METODY I TECHNIKI PROJEKCYJNE

PROJEKCJA
a) w szerokim sensie- rzutowanie własnych uczuć, postaw poglądów itp. Na obiektywny materiał,
który dajemy osobie badanej

b) w wąskim znaczeniu- mechanizm obronny, służący przystosowaniu jednostki, który jednak
stosowany zbyt intensywnie powoduje zaburzenia w funkcjonowaniu
osobowości i pogorszeniu zdolności przystosowawczych oraz zablokowanie
rozwoju jednostki.

Wyróżniamy 4 rodzaje projekcji jako zjawiska psychicznego:

• Projekcja w ujęciu klasycznym

• Projekcja atrybutywna

• Projekcja autystyczna

• Projekcja racjonalistyczna

METODY- TECHNIKI PROJEKCYJNE- opierają się na projekcji rozumianej jako sposób postrzegania i reagowania na bodźce zewnętrzny, które zawsze są uwarunkowane cechami osobistymi osoby postrzeganej

TECHNIKI PROJEKCYJNE( jako metoda badania)- rozumiane są jako zespół celowo skonstruowanych bodźców, których instrukcja i materiał posiadają niski stopień strukturalizacji, mogąc tym samym wywołać osobistą, prywatną i bezpośrednia opinie badanego

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA TECHNIK PROJEKCYJNYCH:

1. Przez zachowanie odzwierciedla się osobowość (reakcja odzwierciedla stan wewnętrzny)

2. Bodźce muszą być wieloznaczne (niska ich strukturalizacja)- im bardziej wieloznaczne, tym wyższy poziom projekcji mogą wywołać

3. Reakcje zgodne są z motywacja, percepcją, emocjami, ideami, postawą osoby badanej, a jednostka identyfikuje się z nimi.

KLASYFIKACJA TECHNIK PROJEKCYJNYCH WG REMBOWSKIEGO

1. Techniki skojarzeniowe

2. Techniki konstrukcyjne

3. Techniki uzupełnienia

4. Techniki wyboru lub porządkowania

5. Techniki ekspresyjne

ZASADY STOSOWANIA TECHNIK PROJEKCYJNYCH (WG. Rembowskiego):

1. Należy dostosować technikę do:

-wieku

-możliwości i umiejętności dziecka

-jego zainteresowań

-jego poziomu słownictwa

-płci

-sposobu myślenia

-zdolności percepcyjnych

-rozwoju wyobraźni

1. Należy stworzyć odpowiednia atmosferę badania:

-nieformalną i życzliwą

-właściwe warunki zewnętrzne

-odpowiedni kontakt diagnostyczny

-odpowiednie motywowanie

1. Nie należy informować dziecka na wstępie, iż będzie poddane badaniu (należy całą sytuację przedstawić jako grę lub zabawę). Jeżeli dziecko miało już jakieś doświadczenia z badaniem, diagnosta powinien określić jego cel, podkreślić, że dziecko nie będzie oceniane, a wszystkie jego odpowiedzi są dobre.

2. Powstrzymać się m.in. od:

-oceniania

-krytykowania

-nadmiernego, natarczywego śledzenia wykonania poleceń („patrzenie przez ramię”)

1. Badanie to musi być skonfrontowane z faktyczną sytuacją rodziny lub społeczna dziecka, żeby nie wyciągać nieprawidłowych wniosków lub uniknąć przyjęcia niewłaściwego kierunku interpretacji.

2. Należy dokonać łącznie analizy formalnej i treściowej oraz analizy sytuacji wykonywania zadania

3. Otrzymane wnioski należy interpretować wg. Zobiektywizowanych schematów interpretacyjnych, aby uniknąć subiektywizmu w ocenie sytuacji badanego.

4. Materiał informacyjny zdobyty technikami projekcyjnymi uzupełnia się materiałem diagnostycznym zebranym z wykorzystaniem innych technik.

