USZKODZENIA W SPORCIE wiezadła kolanowe

USZKODZENIA W SPORCIE – USZKODZENIA WIĘZADEŁ KOLANA

Sport i zajęcia sportowe są związane z ryzykiem makro- i mikrouszkodzeń (przeciążenia) tkanek narządu ruchu, gdyż zarówno intensywne doskonalenie ruchów, jak i powiększanie siły mięśni nie może odbywać się bezkarnie i ceną jest przyspieszone zużycie tkanek. Urazy i uszkodzenia sportowe to ryzyko związane z samym uprawianiem sportu, kształtujące się podobnie jak każde ryzyko zawodowe. Sprawa nabiera szczególnej ostrości u sportowców, jeżeli nadmierna eksploatacja dotyczy okolicy, w której tkanki genetycznie są mniej wartościowe i podatne na sumujące się mikrourazy. Obok, uznawanych za najbardziej "urazogenne", sportów kontaktowych, takich jak: hokej, koszykówka, piłka nożna, piłka ręczna czy zapasy, na liście tej znalazły się również jazda konna, kolarstwo, narciarstwo, siatkówka i tenis.

Urazem sportowym nazywamy takie uszkodzenie ciała, które powstaje w trakcie zawodów lub treningu i jest ściśle związane z aktywnością ruchową danej dyscypliny sportu czy ćwiczeń rekreacyjnych. Uraz ten może mieć różny charakter i różne są przyczyny jego powstania. Do powstania ostrego urazu narządu ruchu może się przyczynić:

Pod względem lokalizacji anatomicznej obrażeń urazowych dominują zdecydowanie uszkodzenia okolicy stawu kolanowego.

Pomiędzy kością udową a piszczelową znajdują się łąkotki: boczna i przyśrodkowa. Kolano otacza torebka stawowa. Po zewnętrznej stronie znajduje się więzadło poboczne strzałkowe. Po wewnętrznej stronie więzadło poboczne piszczelowe. W środku kolana: więzadło krzyżowe przednie i tylne. Torebkę wyściela błona maziowa, która odżywia kolano. Jest bardzo unerwiona i unaczyniona. Od przodu uda znajduje się mięsień czworogłowy, który prostuje kolano. Jedna z jego części głowa przyśrodkowa daje stabilizację rzepki.

Z tyłu znajdują się zginacze kolana: od zewnętrznej strony mięsień dwugłowy, od wewnętrznej przyczepia się: mięsień półściegnisty, półbłoniasty i smukły.

Z boku uda znajduje się pasmo biodrowo-piszczelowo. Bardzo często jest napięte u biegaczy, kolarzy. Jego napięcie może dawać dolegliwości bólowe, jak również powodować konflikt w stawie rzepkowo - udowym. Z tyłu powyżej kolana przyczepia się po obu stronach mięsień brzuchaty łydki.

Staw kolanowy prawy od przodu:
1. więzadło krzyżowe tylne,
2. więzadło poboczne piszczelowe,
3. łąkotka przyśrodkowa,
4. zerwane więzadło krzyżowe przednie,
5. łąkotka boczna,
6. więzadło poboczne strzałkowe.

Uszkodzenia więzadeł stawu kolanowego występują coraz częściej i powinny być traktowane bardzo poważnie, gdyż stabilność kolana ulega zachwianiu. Są równie powszechne jak urazy łąkotek i głównie dotyczą osób uprawiających sporty kontaktowe: piłka nożna, koszykówka, hokej, narciarstwo. Nigdy nie ma pewności, co do pełnego powrotu prawidłowej czynności stawu. Uszkodzenia więzadeł kolana są wynikiem skręceń, mogą pojawiać się równocześnie z uszkodzeniami innych okolic ciała w wyniku tzw. urazów wielomiejscowych. Skutkiem uszkodzenia więzadła często jest niestabilność kolana. Niestabilność to stan, w którym kolano w wyniku urazu posiada nadmierną ruchomość w stosunku do stanu fizjologicznego. Istnieje również podział na  niestabilności ostre i przewlekłe. Niestabilność ostra to taka, która zostaje rozpoznana krótko po urazie (do 4 tygodni). Po tym terminie niestabilność staje się chorobą przewlekłą. Jest to bardzo istotne dla zrozumienia swojej choroby przez pacjenta jak i również dla chirurga. W wielu przypadkach bardzo trudno jest właściwie rozpoznać niestabilność kolana natychmiast po urazie. Przy dużej bolesności i współistnieniu krwiaka jest praktycznie niemożliwe jednoznacznie ustalić, chyba że wykona się natychmiastowe, niestety bardzo kosztowne) badania. Nierozpoznanie uszkodzenia więzadeł bardzo często prowadzi do przewlekłej niestabilności kolana, a w dalszym etapie, do ponownych uszkodzeń jego pozostałych wewnętrznych struktur.
Uszkodzenia więzadeł kolana są zwykle wynikiem zderzenia się graczy, ale pojawiają się też bez kontaktu z przeciwnikiem - podczas ruchów skrętnych i innych, wykraczających poza normalny zakres ruchu w stawie. Wszystkie więzadła współpracują w celu utrzymania stabilności kolana, a im większym obciążeniom jest staw poddawany, tym większa jest liczba zaangażowanych więzadeł.

