Wykład 1

Ezoteryczne – tajemne

Iluminacja umysłu – oświetlenie

Eufemizm - wyraz lub peryfraza zastępująca słowo lub zwrot, które ze względu na tabu kulturowe czy religijne, na zabobon, na cenzurę lub autocenzurę (polityczną lub obyczajową), czy też na normy towarzyskie, pruderię, współczucie (empatia), poprawność polityczną, delikatność, uprzejmość, dobre wychowanie mówiącego/piszącego nie może lub nie powinno być używane

Nonsens - dany układ wyrazów języka J jest w nim nonsensem, gdy nie jest spójny syntaktycznie, tj. jest ciągiem wyrażeń zbudowanym niezgodnie z regułami syntaktycznymi tego języka. Jako taki nonsens stanowi defekt syntaktyczny wypowiedzi. Inna nazwa nonsensu to wypowiedź pozorna, czyli wypowiedź, która być może w intencji jej nadawcy miała coś znaczyć, jednakże ze względu na błędy jakie zawiera, nie znaczy nic

Etymologia – pochodzenie

Sophos – mędrzec

Filozofia (philosopia) – umiłowanie mądrości

Philo – umiłowanie, miłuję

Sophia – mądrość

Scencja – nauka, wiedza /scientia/

Sapiencja – mądrość, myślący, rozumny /sapientia/

Scjencja może być bez sapiencji – kiedy ktoś dużo wie, a nic nie rozumie

Refleksja sapiencjalna – mądrościowa

Wykład 2

Ciekawość poznawcza – szacunek należy się człowiekowi, a nie jego złym poglądom

Mądrość – całościowe ujęcie rzeczywistości poprzez jej zasady, umiejętność odróżniania prawdy od fałszu, dobra od zła, pozorów od rzeczywistości, a także znajomość słusznych norm postępowania, przy czym wszystkie te uposażenia muszą się wyrażać w myśli i w czynie

„Stary wróbel nie da się wziąć na plewy” – słuszność, przewidywanie jakie będą skutki

Reguła niesprzeczności - ~(p∩~p) istnieje i nie istnieje, Arystoteles

p∨~p nie ma nic pośrodku, jedni mają rację

indyferentyzm - postawa zobojętnienia i braku zainteresowania wobec istotnych spraw społecznych (indyferentyzm społeczny), politycznych (indyferentyzm polityczny), moralnych (indyferentyzm moralny), religijnych (indyferentyzm religijny czyli apateizm), językowych (indyferentyzm językowy) oraz identyfikacji (tożsamości) z danym terytorium (indyferentyzm terytorialny).

Wykład 3

Ambiwalentne uczucia – sprzeczne (chcę/nie chcę)

Ambiwalencja – występowanie w tej samej chwili dwóch sądów społecznych,

domyślność – do tego, żeby ludzie przestali myśleć, zanik rozumu, u podstaw błędów jest „upadek główeczek”, „piękny kwiat a robak w środku”

roztropność - ma łączyć mądrość z życiem praktycznym, cnota intelektualna kierująca postępowaniem człowieka przez uwzględnienie całokształtu czynników

4 cnoty kardynalne według Platona: mądrość, męstwo, umiar, sprawiedliwość

Domniemanie słuszności czynu – co zrobić, żeby skutki były dobre (na dłuższą metę), przewidywanie co wyniknie

Reguła umiaru, Arystoteles – złoty środek (nie średnia)

Umiar – najlepsza miara między niedostatkiem a nadmiarem czegokolwiek

Szczodrobliwość – najlepsza miara między skąpstwem a rozrzutnością

Czyn – czyn nie jest godziwy, jeśli ma tylko jedną kwalifikację, moralność lub słuszność, ze względu na intencję: czyn moralny (godziwy) ,niemoralny (niegodziwy), słuszny (godziwy), niesłuszny (niegodziwy)

Wykład 4

Indyferentyzm np. światopoglądowy – postawa deklarowanej obojętności w stosunku do refleksji światopoglądowej, osoba nie ma światopoglądu

Utilitas – użyteczny

Względy płytko utylitarne – płytko utylitarna motywacja indyferentyzmu – branie pod uwagę wyłącznie użytku, użyteczności

