Układ krążenia

Krążenie krwi odkrył William Harvey. Rola serca w krążeniu krwi nie była rozpoznana aż do opublikowania pracy Harveya w 1628 roku. Dokonując klasycznych eksperymentów, Harvey ustalił to, co teraz wiemy o krążeniu krwi.

Typowe jego doświadczenie polegało następująco. Zakładał opaskę uciskową na czyjeś ramię i kiedy żyły nabrzmiały, naciskał je, by się przekonać, w którym kierunku płynie krew. W ten sposób odkrył, że krew w żyłach zawsze płynie w kierunku serca.

• Układ krwionośny składa się z:

-serca - pompa ssąco–tłocząca.

-naczyń krwionośnych:

• tętnice,

• żyły,

• sieć naczyń włosowatych

Wszystkie naczynia o większej średnicy niż włosowate,

przed- i pozawłosowate charakteryzuje podobna, trójwarstwowa budowa ściany:

(1) warstwa wewnętrzna (intima) – zbudowana ze śródbłonka i niewielkiej ilości wiotkiej tkanki łącznej,

(2) warstwa środkowa (media) – zbudowana głównie z okrężnej mięśniówki gładkiej oraz z różnych ilości – zależnie od typu naczynia – włókien kolagenowych i sprężystych,

(3) warstwa zewnętrzna (przydanka) – zbudowana głównie z włókien kolagenowych, przytwierdzająca naczynie do otoczenia.

• Śródbłonek

Wszystkie naczynia krwionośne wyścielone są specjalnym nabłonkiem jednowarstwowym płaskim – śródbłonkiem. Komórki śródbłonka:

-tworzą gładką wyściółkę wewnętrzną naczynia, niezbędną do prawidłowego przepływu krwi. Przerwanie jej ciągłości powoduje zapoczątkowanie w tym miejscu procesu krzepnięcia krwi;

-kontrolują proces wymiany substancji chemicznych (odżywczych, regulacyjnych, produktów przemiany materii) pomiędzy krwią a tkankami oraz przechodzenie komórek krwi przez ścianę naczyń;

-produkują substancje biologicznie czynne uczestniczące w procesie krzepnięcia krwi, regulujące napięcie ściany naczyniowej i pobudzające tworzenie nowych naczyń

Ośrodkowym narządem układu naczyniowego jest serce

-Położone jest w śródpiersiu przednim pomiędzy workami opłucnej w worku osierdziowym

-Położone jest na wysokości Th V-IX do przodu od trzonów kręgów,od którego oddziela go przełyk i aorta, ku tyłowi od mostka i żeber

-Dla dorosłego mężczyzny przeciętne wymiary serca to

-Masa ok. 300g

-Objętość ok.. 270cm

-150mm x 110 x 90mm

-Wielkość serca porównuje się do wielkości pięści danej osoby

Serce objęte jest workiem włóknisto-surowiczym, składającym się z

• warstwy zewnętrznej( osierdzia włóknistego)

• Warstwy wewnętrznej (osierdzia surowiczego)

Osierdzie surowicze składa się z blaszki ściennej i trzewnej

Można odróżnić podstawę serca, wierzchołek zwany koniuszkiem i trzy powierzchnie:

• przednią- mostkowo-żebrową

• Tylnio-dolną- przeponową

• Powierzchnie płucnną

1)Budowa ogólna

• Składa się z 4 przedziałów ( przedsionki i komory)

• Granicę wewnętrzną między przedsionkami stanowi przegroda międzyprzedsionkowa

• Granicę zewnętrzną między przedsionkami a komorami stanowi bruzda wieńcowa

• Granicę między prawą a lewą komorą ,której wewnętrznie odpowiada przegroda międzykomorowa na zewnątrz zaznacza się bruzdami międzykomorowymi

• W tych bruzdach biegną tt. wieńcowe, żyły serca, naczynia chłonne i nerwy

2)Budowa ściany serca

• Ma budowę trójwarstwową

• Wsierdzia (nabłonek płaski i tkanka łączna)

• Śródsierdzia (właściwa mięśniówka)

- Nasierdzia (nabłonek płaski i tkanka łączna)

• śródsierdzie (łac. myocardium - w szerokim znaczeniu) szkielet serca - znajduje się w podstawie serca na granicy między przedsionkami i komorami. Zbudowany jest z tkanki włóknistej zbitej. Składa się z:

  • czterech pierścieni włóknistych (łac. annuli fibrosi) otaczających ujścia żylne i tętnicze serca.

  • dwóch trójkątów włóknistych (łac. trigona fibrosa) - prawy i lewy, leżą pomiędzy pierścieniami włóknistymi otaczającymi ujścia przedsionkowo-komorowe a pierścieniem ujścia aorty.

