HISTORIA WOJSKOWOŚCI – ĆWICZENIA

Wojskowość XVIII w

• Armia była stała, żołnierze pochodzili ze stanu chłopskiego

• Decydująca rola siły ognia w bitwie – wystrzał

• Zasoby kraju zdobywa się przez rekwizycje do magazynów. Przy oddaleniu o 5 przemarszów dziennych od magazynów armia nie jest w stanie sama dowieźć sobie zapasów i zmuszona jest korzystać z bezpośredniego zaopatrywania się kosztem mieszkańców

• SZYK:

• DŁUGI, SPŁYCONY – bardzo zwrotny, można było go kontrolować

• LINEARNY – tutaj idą głównie na długość, jest zbyt płytki, nie można tam użyć w ataku broni białej (bagnet), zbyt wolny, nie można szybko nim manewrować i operować terenem, zbyt sztywny, może walczyć tylko ogniem

• CZTEROSZEREGOWY

• Taktyka: posuwanie się całej linii w przód, poszczególne bataliony lub plutony przystają i oddają salwę, po tym idą dalej

• Marsz: w szyku kolumnowym, kolumna służy manewrowaniu i przemarszami poza polem bitwy, proces przejścia z kolumny w linię jest procesem długotrwałym i skomplikowanym – szczególnie w bezpośredniej bliskości pola walki, możliwość ostrzału

• Tyraliera: wykorzystywana nie w sposób powszechny tylko w formie działań doraźnych, zwiadowczych, nieregularnych, bez możliwości wykorzystania w działaniach zaczepnych, w rozproszeniu przed inna armią

• Kawaleria: brak większego znaczenia, brak spektakularnych szarż i decydującej roli w bitwach, w walce szyk dwurzędowy ( ogien tylko 1 szereg), natarcie cwałem głównie z użyciem broni białej (szpady, pałasze), była ciężka kawaleria – Kirasjerzy, pozostałość po zbroi rycerskiej i średnia: Dragoni (ostatecznie przekształceni w kawalerię liniową) i karabinierzy, lekka: lansjerzy i huzarzy

• Artyleria: brak skupienia na decydującym odcinku frontu, brak mobilności, rozproszona po całej armii, rozdzielona w sposób równomierny po całej linii frontu

• Twierdze: zależność armii od magazynów, ochrona obszarów strategicznych, miejsce walki obronnej sił przeciw większym – uniknięcie rozbicia w polu, zabezpieczenie zapasów

• SZYK ARMII JAKO CAŁOŚCI

Całość w zwrotnej formacji, działa w sposób linearny, wykorzystanie manewru i oskrzydlenie: tylko za pomocą kawalerii, sztywność, powolne działania, armie szykują się z dala od nieprzyjaciela (powolność przejścia z kolumny w szyk liniowy), wolno idą w kierunku przeciwnika, bez wykorzystania manewru, nie są zdolni narzucać walki i inicjatywy, armia jest ociężała, niesie tabory z zapasami

• MAURYCY SASKI – PROPOZYCJE FRANCUSKIE

• Głębokość szyku osiągnięto przez uderzenie w kolumnie – nabranie masy uderzeniowej, posuwac się w kolumnach i w ostatnim momencie przejść do szyku liniowego, głębokośc szyku zwiększa możliwość wykorzystania ataku na bagnety

• Podzielił armie na dywizje

• Większe rozczłonkowanie sił armii i potrzeba większej zdolności dowodzenia

• Słynna armia francuska była w białych mundurach

• FRYDERYK II – PRUSY

• Szyk trzyrzędowy – szybkość taka sama jak 4-szeregowy, lepiej się to kontroluje

• „Żołnierz powinien bardziej się bać swojego Pana niż śmierci na polu bitwy”

• Rozbudował potęgę militarną Prus

• Utrzymanie szyku linearnego – trójszeregowego

• „ duch zaczepny” - próba narzucenia inicjatywy

WOJNY REWOLUCYJNE 1792-1799/1800

• Początek: wybuch wojny Francji przeciw tzw. I koalicji antyfrancuskiej, wprowadzenie republik we Francji, konstytucja – obalenie monarchii

• Koniec: obalenie dyrektoriatu – Napoleon dokonuje reform

• 1789 – armia królewska jest destabilizowana, pojawiają się pułki najemne

• 1792 – pojawia się gwardia narodowa

• 1793 – obowiązkowa służba wojskowa

• Przeciwko Francji wystąpiła koalicja (siła 500 tys.) m.in. Prusy, Austria, Hiszpania, Modena, Toskania (…), siła rozbitej armii narodowej Francji: 140 tys. Armii Królewskiej + 85 tys. Gwardii narodowej = 225 tys.

