przez cały okres kształtowała się na podobnym poziomie i wynosiła 530 – 576 złotych.
Tabela .Ulga mieszkaniowa odliczana od dochodu
| Wyszczególnienie | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
| Liczba podatników | 156 356 | 133 843 | 140 520 | 108 662 |
| Łączna kwota odliczenia(tys. zł) | 407 138 | 361 950 | 362 930 | 234 318 |
| Przeciętna kwota odliczenia(zł) | 2 604 | 2 704 | 2 583 | 2 156 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Ilość podatników odliczających od swoich dochodów ulgę mieszkaniową w latach 2010 – 2013 wzrastała i spadała naprzemiennie i łącznie w ciągu tego okresu czasu spadek ten wyniósł 47 694 podatników, a procentowo wygląda to następująco: spadek o 14,4%, wzrost o 4,99% oraz spadek o 22,67%. Z kolei łączna kwota odliczenia w ciągu rozpatrywanego okresu spadła o 70 369 tysięcy złotych, a przeciętna kwota odliczenia to średnio 2511, 75 złotych.
Istnieje jeszcze grupa bardzo nieliczna dokonująca odliczeń od dochodu, a mianowicie podatnicy korzystający z ulgi związanej z nabyciem nowych technologii i takich podatników rozważając lata 2010 – 2013 było kolejno: 398, 250, 42 oraz 31 podatników na łączne kwoty odliczenia:258, 262, 140 i 885 tysięcy złotych z przeciętna kwotą odliczenia wynoszącą średnio 8394,25 złotych.
Tabela . Wydatki związane ze szkoleniem zawodowym uczniów odliczane od podatku
| Wyszczególnienie | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
| Liczba podatników | 16 455 | 10 274 | 14 569 | 9 073 |
| Łączna kwota odliczenia(tys. zł) | 60 637 | 15 110 | 20 344 | 5 133 |
| Przeciętna kwota odliczenia(zł) | 3 685 | 1 471 | 1 396 | 566 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Liczba podatników odliczających koszty wyszkolenia zawodowego uczniów najpierw zmalała w 2011 roku w porównaniu z rokiem poprzednim o 6181(37,56%) podatników, potem wzrosła o 4295(41,8%) w 2012 roku a na końcu znowu spadła tym razem o 5496(33,72%). Łączny spadek odnotowany w latach 2010 – 2013 to 7382 podatników. Suma kwoty odliczenia w latach 2010 – 2013 rozkładała się bardzo nierównomiernie: od 5133 do ponad 60 500 tysięcy, średnio kwota wynosi 25 306 tysięcy. Nierównomierny rozkład obserwujemy także w przypadku przeciętnej kwoty odliczenia i wynosi ona średnio, w ciągu tych czterech rozpatrywanych lat -1779 złotych.
Tabela .Wydatki mieszkaniowe odliczane od podatku
| Wyszczególnienie | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
| Liczba podatników | 135 735 | 106 801 | 82 042 | 48 912 |
| Łączna kwota odliczenia(tys. zł) | 63 068 | 55 394 | 53 448 | 27 218 |
| Przeciętna kwota odliczenia(zł) | 465 | 519 | 651 | 556 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Liczba podatników, którzy dokonują odliczeń od podatku kosztów mieszkaniowych malała nieprzerwanie rozważając lata 2010 – 2013 i były to spadki o 28934 podatników(tj.21,3%), następnie o 24758 podatników(tj.23,18%) oraz o 33130 podatników(tj.40,38%), łączny spadek ich liczby to 86822 podatników. Łączna suma odliczenia również malała w analizowanych latach spadła o 35850 tysięcy złotych a największy spadek odnotowano w 2013 roku, bo wynosił ponad 31 %(o 26230 w porównaniu z rokiem 2012, a przeciętna kwota odliczenia wynosiła średnio 547,75 złotych.
