Esej jeden z najb ekspansywnych gat literackich xx wieku. 2 poł ubiegłego stulecia określa się mianem „wieku eseju”.

Wywarł wpływ, na przemiany gatunku powieści –przykładami są Ferdydurke. esej jest jednym z gat lit, który „przygotował” przemianę na obszarze świadomości literackiej związaną z „wyczerpaniem” możliwości tradycyjnych norm literackości – fikcji, „uporządkowania naddanego”, sposobu obrazowania.

• eseistami byli: . Czapski, B. Miciński, , S. Vincenz, M. Jastrun, W. Gombrowicz, G. Herling-Gru, Cz. Miłosz, Z. Herbert, L. Kołakowski, A. Kijowski, A. Zagajewski, S. Barańczak, M. Janion, MBobkowski,
  jest gat eklektycznym lub hybrydycznym, zawiera w sobie elem wsio rodzajów i gatunków literackich. przeplat się fikcji z faktami, stylu poet ze stylem nauk,dialogami, Różnorodność,
  cztery kryteria,

• podmiot literacki, który realizuje się i aktualizuje poprzez opis, interpretację problemu.

• oryginaln sposobu przekazu. narracja. Musi doprowadzić odbiorcę do refleksji.
  tosunek podmiotu do przedmiotu eseju. Wyraża się w subiek doborze argumentów, jakiego dokonuje by przedstawić gł tezę utworu. Nie musi być sprawiedliwy

• język, styl i kompozycja. dowolność w doborze słownictwa i tonu. styl oscyluje między poetycką ozdobnością a naukowym ascetyzmem. Kompozycja otwarta
  odmianą eseju lit jest „polska szkoła

• eseju”. Jej oryginal wywodzi się z nawiąz do staroszlacheckiej gawędy + z hum erudycją. Wiele z dzieł odwołuje się do wątków autobiograf, np.

• rodzinna Europa Miłosza.
  Innym rodzajem szkice. przypominają one zapiski z podróży + refleksją odautorską. zdominowanie utworu przez jeden z elem.

• Przykładami, w których pierwiastek dziennika z podróży przeważa nad refleksją Dzienników W. Gombrowicza, Podróż do Burmy Herlinga-Gru oraz Cygańskim wozem Wierzyńskiego.

• do esejów, w których nad relacją z wyprawy dominuje chęć przekazania treści: Barbarzyńcę w ogrodzie Herberta, Rodzinnej Europy Miłosza.

dziennik

• regularność powstawania. tematyka, kompozycja i styl są dowolne, gdyż w zamyśle ma to być intymna relacja z tego, co wydarzyło się w życiu autora w danym momencie. pojawiają się zapiski zarówno dotyczące sytuacji społ-polit, refleksje dotyczące osobistej sfery życia , recenzje z przeczytanych lub obejrzanych

• niego dzieł. 2 typy: intymny oraz dziennik z podróży. dopiero w wieku xx zapiski urosły do rangi gatunku lit i zaczęły ukazywać się w druku.
  Początkowo na łamach czasopism. Traktowano je jako odmianę felietonu. Z czasem zyskał miano autonomicznego gat dziennikarskiego. dzięki publikacjom dzienników min Gombrowicza, czy Herlinga-Gru zaczęto traktować je jako odrębny gatunek literacki

(…) są w ujęciu wielu badaczy dwudziestowieczną odmianą barok i oświeceniowych silva rerum. Takie cechy, jak: prowincjonalizm, partykularyzm, hybryd, autobiografi, „ „sylwiczność” i „niegotowość”; stały się liter wartościami.

• 2 grupy. te, których autorzy od początku prowadz zapisków zdają se sprawę, że je opublikują. Dziennik Gombrowicza, Dziennik pisany nocą Herlinga-Gru, Rok myśliwego Miłosza
  i utwory cechujące się większą intymnością.. zapiski nie stanowiły próby zabrania głosu w debacie publiczn na drażniące tematy społ-polit czy też lit. Tematyka bardziej osobista.: Dziennik bezsamogłosek Wata, Szkice piórkiem Bobkowskiego. 57