• Podstawy działania Armii Francuskiej

• Ideologia: siła Francji, żołnierz wie o co walczy, jest wolny, walka w obronie praw, zniesione kary cielesne, armia jest odzwierciedleniem społeczeństwa, możliwość awansu, charakter wojny zmienił się z czysto politycznego w na wskroś narodowy, Francuzi wiedzieli o co walczą i dlaczego walczą i szczerze wierzyli w słuszność swojej walki co dawało im wielką przewagę moralną i ideologiczną nad przeciwnikiem.

• Ilość (masa): trzeba podwyższyć ilość armii, brak wyszkolenia zmieniona jest na ilość, powszechny pobór do wojska od 18 do 40 lat, ochotnicy 525 tys. Liczba rośnie do 1110 tys. żołnierzy Wojna jest kontynuacją działań politycznych państwa, Dzięki temu stawiła wręcz niewyczerpalny zbiornik siły żywej, z którego można było wcielać do armii w celu uzupełnienia szeregów

• Taktyka: nowa strategia, zmiana szyku formacji, armia żywi się sama, walka tyralierą (nieregularnie, destabilizują system przeciwnika), kolumną – odejście od szyku linearnego bo żołnierze nie są wykształceni

• Ruch, manewr: przenoszenie walki na obce tereny, eksport rewolucji, żywią się na terenie innych państw, brak taborów- szybciej się ruszają, manewr, agresja, narzucanie inicjatywy

• Podstawy armii „nowego typu”

• Utożsamianie się z interesem kraju, poczucie odpowiedzialności za niego

• Świadomość celów wojny

• Samodzielność i inwencja w podejmowaniu decyzji na każdym szczeblu armii

• Dopuszczenie do stopni oficerskich osób z poza szlachty – możliwość awansu społecznego

• Zalecenia Lazare Nicholas Carnota-odpowiedzialny za stworzenie i wyszkolenie 14 armii republikańskich, twórca „Piekielnych Kolumn”, małych, specjalnych jednostek stworzonych w 1794 w Wandei, aby rozbić rojalistów podczas powstania w Wandei:

• Wykazał, że wartość terenu zależy tylko od wojska, które go zajmuje;

• kierunek sam w sobie nie jest niczym, jeśli nie działają w nim dostateczne siły materialne i moralne

• trzeba działać zaczepnie, nie wszędzie stosując równe środki

• dynamika uderzeń: uderzenie nie na całości frontu tylko decydujące uderzenia trzeba wymierzać tylko na dwa lub trzy punkty

• trzeba działać w masie, unikanie rozproszenia

• ścigać nieprzyjaciela nieustannie aż do zupełnego zniszczenia

• zasada synergii: zdolność koncentrowania sił jak największej ilości w jednym miejscu, jest to masa do przełamania

• pościg ma być już po bitwie, w celu całkowitego zniszczenia przeciwnika

• ogień bezpośredni bądź pośredni, w zależności od sytuacji

• wprowadził ekonomie sił; podział na Teatr główny i Teatr poboczny.

!!! Główna widownia jest tam, gdzie mają się rozwiązać najważniejsze działania kampanii i gdzie z tego powodu należy zgromadzić siły i ześrodkować wysiłki, widownie poboczne: mniej ważne, są tam, gdzie wydarzenia nie mają wpływu na końcowy wynik wojny i nie trzeba mieć tak znacznych środków

EPOKA NAPOLEOŃSKA 1799/1800 – 1815

• Zasady sztuki wojennej wg Napoleona

• Zniszczenie żywej siły przeciwnika: pozbawienie go zdolności bojowej, ma to być całkowite zniszczenie siły przeciwnika, więc trzeba ruszyć za nim pościgiem: lekka kawaleria, bo ciężka zostaje na polu bitwy, trwa to do 1812r, co przynosi ogromne straty w kawalerii, utrzymanie jednoczesnej swojej siły bojowej, osiąga się walną bitwą. Jest to zasada przewodnia.