W latach 2010 – 2013 można było również zastosować ulgę na dzieci i z takiego odliczenia skorzystało: 4 303 125 podatników w 2010 roku z kwotą odliczenia 5 684 317 tys. Zł, z liczbą dzieci 6 286 625,a średnią kwotą odliczenia na dziecko równą 904 złote. W 2011 roku liczba podatników wykorzystujących to odliczenie wzrosła o 1,4% i wyniosła 4 363 599 osób, kwota odliczenia również wzrosła(o 0,98%) i wyniosła 5 740 118 tys. Zł, liczba dzieciaków wzrosła w niewielkim stopniu(tj.0,11%) i wyniosła 6 293 839, natomiast średnia kwota odliczona na dziecko to o 8 złotych więcej, czyli 912 zł. W 2012 roku liczba osób stosujących te ulgę przy odliczeniach od podatku zmalała o 0,67% w porównaniu z rokiem 2011 i wynosiła 4 334 367 podatników, suma odliczenia też zredukowała się, w tym przypadku o 0,72% i jej wartość to 5 698 504 tys. Zł, podobnie stało się z liczbą dzieci w 2012 roku było ich o 126453 niż w 2011 roku czyli 6 167 386,a średnia kwota odliczenia na dziecko to o 12 zł więcej niż w 2011 roku – 924 złote. W 2013 roku ilość podatników korzystających z ulgi na dzieci była o 310 350 mniejsza niż w roku poprzednim i wyniosła 4 024 017, suma odliczenia zmalała o 2,96%, by wynieść 5 529 539 tys. Zł. Liczba dzieciaków także uległa pomniejszeniu w porównaniu z rokiem poprzednim o 5,55%, wynosząc 5 825 310 dzieci. Jedyny wzrost zaobserwować można w średniej kwocie odliczonej na dziecko, która w 2013 roku przyrosła w największym stopniu biorąc pod uwagę analizowane lata bo aż o 25 złotych i wynosiła 949 złotych.
Tabela . Dochód i jego obciążenie przez podatkiem
| Wyszczególnienie | tysiące złotych |
|---|---|
| 2010 | |
| Dochód brutto przed dokonaniem odliczeń | 626 364 798 |
| Dochód do opodatkowania | 569 229 059 |
| Podatek przed odliczeniami | 91 989 153 |
| Podatek należny | 43 806 349 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
W latach 2010 – 2013 obserwujemy nieprzerwany wzrost wielkości dochodu podatników przed odliczeniami tzw. dochodu brutto, który w tych latach wzrósł aż o 75790291 tysiące złotych, podobnie kształtuje się wielkość dochodu pomniejszonego o ulgi, składki ubezpieczenia społecznego, strat z lat poprzednich, dochodu zwolnionego itp., czyli tzw. dochodu do opodatkowania, którego wartość w tych latach to przedział od 626 364 798 do 702 155 089 tysięcy złotych, a podatek przed odliczeniami wzrósł w tych latach aż o 14 032 524 tysiące złotych, w końcu podatek należny, którego obserwowany wzrost w ciągu tych czterech lat to aż 9 381 194 tysięcy złotych.
Tabela . Bilans rozliczeń według skali podatkowej
| Podatek: | miliony złotych |
|---|---|
| 2010 | |
| -należny | 43 806 |
| -uiszczony zaliczkami | 51 812 |
| -Do zapłaty | 1 757 |
| Nadpłata | 9 669 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Podatek który uiszczano zaliczkami rósł w latach 2010 – 2013 kolejno o 5,69%, 4,91% oraz 4,90% a wielkość tych zaliczek kształtowała się na poziomie 51812 – 60264 milionów złotych. W zbliżony sposób ,, zachowywały się” kwoty do zapłaty i kwoty do zwrotu w tych latach.
3.4 Podatnicy opodatkowani wedle stawki 19 %
Podatnicy których uzyskane dochody mogą być opodatkowane stawką 19% to te z pozarolniczej działalności gospodarczej albo działów specjalnej produkcji rolnej, pochodzące z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych bądź odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych nabytych albo wybudowanych po 31.12.2008 roku, a ich rozkład przedstawia ilustracja:4
Rysunek . Ilość podatników, których dochody opodatkowane są stawką 19 %
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Liczba podatników osiągających dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej z równoczesnym opodatkowaniem ich stawką 19%w latach 2010 – 2013 stale rosła, zaś w liczbie podatników, których dochody opodatkowane są stawką 19% i pochodzą z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub instrumentów pochodnych odnotowujemy tendencje malejącą w całym analizowanym okresie. W przypadku dochodów pochodzących z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw nabytych po 31.12.2008 także opodatkowanych ową stawką też ciągle rosła a jej wzrost w rozważanym okresie to 37766 podatników.