Urazy kombinowane (kilku więzadeł) powstają po silnym zderzeniu, które może być dodatkowo powikłane masywnym obrzękiem kolana i krwawym wysiękiem wewnątrz stawu. . Najczęstszy przypadek to uderzenie w staw kolanowy od strony zewnętrznej (bocznej) przy lekko zgiętym i obciążonym kolanie lub w stopę od wewnątrz (od strony przyśrodkowej). Np.: dwóch graczy w tym samym momencie kopie piłkę wewnętrzną stroną stopy; dochodzi do uszkodzenia więzadła pobocznego piszczelowego (przyśrodkowego). Bardzo częsty jest uraz skrętny bez kontaktu. Przy skręcie tułowia, zgiętym kolanie, gdy stopa jest ustalona do podłoża (np. narciarstwo lub mocne wbicie korków w trawę boiska)-uszkodzeniu ulegają więzadła (najczęściej krzyżowe przednie) i łąkotki (najczęściej przyśrodkowa).

Mechanizmy uszkodzenia:
-nadmierny wyprost kolana
-przywiedzenie zgiętego podudzia i rotacja zewnętrzna uda przy ustabilizowanym podudziu
-odwiedzenie podudzia w zgięciu i rotacja wewnętrzna uda przy ustabilizowaniu podudzia
-przemieszczenie podudzia względem uda w płaszczyźnie strzałkowej.

O tym które więzadło bądź więzadła uległy uszkodzeniu decyduje ustawienie stawu podczas urazu, kierunek działania siły i jej wielkość. Pojedyncze włókna kolagenowe ulegają rozerwaniu przy rozciągnięciu więzadła powyżej 8% jego długości. Rozerwanie więzadła z przerwaniem jego ciągłości nigdy nie występuje bez urazu innych struktur więzadłowo -torebkowych , łąkotek czy powierzchni stawowych.

Objawy:
- ostry ból w chwili urazu ustępujący z czasem; nasila się przy próbie ruchu i obciążenia kolana,
- tkliwość na bocznej/przyśrodkowej stronie stawu sugeruje zerwanie więzadła pobocznego,
- niestabilność często zauważona jest dopiero po pewnym czasie przy próbie obciążenia kolana,
- krwawy, utrudniający ruchomość wysięk w stawie, świadczy o urazie więzadeł krzyżowych i/lub torebki stawowej położonych wewnątrz stawu.

Określenie objawów mogących sugerować uszkodzenie więzadeł stawu kolanowego może okazać się trudne, zwłaszcza w ostrej fazie. Zwłaszcza, że ból i obrzęk często maskują objawy niestabilności. Wiele początkowych objawów jest wspólnych dla różnych patologii stawu kolanowego. Należy jednak zwrócić uwagę na część objawów, które mogą nas przybliżyć do rozpoznania. Jedną z głównych dolegliwości jest silny ból zwiększający natężenie przy próbie ruchu lub obciążenia kończyny (próba oparcia się na kontuzjowanej kończynie). Paradoksalnie jednak ból jest większy przy niedużym uszkodzeniu, podczas gdy rozległe uszkodzenie może doprowadzić do zerwania nerwów i idącego za tym zmniejszenia dolegliwości bólowych.
Ważnym jest jednak, że bolesność uciskowa w miejscu urazu pojawia się jedynie w przypadku uszkodzenia więzadeł pobocznych stawu kolanowego. Niezwykle istotnym objawem jest trzask słyszalny w momencie doznania urazu. Jedynie zerwanie więzadła krzyżowego charakteryzuje się takim objawem. W przypadku rozrywania się więzadeł pobocznych i torebki stawowej nie usłyszymy takiego dźwięku. Charakterystycznym dla uszkodzenia więzadeł krzyżowych jest też uczucie „uciekania” kolana podczas próby obciążania kończyny dolnej. Natomiast uszkodzenie więzadeł pobocznych charakteryzuje się powstaniem krwiaka podskórnego w miejscu ich uszkodzenia. Szybkość narastania wysięku w stawie kolanowym może wskazywać na rodzaj uszkodzenia. Powolne narastanie krwiaka (6-24h) przemawia za uszkodzeniem więzadła krzyżowego przedniego. Natomiast bardzo szybkie powiększanie się wysięku może wskazywać na większe krwawienie jakie jest związane z urazami kostnymi. Ze względu na to, że objawy często nie są charakterystyczne i nie pozwalają na ustalenie ostatecznego rozpoznania, konieczne jest przeprowadzenie badania lekarskiego. W jego trakcie powinny zostać ocenione tzw. testy więzadłowe, które pozwalają na ocenę lokalizacji i stopnia uszkodzenia. Niejednokrotnie jednak aby prawidłowo ocenić uszkodzenie kolana muszą zostać wykonane badania dodatkowe takie jak: punkcja stawu, badanie rtg (klasyczne i stresowe), rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, usg, artroskopia.

