Opracowanie pytań z prawoznawstwa 2011/2012 egzamin

1.Metafizyka klasyczna a scjentyzm

2.Naturalizm i antynaturalizm prawniczy

Naturalizm – zakłada że poznaniem naukowym jest przyrodoznawstwo (fizyka, chemia, biologia )

Antynaturalizm – możliwe jest poznanie naukowe przy metodach innych niż przyrodoznawstwo. Wywodzi się z filozofii Emanuela Kanta . Stwierdził że rzeczywistość składa się z 2 sfer :

- sfera bytu (sein ) – byt, badać przyrodoznawstwem czyli empirycznie

- sfera powinności ( sollen ) – obejmuje kwestie etyczne, reguły działania niektóre elementy logiki powinny być badane naukowo ta sfera wymaga metod innych niż przyrodoznawstwo

3. Kongwitywizm i nonkongwitywizm

Kongwitywizm – przyjął stanowisko, że można mówić w języku prawdy i fałszu o normach , ocenach i wartościach.

Wypowiedzi nie opisowe, w tym zwłaszcza normy i oceny, mają właściwości poznawcze, gdyż opisują w pewien sposób coś istniejącego pozajęzykowo, choć niedostępnego w poznaniu empirycznym.

Nonkognitywizm - zakłada że normy , oceny i wartości nie mogą być przedmiotem zdań w sensie logicznym – zdań prawdy i fałszu.

Wypowiedzi inne niż zdania, w tym zwłaszcza oceny i normy, nie maja wartości poznawczej i nie poddają się kwalifikacji w kategoriach prawdy bądź fałszu.

4.Imperatywizm i realizm

Imperiatywizm :

- prawo należy do sfery powinności

- nie można badać go empirycznie

- wymaga cech specyficznych

-jest zespołem norm ( nie faktem )

Realizm prawniczy – wykształcił 3 podstawowe kierunki

1.funkcjonalizm – zakłada że prawem jest/są fakty działania sądowe organizacji administracyjnych.

2.socjologizm- zakładane jest to co społeczeństwo uważa za prawo i normę (sfera bytu )

3.psychologizm – zakłada że prawem są przeżycia psychiczne i wewnątrz głowy człowieka

5.Główne tezy pozytywizmu prawniczego

zakłada że:

- prawo jest wytworem człowieka

-prawo jest rozkazem stąd prawo jest związane z władzą

-ma charakter językowy

- stanowi system zupełny i niesprzeczny

6.Główne tezy jus naturalizmu

Jus naturalizm zakłada ze prawo jest elementem szerszej kultury; istnieje coś innego jak natura ludzka która jest źródłem naturalnych praw.

- wiążą nas jako ludzi i obywateli dwa porządki normatywne: naturalne prawo (system norm i wartości, wola Boga i prawo boskie) oraz pozytywne prawo

-prawo naturalne pełnie funkcje walidacyjną wobec prawa pozytywnego

- teza o niezmienności i uniwersalnośći prawa naturalnego=> teza o jego uzależnieniu od kontekstu historycznego

- katalog praw podmiotowych i obowiązków spoczywających na funkcje walidacjną pr natu

- solidarność mechaniczna=> solidarność ograniczona

- proceduralne koncepcje sprawiedliwości

7.Struktura prawoznawstwa ( ogólna refleksja nad prawem , dogmatyki prawne , nauki historyczno –prawne )

Prawo – jest związane z władzą. Niema żadnych koniecznych związków ani analogicznych ani walidacyjnych pomiędzy prawem a moralnością.

Stosowanie prawa powinno być jak najbardziej zbliżone do sylogizmu sumbsumpcyjnego.

Sumbsumpcja - podstawienie pod wzory odpowiednich wartości.

Sylogizm – typ myślenia logicznego.

Dogmatyka prawa – umiejętność posługiwania się tekstami prawnymi czy też sztuka opracowywania prawa obowiązującego;/ nauka prawa obowiązującego zajmująca się interpretacją tekstu, konstrukcją pojęć umożliwiających tę interpretacje.

8.Norma prawna a przepis prawny.

Norma prawna – powinność zachowująca się w określony sposób przez określony sposób. Inaczej: norma jest wypowiedzią lub treścią wypowiedzi.

Przepis prawny - jest to zdanie w sensie gramatycznym z którego normę można dopiero dedykować .

9.Normy zasady a normy reguły

Podział ten został wymyślony przez Ronalda Dworkina

Reguły – spełniają podwójną rolę klasyfikacyjną. Po pierwsze da się określić co wchodzi w zakres zastosowania normy, a co nie. Po drugie normę można zastosować lub naruszyć.