Tabela .Dochód i podatek podatników o dochodach opodatkowanych wedle stawki 19% z pozarolniczej działalności oraz działów specjalnej produkcji rolnej
| Wyszczególnienie | tysiące złotych |
|---|---|
| 2010 | |
| Dochód | 74 657 101 |
| Odliczenia od dochodu składek na ubezpieczenie społeczne | 1 162 710 |
| Dochód do opodatkowania | 72 671 424 |
| Podatek przed odliczeniami | 13 807 571 |
| Odliczenia od podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne | 843 023 |
| Podatek należny( mln zł) | 12 960 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Dochód brutto przed odliczeniami podatników opodatkowanych wedle 19% dochodów osiąganych przez nich z pozarolniczej działalności czy działów specjalnej produkcji rolnej rósł w latach 2010 – 2011(0 9,97% ) oraz w latach 2012 – 2013(o 7,66%) a spadł w latach 2011 – 2012(o2,19%),łącznie wzrósł o 11 801 746 tysięcy złotych w ciągu tych czterech lat poddanych analizie. Bardzo podobnie kształtowała się reszta wielkości wzrastając lub malejąc w takich samych okresach jak dochód z pozarolniczej działalności czy działów specjalnej produkcji rolnej, gdyż ich wartości ściśle związane są właśnie z tym dochodem i jego dynamiką.
Tabela ..Dochód i podatek podatników o dochodach opodatkowanych wedle stawki 19% z odpłatnego zbycia papierów wartościowych albo instrumentów pochodnych
| Wyszczególnienie | |
|---|---|
| 2010 | |
| Dochód (tys. zł) | 6 536 694 |
| Dochód do opodatkowania(tys. zł) | 5 976 842 |
| Podatek należny( mln zł) | 1 132 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
W przypadku dochodu z odpłatnego zbycia papierów wartościowych albo instrumentów pochodnych ich wielkość w latach 2010 – 2013 malała i były to spadki najpierw o 21,86%, potem o 20,61%, natomiast w 2013 roku wzrósł o 26,6% w porównaniu z rokiem poprzednim, łącznie w ciągu tych czterech lat spadł o 1 403 317 tysięcy złotych, na podobnych zasadach rosy i malały pozostałe wartości, gdyż ściśle współdziałają z wielkością dochodu i są od niego uzależnione.
Tabela . .Dochód i podatek podatników o dochodach opodatkowanych wedle stawki 19% z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych wybudowanych lub nabytych po 31.12.2008 r.
| Wyszczególnienie | |
|---|---|
| 2010 | |
| Dochód do opodatkowania(tys. zł) | 672 792 |
| Podatek przed odliczeniami(tys. zł) | 127 831 |
| Podatek należny( mln zł) | 128 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Dochód podatników z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych wybudowanych lub nabytych po 31.12.2008 roku, a opodatkowanych stawką 19 % rósł systematycznie w latach 2010 – 2013 i jego łączny przyrost wtedy to 293 158. Podobnie kształtował się podatek przed odliczeniami oraz podatek należny ściśle związane z dochodem.
3.5 Podatnicy opodatkowani w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
Jedną z form uproszczonych, stosowanych przy uiszczaniu podatku dochodowego od osób fizycznych obok np. karty podatkowej jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, stosowane w przypadku dochodów osób fizycznych z pozarolniczej działalności gospodarczej , a także z najmu, dzierżawy, podnajmu, poddzierżawy, z zastrzeżeniem, że nie mogą to być umowy zawierane w związku z prowadzoną pozarolniczą działalność gospodarczą.
Rysunek .Ilość podatników wykorzystujących ryczałt przy uiszczaniu podatku
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów5
W latach 2010 – 2013 liczba podatników korzystających z uproszczonej formy płacenia podatku tj. ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych wzrastała z roku na rok, a jej łączny przyrost to 130 849 podatników wykorzystujących te formę.
Tabela . Dochody osób korzystających z ryczałtu
| Wyszczególnienie | Tysiące złotych |
|---|---|
| 2010 | |
| Dochód ogółem, w tym: | 35 943 223 |
| -Dochód pochodzący z pozarolniczej działalności gospodarczej | 32 043 915 |
| -Dochód pochodzący tylko i wyłącznie z umów najmu, dzierżawy itp. | 3 899 308 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Dochody osób korzystający z płacenia podatku przy wykorzystaniu ryczałtu wzrastały w latach 2010 – 2011 oraz 2012 – 2013 i były to wzrosty kolejno o 10,5 % oraz o 0,07%, spadek odnotowano jedynie w roku 2012 i wynosił wtedy o 0,18% mniej niż w roku poprzednim, a łącznie w latach 2010 – 2013 wzrost wyniósł 3 748 399.Z kolei dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej tej kategorii podmiotów wzrosły w latach 2010 – 2011 o 8,5%, a w kolejnych tj. 2011 – 2013 spadały najpierw o 3,04% oraz 2,14%, a grupa podatników, która osiąga dochody jedynie z umów najmu, dzierżawy itp. rosła nieustannie w latach 2010 – 2013 a jego suma tego wzrostu to 2 800 236 tysięcy złotych.
