MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE

wykład 13.04.2005: ujęcie korzyści z wymiany międzynarodowej w kategorii cen

Znaczna część korzyści z wymiany międzynarodowej zależy od tego, jak zmieniają się ceny. Np.: jeżeli dany kraj eksportuje towary, których ceny rosną, a importuje towary, których ceny spadają, osiąga korzyść 1 z podstawowych mechanizmów powstawania korzyści.

Kształtowanie się cen w wymianie międzynarodowej

Z zasady ceny kształtują się pod wpływem popytu i podaży. Jednakże rynki międzynarodowe są niedoskonałe. Czynniki zmieniające ceny na rynkach międzynarodowych:

1. nie działa tu prawo podaży i popytu w sposób doskonały, bo istnieją granice ekonomiczne (większe koszty wymiany): podatki graniczne, cła, dodatkowe opłaty cena towaru w wymianie międzynarodowej odbiega od ceny wyznaczonej przez popyt i podaż

2. praktyki monopolistyczne producentów niektórych towarów - państwa ograniczają podaż towarów (kontrola eksportu); państwa/przedsiębiorstwa międzynarodowe stosują zmowy cenowe (monopolistyczne)

3. masowe subwencje stosowane przez państwa w produkcji niektórych towarów (np. żywność, przemysł lotniczy) wzrasta podaż tanich towarów.

Subwencja umożliwia zmniejszenie ceny i zwiększenie konkurencyjności towaru na rynku międzynarodowym, ex. uprawa bawełny: w Afryce Zachodniej (tania praca) i w południowych stanach USA (Subwencje rządu): bawełna amerykańska wcale nie jest droższa od bawełny afrykańskiej. Cena tej pierwszej nie jest prawdziwa.

Subwencje stosowane są przez kraje bogate, wysoko rozwinięte

1. transport- choć ostatnio koszty transportu bardzo się zmniejszyły (rozwój środków komunikacji)

Dobra ustandaryzowane- surowce (przemysłowe, energetyczne, rolne) i półprodukty. Surowiec rolny to np. olej paliwowy, ziarno kawy, a artykuł rolny to olej czy kawa.

Dobra ustandaryzowane mają substytuty, cechuje je wysoka cenowa elastyczność popytu (przy niewielkiej zmianie ceny popyt zmienia się znacznie).

Kraj powinien sprzedawać towary, których ceny na rynkach międzynarodowych są niezależne od popytu- zmiana ceny nie spowoduje zmiany popytu (popyt sztywny względem cen). Wtedy kraj może podwyższać ceny bez obawy, że popyt się zmniejszy.

Kraj powinien importować towary o wysokiej cenowej elastyczności popytu- wtedy producenci mają ograniczone możliwości podwyższania cen i są zmotywowani do utrzymywania cen na tym samym poziomie a nawet do ich zmniejszania.

Dobra zindywidualizowane- mają indywidualne, niepowtarzalne cechy, nie mają bliskiego substytutu, nie można ich łatwo zastąpić. Z reguły popyt jest sztywny względem ceny- brak substytutów a konsumenci są przyzwyczajeni (przyzwyczajenie do określonych marek, nawyk konsumpcyjny).Producenci są w bardzo dobrej sytuacji (mogą swobodnie podwyższać ceny) w porównaniu z producentami Dóbr ustandaryzowanych.

Podsumowanie: kraj powinien eksportować towary zindywidualizowane a importować towary ustandaryzowane.

STABILNOŚĆ CEN TOWARÓW USTANDARYZOWANYCH (SUROWCÓW) I ZINDYWIDUALIZOWANYCH (TOWARY PRZEMYSŁOWE)

Ceny surowców (towarów ustandaryzowanych) charakteryzują znaczne wahania cen spowodowane następującymi przyczynami:

1. cena surowców jest funkcją podaży i popytu ale we współczesnej gospodarce światowej- kupowanie towarów nie tylko na potrzeby przemysłu, ale też dla celów spekulacyjnych (w celu osiągnięcia zysku). Transakcje nierzeczywiste (nie mające związku z potrzebami przemysłu, etc.) = transakcje terminowe

Transakcje terminowe: fundusze inwestycyjne kupując surowce zakładają, że w przyszłości ich cena będzie wzrastać lub spadać.

