WYKŁAD 3 06.03.2013 r.
I. Współczesne tendencje w podejściu do zdrowia i medycyny:
Choroba --> zdrowie (czyli przejście/przesunięcie optyki ze starań jak wyleczyć chorobę do tego jak zachować zdrowie);
Szpital --> społeczność
Ostre --> chroniczne (coraz więcej jest chorób chronicznych, a coraz mniej chorób, które kończą się pewną śmiercią, a więc chorób, które są w całości wyleczone lub ludzie z nimi żyją, ale nie utrudniają życia;
Leczenie --> profilaktyka
Interwencja --> kontrola – w celu dowiedzenia się w jakim stanie ludzie się znajdują
Terapia --> opieka
Pacjent --> osoba – traktowanie pacjenta jako podmiotu
Źródło: Nettleton 1995
II. Socjologiczne zainteresowania zdrowiem i chorobą obejmują”
Analizę tych cech systemu społecznego i ekonomicznego, które nie sprzyjają zdrowiu, bądź powodują choroby i dolegliwości;
Analizę grup zawodowych zajmujących się leczeniem i opieką zdrowotną;
Analizą ludzkich przekonań dotyczących przyczyn chorób oraz reakcji związanych z doświadczaniem i wewnętrznym przeżywaniem dolegliwości, chorób czy kalectwa.
III. Badania poznawcze i aplikacyjne:
Zazwyczaj dokonuje się rozróżnienia pomiędzy:
Badaniami socjologicznymi, których głównym celem jest bezpośrednia przyczynianie się do poprawy zdrowia populacji oraz do organizacji i zabezpieczenia opieki zdrowotnej
… i takimi badaniami socjologicznymi, których pierwszoplanowym celem jest poszerzenie wiedzy socjologicznej poprzez analizę zagadnień zdrowotnych i medycznych.
R. Strauss (1957) nazwał te dwie orientacje badawcze ,,socjologią w medycynie” (sociology IN medicine) i ,,socjologią o medycynie” (sociology OF medicine).
IV. Badania aplikacyjne:
Wkład badan socjologicznych do sfery zdrowia publicznego można rozpatrywać w kategoriach 2 modeli odnoszących się do wpływu badań naukowych na mechanizmy i decyzje polityczne.
Określany jako model rozwiązywania problemów lub model inżynieryjny
Określany jako model ,,oświeceniowy”.
Dwa główne modele intelektualne w socjologii:
Model pozytywistyczny (świat faktów społecznych- jedność świata natury i świata ludzkiego);
Model konstruktywistyczny (świat ludzkich interakcji, znaczeń i interpretacji-społeczeństwo- stawanie się, ciągle tworzy).
V. Perspektywy teoretyczne:
Z ujęciem pozytywistycznym i stosowanie ilościowych metod badawczych związane są dwie główne perspektywy teoretyczne:
Perspektywa konsensualna, która podkreśla zgodę konsensusu i wspólne wartości istniejące w społeczeństwie,
Perspektywa konfliktowa (marksistowska bądź pluralistyczna), która kładzie nacisk na konflikt występujący między różnymi grupami w społeczeństwie, wypływający z różnic ich interesów i celów.
Na wyjaśnienie zjawisk społecznych wpływa przyjęta uprzednio perspektywa teoretyczna.
Przykład 1.
W ujęciu funkcjonalistycznym objaśnia się zróżnicowanie ról mężczyzn i kobiet w kategoriach ich fizjologicznych różnic płciowych. Wskazuje się mechanizmy, poprzez które wynikający z tych różnic naturalny podział pracy przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa.
Analizy marksistowskie i feministyczne kładą nacisk na społeczną interpretację różnic płciowych oraz dominujący wpływ grup posiadających władzę na określanie ról społecznych.
Przykład 2.
W wyjaśnianiu różnic w zachowaniach zdrowotnych (np. w grupach pracowników fizycznych występują wyższe wskaźniki palenia tytoniu w porównaniu z pracownikami umysłowymi) można:
Podkreślić rolę wykształcenia i wiedzy (perspektywa konsensualna)
Interpretować te różnice w kategoriach reakcji na życiowe stresy oraz inne aspekty pozycji społecznej i ekonomicznej oraz przynależności klasowej (perspektywa konfliktowa)
Pozycja społeczno ekonomiczna może być objaśniana i interpretowana w kategoriach zarówno konsensualnej, jak i konfliktowej teorii społecznej.