Postawa – deklarowana, realizowana

Pogląd – deklarowany, realizowany

Hipokryzja – człowiek pierwotny

Praktyczny materializm – potoczny materializm jako postawa realizowana idzie w parze z deklarowanym indyferentyzmem; przyjęcie i realizacja takiej hierarchii wartości, na szczycie której znajdują się pieniądze, dobra materialne, kariera, zaszczyty, słowa, wszystkie inne wartości mają charakter służebny – służą zdobywaniu

Atomizacja społeczeństwa – zjawisko skrajnego indywidualizmu, stadium naruszenia albo zniszczenia klasycznych więzi społecznych, stadium osamotnienia, niewolnik pracodawcy, ekonomizm, traktowanie ludzi jak „wyrobników’, system wyniszczający

Współczynnik samobójstw – im wyższy, tym większa atomizacja społeczeństwa

Motywacja sceptyczna, indyferentyzm (scepticos wątpiący)

Motywacja scjentystyczna – odrzuca refleksję sapiencjalną na rzecz wyłącznie sapiencji

Wykład 5

Choroba somatyczna – cielesna

„bycie razem” – najwyższy objaw wspólnoty

Sceptycyzm - wątpienie

Agnostycyzm – ( gnosis-poznaję), dwa poglądy: pogląd, według którego kwestie światopoglądowe są w ogóle niedostrzegalne, podstawowe kwestie światopoglądowe są nierozstrzygalne

Sceptycyzm umiarkowany – nie jestem indyferentna, istnieją tezy wątpliwe, trzeba być krytycznym, istnieje x, że x należy do W

Skrajny sceptycyzm – wszystko jest wątpliwe, dla każdego x należącego do W

Scjentyzm – jedyną drogą poznania świata i rozstrzygnięcia wszystkich problemów jest uprawianie nauk szczególnych (przede wszystkim przyrodniczych), tylko te problemy są sensowne, które już są w nauce albo można je wyrazić przy pomocy nauki

Opium – nie leczy tylko znieczula

Scjentyści – istnieje radykalna przepaść pomiędzy rozumem, nauką, a religią; jeśli pokona się techniczną barierę to można zrobić wszystko; światopoglądy naukowe, wszystko wzięte z nauki, moralistyka odpada

Wiara – jest dziedziną autonomiczną, niedostępną dla rozumu, czysta wiara nie ma elementów zaplecza intelektualnego, jak ktoś ma rozum to nie może być wierzący

Redukcjonizm – złożoność świata jest pozorna, zjawiska złożone (wyższego rzędu), dają się sprowadzić do poziomu zjawisk prostszych uznanych za podstawowe teorie – zjawiska złożone, da się wyjaśnić w teorii dotyczącej zjawiska – proste

Demokryt z Abdery – w świecie występują atomy (małe cząstki niepodzielne) i próżnia, myślenie – ruch atomów duszy w głowie, subtelne atomy, teoria atomistyczna

Mechanicyzm – materializm mechanistyczny, wszystko ma naturę mechaniczną, człowiek i kwiatek się nie różnią

Julien la Mettrie – kiedyś wszystkie nauki zredukują się do mechaniki

Fizykalizm – całość ma naturę fizyczną, wszystkie nauki w przyszłości zredukują się do fizyki

Teologia i fizyka – różnią się przedmiotem i metodami badań

Wykład 6

Izomeria – występowanie jednego pierwiastka w różnych postaciach

Epikur – następca Demokryta, założył szkołę w ogrodzie, uprawiał hedonizm – przyjemność; szczęście to suma chwil przyjemnych, uwolnienie się od świata i spędzanie życia przyjemnie; „ogród Epikura”

Mechanicysta – zredukuje wartość człowieka do mechanizmu

De Sade – od jego nazwiska wziął się sadycyzm, twierdził że ma coś zepsute w mechanizmie i nie odpowiada za swoje czyny i dlatego psuje inne mechanizmy (czyli ludzi)

Naturalizm – człowiek nie wyrasta przed naturę, jest częścią natury, nie ma w człowieku żadnego elementu, który by wyrósł ponad przyrodę, wszystko co ludzkie pochodzi z natury

Oparin Aleksander – co sprawie, że przyroda ewoluuje od form niższych do wyższych? Skąd powstało życie? Skąd rozumność ludzka? Szukanie człowieka po śladach myślenia

