I WYKŁAD Z PRAWA PRACY 12.10.2011.

POJĘCIE PRAWA PRACY – jest to termin, który obejmuje ogół norm regulujących stosunki związane z pracą człowieka. Jest to bardzo ogolne określenie. Pojęcie to obejmuje 2 terminy: prawo i praca.

- przez prawo należy rozumieć prawo w znaczeniu przedmiotowym, czyli chodzi o reguły postępowania, które są zawarte w przepisach. Reguły które muszą być przestrzegane przez osoby fizyczne we wzajemnych stosunkach, pod rygorem sankcji określonych w przepisach. Jest to prawo przedmiotowe w znaczeniu prawa konstytucyjnego i musi posiadać 3 cechy:

1) prawo to musi być wydane przez upoważniony do tego organ (art. 95 Konst.)

2) opublikowanie tego prawa w dziennikach, przez co uzyskuje się skutki prawne, jakie te przepisy wywołują

3) tak rozumiane prawo wiążę się z całą procedurą, która przewiduje reguły przestrzegania tych przepisów, jeżeli te reguły nie są przestrzegane przez adresatów tych reguł, to zachowanie określone w tych przepisach może być wymuszone w drodze postępowania spornego.

Te 3 cechy muszą być spełnione żeby mówić o prawie pracy.

Tak rozumiane prawo w kontekście pracy obejmuje prawa i obowiązki osób będących stronami w tych stosunkach związanych z pracą

- przez pracę jako przedmiot regulacji w prawie pracy, to trzeba zastanowić się, bo nie każda praca jest przedmiotem prawa pracy! Na trafne pojęcie prawa pracy muszą się składać pewne cechy:

1) w zakresie pojęcia prawo pracy chodzi wyłącznie o pracę osoby fizycznej

- podstawowym pojęciem w prawie pracy jest stosunek pracy i w tym stosunku pracy może być tylko osoba fizyczna, sposób wykonywania tej pracy natomiast nie ma znaczenia. (praca twórcza też jest przedmiotem pp)

2) przedmiotem regulacji najogólniej są działania podejmowane w sposób ciągły i stały w czasie i przestrzeni. Czyli nie są to jednorazowe czynności. Te działania i czynności nie muszą się kończyć osiągnięciem konkretnego rezultatu. Ciągłość i stałość są podstawową przesłanką, że są to czynności wykonywane w ramach prawa pracy. W pp występują konstrukcje prawne, w których osiągnięcie rezultatu, konkretnego produktu jest przedmiotem pracy, ale nie jest to materia pp (np. wykonanie jakiegoś dzieła to jest to cywil.) Praca nie polega na 1 czy 2krotnym wykonaniu!

tak rozumiana praca powinna być odróżniana od pracy w sensie ekonomicznym, bo dla ekonomii ważne jest to że każde wydatkowanie sił fizycznych człowieka jest uznawane za pracę i powinna być wyceniona.

Praca w rozumieniu pp musi mieć te 2 cechy: ciągłość i stałość + cechy szczególne:

1) odpłatność pracy – każda praca podejmowana jest w celach zarobkowych, czyli z zakresu pracy w rozumieniu pp wyłącza się wszelką działalność społeczną, dział. podejmowaną w celach charytatywnych, w ramach pomocy itp. Np. praca wykonywana przez wolontariuszy jest pracą, ale pp jej nie obejmuje – ustawa 22.04.2004 o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Ustawa definiuje pojęcie wolontariusza jako osobę, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje pracę z zakresu działalności pożytku publicznego.

2) podporządkowanie – praca zależna, podporządkowana, świadczona pod kierownictwem i na rzecz innego podmiotu (pracodawcy). Przedmiotem pp nie jest praca wykonywana na własną rzecz i na własne ryzyko. (np. adwokat, pisarz, rolnik) Nie znaczy to, że praca samodzielnie wykonywana jest pozbawiona jakiejkolwiek ochrony prawnej! Przeważnie te samodzielne prace są regulowane w innych gałęziach prawa.

Pp jest powiązane z prawem ubezpieczeń społecznych, więc praca w rozumieniu pp jest z nim związana, ale praca nie objęta pp też, z wyjątkiem rolnika.