Zasady – nie spełniają podwójnej roli kwalifikacyjnej. Normę można stopniować. W przypadku kolizji zasad, nie ma reguł kolizyjnych i musimy próbować je godzić . Normy zasady nie nadają się na samodzielne podstawy rozstrzygnięcia. Nie wydaje się wyroków na podstawie zasad.

10.Ius cognes i ius dispositivum

Ius cognes – są to przepisy bezwzględnie obowiązujące, podmioty prawa nie mają żadnej możliwości wyboru sposobu zachowania się, muszą zachowywać się tak, jak przepisy te postanawiają.

Ius dispositivum – są to przepisy względnie obowiązujące. Dają możliwość kształtowania zachowania i wzajemnych stosunków. Mają zastosowanie dopiero w przypadku braku odmiennej woli stron.

11.Normy konkretne, indywidualne, generalne i abstrakcyjne

Normy konkretne – są to zachowania jednorazowe (konkretne/ np. w celu złożenia zeznań)

Normy abstrakcyjne – będą wtedy kiedy nie będą mieć charakteru jednorazowego

Normy indywidualne – Normy, w których adresat jest wskazany przy pomocy cechy specyficznej (np. nazwa, nazwisko, numer)

Normy generalne – Normy, w których adresat występuje za pomocą nazwy generalnej (np. prezydent RP.)

12.Zakazy, nakazy, dozwolenia, uprawnienia, kompetencje

Przepisy nakazujące – postanawiają, że w danej sytuacji należy zachowywać się tylko w sposób wskazany w tych przepisach.

Przepisy zakazujące – wyróżniają ze wszystkich zachowań możliwych w danej sytuacji jedno i postanawiają, że tak postępować niewolno

Przepisy uprawniające - przewidują możliwość wyboru określonego sposobu zachowania się, przy czym nie jest ono obowiązkiem więc nie jest zachowaniem, nakazem, ani zakazem

Przepisy blankietowe – odwołanie do przepisu który jeszcze nie istnieje

Przepisy kompetencyjne – na mocy których organ otrzymuje kompetencje do czynności

13.Rodzaje przepisów prawa

Przepis prawny – jednostka redakcyjna tekstu prawnego (brana od kropi do kropki)

ius cogentis – są to przepisy bezwzględnie stosowane . podmioty prawa nie mają żadnej możliwości wyboru sposobu zachowania się, muszą zachowywać sit tak, jak przepisy te postanawiają.

ius dispositivi – dają możliwość kształtowania zachowania i wzajemnych stosunków. Mają zastosowanie dopiero w przypadku braku odmiennej woli stron.

przepisy nakazujące – postanawiają, że w danej sytuacji należy zachowywać się tylko w sposób wskazany w tych przepisach

przepisy zakazujące – wyróżniają ze wszystkich zachowań możliwych w danej sytuacji jedno i postanawiają, że w tak postępować nie wolno (groźba ujemnych skutków prawnych)

przepisy uprawniające – przewidują możliwość wyboru określonego sposobu zachowania się, przy czym nie jest ono obowiązkiem, więc nie jest zach. Zakaz. Ani nakaz.

przepisy odsyłające – ustanawiane w celu uniknięcia powtarzania tych samych postanowień w tekstach prawnych Wskazują inne przepisy, w których skutki prawne lub sposób zachowania się adresata zostały już ustalone

przepisy blankietowe – odwołanie do przepisu który jeszcze nie istnieje

przepisy merytoryczne – OGÓLNE – dotyczą całości zakresu regulacji obejmowanego przez dany akt, SZCZEGÓŁOWE – dotyczą wąskich fragmentów danej regulacji i cechą najważniejszą jest to że niemożna ich stosować rozszerzająco

przepisy przejściowe to te które regulują wpływ nowej ustawy na stosunki powstałe pod „rządami „ poprzedniej ustawy

przepisy dostosowujące – określają sposób powołania, zniesienia przekształcenia organów

przepisy końcowe – uchylające (ustawa traci moc) o wejściu ustawy w życie i o utracie mocy obowiązującej

klauzula gen – p odesłana poza system prawa i stosowanie czegoś co nie jest prawem

przepisy derogacyjne –uchylają cały akt

14.Koncepcje obowiązywania prawa (tetyczna, behawioralna, aksjologiczna)

Koncepcja tetyczna – właściwa dla pozytywizmu prawnego oraz teologicznych koncepcji prawa natury. Wg tej koncepcji norma obowiązuje ze względu na kompetencje autorytetu normowanego który ją ustanowił.

Koncepcja behawioralna – norma obowiązuje jeżeli jest zdolna do wywołania skutków społecznych, jeżeli w praktyce działania związane z nią jest desvetudo ( odwyknięcie, odzwyczajenie się) .Jest to prawna możliwość powołania się na powszechne niestosowanie się danej reguły w celu uniknięcia odpowiedzialności.

