CONSTITUTIO (łac.) – urządzenie, układ, organizacja, natura
Constituere (łac.) – ustanawiać, urządzać, uporządkować, nadawać określoną formę
W odniesieniu do państwa:
- „urządzenie” – organizacja, ustrój państwa
(takie rozumienie konstytucji upowszechniło się
w XVIII w.)
Od samego początku konstytucje miały:
1. walor organizacyjny – konstytucja jako opis ustroju władz państwowych i zasad ich funkcjonowania
2. walor gwarancyjny – konstytucja jako wyznaczenie granic, poza który władze te nie mogą wykraczać
Zasada konstytucjonalizmu – przekonanie, że każde państwo demokratyczne musi mieć konstytucję oraz mechanizmy zapewniające jej przestrzeganie i bezpośrednie stosowanie
RODZAJE KONSTYTUCJI
1.
- pisane ( konstytucja w znaczeniu formalnym) – ujęte w formę aktu lub aktów normatywnych
- niepisane (konstytucja w sensie materialnym)
– oparte na prawie zwyczajowym , konwenansach konstytucyjnych i precedensach sądowych, całokształt norm prawnych mających za przedmiot ustrój polityczny państwa ( Wielka Brytania, Arabia Saudyjska, Emiraty Arabskie)
2. kryterium : moc prawna konstytucji
w stosunku do ustaw zwykłych
- sztywne – moc prawna wyższa od ustaw zwykłych, mogą być zmienione w szczególnym trybie (trudniejszym)
- elastyczne (giętkie) – zmieniana w takim samym trybie jak ustawy, moc prawa nie różni się od ustaw zwykłych (Wielka Bytania, Włochy przed I wojną światową)
Definicja KONSTYTUCJI po ponad 200 latach rozwoju konstytucjonalizmu:
- akt prawa pisanego o najwyższej mocy prawnej
- akt określający:
1. podstawowe zasady ustroju państwa
2. ustrój naczelnych organów (władz) państwa, zakres ich kompetencji i wzajemnych relacji
3. podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki
- akt uchwalany i zmieniany w szczególnej procedurze, „trudniejszej” od procedury uchwalania czy zmiany uchwał zwykłych
Pojęcie prawa konstytucyjnego
prawo konstytucyjne to:
1. zespół norm zawartych w konstytucji
( w sensie wąskim)
2. całokształt norm dotyczących ustroju państwowego
(w sensie szerokim)
3. określona dziedzina wiedzy zajmująca się poznaniem tej gałęzi prawa, zespół zweryfikowanych sądów o tym prawie
Definicja prawa konstytucyjnego powinna zawierać zarówno PRZEDMIOT unormowania jak i ŹRÓDŁO regulacji.
|
|---|
Katalog źródeł prawa konstytucyjnego:
1. Konstytucja jako ustawa zasadnicza mająca najwyższą moc prawną
2. Ustawy konstytucyjne – odróżnia je od konstytucji węższy zakres regulacji ustrojowej (moc prawna równa Konstytucji)
3. Ustawy zwykłe – o ile normują przedmiot prawa konstytucyjnego
Jedna ustawa może stanowić źródło kilku gałęzi prawa
4. Rozporządzenia z mocą ustawy – art. 234 Konstytucji
/rozporządzenia RM są źródłem prawa administracyjnego/
5. Uchwały organów władzy ustawodawczej
- REGULAMINY PARLAMENTARNE
6. Niepisane źródła - prawo zwyczajowe
utrwalona praktyka
towarzysząca jej świadomość prawna
Ustawy konstytucyjne – Polska
tzw. „ Małe Konstytucje”
ustawa konstytucyjna – akt prawny o mocy równej konstytucji, dotyczący jej materii, uchwalany w trybie właściwym dla jej zmiany (uchwalenia)
1. Uchwała Sejmu Ustawodawczego
z 20.02.1919r. w sprawie powierzenia Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa
2. Ustawa konstytucyjna z 19.02.1947r.
o ustroju i zakresie działania najwyższych organów państwowych
3. Ustawa konstytucyjna z 17.10.1992r.
o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą RP oraz
o samorządzie terytorialnym
4. Ustawa konstytucyjna z 23.04.1992r.
o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP
Cechy szczególne konstytucji:
1. najwyższa moc prawna – nadrzędna pozycja konstytucji w systemie źródeł prawa, co oznacza:
zakaz wydawania aktów prawnych sprzecznych z konstytucją
nakaz wydawania aktów prawnych rozwijających postanowienia konstytucyjne
2. szczególna treść
3. szczególna nazwa
4. szczególny tryb uchwalania i zmiany
5. systematyka – wewnętrzny układ treści, uporządkowanie postanowień, podział na wyodrębnione części, układ poszczególnych artykułów w częściach
s. ogólna – kryterium aksjologiczne, ideowo-polityczne
s. szczegółowa – kryterium ; logiczny podział treści
Preambuła (ARENGA)
WSTĘP DO KONSTYTUCJI,
cel: wskazanie historycznych i politycznych podstaw konstytucji, wyraża konstytucyjną tożsamość państwa, odzwierciedla przyjęty system wartości, na których ta tożsamość się opiera, wyraża myśli przewodnie konstytucji,
- określa kierunki i sposoby wykładni konstytucji, ma znaczenie interpretacyjne
- integralna część konstytucji
- część nie podzielona na artykuły (opisowa)
Typy uchwalania konstytucji:
1. konstytucja oktrojowana – nadana przez monarchę jako podmiot władzy
np. Karta Konstytucyjne Ludwika XVIII z 1814 r.,
Usawa. kons. Księstwa Warszawskiego z 1807 r., Królestwa Polskiego z 1815 r.
2. Referendum konstytucyjne /sposób bezpośredni/
- ref. o charakterze zatwierdzającym /ratyfikujacym/
3. Uchwalanie przez przedstawicieli wybranych przez naród
Konstytuanta – specjalne zgromadzenie parlamentarne lub parlament