3) praca musi być świadczona osobiście – czyli przez indywidualnie oznaczoną osobę fizyczną, nie może posłużyć się inną osobą.

4) praca musi być wykonywana dobrowolnie – każda osoba wykonuje ją swobodnie, na podstawie własnej woli. Pp nie zajmuje się pracą przymusową! Praca przymusowa zachodzi np. w przypadku pracy więźnia, więzień jest w karno wykonawczym stosunku pracy (kkw), ale więźnia nie można siłą zaciągnąć do pracy. Przymusowość polega na tym, że do pracy kieruje go decyzją administracyjną kierownik zakładu karnego. Praca więźnia wykonywana 1stronnie jest objęta przymusem ubezpieczenia społecznego, jest to przymusowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe,(ale jest nieodpłatna) a do chorobowego więzień może zgłosić się sam.

Pracą przymusową, 1 stronnie wyznaczaną, nieodpłatną, tradycyjnie była praca wykonywana przez żołnierzy. Żołnierz też jest objęty ubezpieczeniem społecznym – chodzi tu o żołnierzy czynnej służby wojskowej, a nie żołnierzy zawodowych!

W przypadku służby zastępczej, osoby które z różnych względów (np. religijnych) do woja pójść nie chciały są kierowane do wykonania pracy na cele społeczne w ramach służby zastępczej i jest to decyzja 1stronnie wyznaczana, właściwa jednostka kieruje takiego zioma do odbycia służby zast. Za wykonanie takiej pracy należą się pewne środki pieniężne – 640 zł. (ustawa z 2003r o służbie zastępczej) Nie jest to na pewno stosunek pracy. Osoba ta jest również objęta obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym, przymus ubezpieczenia obejmuje ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe. Składkę opłaca się od kwoty 640 zł.

(Baba mówi, że będzie osobny wykład już szczegółowo o cechach pracy)

STOSUNEK PRACY.

Podstawą powstania stos. pracy jest umowa o pracę, ale obecnie obok umowy podstawami zatrudnienia jest: wybór, powołanie, nominacja, spółdzielcza umowa o pracę.

Praca, która charakteryzuje się powyższymi cechami i jest nawiązana na podstawie stosunku pracy jest traktowana jako tzw. zatrudnienie pracownicze. W stosunkach społecznych wyróżnia się jeszcze zatrudnienie, które nie jest przedmiotem pp, a wśród którego można wyodrębnić 3 rodzaje zatrudnienia:

1) zatrudnienie niepracownicze typu cywilno prawnego – chodzi o pracę, która jest wykonywana na podstawie umów pr. cywilnego: umowy zlecenia (art.734 kc), umowy agencyjnej, umowa o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy umów o zleceniach, umowa o dzieło. W większości jest to zatrudnienie odpłatne. Pp tych konstrukcji nie dotyczy. Obie strony są równouprawnione, a warunki umowy regulują przepisy kc. (Np. kobieta w ciąży nie ma żadnej ochrony na podstawie umowy zlecenia) W takich umowach może być przewidziany urlop, czyli przepisy których pp nie przewiduje, mogą być wprowadzone wolą stron. Należy wymienić umowę o pracę nakładczą – jest to konstrukcja która została ukształtowana w ramach szeroko rozumianego zatrudnienia, pracodawca, który nie chce przy wykonywaniu pewnej części zadań zatrudniać pracownika w ramach stos pracy, to zleca wykonywanie tej pracy innej osobie, spoza składu załogi. W propagowaniu i realizowaniu umów o pracę nakładczą zainteresowane jest państwo, ponieważ w ten sposób państwo zwalnia się z konieczności zapewnienia jakiś zastępczych środków tym osobom, które zyskują środki utrzymania przez umowę o pracę nakładczą. Art. 303 kp. To zatrudnienie cechuje się wieloma uprawnieniami występującymi w ramach stosunku pracy, np. urlop, wypowiedzenie /rozwiązanie umowy. Art. 92 kp. Należy też wymienić rolnicze spółdzielnie produkcyjne – tutaj też odbywa się praca. Pozycja prawna tych osób, poza osobami wykonującymi umowę o dzieło (umowy cywilno-prawne, umowa o pracę nakładczą, praca w spółdzielniach produkcyjnych i „kółek” (nie rozumiem) rolniczych) objęte są przymusem ubezpieczenia społecznego.