Arystoteles (384-322) wybitny filozof, był z rodziny lekarskiej, uprawiał logikę, fizykę, matematykę, biologię, zajął się również bytem; pierwsza filozofia – jaka jest natura bytu, świata; metafizyka – tak nazywał pierwszą rzecz, którą się zajął; jest to pierwsza z dziedzin filozoficznych, najgłębsza, ma odkryć naturę bytu, nauka tajemna, ezoteryczna, inaczej rozumiana przez artystów: zagadki metafizyczne – wyższe niż potoczne, niezwykłe, głębsze, niezwykłe, nieokreślone dla marksistów terminu wartościujący, jak rozumieć pojęcie czasu, ruchu, jest dziedziną intelektualną

Ontologia – druga filozofia, status ontologiczny pojęć teoretycznych – jak bytuje to, co nazywamy, jak istnieje to, o czym mówię; istnieje osobny byt matematyczny, np. południk, równoleżnik – w rzeczywistości nie istnieją, nie ma ich na Ziemi, są umowne, żeby łatwiej nam było się poruszać; sposób rozumowania pojęcia

Kołmogorow – wybitny radziecki matematyk, filozofia matematyki

Epistemologia, gnoseologia – teoria poznania, droga poznania, źródła i drogi poznania, granice poznania, wartość poznania, problem prawdy (wartościowe, bezwartościowe)

Aksjologia – aksjos-cenny, teoria wartości, co to są wartości i jak istnieją

Etyka normatywna – tworzenie kodeksów postępowania, norm, zależy od wizji świata i człowieka

Estetyka – piękna i sztuki, dzieło sztuki, czy istnieje obiektywność piękna i dobra, wizja piękna, poglądy estetyczne, wizja dobra

Antropologia filozoficzna – miejsce człowieka w przyrodzie, w społeczeństwie, kim jest człowiek? Jaka jest bytowość na tle świata, przyrody?

Historiozofia – filozofia dziejów, jakie są mechanizmy dziejów, jaki jest kierunek dziejów? Jaki jest sens dziejów? (np. dlaczego powstały rozbiory?) pytania o dzieje, o przeszłość

Wykład 7

Koncepcja materialistyczna i spirytualistyczna

Materializm filozoficzny – w bycie występuje tylko jedna substancja, materia. Wszystkie zjawiska i procesy (łącznie z życiem i świadomością) mają charakter procesów materialnych. Nie istnieje żadna postać substancji duchowej (nie ma duszy).

Materializm przyrodniczy – orientacja naturalistyczna, jedyną formą bytu jest obraz naukowy świata, odrzucenie terminów i pojęć, które nie są naukowe, pogląd afilozoficzny. Heraklit.

Materializm mechanistyczny –

Materializm dialektyczny (marksistowski) – prekursorem był Marks, Podstawą materializmu dialektycznego jest przyjęcie, że cała realna rzeczywistość jest materialna i nie ma żadnego obiektywnie istniejącego bytu, którego nie dałoby się sprowadzić do jego materialnej podstawy. Ujęcie pojęcia bytu jako sprzeczność, sprzeczność bytu dynamizuje go. Pojawiają się wyższe formy istnienia materii, wyższa forma jest nieredukowalna do poprzedniej, ma charakter antyredukcjonistyczny (nie można zredukować do chemii czy fizyki). Najwyższa forma materializmu.

Spirytualizm (duchowy) – pogląd afirmujący istnienie substancji duchowej i uznający jej wiodącą rolę w bycie.

Monizm – zakłada, że istnieje jedna substancja.

Monizm spirytualistyczny – jest tylko substancja duchowa, nie istnieje materia.

esse est percipi – być, znaczy być postrzeganym, „przedmiot jest sumą twoich wrażeń”, świat istnieje tylko nie jest materialny, podstawą jedności jest Bóg, jedna substancja natury duchowej buduje cały świat, usunięcie materii. G. Berkeley

Empiriokrytycyzm (E. Mach ) – uczony negujący materialność świata

R. Avenarius - Postulował filozofię naukową, która miała polegać na czystych opisach opartych na doświadczeniu, a wolnych od interpretujących koncepcji takich jak zarówno Metafizyka, jak i materializm. - Należy opierać się na "czystym doświadczeniu"

Dualizm – występują dwie substancje różnej natury, dwóch źródeł bytu, człowiek jest duszą tylko częściowo tkwiącą w ciele, dusza uwolni się. Dusza jest sternikiem na okręcie. Człowiek jest duszą, a żyje częściowo w mechanizmie. – Platon, Kartezjusz, chrześcijaństwo nie jest dualizmem.