Techniki projekcyjne mają wiele zalet, ale są bardzo trudne i wymagają dobrej znajomości teorii projekcji oraz dużej praktyki w ich stosowaniu.

Techniki te stosowane w pedagogice mogą:

-służyć do wstępnej diagnozy środowiska rodzinnego
-sygnalizować występowanie różnych zaburzeń w zachowaniu
-sygnalizować zaburzenia emocjonalne dziecka
-sygnalizować nieprawidłowości w funkcjonowaniu środowiska rodzinnego

Podział technik projekcyjnych wg. Rembowskiego:

1. Techniki wirtualno- obrazkowe

-testy obrazkowe w formie zdjęć, rysunków

-przedstawiają różne sytuacje dzieci i dorosłych w sposób wieloznaczny, gdzie wymaga się ułożenia historyjek lub opowiadania

1. Techniki werbalne

-polegają na kończeniu rozpoczętych opowiadań, baśni i zdań

-dziecko opowiada, dopowiada historyjkę lub bajkę

1. Techniki zabawowe

-polegają na :

Modelowaniu

Zabawie lalkami

Zabawie innymi akcesoriami

Zastosowaniu psychodramy

1. Techniki graficzne

-polegają na:

Stosowaniu rysunku na określony lub dowolny temat

Techniki projekcyjne w diagnozowaniu sytuacji szkolnej:

Test akceptacji szkolnej
Test Stosunków szkolnych

Testy te służą badaniu kompleksowej oceny indywidualnie postrzeganej przez dziecko sytuacji szkolnej, co wiąże się m.in. z:

-badaniem sfery emocjonalnej
-postaw wobec szkoły jako instytucji
-postaw wobec procesu uczenia się i oddziaływań wychowawczych

Za pomocą diagnozowania sytuacji szkolnej można :

-zdiagnozować reakcje emocjonalne dziecka w procesie nauczania i uczenia się
-odczytać obraz nauczyciela, jego osobowości i autorytetu w percepcji ucznia
-zdiagnozować relacje między nauczycielem a uczniem
-zdiagnozować relacje międzyrówieśnicze, w tym poziom agresji i przemocy w relacjach międzyrówieśniczych
-zdiagnozować problemy, konflikty i zaburzenia wewnętrzne, związane ze środowiskiem szkolnym
-określić stopień adaptacji lub nieprzystosowania do środowiska szkolnego, jego organizacji i wymagań stawianych uczniowi
-określić poziom zaspokajania potrzeb i zadowolenia z panującej w szkole sytuacji
-określić sposób postrzegania postaw rodziców wobec nauki szkolnej i uczenia się dziecka

WYBRANE TECHNIKI PROJEKCYJNE:

1. Rysunek rodziny

2. Test-film Rene Gille’a

-służy do badania dzieci w wieku 10-17lat

-wykorzystywany w sytuacjach, gdy badany zachowuję postawę obronno lub ma tendencję do przedstawiania siebie w lepszym świetle

- test ten ujmuje funkcjonowanie jednostki i postrzeganie przez nią typowych sytuacji społecznych (rodzinnych, szkolnych, koleżeńskich)

-test ten ustala poziom dojrzałości uczuciowej, stosunek do nauki i zainteresowań

- Gille wyróżnił 9 kategorii analitycznych:

• Postaw wobec rodziców i rodziny

• Stosunek do kolegów i koleżanek

• Forma relacji w konfliktach z rówieśnikami

• Dążenie do dominacji

• Postawa wobec nauczycieli

• Troska o siebie i kokieteria

• Potrzeba ruchu

• Nerwowość

• Postawy wobec pracy

- test składa się z 30obrazków i 39zdań słownych

• Pytania nie wprost o relacje i postawy

• Pytania, które zawierają ukryte przed badanym znaczenie

-interpretacja wyników może opierać się na:

• Analizie ilościowej( punktacja odpowiedzi wg modelu zaproponowanego przez autora)