Koncepcja aksjologiczna – według tej koncepcji norma obowiązuje jeżeli jej treść jest zgodna z powszechnie akceptowanymi normami moralnymi

15.Reguły obowiązywania systemowego

W myśl tej koncepcji norma obowiązuje jeżeli spełnia następujące kryteria

1)Pochodzi od kompetentnego organu

2)Została ustanowiona według określonej procedury

3)Weszła w życie i nie została uchylona

4)Nie jest niezgodna z innymi normami, a jeżeli jest niezgodna to obowiązuje wtedy kiedy wskazują na nią odpowiednie reguły kolizyjne

5)Jest expresis Realem czyli wprost wyrażona w przepisie albo można ją wyprowadzić z przepisu na podstawie przyjętych w danej kulturze prawnej reguł wnioskowań prawniczych

16.Obowiązywanie prawa w czasie przestrzeni i wobec osób

Czasowy – od momentu wejścia w życie do uchylenia. Ogłoszenie vacatio legis (14 dni => roku)

Terytorialny – obowiązuje na terytorium danego państwa (dno morskie, statki, tereny)

Osobowy – Dotycz na terytorium państwa oprócz osób z immunitetem, obywatel będący poza krajem nadal podlega jego prawu

17.Formy prawotwórstwa

18.Źródła prawa formalne i materialne

Źródłami prawa można nazwać wszelkie drogi prawne tworzenia prawa. Są to sposoby w jaki prawo się tworzy, zmienia, utrzymuje.

W nauce prawa podaje się dwa ujęcia źródeł prawa: formalne i materialne źródła prawa. Formy w jakich przejawia się obowiązujące prawo. W Rzeczypospolitej źródłami prawa z znaczeniu formalnym są:

• konstytucja,

• ustawa,

• rozporządzenie,

• akty prawa miejscowego,

• oraz inne akty normatywne.

Do źródeł prawa w znaczeniu formalnym należało wcześniej prawo zwyczajowe.

Źródła prawa w znaczeniu materialnym to wszelkie czynniki wpływające na treść norm prawnych lub też źródła określające pochodzenie norm.

Nauka prawa wyrówna także źródła poznania prawa. Są to wszelkie organy publikacyjne. Czyli miejsca, w których umieszczona jest treść norm prawnych. Zaliczymy do nich:

• Dziennik Ustaw,

• Monitor Polski,

• resortowe dzienniki urzędowe.

19.System konkretny a system typ

Koncepcja systemu prawa jest uniwersalistyczna, tzn. jest możliwa do zastosowania do każdego systemu prawa. Szybko można zauważyć, że w niektórych systemach prawa jest bardzo trudna do zastosowania.

Koncepcja systemu typ – to pewien wzorzec systemu prawa, który nigdzie nie występuje w praktyce, ale może służyć do typologii systemów konkretnych, czyli takich które działają w danym miejscu, w danym czasie.

Koncepcja systemu konkretny – system istnieje w danym miejscu i czasie

20.Więzi w systemie prawa

W systemach prawa stanowionego zauważa się występowanie związków:

a)       Treściowych,

b)       Formalnych,

c)       Hierarchicznych.

Więź treściwa polega na istnieniu wspólnej podstawy aksjologicznej norm należących do systemu. Normy prawa kierują się w dużym stopniu wartościami moralnymi, czy politycznymi.

Czynnikiem sprzyjającym występowaniu tego typu związków są zasady prawa. Zasady te jako generalne wzory uregulowań mogą obejmować stały system (np. zasada prawnej równości obywateli) lub jego część (np. zasada równości stron w prawie cywilnym).

Więź treściwa przejawia się również w jednolitości pojęć języka prawnego (np. pojęcia: „powód”, „pozwany”, „osoba prawna”, „osoba fizyczna” oznaczają w ramach prawa w każdym przypadku to samo). Ponadto, poszczególne przepisy zawierać mogą terminy, czy nazwy instytucji prawnych, których znaczenie na gruncie danego języka prawnego ustalić można dopiero w kontekście innych przepisów lub ich zespołów. W ten sposób tworzy się sieć odesłań między przepisami należącymi często do różnych aktów prawnych i różnych gałęzi prawa. Przykładem może być art. 203 §1 k.k.. Mówi on, że ten kto zabiera w celu przywłaszczenia cudze mienie ruchome podlega określonej odpowiedzialności. Przepisy kodeksu karnego nie formułują jednak znaczenia  zwrotu „mienie ruchome”. Zrozumienie tego pojęcia możliwe jest w kontekście przepisów kodeksu cywilnego (głównie art. 46 §1 k.c.).