  • części błoniastej przegrody międzykomorowej

  • Podstawa serca

-Należy wyłącznie do przedsionków zwłaszcza lewego

-Tutaj znajdują się wszystkie naczynia krążenia wielkiego i małego

-Naczynia te tworzą koronę serca- aorta i pień płucny i uchodzące do niego żyły główne górna i dolna oraz cztery żyły płucne

• Prawy przedsionek

Uchodzą do niego obie żyły główne

- górna (zasadniczo zbiera krew z nadprzeponowej części ciała )

- Dolna (zbiera krew z podprzeponowej części ciała )

oraz zatoka wieńcowa , która odprowadza większość krwi żylnej z ścian serca

Rozwojowo przedsionek prawy powstaje z dwóch części:

-końcowego odcinka embrionalnej zatoki żylnej - do niej uchodzą obie żyły główne i zatoka wieńcowa - jej ściany są gładkie

- właściwego przedsionka prawego, którego powierzchnia wewnętrzna pokryta jest przez równoległe beleczki mięśniowe - mięśnie grzebieniaste (łac. musculi pectinati). Szczególnie silne beleczkowanie zaznaczone jest w wypustce przedsionka prawego, uszku prawym (łac. auricula dextra). Obie części rozwojowe rozdziela grzebień graniczny (łac. crista terminalis).

• Komora prawa

Otrzymuje krew z przedsionka prawego przez ujście przedsionkowo-komorowe prawe i przez ujście pnia płucnego tłoczy ją do płuc

Powierzchnia wewnętrzna (właściwa) komory wysłana jest beleczkami mięśniowymi

W trakcie skurczu komory może nastąpić prawie całkowity zanik światła komory

Ujście przedsionkowo komorowe prawe zamyka zastawka trójdzielna

Przyczepia się do pierścienia włóknistego okalającego ujście i oddzielającego mięśniówkę komór od mięśniówki przedsionków

Do wolnego brzegu płatków dochodzą struny ścięgniste łączące płatki zastawki z mięśniami brodawkowatymi bądź beleczkami mięśniowymi w ścianie komory

Na ogół wyróżnia się trzy mięśnie brodawkowate komory prawej:

• przedni

• Tylni

• Przegrodowy

Ujście pnia płucnego zamyka zastawka pnia płucnego

Składa się z trzech płatków półksiężycowatych

• Prawego

• Lewego

• Przedniego

Płatki półksiężycowate są przyczepione do ścian tętnic

Każdemu płatkowi półksiężycowatemu odpowiada wpuklenie ściany tętnicy tworząc w ten sposób trzy zatoki pnia płucnego

• Przedsionek lewy

Po opuszczeniu prawej połowy serca przez pień płucny i po przejściu przez płuca krew wraca do lewego przedsionka żyłami płucnymi

Przedsionek lewy (łac. atrium sinister) - z płuc krew zbierają cztery żyły uchodzące do przedsionka lewego:

żyła płucna górna lewa (łac. vena pulmonalis superior sinister)

żyła płucna górna prawa (łac. vena pulmonalis superior dexter)

żyła płucna dolna lewa (łac. vena pulmonalis inferior sinister)

żyła płucna dolna prawa (łac. vena pulmonalis inferior dexter)

Podobnie jak w przedsionku prawym wywodzi się z dwóch rozwojowo odrębnych części: o gładkich ścianach, powstałej ze zlania się końcowych odcinków żył płucnych oraz pokrytego licznymi mięśniami grzebieniastymi właściwego przedsionka, ograniczonego właściwie do uszka lewego (łac. auricula sinistra). W porównaniu z uszkiem prawym jest ono dłuższe, węższe i nieco załamane, gdyż zachodzi na pień płucny. Na ścianie przyśrodkowej widać niekiedy pozostałość zastawki otworu owalnego.

• Komora lewa

Otrzymuje krew z lewego przedsionka i pod dużym ciśnieniem tłoczy ją na obwód

Dlatego ściana komory lewej 15mm jest ponad dwukrotnie grubsza od ściany komory prawej

Wierzchołek komory lewej odpowiada koniuszkowi serca

Na podstawie znajdują się ujście przedsionkowo-komorowe lewe wraz z zastawką dwudzielną oraz ujście aorty z zastawką aorty

Ujście przedsionkowo-komorowe lewe zamknięte zastawką dwudzielną składającą się z dwóch płatków przedniego (przegrodowego) i tylnego (brzeżnego)

Analogicznie wyróżniamy dwa mięśnie brodawkowate

Ujście aorty zamknięte zastawką aorty Składa się z trzech płatków półksiężycowatych:

• Prawego

• Lewego

• tylnego

Płatki półksiężycowate są przyczepione do ścian tętnic

Każdemu płatkowi półksiężycowatemu odpowiada wpuklenie ściany tętnicy tworząc w ten sposób trzy zatoki aorty-opuszkę aorty

