Procesy naturalne kształtujace powierzchnie ziemii

Procesy Endogeniczne

Ruchy izostatyczne – dotyczą pionowego ruchu płyt litosfery, znajdują się w położeniu równowagi (dźwigani się Skandynawii, uginanie Antarktydy, obniżenie Portugalii i południowego wybrzeża Brytanii), ruchy epejrogeniczne (lądotwórcze) – przemieszczanie się magmy pod skorupą ziemską (obniżanie się Holandii), Magmatyzm – ogół przemieszczania się magmy w litosferze (w ten sposób powstają skaly magmowe), wulkanizm – tworzenie się gór wulkanicznych, mogą powstawac na morzach i oceanach, ruchy górotwórcze – powstawanie pasm górskich z przyczyn tektonicznych o genezie wulkanicznej (Andy).

Era Kenozoiczna: czwartorzęd (holocen, plejstocen), trzeciorzęd: -młodszy (pilocen, miocen), starszy (oligocen, eocen, paleocen), Era mezozoiczna – Kreda (70), Jura(25), Trias(30), Era Paleozoiczna – Perm(25), Karbon (55), Dewon(55), Sylur(40), Ordowik(80), Kambr(80), Era proterozoiczna, Archaiczna (2800 mln lat). Trzęsienia Ziemi – mogą mieć podłoże wulkaniczne, występują na styku płyt kontynentalnych

Procesy Egzogeniczne

Wietrzenie skały – proces zmieniający powierzchnie ziemi, polagający na rozdrabnianiu, rozkruszaniu oraz przemianie chemicznej skał litych i przekształceniu ich w skały luźne. Wietrzenie fizyczne – zmiany fizyczne skały bez zmiany składu chemicznego przy pomocy temperatury, Insolacja – wietrzenie termiczne przy dużych amplitudach dobowych temperatury, Zamróz – wietrzenie mrozowe, rozszerzanie porowatych skał przy pomocy zamarzniętej wody w szczelinach. Zwieksza ona objętość skały o 9% i powoli rozsadza skałe. Solne – krystalizacja soli w szczelinach skalnych. Wzrost kryształu soli powoduje przemieszczenie się warstw skał. Wietrzenie chemiczne – rozpad skały przy zmianie jego składu chemicznego. Niezbędne tu jest woda i dwutlenek węgla. Solucja – rozpuszczanie, łogowanie – wypłukiwanie minerałów, hydratacja – uwodnienie. Karbonatyzacja – wzrost zawartości węgla, oksydacja – utlenienie, Erozja glacjalna (lodowcowa) – działalność lodowców i lądolodów, wystepują tam gdzie są niskie temperatury, muszą mieć odpowiednie warunki do przyjmowania śniegu, poruszają się w jednym kierunku (Antarktyda, Grenlandia). Wykształcają się w formie lodowców górskich lub lądolodów. Są to olbrzymie masy skalne które poruszając się niszczą teren (rozkruszają go, rozgniatają). Na terenie Polski istniały trzy zlodowacenia: - krakowskie (siągające na południe), środkowo-polskie, bałtycke. Erozja eoliczna (wietrzna) - …, Ruchy masowe (grawitacyjne) – przemieszczanie się zwietrzeliny skalnej pod wpływem jej ciężkości w dół zbocza

SKAŁY OSADOWE

Powstają w wyniku osadzania się (akumulacji) materiału skalnego pochodzącego ze zniszczenia różnych skał starszych od aktualnie tworzących się osadów. Dzielimy je na: Okruchowe – osadzają w wyniku okruchów skalnych pochodzących ze zniszczonych skał starszych (piasek, żwir), biochemiczne – powstają w wyniku nagromadzenia się resztek obumarłych organizmów, chemiczne – powstają w skutek akumulacji związków chemicznych (minerałów), które przeszły ze zniszczonych skał starszych do roztworów krążących w skałach (halityt, skały gipsowe). Minerały allogeniczne – powstałe po za środowiskiem tworzenia się skal osadowych, sprzyja im wysoka temperatura, ciśnienie, minerał odporny na czynniki wietrzeniowe (kwarc, muskowit, magnetyt, granaty, biotyt, skalenie, pirokseny), minerały autogeniczne – powstają w środowisku tworzenia się skał osadowych (najczęściej środowisko wodne) (kwarc, halcedon, opal). Halcedon – skład chemiczny Sio2 z grupy krzemianów, ciało bezpostaciowe o formach naciekowych, brak łupliwości, przełam nierówny, połysk matowy, tlusty, barwa zabarwiona (rysa biała lub szara), odmiany: agat. Opal – minerał bezpostaciowy, budowa nieuporządkowana, składa się do 15% z wody, skład chem. SiO2, brak łupliwości, twardość 5-6,5. Minerał nietrwały który przechodzi w kwarc. Minerały ilaste – drobne kryształy, budowa drobna, minerały miękkie, tłuste, łatwo chłona wode. Glaukonit – barwa zielonkawo-czarna, tworzy się w środowisku morskim, Kalcyt – łupliwość doskonała, połysk szklisty, twardość 3, rysa biala lub szara, dwójłomność.

Skały osadowe okruchowe

Struktura: frakcja – wielkość minerału okruchowego 1) kamienisto-żwirowa (psefitowa) pow. 2mm, 2) piaskowa (psamitowa) 2 – 0,1 mm, mułowa (aleurytowa) 0,1 – 0,01mm, iłowa (pelitowa) pon. 0,01mm. Stopień selekcji (wysortowanie) – wydzielenie materiału, Stopień obtoczenia – informuje czy minerał był transportowany, kształ okruchu, charakter powierzchni.

Cechy teksturalne: upakowanie, warstwowanie, kierunek ich ulożenia, charakter spoiwa.

Skały piroklastyczne – grupy skał pochodzenia wulkanicznego i osadowego