Manicheizm (Manes) – materia jest tworem szatana, wszystko co materialistyczne jest złe, dobre jedzenie jest złem, kobieta jest tylko materią lub posiada jedną z dusz, dusza jest tworem boskim.

Pluralizm – występuje wiele substancji różnej natury, istnieją 4 żywioły: woda, powietrze, ogień i ziemia.

Tomizm - system filozoficzny oparty na poglądach św. Tomasza z Akwinu, bazuje na filozofii Arystotelesa tylko częściowo, ponieważ jest w dużym stopniu nowatorskim systemem. Przejmuje z filozofii arabskiej realną różnicę między istotą i istnieniem. Głównymi pojęciami są: istnienie, punkt, możność, kondycja, materia, przyczyna sprawcza, przyczyna, substancja, przypadłości, istota.

System arystotelesowsko-tomistyczny

Wykład 9

David Hume – filozof, był zwolennikiem doświadczenia, postrzegamy tylko następstwo zdarzeń, po „a” następuje „b”

Fatalizm - Pogląd mówiący, że przyszłość i wydarzenia, które jeszcze się mają wydarzyć, są już z góry ustalone i nie mogą być zmienione przez żadne działania pojedynczego człowieka, lub całej ludzkości.

Indeterminizm – pogląd, wg którego w całym bycie bądź we fragmencie nie występują nieprawidłowości

W. Heisenberg – w mikroświecie są inne prawidłowości niż w makroświecie, badanie mikroświata powoduje zmiany w mikroświecie.

Epistemologia – teoria poznania, empiryzm =racjonalizm

Empiria – doświadczenie

Empiryzm – źródłem poznania jest doświadczenie, czerpiemy z doświadczenia.

Racjo- rozum – Racjonalizm – źródłem poznania jest rozum

Empiryzm genetyczny – J. Locke’a „człowiek to czysta, niezapisana tablica” „tablicę zapisujemy doświadczeniem” tabula rasa – niezapisana tablica.

Empiryzm metodologiczny – F. Bacona, wiedzę należy czerpać z badań, eksperymentów i weryfikować twierdzenia poprzez doświadczenie, unikać teoretyczności, abstrakcyjnej refleksji, inaczej „aposterioryzm” – postulat empiryzmu

a posteriori – po zbadaniu, weryfikowanie wyłącznie w oparciu o doświadczenie

Nauka aposterioryczna – biologia, chemia, fizyka, astronomia

Racjonalizm – w ogóle nie potrzebujemy doświadczenia, źródłem poznania jest rozum.

a priori – bez udziału doświadczenia, aprioryzm

eleaci, Pitagoras, Platon, Kartezjusz, Hegel

nauki aprioryczne – logika, algebra, geometria

geometria Mandelbrota

Eleaci – VI w. p.n.e. Parmenides, Zenon z Elei

„tylko to może istnieć, co może być pomyślane” – jeżeli jest sprzeczne pojęcie, to nie istnieje, nie da się tego przyjąć rozumowo. Ruch jako zjawisko nie istnieje, postrzegamy go empirycznie, ale badając rozumem dochodzimy do wniosku, że nie istnieje. W świetle rozumu, ruch istnieć nie może.

Dychotomia – podział dwudzielny

Paradoks I Zenona z Elei:

Sprinter ma do przebiegnięcia skończony dystans. Zanim jednak pokona całą odległość musi najpierw dobiec do 1/2 długości, ale zanim dobiegnie do 1/2 musi najpierw dobiec do 1/4, ale zanim dobiegnie do 1/4 musi najpierw dobiec do 1/8, i tak w nieskończoność. Wynika z tego, że biegacz ma do przebycia nieskończoną liczbę odcinków o skończonej długości. Ponieważ nie da się pokonać nieskończonej liczby odcinków w skończonym czasie, biegacz nigdy nie ukończy biegu.

Zbiory o mocy nieskończonej – każdy podzbiór równa się całości zbioru

Wieloznaczność słowo – racjonalizm

Racjonalizm (oświecenie) <-> Irracjonalizm (romantyzm)

Racjonalizm – rozum i doświadczenie, odrzucenie wiary

Irracjonalizm – największe prawdy nie są osiągalne ani przez rozum ani przez doświadczenie, H. Bergson, F. Nietzsche, A. Schopenhauer

Fideizm – wiara, odrzucenie rozumu

Socjotechnika – technika manipulowania (socjo – społeczeństwo, techne – sztuka) zabiegi socjotechniczne, budzą się emocje, manipulowanie za pomocą uczuć, wyłączenie rozumu.