Przykład:

13.04 (dziś) zawieramy transakcję i ustalamy cenę: dostawa 1t jabłek za 2 zł za 1 kg; razem: 2.000zł. Dostawa za 3 miesiące- czyli 13.07

13.07 tego dnia aktualna cena to 3zl za 1 kg jabłek. Kupujący zyskał, może sprzedać jabłka po cenie aktualnej.

Na rynkach surowców transakcje terminowe zniekształcają ceny.

Tendencje cenowe: ceny rosną- inwestorzy kupują, ceny maleją-inwestorzy sprzedają.

1. niska cenowa elastyczność podaży surowców (podaż jest mało elastyczna).

Przykład: rośnie popyt na cukier, ale cykl produkcji buraka cukrowego wynosi 6-8 miesięcy. Producenci inwestują, a w tym czasie ceny cukru maleją.

Nie zawsze producenci osiągają korzyść z tytułu wzrostu cen.

Popyt na surowce (towary ustandaryzowane) jest zmienny. Jest funkcją koniunktury gospodarczej. Spadek koniunktury powoduje spadek popytu na surowce. Obecnie popyt na surowce wzrósł za sprawą gospodarki chińskiej i indyjskiej.

Podsumowanie: Producenci surowców muszą utrzymać wysoki poziom nie wykorzystanych mocy wytwórczych aby sprostać ewentualnemu popytowi (koszty)- obciążenie dla gospodarki. Produkcja/specjalizacja międzynarodowych towarów ustandaryzowanych jest mało opłacalna, ryzykowna, bo nie gwarantuje stałego poziomu cen.

Stabilność cen towarów zindywidualizowanych jest o wiele lepsza- lepsze perspektywy dla ich producentów. Producenci ci z reguły dysponują wolnymi mocami wytwórczymi albo mogą ograniczać moce wytwórcze- łatwe dostosowywanie do zmieniających się cen. Możliwość elastycznego reagowania na zmiany cen i popytu.

KSZTAŁTOWANIE SIĘ CEN TOWARÓW W DŁUGIM OKRESIE CZASU

Ceny towarów przemysłowych rosną szybciej od cen surowców (dotyczy to cen wszystkich surowców energetycznych, rolnych i przemysłowych).

Ex.: ropa- obecnie ceny jak w 1973r. (cena niezmieniona). A ceny towarów przemysłowych, indeks cen w 30 latach: 120%.

Przyczyny wzrostu cen towarów przetworzonych z surowców przemysłowych:

• koszty postępu technicznego

• rośnie poziom wykształcenia siły roboczej

• zmniejszenie się popytu na dobra ustandaryzowane ze względu na energio i surowcooszczędność

Surowce rolne, przyczyny wzrostu cen towarów przetworzonych:

• przyrost demograficzny- w miarę wzrostu dochodów per capita udział żywności w wydatkach maleje (prawo Engela)

Cenowe Terms of trade – zagregowane ujęcie wymiany

Tp- wskaźnik cenowy terms of trade

P¹ex- średni w okresie wyjściowym poziom cen towarów eksportowanych

P⁰ex- średni w okresie badanym poziom cen towarów eksportowanych

Przykład:

Jeżeli dynamika cen towarów eksportowanych wyniosła 1/2: wzrost cen o 20% a dynamika cen towarów importowanych o 10%, to wskaźnik terms of trade osiągnie poziom 109% poprawa terms of trade o 9%

Terms of trade w PL w 2000r. poniżej 100%- odnieśliśmy straty z wymiany międzynarodowej;

2001r.: 103-103%

2002r.: 105%

2003r.: 96%

Cenowe terms of trade jest modyfikowane przez dochód.

Dochodowe terms of trade

E- zmiany dochodu z eksportu w danym okresie

Przykład:

Td = ½ : 1/1*130% = 142

130%- zmiana dochodu z eksportu. Wzrost dochodu z eksportu sprawia, że terms of trade wynosi 142%

Przykład:

Td = ½ : 1/1*92% = 100%

92% - dochód z eksportu zmalał, w efekcie zmniejszyło się terms of trade

Jednoczynnikowe terms of trade

L_ex – wskaźnik dynamiki wydajności pracy w sektorze eksportowym danego kraju (w %)

Wzrost wydajności – do wyeksportowania określonej ilości towaru wymagane jest mniej pracy

Dwuczynnikowe terms of trade

Bierzemy pod uwagę wydajność i dochód