82.Państwa stale neutralne – proszę opisać ich status w prawie międzynarodowym.

Państwa stale neutralne są w pełni suwerennymi podmiotami prawa międzynarodowego. Zrzekają się one dobrowolnie w umowie międzynarodowej pewnych uprawnień przysługujących państwu, w zamian za gwarancje wielostronne ich niepodległości politycznej i integralności terytorialnej.

Istotne jest, aby odróżnić neutralność wieczystą od neutralności jakiegoś obszaru (zakaz prowadzenia działań wojennych) czy neutralności wojennej.

Dla uzyskania statusu państwa stale neutralnego nie wystarcza sama jednostronna deklaracja państwa. Status trwałej neutralności musi być zaakceptowany i zagwarantowany przez inne państwa. Inaczej, jak w przypadku Islandii w 1918 roku, nie będzie on respektowany.

Ponieważ państwo posiadające taki status jest państwem w pełni suwerennym, ma ono prawo, a nawet obowiązek do obrony swej neutralności. W związku z tym może posiadać własną armię i używać jej dla swojej obrony. Przykładem wykorzystania tego prawa może być Szwajcaria broniąca podczas II Wojny Światowej swojego terytorium. Zestrzeliła ona kilkanaście samolotów niemieckich i alianckich, które weszły w jej przestrzeń powietrzną.

Neutralność wieczysta jest przede wszystkim stanem trwałym. Państwo neutralne, w zamian za uzyskaną w umowie międzynarodowej gwarancję niepodległości i integralności terytorialnej, zobowiązuje się nie używać siły zbrojnej przeciwko innemu państwu ani nie przystępować do toczących się już działań wojennych, z wyjątkiem samoobrony.

Państwo o tym statusie nie może również przystępować do sojuszy i organizacji wojskowych, uczestniczyć w systemie bezpieczeństwa zbiorowego oraz udostępniać swojego terytorium na bazy wojskowe lub zezwalać na stacjonowanie na swoim obszarze obcych sił zbrojnych.

Pewne kontrowersje budzi sprawa handlu bronią przez państwa wieczyście neutralne podczas konfliktu zbrojnego. Dostawa broni stronie wojującej byłaby niewątpliwie pogwałceniem neutralności.

Istotnym aspektem jest fakt, że w czasie konfliktu zbrojnego państwa neutralne mają obowiązki, jako tzw. mocarstwa opiekuńcze, na podstawie konwencji haskich i genewskich o prawie konfliktów zbrojnych. Głównie są to obowiązki związane z ochroną jeńców wojennych, rannych i chorych, cudzoziemców na terytorium okupowanym oraz ludności cywilnej. Przykładem realizacji tego obowiązku może być Szwajcaria podczas II Wojny Światowej, która była mocarstwem opiekuńczym ok. 30 państw.

Szwajcaria jest również najstarszym przykładem państwa trwale neutralnego. Trwająca od pokoju westfalskiego z roku 1648 jednostronna praktyka neutralności państwa została potwierdzona i zagwarantowana na forum międzynarodowym podczas Kongresy Wiedeńskiego w specjalnej deklaracji, a następnie poprzez odpowiedni zapis w traktacie wersalskim w 1815 roku. Drugim państwem współcześnie posiadającym status państwa wieczyście zneutralizowanego jest Austria. Status ten uzyskała w 1955 roku. Oba państwa są członkami Organizacji Narodów Zjednoczonych, były jednak zwalniane z akcji zbrojnych Bezpieczeństwa ONZ.