Związki treściowe oparte być mogą na delegacjach ustawowych. Delegacje takie zawierają zwykle wskazówki co do treści przepisów stanowionych na ich podstawie. Przepisy te mają rozwijać postanowienia aktu prawnego zawierającego delegacje.

Istnienie różnego rodzaju związków treściowych między normami prawnymi ma doniosłe znaczenie dla wewnętrznej organizacji i zachowania jedności systemu prawa.

Więź formalna polega na tym, że tworzenie norm realizuje się w ramach prawnie określonych kompetencji procedur, czyli z uwzględnieniem wymogów formalnych. Stanowienie jednych norm odbywa się zgodnie z rozstrzygnięciami innych norm, hierarchicznie wyższych. Norma wyższa określa warunki uznania normy niższej za obowiązującą, tj. należącą do konkretnego systemu prawa.

Związki hierarchiczne wynikające z hierarchii norm – jak łatwo zauważyć – noszą z jednej strony cechy właściwe związkom formalnym (norma wyższa jest podstawą obowiązywania normy niższej), z drugiej zaś związkom treściwym (wymóg niesprzeczności

21.Common law – system anglosaski

Tworzenie prawa przebiega z dołu systemu ku szczytowi. Z norm indywidualnych i konkretnych powstają normy generalne i abstrakcyjne.

Nie da się oddzielić tworzenia od stosowania prawa. Stosowanie prawa jest jego tworzeniem.

System jest operacyjnie zamknięty. Jeśli prawo nie zabrania czegoś, a ukarze się za ten czyn, to staje się to prawem.

Paradygmatem systemu jest precedens. Z założenia precedensy są konstytucyjne i de iure.

Paradygmat – podstawa prawna

Precedens – rozstrzygnięcie organu stanowiącego prawo, które mają wpływ na inne rozstrzygnięcia.

22.System civil law – system kontynentalny

Tworzenie prawa przebiega od szczytu systemu ku jego dołowi. Z norm generalnych i abstrakcyjnych powstają normy konkretne i indywidualne

Da się oddzielić tworzenie od stosowania prawa

System jest operacyjnie zamknięty. Nullum crime sine lege – niema przestępstwa bez ustawy. Zasada mówiąca, że jeśli nie istnieje prawo zabraniające czegoś, nie można za to karać.

Paradygmat systemu jest otwarty

Występują tylko precedensy deklaratoryjne i de facto

23.Niesprzeczność prawa i jego zupełność

Niezgodności logiczne – występują wtedy, gdy dwóch norm należących do systemu nie da się jednocześnie zastosować

Niezgodności aksjologiczne – występują wtedy, kiedy wartości reprezentowane przez dane normy niedaną się pogodzić

Niezgodności prakseologiczne – występują wtedy, kiedy dwie normy mogą być jednocześnie zastosowane, ale jest to skrajnie niecelowe np. jedna norma niweczy skutki drugiej normy

W kategoriach niezgodności wyróżniamy jeszcze dwie kategorie

- sprzeczność – występuje wtedy, kiedy dwóch norm ni da się ani jednocześnie wykonać ani jednocześnie naruszyć

- przeciwieństwo – występuje wtedy, kiedy nie da się obu norm zastosować ale da się obie naruszyć

24.Kolizje norm 25.Reguły kolizyjne I stopnia 26.Problematyka reguł kolizyjnych

Rodzaje kolizji w systemie prawa:

Kolizje – sytuacje w których dwóch norm nie da się jednocześnie zastosować, albo wprawdzie można je zastosować, ale jest to nie celowe

Sprzeczność norm – sytuacja, w której dwóch norm nie da się jednocześnie zastosować, ale nie można też obu naruszyć. Występuje zwykle gdy nakaz i zakaz tego samego działania.

Przeciwieństwo norm – występuje kiedy dwóch norm nie da się jednocześnie zastosować, ale można je obie naruszyć.

Niezgodność prakseologiczna – polega, na tym, że można wykonać dwie normy, ale jest to nie celowe gdyż jedna norma niweczy skutki drugiej.

Reguły kolizyjne:

Aby rozstrzygnąć kolizje stosuje się tak zwane zasady kolizyjne. Są to wprowadzone przez praktykę i zwykle nie ustanowione przez prawodawcę sposoby rozumowania, które pozwalają eliminować kolizje norm. Dzielą się one na reguły I i II stopnia.

Reguły kolizyjne I stopnia – służą do usuwania kolizji norm

Reguły kolizyjne II stopnia – służą do usuwania kolizji między regułami kolizyjnymi I stopnia

Reguły kolizyjne I stopnia

1 Oparta na kryterium hierarchicznym.

Lex superior derogat legi inferiori

Prawo wyższego rzędu wyłącza zastosowanie prawa niższego rzędu

2 Oparta na kryterium temporalnym ( czasowym )

Lex posteriori derogat legi priori.