Leczenie.

Leczenie jest uzależnione zarówno od rodzaju jak i stopnia uszkodzenia więzadeł.

Najlepiej rozpocząć jak najszybciej. Należy opowiedzieć lekarzowi o zdarzeniu, o ograniczeniach ruchu i ewentualnej niestabilności kolana oraz innych objawach. W przypadku świeżego uszkodzenia konieczne jest unieruchomienie w opatrunku gipsowym lub odpowiedniej ortezie (szynie, aparacie ortopedycznym). Należy bezwzględnie usunąć krwiak ze stawu. Następnie lekarz zaleci przerwę w uprawianiu sportu oraz ćwiczenia przednich i tylnych mięśni uda bez obciążania kolana. Pomocny jest ochraniacz na kolano z bocznymi wzmocnieniami zastępujący uszkodzone więzadła i zapobiegający urazom dodatkowym.
W przypadku niestabilności wskazany jest zabieg operacyjny (zwłaszcza gdy uraz był kombinowany), polegający na zszyciu uszkodzonych więzadeł. Całkowicie zerwane więzadło krzyżowe można również zastąpić podobnymi tkankami (np. częścią ścięgna Achillesa) w operacji rekonstrukcyjnej. Po zabiegu kończynę unieruchamia się w opatrunku gipsowym na kilka tygodni.

Jeśli dojdzie do uszkodzenia jedynie więzadeł pobocznych najczęściej stosujemy leczenie zachowawcze. W przypadku lekkiego uszkodzenia polega ono na: odpoczynku, chłodzeniu, uniesieniu i uciśnięciu kończyny. W ciężkim uszkodzeni stosujemy unieruchomienie przy pomocy stabilizatora a następnie ćwiczenia mięśni uda i zwiększające ruchomość w stawie. Leczenie trwa ok. 6-8 tygodni. Leczenie operacyjne stosujemy jedynie w szczególnych przypadkach.

W przypadku uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego leczenie jest uzależnione od wielu czynników takich jak: wiek, aktywność fizyczna chorego, rodzaj uszkodzenia. Jedną z możliwości jest leczenie zachowawcze, którego założeniem jest eliminacja bólu, obrzęku i stanu zapalnego. Ma ona za zadanie przywrócenie w jak najkrótszym czasie pełnego ruchu w stawie. Leczenie to trwa powyżej 6 tygodni.

Jeśli uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego wymaga leczenia operacyjnego mamy dostępnych kilka możliwych metod: szew pierwotny (coraz rzadziej stosowana ze względu na niezadowalające wyniki), szew pierwotny z równoczesnym wzmocnieniem tkanką autogenną (np. więzadłem rzepki), pierwotna rekonstrukcja, późna rekonstrukcja (najpierw leczenie zachowawcze a następnie po ustąpieniu objawów operacja).

Po zlekceważeniu urazu i powrocie do aktywności ruchowej dochodzi do dalszych uszkodzeń, widocznego osłabienia funkcji stawu lub nawracających wysięków. Leczenie jest najczęściej operacyjne, po którym rekonwalescencja jest zdecydowanie dłuższa i trwa nawet do roku. Istotne jest bezwzględne zaprzestanie uprawiania sportu w tym okresie-ryzyko powstania wczesnych zmian zwyrodnieniowych w stawie kolanowym.
Nie powracaj do nasilonej aktywności ruchowej do momentu, gdy staw nie osiągnie pełnego zakresu ruchów, a mięśnie otaczające udo nie będą dostatecznie silne. Rehabilitacja po operacji powinna trwać przez około 6-10 tygodni od zdjęcia gipsu. Po rekonstrukcji więzadeł, ich wytrzymałość wraca po roku-do tego czasu nie należy trenować wyczynowo.



Wyszukiwarka