• Przewaga sił: przewaga liczebna, chciał ją mieć w każdym aspekcie (morale, duchowość, wyszkolenie, teren – znajomość, gdzie możemy się bronić i gdzie przeciwnik może chcieć walczyć), przewaga bezwzględna (przewaga w każdej dziedzinie) i przewaga względna ( opóźnienie działań przeciwnika)

• Ekonomia sił: celowy rozdział sił posiadanych pomiędzy główne i drugorzędne działania, tak, by ich maksimum doprowadzić do działania głównego w rozstrzygającym punkcie i rozstrzygającej chwili, związane z jednością działania

• Jedność działania: -maksymalizacja sił na głównym obszarze działań, wszystkie siły na innych obszarach operacyjnych pracują pośrednio na rzecz działania głównego, jedność wysiłków i kierunku, całość siły nie jest zagrożona, idą tak by sobie pomóc, maszerują w kierunku odgłosów armii

• Swoboda działania: wódz musi posiadać i zachować swobodę realizacji własnych planów, armia musi być mobilna i zdolna do szybkiej koncentracji sił, działania przeprowadzana z zaskoczenia (tajność, nagłość), w działaniu liczy się manewr, ruch

• Przewaga kierunku: Napoleon wybiera taki kierunek użycia siły, aby od razu zniszczyć cały układ sił przeciwnika. Jest to działanie na flankę i na tyły. Operacja ma być tak zbudowana, aby nie doszło do rozproszenia własnej armii.

• Przewaga względna - czyli przewaga w konkretnym czasie i miejscu, zazwyczaj wybranym na punkt przełamania Przewaga bezwzględna - przewaga na całym teatrze działań wojennych

• Mechanizmy prowadzenia wojny:

1. Plany operacyjne: przygotowane w systemie prognostycznym, wychodzenie z planem poza moment pierwszego uderzenia, założenia hipotetyczne

2. Organizacja dowództwa: odpowiada zasadzie jedności i ekonomii sił, zasada: „maszerują osobno, atakują razem”

3. Ugrupowanie sił: rozczłonkowanie (na początku nie pozwala zrozumieć przeciwnikowi celu i kierunku działania) przy jednoczesnej zdolności zjednoczenia armii, szybkość koncentracji ( pozwalana narzucić walną bitwę),

• Linie operacyjne: linia łącząca armię z podstawą zaopatrzenia, są krótkie (mniejsze szanse na przełamanie tych linii przez wroga), Napoleon ma ich kilka, co pozwala na zachowanie alternatywy oraz by nie bronić 1 linii za wszelką cenę

• Cała sztuka wojenna opiera się na obronie – odrzuca bierną obronę

• Twierdze – operacje dla manewru, żywność

• Manewry:

1. Na flankę: zmusza wroga do podjęcia walki, kiedy było wroga mniej, pozwala przy własnej przewadze rozbić przeciwnika koncentrując swoją masę na jego skrzydle o ułatwia utrzymanie jedności działania, ponieważ uderza całą armia, odciąża własne linie komunikacyjne i daje swobodę manewru, przy zagrożeniu linii komunikacyjnych przeciwnika, z manewru na flankę bardzo łatwo można przejść do manewru na tył,

2. Po liniach wewnętrznych: stosowany jest, gdy przeciwnik jest silniejszy i rozdzielił swoje siły, uderzenie całości sił własnych na poszczególne, rozdzielone siły przeciwnika, każdorazowo zapewnienie sobie przewagi względnej w oparciu o szybkość, dynamikę oraz ekonomię sił, armia napoleona rzuca się pomiędzy rozdzielone siły przeciwnika, albo rozrywa te masy

3. Koncentryczny-dwustronny (podwójnie oskrzydlający): stosowany jest kiedy jest znaczna przewaga sił na przeciwnikiem, rzadko stosowany, duża przewaga pozwala w pełni kontrolować bitwę, utrzymanie całości własnej armii (koncentracja całości frontu, bez rozdzielenia) i zajście flankowe na oba skrzydła przeciwnika

• Czworobok napoleoński: do odpierania ataku kawalerii, narożniki wzmocnione małokalibrową artylerią, bok złożony z 3 lub 4 rzędów ( max 6), ogien prowadził tylko 1 i 2 rząd, 3 nabijał broń, bardzo duża odporność na szarże, bardzo skuteczny, w środku znajdował się sztab generalny, itp., granadierzy rzucali granaty (rodzaj piechoty), utworzenie go trwało kilka minut, rozpoczynano, więc jak jazda była w odległości 750-1000 metrów lub dalszej.