Prawo późniejsze wyłącza zastosowanie prawa wcześniejszego

3 Oparta na kryterium merytorycznym ( zakresowym)

Lex specialis derogat legi Generali

Prawo szczegółowe wyłącza zastosowanie prawa ogólnego

Reguły kolizyjne II stopnia

Kryterium hierarchiczne powinno się stosować przed temporalnym i zakresowym

Kryterium merytoryczne powinno się stosować przed temporalnym. Reguła ta ma charakter względny.

Rodzaje luk w prawie

System jest zupełny gdy nie występują w nim luki.

Luki – dwa rodzaje stanów rzeczy.

1. Luka aksjologiczna (subiektywna) – powstaje ona z porównania systemu aktualnego z systemem postulowanym (idealnym). W wyniku tego porównania podmiot dochodzi do wniosku, że system aktualny nie zawiera elementów, które bezwzględnie powinien zawierać.

Lukę tę odrzuca pozytywizm prawniczy.

W myśl pozytywizmu prawnego nie można luki aksjologicznej zapełnić przy pomocy wnioskowań prawnych. Można tylko postulować zmianę prawa przy pomocy interwencji prawodawcy.

2. Luka tetyczna (obiektywna) – istnieje wtedy gdy na podstawie obiektywnych kryteriów analitycznych możemy stwierdzić, że ustawodawca na pewno chciał uregulować jakąś kwestię, ale z różnych względów tego nie zrobił.

3. Luka techniczna – jest rodzajem luki tetycznej polegającej na tym, że przepis blankietowy odsyła do nieistniejących (rzekomych) elementów systemu.

4. Luka swoista – jest rodzajem luki technicznej. Przepis odsyła do przepisów wykonawczych, a tych nie ma.

Zapełnianie luk tetycznych:

-interwencja prawodawcy

-zastosowanie wnioskowań prawniczych

27.Etapy stosowania prawa

1.Ustalenie stanu faktycznego, czyli zebranie materiału dowodowego o faktach, z którymi mają być wiązane skutki prawne

2.Odpowiedź na pytanie, czy i jakie przepisy i ewentualnie zawarte w nich normy odnoszą się da ustalonego stanu faktycznego

3.Interpretacja obowiązujących przepisów prawnych w celu ustalenia znaczenia normy prawnej

4.Subsumpcja, czyli podciągnięcie ocenianego stanu faktycznego pod sformułowaną w wyniku wykładni normę prawną

5.Podjęcie decyzji lub wydanie orzeczenia sądowego

28.Model sądowy a kierowniczy stosowania prawa

Klinicznym przykładem sądowego stosowania prawa jest sąd cywilny.

Typ kierowniczy – stosowanie praw przez kierownika

Typ sądowy – podstawa do wydania decyzji stosowania prawa jest wyłącznie prawo i fakty. Wola organu stanowiącego prawo nie ma żadnego znaczenia. Sąd działa w sytuacji sporu. Wynika z tego, że sąd jest związany żądaniami stron. Sąd nie może orzec ultra petite ( poza prośbą). W typie sądowym organ stosujący prawo może być osobiście zainteresowany rozstrzygnięciem. Wyrok sądowy nie ma znaczenia dla samego sądu. Organ stosujący prawo wg typu sądowego nie może uzależniać decyzji stosowania prawa od konsekwencji wydania decyzji.

Typ kierowniczy - decyzja stosowania prawa zapada nie tylko na podstawie faktów ale także na podstawie woli organu kierowniczego oraz na podstawie standardów przyjętych w danej organizacji. Decyzja stosowania praw nie jest uzależniona od sporu. Organ może działać z urzędu a nawet jeśli działa na wniosek, może wykraczać poza treść wniosku. Organ stanowiący prawo jest zainteresowany rozstrzygnięciem tzn. sytuacja organu bądź sytuacja organizacji, w której organ się sytuuje zmieni się pod wpływem decyzji. Organ może uzależnić decyzję stosowania prawa od konsekwencji wydania tejże decyzji.