• 1. Prawy przedsionek
  2. Lewy przedsionek
  3. Żyła główna górna
  4. Łuk aorty
  5. Lewa tętnica płucna
  6. Żyła płucna dolna
  7. Zastawka mitralna
  8. Zastawka aortalna
  9. Komora lewa
  10. Komora prawa
  11. Żyła główna dolna
  12. Zastawka trójdzielna
  13. Zastawka pnia płucnego

Czynność: Średnio 72 / min, Cykl trwa ok. 0.8 s, Skurcz przedsionków 0.1s, Skurcz komór 0.3 s

• Układ bodźco-przewodzący

Część zatokowo-przedsionkowa położona na granicy żył głównych i właściwego przedsionka prawego składa się z węzła zatokowo-przedsionkowego(Keitha-Flacka)

• Część przedsionkowo-komorowa, która składa się z :

• węzła przedsionkowo-komorowego

• Pnia cz. Odnogi wspólnej

• Prawej i lewej odnogi,

Pień i odnogi tworzą razem pęczek przedsionkowo-komorowy (Hisa)

Węzeł zatokowo-przedsionkowy (Keitha-Flacka) jest ośrodkiem pierwszego rzędu

Węzeł przedsionkowo-komorowy jest ośrodkiem drugorzędowym

Pień jako ośrodek trzeciorzędowy

Czynność 70 : 50 : 30

• Tętnice krążenia małego i wielkiego

Pień płucny rozwidla się na tętnię płucną prawą i lewą, które prowadzą krew żylną z prawej komory serca do obu płuc

Aorta dzieli się na część wstępującą, łuk (od którego odchodzą pień ramienno-głowowy, t. szyjna wspólna lewa i podobojczykowa lewa)i część zstępująca: cześć piersiowa po przejściu przez rozwór przepony nosi nazwę części brzusznej(od której odchodzą pień trzewny , krezkowa górna i dolna oraz tt nerkowe i tt biodrowe)

• Unaczynienie serca

Tętnice wieńcowe prawa i lewa odchodzące od aorty wstępującej

T.wieńcowa lewa dzieli się na gałąź międzykomorową przednią i gałąź okalającą (zaopatruje lewą połowę serca dwie trzecie części przegrody międzykomorowej oraz przlegającą do niej część przednią komory prawej)

T wieńcowa prawa przechodzi w gałąź międzykomorową tylną (zaopatruje prawą połowę serca i trzecią część przegrody międzykomorowej oraz część prawą powierzchni przeponowej komory lewej)

Żyły serca uchodzą do prawego przedsionka za pośrednictwem zatoki żylnej

• Unerwienie serca

Unerwienie serca można podzielić na:

wwspółczulne, które zapewniają

-nerw sercowy szyjny górny odchodzący od zwoju szyjnego górnego,

-nerw sercowy szyjny środkowy od zwoju szyjnego środkowego,

-nerw sercowy szyjny dolny od zwoju szyjnego dolnego,

-nerwy sercowe piersiowe od części piersiowej pnia współczulnegoo.

przywspółczulne, które zapewniają:

-gałęzie sercowe górne od części szyjnej nerwu błędnegoo,

-gałęzie sercowe piersiowe od części piersiowej nerwu błędnego,

-gałęzie sercowe dolne od nerwu krtaniowegoo wstecznego.

Funkcjonowanie układu krążenia u noworodka ma swoją dużą specyfikę w porównaniu z pozostałymi okresami życia człowieka.

Związane jest to z odmiennością krążenia krwi u płodu oraz dynamiką zmian występujących w układzie krążenia po porodzie

• Krążenie płodowe

1 Krew utlenowana z łożyska żyłą pępowinową jest prowadzona do płodu. Połowa objętości płynie do wątroby, następnie żyłami wątrobowymi do żyły głównej dolnej (ŻGD). Reszta krwi poprzez przewód żylny płynie bezpośrednio do żyły głównej dolnej (w tym miejscu następuje mieszanie krwi odtlenowanej pochodzącej z dolnej części ciała płodu z krwią utlenowaną z łożyska), skąd większa jej część (uwarunkowania anatomiczne) poprzez drożny otwór owalny (FoA) wpływa do lewego przedsionka, a następnie lewej komory i do aorty.

1. Nieutlenowana krew z żyły głównej górnej i zatoki wieńcowej spływa do prawego przedsionka skąd jest kierowana na zastawkę trójdzielną (uwarunkowania anatomiczne), następnie do prawej komory i t. płucnej

2.W tętnicy płucnej tylko ok. 10% krwi płynie do płuc, reszta poprzez przewód tętniczy jest kierowana do krążenia systemowego.