John Locke –

Umowa SPOŁECZNA

W „Dwóch traktatach rządzie”. O sposobie powołania rządu. Wykorzystał instrument prawny – trust shipp ( zawieranie umowy w imieniu osoby niepełnoletniej) Trustor – nadaje mandat powierniczy, a drugą stroną jest osoba przyjmująca mandat powierniczy, która godzi się wypełniać jego zobowiązania ( trusti – mandatariusz), trzecia osoba to beneficjent. Mandatariusz podpisuje kontrakt na mocy którego zobowiązuje się spełniać zobowiązania zawarte z osobą drugą, trzecia osoba nie bierze udziału w zawarciu umowy, a jedynie czerpie korzyści. John Locke przyjął istnienie dwóch stron: Społeczeństwo (dwa elementy/etapy : stan natury i zorganizowane społeczeństwo – na mocy jednomyślnego porozumienia – I cześć umowy), drugi to umowa społeczna. Społeczność nadaje mandat i jest beneficjentem. Rząd jest mandatariuszem – przyjmuje mandat powierniczy i ma obowiązek go realizować. Konsekwencje takiej budowy – lud ma prawo zdawania sobie sprawy z powierzonego rządowi mandatu, lud ma prawo decydować czy rząd z umowy się wywiązał.

Koncepcja podziału władzy :

Pierwsze koncepcje umowy społecznej i podziału władzy pojawiały się na pocz. XVII w., w czasie wojny 30-letniej. (Jedna u Arystotelesa wcześniej m.in.)

Mniej precyzyjnie niż u Monteskiusza. Podział na trzy części , legislatywę, egzekutywę i władzę federatywną – sprawowanie polityki zagranicznej. Podstawową zasadą jest niemożność łączenia władzy ustawodawczej z wykonawczą (niepołączalność tych stanowisk). Federatywną można było łączyć z wyk. Brak wyodrębnienia władzy sądowniczej – sprawuje ją wykonawcza. Władza ustawodawcza jest najwyższą, niezbywalną, nienaruszalną. Żadne prawo nie może obowiązywać bez sankcji legislatywy. Ciało liczne i nie obradujące stale. Zgodność uchwał legislatywy z prawem natury – w imię umowy społecznej państwo nadaje mu status prawa stanowionego. Nie można prawem łamać prawa natury – naruszać go. Celem prawa jest dobro społeczeństwa. Legislatywa nie może przelać stanowienia prawa w inne ręce. Wł. wyk. Jest ciałem mniej licznym podległym wł. ust. Na czele władzy wykonawczej stoi król. Monarcha nie ma odpowiedzialności parlamentarnej, ale ministrowie tak.

Elementy idei własności : - do liberalizmu

1) Sens largo – życie i wolność – prawa podmiotowe własności do dysponowania własną osobą.

2) sens stricte – sprawa własności materialnej – John Locke tylko ją rozważał.

Wg Johna Locke’a własność powstała już w stanie natury, dlatego państwo nie powinno jej naruszać. Źródłem własności prywatnej jest praca. Etapy prymitywny i zorganizowany, moment przełomowy to pojawienie się zysku. W drugiej fazie następuje akumulacja zysku, zbieranie dóbr. Człowiek ma prawo do bogacenia się bez ograniczeń, bo jest to jego prawo naturalne ( wbrew prawu kościelnemu).

Idea wolności – wolność negatywna – być wolnym to być wolnym od przymusu i nacisku/gwałtu ze strony innych, lecz możliwym jest to tylko w państwie prawa – prawo kieruje wolną jednostką w jej własnym interesie. Celem prawa jest utrzymanie (zapewnienie) wolności i jej rozszerzenie.

Liberalizm – wiele doktryn, mają one jedynie ogólny liberalny charakter, dlatego brak jednoznacznie określonego liberalizmu ( tj. w czystej postaci). Cechy liberalne uznane:

1) Wiara w postęp

2) Sceptycyzm odnośnie osiągania stanu idealnego człowieka, brak idealnej eksperymentowanie z różnymi drogami.

3) Człowiek jest opisywany jako istota rozumna, skłonny bardziej do dobra. Ludzie wiedzą jak pokierować swoim życiem. Autorytety nie są człowiekowi potrzebne ( np. Kościół).

4) Prymat jednostki nad społeczeństwem – indywidualizm(skrajny to np. Jeremy Bentham).

5) Celem rozwoju społecznego jest zapewnienie szczęścia jednostki (co ma służyć dobru społeczeństwa)

6) Idea własności prywatnej – niezbędny składnik własności, warunek postępu i wolnego społeczeństwa. Adam Smith „ O bogactwie narodów” – leseferyzm – Interwencja państwa kłóci się z liberalizmem.

7) Ograniczane funkcje państwa – ta idea została zmieniona – potrzeba opieki nad ludźmi, którzy sobie nie radzą( jednak tacy istnieją) Opieka społeczna - John Stuart Mill – liberalizm o społecznym obliczu. Umiarkowanie działań jest hamowane przez podział władz. Liberalizm socjalny początek XXw. – państwo dobrobytu (Skandynawia).