29.Decyzja walidacyjna, interpretacyjna, dowodowa

Decyzja walidacyjna – Reguły walidacyjne to specyficzne dyrektywy inferencyjne precyzujące zasady włączania norm do systemu prawa. W zależności od tego, jakie przyjmuje się w danym systemie reguły inferencyjne, otrzymać możemy na podstawie tych samych przepisów bogatsze albo uboższe, jeżeli idzie o zaliczanie do nich normy. Do reguł walidacyjnych należą:

- reguły dotyczące zasad ustalania obowiązywania norm prawnych wyrażonych explicite w przepisach prawnych

- reguły dotyczące zasad uznawania za obowiązujące w systemie prawa stanowionego norm zwyczajowych i precedensowych

- inne, specyficzne reguły walidacyjne, np. dotyczące zasad uznawania za obowiązujące norm recypowanych z poprzedniego typu systemu prawa

- Jeśli niema precyzyjnych przepisów derogacyjnych stosuje się reguły kolizyjne

- reguła chronologiczna – norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą ( lex posteriori derogat legi priori), pod warunkiem, że norma późniejsza jest co najmniej równa normie wcześniejszej i obydwie normy nie są ustanowione jednocześnie.

- reguła merytoryczna – norma regulująca sytuacje szczegółową uchyla normę ogólną (lex specialis derogat legi Generali) pod warunkiem, że norma lex specialis jest równa normie lex generalis i nabrała moc obowiązującą równocześnie lub później niż lex generalis

- reguła hierarchiczna – norma hierarchicznie niższa nie uchyla normy hierarchicznie wyższej (lex interior non derogat legi superiori)

Decyzja interpretacyjna – czyli ustalanie właściwego znaczenia normy

Językowe reguły – spełniają podstawową rolę w procesie wykładni prawa. Z punktu widzenia typu języka, którego dotyczą, można je podzielić na:

a)reguły semiotyki powszechnie przyjmowane dla określonego języka naturalnego

b)reguły określające sposoby rozwiązywania specyficznych problemów semiotycznych powstających w języku prawnym

Z punktu widzenia funkcji przez nie popełnionej w procesie wykładni prawa podzielić je można na:

a)reguły określające zasady rekonstrukcji normy postępowania –rekonstrukcja normy powinna być dokonywana w powiązaniu z kompleksem obowiązujących przepisów dotyczących określonej sprawy.

b)reguły reguły określające zasady ustalania znaczeń poszczególnych zwrotów normy prawnej.

Systemowe reguły interpretacyjne – wyróżnienie ich jest w doktrynie dyskusyjne. Zastosowanie ich powinno w zasadzie w konkretnych interpretacjach służyć jedynie potwierdzeniu znaczenia normy wynikającego z jej dosłownego brzmienia. Pełnią funkcję reguł korygujących, wpływając na modyfikację znaczenia norm prawnych. Wśród systemowych reguł interpretacyjnych wyróżniamy trzy grupy:

- dyrektywy odwołujące się do postulatów zupełności i niesprzeczności systemu prawa

- dyrektywy opierające się na właściwościach struktury systemu prawa i budowy aktów normatywnych

- dyrektywy odwołujące się do zasad systemu praw

Funkcjonalne reguły interpretacyjne – są mniej ściśle formułowane w doktrynie i często są przedmiotem sporów. Wprawdzie niesporna jest ogólna zasada, iż przepisy prawne należy interpretować tak, aby znaczenie przypisywane normie było zgodne z założonymi jej celami, chronionymi wartościami i funkcjami społecznymi. Pełnią funkcję reguł korygujących, wpływając na modyfikację znaczenia norm prawnych.

Decyzja dowodowa – czyli ustalenie stanu faktycznego i wyrażenie jego w języku stosowanej normy

30.Wnioskowanie logiczne 31.Wnioskowanie instrumentalne 32.Wnioskowanie aksjologiczne

Wnioskowania prawne dzielą się na 3 kategorie:

1.Logiczne – są z założenia najbardziej pewne. Oparte na kryteriach logiki formalnej. Działają w oparciu o następujący schemat: jeżeli istnieje norma N (spełniająca test pochodzenia) i norma ta ma zakres zastosowania i zakres normowania to przyjmuje się, że obowiązują wszystkie normy, których zakres zastosowań i normowania, zawiera się w całości w normie N.

2. Instrumentalne – opierają się na relacji cel-środki, na tzw. racjonalności instrumentalnej. Przyjmuje dwie postaci:

-Reguła instrumentalnego nakazu. Jeżeli nakazane jest osiągnięcie celu C to tym samym nakazane jest podjęcie działań, które w sposób adekwatny prowadzą do osiągnięcia tego celu.

-Reguła instrumentalnego zakazu – oparta na schemacie: jeżeli nakazane jest osiągnięcie celu C to zakazane jest podejmowanie takich działań, które uniemożliwiają lub rażąco utrudnią osiągnięcie tego celu.