• Korpus napoleoński: Trzymając armię na jednej drodze i w jednym miejscu bardzo trudną ją wyżywić, i rozwinąć do boju ,nie można ukryć celu swojego ataku. Natomiast rozczłonkowanie armii daje nam wiele: armia rozczłonkowana porusza się szybciej i łatwiej się żywi (armię rewolucyjną można było rozpuścić w poszukiwaniu żywności, ponieważ była przesiąknięta duchem patriotyzmu – żołnierze zawsze wracali do oddziałów). Rozczłonkowanie pozwala ukryć cel ataku, armia ogarnia cały teatr operacyjny, więc nie może być zaskoczona (każda część ugrupowania jest strażą tylnią, przednią, boczną, odwodem), no i oczywiście szybciej rozwija się do bitwy jedna dywizja niż cała armia.

• Szyk kawalerii: podział zachowany z okresu rewolucji: lekka: lansjerzy (ułani), huzarzy, ciężka: kirasjerzy, dragoni, karabinierzy. 1 szereg w 2 rzędach: najbardziej doświadczeni, atakują pierwsi, 2 szereg w 2 rzędach; atakuje gdy 1 szereg nie rozbił przeciwnika, za nimi jest co najmniej połowa pułku lub brygady w szyku kolumnowym, jako rezerwa. Odległość szeregów: w ataku na kawalerie 400 m, na piechotę 200 m. ubezpieczenie bojowe na flankach i pokrycie luk w szyku bojowym, odwód strategiczny: dla pogłębienia wyłomu w szyku przeciwnika, jego rozproszenia, zahamowania postępów przeciwnika oraz opóźniania odwrotu, działa: pułk, brygada, dywizja, korpus odwodowy Wielkiej Armii

WOJSKOWOŚĆ POST NAPOLEOŃSKA – WYNALAZKI

• Jest to wiek wojen 1815 – 1914 , najważniejsze konflikty i wojny

• 1815r: kongres wiedeński: legitymizacja (władza państ. Jest oparta na zasadzie dynastii), restauracja (przywrócenie dynastii panujących przed epoką Napoleona), równowaga sił

• Powszechnośc praw wyborczych, demokratyzacja systemów politycznych, nacjonalizm

• Pojawia się wojna desantowa – nowe zadania logistyczne

• Pojawiają się konserwy, większa szybkostrzelność głównie w artylerii (coraz trudniej prowadzi się atak przez kawalerię), działa odtylcowe

• Duża rola floty, potrzeba zabezpieczenia dróg, maszyna parowa (środek napędu dla okrętów, zwiększył się potencjał militarny państw dzięki kolei – szybka mobilizacja, lepszy transport)

• Produkcja masowa

• Powstają masowe armie z powszechnego poboru

• Zmiana prowadzenia wojen na szczeblu strategicznym, zmiany w uzbrojeniu, jako wynik postępu technologicznego i rozwoju gospodarczego, przy jednoczesnym utrzymaniu napoleońskich zasad i sposobów prowadzenia działań, brak umiejętności wykorzystania nowych typów broni

• Rozbudowa systemu Sztabów Generalnych: koordynacja jedności wysiłku militarnego odpowiednio do celów politycznych państwa, koordynuje wysiłki całej armii, tworzy doktrynę, dba o osiągnięcie celów państwa

• Wojna totalna: cała gospodarka państwa podporządkowuje się celom wojny, kobiety idą do pracy, gospodarka przechodzi na tory wojskowe/militarne, znacznie zwiększa się produkcja, wojna swoim zasięgiem obejmuje każdą dziedzinę życia