2) zatrudnienie niepracownicze typu administracyjno prawnego – chodzi o zatrudnienie, które też może być definiowane jako praca, która cechuje się podobnymi elementami jak praca, którą zajmuje się pp. Ale równocześnie w tym stosunku zatrudnienia występują takie elementy, że można tu doszukiwać się pracy 1stronnie wyznaczonej (praca w służbach militarnych i paramilitarnych) Jest to praca podporządkowana, ale podporządkowanie jest tak zaawansowane, że nie można tu mówić o pracy w rozumieniu pp. Te prace są regulowane innymi aktami prawnymi (należącymi do pr. administracyjnego). Zarówno żołnierze, jak i formacje paramilitarne, z wyjątkiem służby celnej nie są objęte ubezpieczeniem społecznym, ale objęte są ochroną typu zaopatrzeniowego, która charakteryzuje się tym, że potrzeby tj. emerytura, renta, świadczenia chorobowe są finansowane bezpośrednio z budżetu państwa.

3) zatrudnienie niepracownicze typu penalnego – chodzi tu o osoby, które odbywają karę pozbawienia wolności i osoby tymczasowo aresztowane.

PRZEDMIOT PRAWA PRACY

W najszerszym tego słowa znaczeniu, są to wszelki stosunki społeczne związane z pracą podporządkowaną. Praca zależna – charakterystyczne dla pp. Najważniejszą częścią tych stosunków pracy, to są te które zachodzą między pracodawcami a pracownikami – wynika to z art. 1 pp. Stosunek pracy ma charakter zobowiązaniowy, czyli jest więzią prawną polegającą na tym, że 1 strona może żądać od 2 spełnienia określonego świadczenia, a strona do której to żądanie jest kierowane obowiązana jest to świadczenie spełnić. Są to zob. 2stronne. W tym zob. każda ze stron występuje wobec drugiej równocześnie w roli wierzyciel i dłużnika.

Co do zasady wynagrodzenie należy się za pracę świadczoną, natomiast art. 92 kp dotyczy wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, czyli czas nieświadczenia pracy.

Podstawową grupą stosunków które są przedmiotem pp są zobowiązania 2stronne.

Prawo urzędnicze, które dotyczy zatrudnienia w urzędach jest lex specialis prawa pracy i stosuje się do niego odpowiednio przepisy kodeksu pracy.

Przedmiotem pp są także inne stosunki nie będące stosunkiem pracy, ale towarzyszące stosunkom pracy. Tzw stosunki pozostające w pośrednim związku z pracą, np. stosunki ochrony pracy – odrębny dział, który obejmuje realizację zadań państwa w dziedzinie zatrudniania i nadzoru wykonywania pracy - Inspekcja Pracy; Państwowa Inspekcja Sanitarna. Wyłącznym podmiotem w stosunkach pracy, który może stwierdzić, że zaistniała choroba zawodowa pracownika jest PIS. Możliwe jest odwołanie do sądu, od takiej decyzji.

PROCESOWE STOSUNKI PP – regulują stosunki pomiędzy uczestnikami sporu powstającymi w związku z pracą zarobkową. Chodzi o spory, które ujawniają się w momencie naruszenia przepisów pp przez 1 ze stron. Chodzi o spory o prawa indywidualne.

ZBIOROWE PRAWO PRACY - stosunki zbiorowego pp. Przepisy dot. tworzenia i działania związków zawodowych, związków pracodawców.

POLITYKA ZATRUDNIENIA REALIZOWANA PRZEZ PAŃSTWO – na gruncie pp należy mówić głownie o walce z bezrobociem. Państwo ma obowiązek prowadzić różne programy pomocowe w uzyskaniu pracy, aktywować ludzi do pracy, zapewniać nowe miejsca pracy. Ustawa z 20.4.2004 o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.