3. Aksjologiczne – oparte są na konsekwencji ocen prawodawcy, czyli służą założeniu, że system wartości prawodawcy jest określony, a przepisy służą realizacji tego systemu. Dzielą się -na 3 kategorie:

-A contrario (przez przeciwieństwo) – stosuje się je w tych gałęziach prawa, gdzie najważniejsza jest zasada legalizmu, czyli prawie karnym i podatkowym. Ma 2 postaci:

I. Jeżeli zakazane jest Z, to dozwolone jest nie-Z.

(zasada Nullum crimen sine lege.)

II. Jeżeli nakazane jest N to fakultatywne jest nie-N.

Co nie jest nakazane, jest dobrowolne.

-A simili (przez podobieństwo) stosowane w prawie cywilnym, czasem w prawie ustrojowym. Przyjmuje 2 postaci:

I. Analogia legis (analogia z ustawy) – jeżeli norma N spełnia test pochodzenia (wyrażona w przepisie) wiąże prawne konsekwencje ze stanem rzecz S to można ją także zastosować do stanów S, jeśli są do S istotnie podobne.

II. Analogia iuris (analogia z prawa) – jeżeli istnieje szereg norm spełniających test pochodzenia i chronią one wartość W to można uznać istnienie normy nie wyrażonej, która także chroni W.

- A fortiori (do przodu). Przyjmuje dwie postacie:

I. A minori ad maius (z mniejszego na większe). Stosuje się przy zakazach. Jeżeli zakazane jest niższa interwencja w dobro to zakazana jest też wyższa interwencja w to samo.

II. A maiori ad minus (z większego na mniejsze). Stosuje się przy nakazach i dozwoleniach. Jeżeli nakazana/dozwolona jest większa ingerencja to nakazana/dozwolona jest też niższa ingerencja

33.Pojęcie filozofii, ideologii i koncepcji wykładni

34.Koncepcja klaryfikacyjna wykładni

Wykładnia to ustalenie językowego znaczenia przepisu prawnego sytuacji, gdy przepis ten budzi wątpliwości semantyczne, tzn. gdy zarówno treść jak i zakres nazw użytych w tekście prawnym są wątpliwe. Zakłada, że wykładnia to jedynie ustalenie znaczenia wyrażeń występujących w akcie normatywnym. W przypadku jasnego, zrozumiałego sformułowania przepisów, wykładnia nie jest potrzebna.

35.Koncepcja derywacyjna wykładni

Wersja ogólna traktuje rozumienie przepisu prawnego, tzn. przypisanie znaczeniom wyrażeniom użytym w tekście prawnym jako wykładnię prawa. W takim ujęciu zakłada się, że nie istnieje możliwość bezpośredniego rozumienia tekstu prawnego – nawet gdy jest on odczytywany bezpośrednio, dokonujemy jego interpretacji przypisując poszczególnym wyrażeniom treści, zakres, czyli konotację i denotację. Wersja szczególna – eksponuje różnicę między przepisem prawnym traktowanym jako element tekstu prawnego a norma prawną traktowaną jako wypowiedź językową określająca regułę postępowania. Wykładnia ma polegać na odczytaniu z przepisu normy abstrakcyjnej i generalnej. Będzie więc przebiegać w dwóch fazach. W pierwszej rekonstruujemy taką normę a w drugiej nadajemy znaczenie poszczególnym wyrażeniom wchodzącym w jej skład.

36.Założenia o racjonalnym prawodawcy

Pod wpływem L. Nowaka Nauka dominuje przekonanie, że psychologistyczna terminologia „indywidualnej woli prawodawcy” wyznacza jedynie „powierzchniową” strukturę metodologii badań prawniczych. W praktyce prawniczej prawodawca nie jest traktowany jako podmiot psychofizyczny lecz jako swoisty konstrukt teoretyczny. Prawnicy wykładają działania prawodawcy zgodnie z zasadą racjonalności. Czynią oni wiele dodatkowych założeń idealizujących, modelujących świadomość prawodawcy oraz zewnętrzne warunki jego działania. Teoria doskonałego prawodawcy, fundującą tzw. Głęboką strukturę metodologiczną prawoznawstwa, założenia tej teorii:

- wiedza prawodawcy jest niesprzeczna(r.p.)

- ma charakter systemowy(r.p.)

- prawodawca dysponuje doskonałą kompetencją językową

- jego wiedza jest aktualna

- jego preferencje mają charakter asymetryczny i przechodni(r.p.)

- jego system ocen jest pełny

37.Reguły wykładni językowej

Wykładnia prawa to pojęcie języka prawnego i języka prawniczego, które oznacza, zależnie od kontekstu:

-wykładnię prawa w ujęciu pragmatycznym, czyli proces (zespół czynności) zmierzający do ustalenia znaczenia przepisu prawa (wykładnia prawa sensu stricto) i ustalenia treści zawartych w nim norm prawnych (wykładnia prawa sensu largo);

-wykładnię prawa w ujęciu apragmatycznym, czyli rezultat wykładni prawa w ujęciu pragmatycznym, tj. ustalone w jej toku znaczenie przepisu lub treść normy prawnej.