Tabela .Dochody podatników korzystających z ryczałtu a wyróżnione wysokości stawek podatkowych
| Stawka podatkowa: | Tysiące złotych |
|---|---|
| 2010 | |
| - 3% | 7 917 696 |
| -5,5% | 15 965 742 |
| -8,5% | 11 932 483 |
| -10% | 19 677 |
| -17% | 97 282 |
| -20% | 514 |
| -inna - wyznaczona przez organ podatkowy | 166 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Najliczniejsza grupa podatników rozliczających się z fiskusem na zasadach ryczałtu w latach 2010 – 2013 to tacy, których dochody opodatkowane są stawką 5,5% i dochód ten w latach wzrósł w tym okresie o 305 122 tys. zł, następnie dochody opodatkowane wedle 8,5% i przyrosły one w okresie analizowanych czterech lat o 3 461 040 tys. Zł, kolejno dochody ze stawka 3% (spadek o 23 514 tys. Zł); stawką 17%( wzrost o 15 760 tys. Zł); stawką 10%(spadek o 1568 tys. Zł); stawką 20%(przyrost o 5664 tys. Zł) oraz najmniej liczna grupa o dochodach opodatkowanych wedle innej stawki ustalonej przez organ podatkowy i przyrost takich dochodów w analizowanym okresie to 2029 tysięcy złotych.
Tabela .Odliczenia od przychodu oraz odliczenia od ryczałtu
| Wyszczególnienie | Tysiące złotych |
|---|---|
| 2010 | |
| Suma odliczeń od przychodu | 1 161 828 |
| Ryczałt przed odliczeniami | 2 080 595 |
| Odliczenia od ryczałtu | 606 182 |
| Należny ryczałt | 1 474 487 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
W latach 2010 – 2013 zsumowane odliczenia od przychodu ciągle rosły, najpierw o 0,65%, potem 7,34% oraz 3,29% a łączny ich wzrost wtedy to 237 856tys. Zł, w podobnym tempie wzrastała wielkość ryczałtu przed odliczeniami, a łączny ich przyrost w latach 2010 – 2013 to 296 367 tys. zł. Odliczenia od ryczałtu utrzymywały się na podobnym poziomie ok. 600 tysięcy złotych w rozpatrywanych latach, a ryczałt należny wzrósł w tym czasie o 264 138 tys. zł.
Tabela . Odliczenia od przychodu
| Wyszczególnienie: | Tysiące złotych |
|---|---|
| 2010 | |
| Składki na ubezpieczenie społeczne | 1 129 667 |
| Ulgi podatkowe: | 22 989 |
| -darowizny | 965 |
| -wydatki na cele rehabilitacyjne | 3 424 |
| -wydatki związane z korzystaniem z Internetu | 7 492 |
| -wydatki na cele mieszkaniowe | 11 062 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Największą kwotę odliczeń od dochodu stanowią składki ubezpieczenia społecznego, bo ponad 97% w latach 2010 – 2013, a najmniejszą ulgi podatkowe jakimi są odliczenia od przychodu darowizn w każdym z analizowanych lat stanowiły nie więcej niż 0,09%. Wielkość odliczanych składek na ubezpieczenie społeczne stale rosła w okresie czasu 2010 – 2013 z zsumowanym przyrostem 251 530 tys. zł. Najmniejsza wartość związana z wydatkami z tytułu korzystania z Internetu wystąpiła w 2013 roku: 1050 tys. zł a największa w 2011 – 7492 tys. zł. Odliczenia od dochodów darowizn zmalały w latach 2010 – 2011 oraz w latach 2012 – 2013 o 49 i 8 tys. zł, a wzrosły w 2012 roku o 193 tys. zł w porównaniu z rokiem poprzednim. Odliczenia wydatków na,, mieszkanie” wzrosły w latach 2010 – 2011 o 579 tys. zł a zmalały w latach 2011 – 2013 o 9121 i 566 tys. zł. Odliczenia od przychodu wydatków rehabilitacyjnych utrzymywały się na poziomie 2 380- 3 424 tys. Zł
Tabela , Odliczenia od ryczałtu
| Wyszczególnienie: | Tysiące złotych |
|---|---|
| 2010 | |
| Składki na ubezpieczenie zdrowotne | 593 306 |
| Ulgi podatkowe: | 12 876 |
| -wydatki z tytułu doskonalenia uczniów w zawodzie | 10 291 |
| -wydatki na cele mieszkaniowe | 2 557 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Biorąc pod uwagę wysokość składek na ubezpieczenie społeczne w odniesieniu odliczeń do ryczałtu to widzimy ich nieprzerwany wzrost, który tylko w latach 2010 – 2013 wyniósł aż o 37 186 tysięcy złotych, przeciwny kierunek zmian w tych latach odnotowano w wysokości ulg podatkowych obejmujących zarówno wydatki mieszkaniowe jak i te związane z doskonaleniem zawodowym uczniów, które nieprzerwanie malały kolejno o:5%, 24,8% i 17,1%.
