20.03.2011 r

Makroekonomia - budżet

1. Funkcje państwa: ekonomiczna, społeczna, polityczna.

2. Budżet- to inaczej plan finansowy państwa, obejmujący wszystkie dochody i wydatki, które są wyrazem realizacji określonych celi w zróżnicowanych sferach funkcjonowania państwa.
   Funkcje budżetu państwa:
   - fiskalna – gromadzenie dochodów budżetowych, które umożliwiają utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację zadań.
   - redystrybucyjna – umożliwia dokonywanie zmian w podziale dochodu narodowego.
   - stymulacyjna – oddziaływanie dochodów i wydatków na życie gospodarcze i społeczne.
   - alokacyjna – umożliwia dokonywanie zmian struktury wytworzonego dochodu narodowego.

3. Zasady polityki budżetowej:
   - zasada rocznego budżetowania – jest uchwalany na jeden rok (nie musi pokrywać się z kalendarzowym);
   - zasada zupełności – budżet obejmuje całość dochodów i wydatków;
   - zasada jedności – budżet powinien tworzyć jedną całość tzn. wszystkie dochody i wydatki powinny być ujęte w jednym zestawieniu;
   - zasada jawności – budżet powinien być podany do publicznej wiadomości;
   - zasada równowagi budżetowej – wydatki powinny znaleźć pokrycie w dochodach.

4. deficyt budżetowy – to nadwyżka wydatków państwa nad dochodami budżetowymi.

5. Źródła dochodów budżetowych:

• podatki – to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie określonych przepisów prawa, w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwowych, dzielimy ja na:

• Podatki dochodowe – płacone przez osoby fizyczne i prawne od dochodów uzyskanych w danym roku podatkowym

• Podatki konsumpcyjne – podatki na dobra i usługi będące przedmiotem obrotu np. VAT, akcyza, cło

• Podatki majątkowe – płacone od posiadanego majątku (kapitału) oraz od przenoszenia praw do majątku np. od spadku, darowizny

- podatki bezpośrednie – podatki nakładane na dochody i majątek podmiotu podatku, który jest zobowiązany do bezpośredniego rozliczenia się z budżetem państwa np. podatek dochodowy, od nieruchomości
- podatki pośrednie – są one zawarte w cenie nabywanego dobra, usługi.

• Cła

• Dochody ze sprzedaży przedsiębiorstw (prywatyzacja)

• Opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne opłaty.

6. Krzywa Laffera – związek pomiędzy wysokością obciążeń podatkowych, a dochodami budżetowymi z tytułu podatków.

Opis do wykresu: Przy stopach opodatkowania 0 i 100% dochody z podatków wynoszą zero. Jeżeli stopa opodatkowania rośnie powyżej 0% to wzrastają również dochody budżetowe. Gdy jednak podatki nadmiernie wzrastają, ludzie zaczynają mniej pracować, zatem produkcja i dochody spadają, a w konsekwencji też dochody budżetowe. Punkt M wyznacza stopę podatkową, która zapewnia maksymalne dochody budżetowe. Dalsze zwiększanie obciążeń podatkowych prowadzi do spadku wpływów z podatków.

7. Cztery zasady dobrego systemu podatkowego wg A. Smith’a

• Podatki powinny być sprawiedliwe i nie powinny przekraczać możliwości podatnika

• Wysokość podatków powinna być z góry ustalona

• Sposób i warunki płatności powinny być wygodne dla płatnika

• Koszty poboru podatków powinny być niskie, a podatki nie powinny wpływać hamująco na aktywność i przedsiębiorczość podatników.

8. Wydatki budżetowe państwa określają zakres i kierunki działalności państwa, wyróżniamy trzy grupy:

• Wydatki związane z tradycyjną funkcją państwa np. obrona narodowa, administracja, wymiar sprawiedliwości

• Wydatki związane z realizacją celów społecznych „państwo dobrobytu” np. wydatki na kulturę i oświatę

• Wydatki na interwencjonizm państwowy np. subsydia, wydatki transferowe.

9. Aktywna i pasywna polityka państwa

Wykorzystywanie podatków i wydatków budżetowych w realizacji polityki fiskalnej może odbywać się dwukierunkowo:

• Aktywna polityka fiskalna – polega na podejmowaniu aktywnych działań w zakresie zmian podatków i wydatków budżetowych dla realizacji określonych celów;

• Pasywna polityka fiskalna – to wykorzystywanie wrażliwości określonych instrumentów na zmiany określonych wielkości ekonomicznych.

10. Aktywna polityka fiskalna oznacza świadomy interwencjonizm przejawiający się każdorazowym podejmowaniem decyzji w zakresie:
- zwiększania lub zmniejszania wydatków budżetowych na określone cele;
- zmiany stawek i zasad opodatkowania;
- zmiana zasad subwencjonowania.

Wady aktywnej polityki fiskalnej – istotną wadą tego rodzaju polityki fiskalnej uwydatnia się w sposobie podejmowania decyzji – proces legislacyjny i opóźnieniach wynikających z konieczności jego przeprowadzenia.

11. Pasywna polityka fiskalna
Automatyczne stabilizatory koniunktury oznaczają samoczynne działania instrumentów fiskalnych eliminujących potrzebę ingerencji państwa. Automatyzm polega na:
-rozpoczęciu oddziaływania zaraz po zatwierdzeniu – bez korekt w związku ze zmianą sytuacji gospodarczej;
- aktywność gospodarcza wyznacza siłę i zakres ich oddziaływania.
Automatyczne stabilizatory to: podatki dochodowe, podatki pośrednie, zasiłki dla bezrobotnych i inne świadczenia, programy pomocy dla rolnictwa.

12. Wady pasywnej polityki fiskalnej:
- skuteczność działania w stosunkowo krótkim czasie;
- nie zapewniają zrównoważonego wzrostu;
- w wyniku ich działania może powstać w okresach recesji deficyt budżetowy lub nadwyżka budżetowa w okresach ożywienia.

13. Deficyt budżetowy
W sytuacji gdy państwo spotyka się z koniecznością sfinansowania wzrastających wydatków budżetowych może tego dokonać z następujących źródeł: podatki, pożyczki zaciągane u społeczeństwa, dodatkowa emisja pieniądza, kredyty zagraniczne.

14. Dług publiczny jest finansowym zobowiązaniem państwa z tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych form działalności, w wyniku których państwo płaci odszkodowanie.