• Telegraf elektryczny: system kontaktu, utrzymanie kontroli sztabu generalnego nad związkami taktycznymi, centralizacja dowodzenia, zwiększenie szybkości dowodzenia

• Broń gwintowana: pocisk zaczyna się kręcić, więc zwiększa się szybkość, siła przebicia, stabilność lotu, zasięg

• Kaliber: nie każda kula pasuje do każdej lufy, pocisk musi pasować do danej lufy

• Broń skałkowa: zwiększa szybkostrzelność

• Rtęć piorunująca: szybsze strzelanie

• Proch bezdymny: brak huku przy wystrzale, lepsze maskowanie: mniej dymu, spowodowało to wzrost prędkości oraz zasięgu pocisku

• Nabój scalony: wszystko jest razem: łuska, gdzie jest proch i spłonka, gdzie uderza iglica, która powoduje wystrzał, jest też system komorowy, który umożliwia pozbywanie się łusek – to wszystko łączy system odtylcowy, który ma zasięg do 800 m

• Karabiny powtarzalne: na zasadzie magazynku, do komory broni pozwala wstawić kilka naboi, duży wzrost szybkostrzelności w porównaniu z muszkietem. Proch bezdymny pozwalał na zmniejszenie kalibru pocisków i przy tym zmniejszenia wagi karabinu. Karabiny powtarzalne korzystały z amunicji zespolonej oraz posiadały gwintowane lufy.

• Mechaniczne przyrządy celownicze: muszka i przyrządy optyczne, na zasadzie systemu szkieł i luster

• Kolej żelazna: umożliwiała transport ludzi i sprzętu na dużą skalę

• Karabin maszynowy systemu Maxima: wykorzystywał siłę odrzutu gazów prochowych, był ustawiany na trójnogu i był chłodzony wodą tak, aby nie doprowadzić do przegrzania lufy co mogło skutkować eksplozją pocisku wewnątrz. Dzięki wprowadzeniu karabinów maszynowych wzrosła siła ognia wojsk lądowych oraz wzmocniła się trwałość obrony.

• Zmiany w artylerii: oporownik armat: zabezpieczenia, aby armata się nie cofała po wystrzale, wprowadzenie haubic i moździerzy oraz artylerii fortecznej

• Rozwój silników spalinowych doprowadził do powstania ciężarówek transportowych oraz pierwszych samochodów pancernych.

• Kartaczownica: broń maszynowa systemu Galtinga

• Samolot: użycie do zwiadów i bombardowań

• Samochód pancerny

• Zmiany we flocie: napęd śrubowy, ruszyła produkcja okrętów pancernych,

• Zmiany w taktyce: podstawa zwycięskiej wojny: walna bitwa, brak ciągłości frontu, walka ogniem salwowym, wykorzystanie szyku batalionowego ( w linii), i tyraliery, szrża jako podstawowy sposób walki, LECZ unikanie terenu otwartego, działania osłonowe, zwiadowcze, znaczenie umocnień polowych, wprowadzenie fortyfikacji żelbetonowych, oddalenie artylerii od pola walki, zmiana umundurowania na bardziej maskujące, rozbudowa systemu zaopatrzenia

• Zaangażowanie na polu bitwy po kilkaset tysięcy żołnierzy, nawet po 600 tys.

• Pełne przejście żołnierzy na umundurowanie ochronne

• Zanik działań kawalerii, ataku na bagnety, wzrost znaczenia uderzenia tyralierą

I WOJNA ŚWIATOWA

• Plany mocarstw:

1. Francja: plan aktywnej obrony w sektorze północnym i kontrofensywa przeciw północnej grupie wojsk niemieckich

2. Niemcy: Plan Schliffena: plan opracowany przez szefa Sztabu Generalnego hrabię Alfreda von Schlieffena w latach 1891-1906, miał pozwolić uniknąć walki na dwa fronty, tj. jednocześnie z Francją i Rosją (ententa miała wyraźną przewagę liczebną + przewagę na morzach → posiadłości kolonialne), przewidywał szybkie pokonanie Francji ( w ciągu 4-6 tygodni), a następnie przeniesienie głównego wysiłku militarnego przeciwko Rosji, tworzenie odwodów strategicznych zdaniem Schlieffena niepotrzebnie odciągało wojska od sił głównych, osłabiając ich siłę natarcia → postanowił, więc rzucić wszystkie siły do walki na początku wojny. Wejście na tyły armii francuskiej i od północy ich otoczyć, bo tam jest sieć twierdz. Przyczyny niepowodzenia planu: mobilizacja w Rosji przebiegła o wiele szybciej i w znacznie większych ilościach niż zamierzali twórcy planu, przerzucanie żołnierzy i sprzętu trwało dłużej niż zakładał plan, nieudolność dowódców → brak aktualnej oceny sytuacji i brak odwagi w dowodzeniu(Helmuth von Moltke) + przeciwnik nie działał zgodnie z przyjętymi założeniami, a plan nie zawierał żadnych „wyjść awaryjnych”, został przygotowany 8 lat przed wybuchem wojny, nie był realizowany przez samych twórców.

3. Wielka Brytania: w Europie jedynie wsparcie wojsk Francuskich przez korpus ekspedycyjny

4. Rosja: jednoczesne uderzenie przeciw Niemcom i Austro-Węgrom

5. Austro-Węgry: przewidziano walkę na wielu frontach, różne warianty działań

• Walki rozpoczęły się na początku sierpnia

• „Wyścig do morza”: klęska Niemiec, wzdłuż kanału La Mache, front się rozciąga, następnie następuje stabilizacja frontu, pojawia się woja pozycyjna

• Wojna pozycyjna: dochodząc do morza, nie ma miejsca na manewr, zaczynamy się okopywać. obie strony zajmują silnie umocnione pozycje (okopy, zasieki); między walczącymi znajduje się tzw. ziemia niczyja, nad którą żadna ze stron nie ma kontroli; wyparcie przeciwnika, a tym samym zmiana linii frontu – bardzo utrudnione; przynosi ogromne straty w ludziach(-> bitwa pod Verdun). Mała ruchliwość frontu, długotrwałe walki zaczepno–obronne, małe tempo działań zmierzających do przełamania obrony nieprzyjaciela, silnie umocnione pozycje (okopy, zasieki)

• w bitwie pod Ypris w kwietniu 1915r, została zastosowana broń chemiczna – imperyt

• 1915r – Niemcy wprowadzają nieograniczoną wojnę podwodną: atak nie tylko na okręty wojenne, ale także na statki handlowe

• Większa ilość armat na km

• Pojawia się hełm bojowy 1915r

• Bojowe możliwości lotnictwa: myśliwskie, bombowe, rozpoznawcze, łącznikowe

• Bitwa pod Verdum 21.02 – 01.07. 1916r: bitwa materiałowa, jeje celem było wyniszczenie przeciwnika

• Walka nad Sommą 1916r: pierwszy raz zastosowano lekki czołg: tankietkę

• Pojawiają się miotacze ognia (realnie od 1915r)

• Broń chemiczna wystrzeliwana za pomocą artylerii

II WOJNA ŚWIATOWA

• broń pancerna (coraz większe czołgi z grubszymi pancerzami i większymi działami)

• lotnictwo ( coraz mocniejsze silniki; samoloty myśliwskie; bombowce; powstanie lotnictwa strategicznego i morskiego; zastosowanie silnika odrzutowego; powstanie nosicieli dla bomby atomowej)

• marynarka (rozwój okrętów podwodnych i środkach zwalczania OP; powstanie nowych klas okrętów eskortowych: korwety, niszczyciele, lotniskowce; wprowadzenie systemów radarowych i systemów automatycznego celowania)

• artyleria (rezygnacja z trakcji konnej; rozwój artylerii przeciwlotniczej, amunicji przeciwpancernej, artylerii rakietowej)

• piechota (rezygnacja z karabinu na rzecz pistoletu maszynowego i broni zespołowej /karabiny maszynowe, bazooka, miotacze ognia/; zmotoryzowanie transportu zaopatrzenia dla piechoty; powstanie wojsk powietrzno – desantowych)

• łączność i elektronika (rozwój systemów radarowych i łączności; automatyczne celowanie na podstawie radaru; powstanie systemów zakłócania elektronicznego)  inne: rozwój broni rakietowej (V2) i niekierowanych bomb latających (V1); powstanie bomb kierowanych i broni atomowej