• Analizie jakościowej

1. Historyjki i opowiadania niedokończone

-KOŃCZENIE ROZPOCZĘTYCH OPOWIADAŃ MADELEINE BAKES- THOMAS

• Polega na uzupełnieniu rozpoczętych historyjek, której treść była dziecku bliska

• Najczęściej dotyczyły sytuacji zachodzących w domu dziecka, np. przygotowanie obiadu

• Badaczka zaproponowała 10 historyjek, z których 4 dotyczyły stosunków rodzinnych

-HISTORYJNKI THOMASA KUGLERA

• Obejmuje 25 opowiadań o dziecięcych radościach i kłopotach w domu i w szkole

• Występują pytania szczegółowe, które służą ocenie relacji dziecka z osobami dlań najbardziej znaczącymi

• Test ten ujawnia:

• Postawy dziecka wobec rodziców

• Sposób postrzegania rodziców przez dziecko

• Stosunek dziecka do rodziców, jako pary małżeńskiej

• Problemy rywalizacji z rodzeństwem

• Postawy dziecka wobec rodziców i nauczycieli

• Problemy dziecka i sposoby radzenia sobie z nimi

• Przeznaczony do badania dzieci w wieku 7-14lat

• W czasie interpretacji należy zwrócić uwagę na to czy treści opowiadań dziecka odzwierciedlają stan faktyczny, czy też stanowią „efekt myślenia życzeniowego”, co jest możliwe jedynie przy konfrontacji treści uzyskanych z testu z danymi z innych źródeł- wywiadu czy analizy dokumentów

• Zebrany materiał diagnostyczny analizuje się w kilku kategoriach:

• Główne potrzeby badanego

• Koncepcja otoczenia- relacje między badanym a otoczeniem

• Rodzaje i nasilenie konfliktów

• Źródło lęków

• Mechanizmy obronne

-BAJKI LUIZY DESPERT

• Obejmują 19 historyjek o:

• Ludzkich radościach

• Kłopotach

• Wewnętrznych problemach dziecka (tj. m.in. : zależność od rodziców, kompleksy, lęk)

• Stosowany w badaniu małych dzieci- w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym

• W formie zabawy

• Zebrany materiał diagnozuje się w następujących kategoriach:

• Ładunek intelektualny

• Treści emocjonalne

• Konflikty i lęki doświadczone przez dziecko

• Sposoby rozwiązywania problemów

• Zaburzenia emocjonalne

-TEST NIEDOKOŃCZONYCH HISTORYJEK (PWE 1) I TEST NIEDOKOŃCZONYCH HISTORYJEK (PEW 2) E. GRESZTY

• Test PWE1

• Składa się z 3 niekompletnych opowiadań, zadaniem dziecka jest dopowiedzenie dalszego ciągu

• Test ten ma na celu uchwycenie jednego Az przejawów więzi emocjonalnej- dawania i otrzymywania wsparcia emocjonalnego

• Wskaźniki więzi emocjonalnej:

• Niewerbalna ekspresja uczuć (podeszła do niej mama i przytuliła córeczkę)

• Werbalna ekspresja uczuć (podeszła mama i powiedziała: kocham Cię córeczko)

• Materialne wyrażanie uczuć ( tata pociesza z mamą, mówią, że jej coś kupią i kupili)

• Zainteresowanie, zwierzanie się (Chłopiec siedzi smutny. Mama i tata pytaja się dlaczego jest smutny. On odpowiada bo nikt nie chce się ze mną bawić)

• Pragnienie obecności ( dziewczynka siedziała smutna bo chciała żeby rodzice się z nią pobawili, ale rodzice nie pobawili się z nią bo nie mieli czasu)

• Test PWE2

• Składa się z 3 historyjek

• Pierwsza część testu bada czy dziecko może liczyć na emocjonalne wsparcie rodziców

• Pozostałe historyjki badają:

• Jakich elementów relacji z rodzicami doświadcza, doświadczyło lub chce doświadczyć dziecko