Tabela .Średnie , miesięczne dane o podatniku uiszczających podatek według ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
| Wyszczególnienie | Złote |
|---|---|
| 2010 | |
| Przychód brutto | 3 786 |
| Suma odliczeń od przychodu | 122 |
| Przychód netto | 3 664 |
| Ryczałt ,,brutto” | 219 |
| Suma odliczeń od ryczałtu | 64 |
| Ryczałt należny | 155 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów
Przeciętne dane o podatnikach, którzy korzystają z płacenia podatku na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych(dane miesięczne),pokazują, że ich przychód brutto w latach 2010 – 2011 wzrósł o 4,68%, zmalał w latach 2011 – 2013 o 4,95% i 4,75%. Odliczenia od przychodu to średnio 3% przychodów brutto i ich suma wzrastała w latach 2010 – 2012 by spaść w roku 2013.Dynamika ryczałtu nie uwzględniającego odliczeń w analizowanym okresie 2010 – 2014 to wzrost o 5,94%, następnie spadek o 3,45% oraz 4,02%, z kolei suma odliczeń od ryczałtu to średnio 61,5 złotych, a ryczałt należny to średnio 161 złotych.
http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/finanse-publiczne/budzet-panstwa/wykonanie-budzetu-panstwa/sprawozdanie-z-wykonania-budzetu-panstwa-roczne, (dostęp dnia 2.01.2014)↩
Rozdział 3.1 opracowany został na podstawie omówień sprawozdań z wykonania budżetu państwa 2010-2013 przez Radę Ministrów, http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/finanse-publiczne/budzet-panstwa/wykonanie-budzetu-panstwa/sprawozdanie-z-wykonania-budzetu-panstwa-roczne/-/asset_publisher/R79o/content/11517861?redirect=http%3A%2F%2Fwww.mf.gov.pl%2Fministerstwo-finansow%2Fdzialalnosc%2Ffinanse-publiczne%2Fbudzet-panstwa%2Fwykonanie-budzetu-panstwa%2Fsprawozdanie-z-wykonania-budzetu-panstwa-roczne%3Fp_p_id%3D101_INSTANCE_R79o%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal%26p_p_mode%3Dview%26p_p_col_id%3Dcolumn-2%26p_p_col_count%3D1#p_p_id_101_INSTANCE_R79o_↩
Podrozdział 3.2, 3.3, 3.4 - to opracowanie na podstawie informacji dotyczącej rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych: http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/1185928/Informacja, http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/1185942/Informacja, http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/4733447/Informacja, http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/9671763/Informacja.↩
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,art.30b,30c,30e↩
Podrozdział 3.4 to opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 – 2013, Ministerstwo Finansów: http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/1185928/Informacja+dotycz%C4%85ca+rycza%C5%82tu+od+przychod%C3%B3w+ewidencjonowanych+za+2010+rok, http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/1185942/Informacja+dotycz%C4%85ca+rycza%C5%82tu+od+przychod%C3%B3w+ewidencjonowanych+za+2011+rok, http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/4733447/Informacja+dotycz%C4%85ca+rycza%C5%82tu+od+przychod%C3%B3w+ewidencjonowanych+za+2012+rok, http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/9671763/Informacja+dotycz%C4%85ca+rycza%C5%82tu+od+przychod%C3%B3w+ewidencjonowanych+za+2013+rok↩