Wykład 10

Arystoteles – uczeń Platona, grecki filozof (384-322) prawda jest właściwością sądu logicznego, prawda to zgodność myśli z rzeczywistością. Klasyczna teoria prawdy: nie może być wielości sądów jednocześnie prawdziwych. Arystoteles tak próbował przybliżać istotę prawdy w swojej Metafizyce:

Powiedzieć, że istnieje, o czymś, czego nie ma, jest fałszem. Powiedzieć o tym, co jest, że jest, a o tym, czego nie ma, że go nie ma, jest prawdą.

Definicja ta (zwana dziś korespondencyjną definicją prawdy) oznacza, że dane zdanie A jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy stan faktyczny opisany przez zdanie A ma rzeczywiście miejsce, tzn. zdanie 'Ala ma kota' jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy Ala rzeczywiście posiada jakiegoś kota.

adekwatnie = prawdziwie

system, który zawiera choć 1 element fałszywy, to cały system jest fałszywy

Heretyk (heiretic – odstępstwo)

Eklektyzm – łączenie elementów różnych, często sprzecznych, obraz jest zafałszowany

Stratyfikacja – uwarstwienie, wynika z urodzenia – szczeble drabiny społecznej, powstaje przez procedury wyborcze

Perykles – wprowadził nowy system – izonomiczny

Izonomia – system równouprawnienia obywateli, isos – ten sam, nomos – prawo, demos – lud,

Sofiści – (sofia-mądrość) umiejętności do życia i awansu w demokracji, określenie wędrownych nauczycieli przygotowujących uczniów do życia publicznego poprzez nauczanie retoryki, polityki, filozofii oraz etyki. (Kalikles, Trazymach)

Sofistyka – jałowe rozważanie, mętne

Sofizmat – pokrętne rozumowanie o pozorach prawdziwości, słuszności, służy do obalania tezy właściwej

Natura <-> konsekwencja – sztuczne, nienaturalne

„Silni robią co chcą, słabi cierpią, bo muszą” Kalikles

„Wartości moralne są dla słabych, po to żeby obezwładnić silnych” Kalikles

Moralność pęta i niszczy ludzką siłę

Silny, który dostał obezwładnienia normami został słaby

N. Machiavelli – władca ma być silny, bezkompromisowy, chrześcijański władca zginie, silny władca nie dotrzymuje traktatu jeżeli jest dla niego niewygodny

Makiawelizm – co innego mówić, co innego myśleć, co innego robić

F. Nietzsche – wielbi Kaliklesa, nie lubi Sokrates, nie wolno tłumić swojej woli, wszelka moralność i religijność to pęta człowieka, ogranicza go

Trazymach – ludzie to taki śpiący olbrzym, ale może się obudzić, trzeba być sprytnym, masy odczuwają, że są okłamywane i okradane ale nie mogą nikogo zabić

„Etyką rewolucjonisty jest rewolucja: Nie ma etyki” Lenin

V. Pareto – badając strukturę własności dóbr materialnych społeczeństwa odkrył pewną prawidłowość, a mianowicie, iż 80% całkowitego majątku kraju znajduje się w rękach zaledwie 20% społeczeństwa. Według Pareto na kierunek rozwoju społeczeństw wpływ ma wiele czynników o odmiennym charakterze (gospodarczym, politycznym, religijnym, moralnym). U podstaw istnienia wielu rozbieżnych teorii socjologicznych leży sprowadzanie tej wielości do jednego czynnika, co rodzi jednak błąd redukcjonizmu. Właściwą metodą badań społecznych jest metoda logiczno-eksperymentalna, polegająca na obserwowaniu zjawisk, odkrywaniu regularności i rozciąganiu uzyskanej wiedzy na inne dziedziny.

Residua – pragnienie wolności, równości, sprawiedliwości

derywacja – tworzenie nowych ideologii, nowej elity

Immoralizm – normy i wartości nie mają żadnego znaczenia, istnieje tylko zło

Zabiegi socjotechniczne

Sokrates – tak pojęta demokracja musi zginąć, bo nie realizuje żadnego dobra „niewidoczny robak u podstaw”

Czy godziwość może iść w parze z siłą? Godziwy dyktator