• Wskaźniki więzi emocjonalnej:

• Niewerbalna ekspresja uczuć(mama przytuliła ją, pogłaskała i ona zasnęła)

• Werbalna ekspresja uczuć (mama powiedziała chłopcu, że go kocha)

• Materialne wyrażanie uczuć (tata kupił córeczce czekoladę)

• Opieka materialna, pomoc (mama pomogła córeczce szukać Przytulanki)

• Wsparcie emocjonalne( tata powiedział, że wszystko będzie dobrze)

• Spędzanie ze sobą czasu (tata łowi z synkiem ryby)

• Zainteresowanie, zwierzanie się (dziewczynka opowiedziała mamie o swoich problemach)

1. Testy zdań niedokończonych

Testy te są wykorzystywane do diagnozy stosunków interpersonalnych, postaw wobec rodziców, szkoły i rówieśników

-TEST UZUPEŁNIENIA ZDAŃ JOSEPHA M. SACKSA I SIDNEYA LEVY’EGO

• Dotyczy stopnia przystosowania

• Wskaźnikiem są, postawy wobec:

• Rodziny (stosunek do ojca, matki, rodziny)

• Stosunków heteroseksualnych (postaw wobec kobiet, mężczyzn, stosunek do życia seksualnego)

• Relacji międzyludzkich (stosunek do przyjaciół, znajomych, przełożonych z pracy i w szkole, do podwładnych, kolegów)

• Siebie- samoocena ( lęki, objawy, poczucie winy, stosunek do własnych uzdolnień, stosunek do przeszłości i przyszłości)

• Test przeznaczony dla:

• Osób o normalnym poziomie intelektualnym

• Osób ze średnim wykształceniem

• Test podlega analizie:

• Ilościowej (polega na ocenie nasilenia konfliktów w każdej sferze)

• Jakościowej (polega na ocenie treści wypowiedzi

-TEST ZDŃ NIEDKOŃCZONYCH Y WOŹNIAKOWEJ

• Składa się z 60zdań

• Służy do badania postaw wobec :

• Rodziny (stosunek do rodziny, matki, ojca, stosunek do rodziny, rodziców, rodzeństwa)

• Stosunków heteroseksualnych (postawa wobec płci przeciwnej, stosunek do życia seksualnego, stosunek do małżeństwa)

• Samego siebie- samooceny (lęki, obawy, poczucie winy)

-TEST ZDAŃ NIEDKOŃCZONYCH (WERSJA MOR ) EWY WYSOCKIEJ

• Służy do badania relacji wewnątrzrodzinnych, a więc:

• Postaw dziecka wobec matki, ojca

• Postaw dziecka wobec rodziny, jako grupy społecznej

• Test składa się z 48zdań, których zakończenie musi dopisać osoba badana

-TEST ZDAŃ NIEDKOŃCZONYCH (PWE 3) E. GESZTY

• Składa się z 17 zdań o różnym stopniu ustrukturalizowania treści.

• Zadaniem badanego jest wymyślenie, jak najszybciej zakończenia każdego zdania bez zastanawiania się

• Wskaźniki więzi:

• Niewerbalna ekspresja uczuć (gdy przytulam się do mamy to czuję miłość)

• Werbalna ekspresja uczuć ( moja mam mnie kocha i ja ją też)

• Waloryzacja rodziców( moja mama jest dobra)

• Materialne wyrażanie uczuć ( mój tatuś kupił mi samochodzik)

• Poczucie łączności, wspólnoty (moja mam i ja to papużki nierozłączki)

• Opieka materialna ( mój tatuś pomaga mi w lekcjach)

• Wsparcie emocjonalne (przytulam się do mamy jak mam jakiś problem)

• Spędzanie wolnego czasu ( mój tata i ja bawimy się razem)

• Zainteresowanie, zwierzanie się (Gdy tatuś przychodzi do domu, pyta się co w szkole)

• Komponent emocjonalny ( gdy przytulam się do mamy to czuję radość)

• Pragnienie obecności ( chciałabym, żeby moja mam była przy mnie zawszę)

• Pragnienie pomyślności ( chciałabym, aby tatuś dostał pracę)

• Element poznawczy (moja mama jest nauczycielką)

-TEST ZDAŃ NIEDOKOŃCZONYCH (WERSJA M) JANUSZA KOSTRZEWSKIEGO

• Składa się z 75 twierdzeń, które można analizować pod kątem:

• Stosunku do domu rodzinnego i rodziny

• Postaw wobec matki i ojca

• Postaw wobec rodzeństwa

• Postaw wobec nauczyciela i szkoły

• Stosunek do własnej osoby

• Globalny stosunek do ludzi, spraw płci itp.

-TEST BONNETA

• Występuje w 2 wersjach (dla dziewcząt i chłopców)

• Składa się z 60 twierdzeń, które pozwalają zidentyfikować m.in.:

• Podstawowe źródło frustracji dziecka

• Główne dążenia i cele jakie sobie stawia badany

• Stosunek do własnej osoby i poczucie własnej wartości

• Cechy te determinują jej przystosowanie i prawidłowe funkcjonowanie psychospołeczne

1. Test „dwóch domków”

-służy do diagnozowania stosunków wewnątrzrodzinnych oraz postaw rodziców wobec dzieci w percepcji tych ostatnich o postaw dzieci przejawianych wobec rodziców

-przeznaczony do badania dzieci w wieku 6-14 lat

- badanie przebiega w 4 etapach:

• Szeregowanie członków rodziny

• Rozdzielenie rodziny do dwóch domków

• Zaprosiny członków rodziny do domku

• Oraz wyprowadzka czyli przeniesienie członków rodziny z własnego domu do drugiego

- test ten pozwala zidentyfikować:

• pozycję, jaką dziecko zajmuje w rodzinie,

• pozycję rodziców

• Stosunek do rodzeństwa i innych członków rodziny

• Charakter więzi jakie łączą poszczególnych członków rodziny

• Potencjalne przyczyny problemów wychowawczych

• Mechanizmy identyfikacji

1. Test apercepcji szkolnej (TAS)

-projekcyjny test obrazkowy

-skalda się z 18 ilustracji ( 2 różne wersje: dla chłopców i dziewczynek) obrazujące typowe sytuacje szkolne, które mogą pobudzać fantazję dziecka i wywoływać jego reakcje, dotyczące następujących dziedzin:

• Reakcje na autorytet osób znaczących (np. nauczyciel)

• Reakcje wobec specyfiki procesu uczenia się w warunkach klasy szkolnej (ustosunkowanie wobec nauki)

• Stosunki z rówieśnikami w sytuacjach szkolnych

• Postawy środowiska rodzinnego wobec szkoły

-uzyskany materiał interpretuje się w następujących kategoriach:

• Temat główny

• Główny bohater

• Postawa wobec innych na obrazku

• Identyfikacja

• Natura lęków i konfliktów związanych z uczeniem się

• Reakcje wobec sytuacji uczenia się

• Zakończenie historii

1. Test stosunków szkolnych Ewy Zwierzyńskiej

-służy diagnozie obrazu środowiska szkolnego

-składa się z 12 czarno- białych obrazków przedstawiających dziecko w obecności osoby dorosłej lub bez osoby dorosłej, w różnych sytuacjach związanych z uczeniem się w skzole

1. Test rysunkowy Mój nauczyciel

- służy ocenie istniejących w sytuacjach szkolnych stosunków i zależności miedzy nauczycielem a uczniem, w następujących obszarach:

• Obraz nauczyciela i relacji panujących między nimi a uczniami

• Stopień adaptacji do środowiska szkolnego

• Stopień zaspokojenia potrzeb i zadowolenia z panującej w szkole sytuacji

• Zaburzenia zachowania i tendencje do zachowań agresywnych

-