Przyczyny powodujące konieczność stosowania wykładni:

-błędy językowe powstałe przy formułowaniu przepisów;

-zmiany społeczno-gospodarcze lub polityczne;

-zbyt ogólny charakter normy prawnej.

Wykładnia językowa - polega na ustaleniu znaczenia i zakresu wyrażeń tekstu prawnego ze względu na język, w którym zostały sformułowane.

Najbardziej charakterystyczne dyrektywy wykładni językowej:

-Gdy w systemie prawnym wiążąco ustalono znaczenie określonych zwrotów prawnych, to należy używać ich właśnie w tym znaczeniu. Dyrektywa ta związana jest z tzn. definicją legalną - występującą w tekstach prawnych, wprowadzoną przez prawodawcę w celu ustalenie wiążącego rozumienia poszczególnych terminów.

-Gdy nie ma w tekście prawnych definicji legalnych: interpretowanych zwrotom prawnym nie należy nadawać znaczenie odmiennego od potocznego, chyba że istnieją dostateczne rację przypisania im odmiennego znaczenia

-bez umotywowanych racji nie należy identycznym sformułowaniom w tym samym akcie prawnym nadawać różnych znaczeń.

-Należy ustalać znaczenie przepisów prawnych w taki sposób, by żadne fragmenty nie okazały się zbędne, wypowiedź powinna być traktowana jako pewna całość

-Jeżeli określony termin należy do terminów specyficznych w określonej dziedzinie wiedzy, to należy przyjąć, iż termin ten ma takie znaczenie, jak w tych dziedzinach(domniemanie znaczenia specjalnego)

-wolno odstąpić od znaczenia literalnego jeśli znaczenie to nie prowadzi do absurdalnych konsekwencji

-tam gdzie rozróżnień nie wprowadza sam prawodawca, tam nie wolno ich wprowadzać interpretatorowi

38.Reguły wykładni systemowej

Wykładnia systemowa - założenie, że przepis w danym akcie prawnym nie jest umiejscowiony przypadkowo, lecz wynika z racjonalnego działania prawodawcy. Z takiej wykładni może wynikać wniosek że przepis ma mniejsze znaczenie ze względu na treść przepisu wyżej położonego.

Dyrektywy interpretacyjne wykładni systemowej:

-wszystkie normy powinny być interpretowane w sposób zgodny z zasadami prawa

-interpretując normy należy mieć na względzie przed wszystkim zasady konstytucji

-interpretacja norm prawa polskiego powinna być zgodna z normami prawa międzynarodowego publicznego

-normy prawa wewnętrznego powinny być interpretowane w zgodzie z normami prawa europejskiego

-nie należy interpretować przepisów tak aby były one sprzeczne z innymi przepisami

-nie wolno interpretować przepisów prawa w sposób prowadzący do luk

39.Reguły wykładni funkcjonalnej

25.Wykładnia funkcjonalna i jej dyrektywy

Wykładnia funkcjonalna - interpretując przepis prawny należy uwzględniać jego funkcję

Dyrektywy interpretacyjne wykładni funkcjonalnej:

-przy interpretacji należy brać pod uwagę normy moralne, zasady sprawiedliwości, słuszności, konsekwencje społeczne i ekonomiczne i wybrać taką interpretację która będzie najkorzystniejsza

-interpretując przepisy należy brać pod uwagę cel regulacji prawnej(ratio legis)

-przepisy prawne należy interpretować zgodnie z wolą historycznego i aktualnego prawodawcy

40.Moc wiążąca wykładni prawa

W przypadku gdy organ interpretując przepisy prawne ma uprawnienie do wydawania dyrektywy zgodnie z którą interpretacja dokonana przez organ jest wiążąca dla adresatów tych przepisów można mówić o mocy wiążącej wykładni. Ze względu na moc obowiązującą wykładni można wyróżnić.

Wykładnię o mocy powszechnie obowiązującej

Powszechnie obowiązująca moc wykładni prawa polega na tym, że wszyscy adresaci interpretowanego przepisu są związani znaczeniem tego przepisu, ustalonym przez interpretatora. Wykładnia taka ulega dalszemu podziałowi na:

wykładnię autentyczną - jeżeli interpretatorem jest organ, który dany przepis ustanowił, taka wykładnię uzasadnia rzymska paremia argumentum a maiori ad minus: cuius est condere eius interpretari (kto jest upoważniony do tworzenia prawa, ten może je również interpretować)

wykładnię legalną- jest to wykładnia dokonywana przez organ, któremu przepisy prawne nadają kompetencje do ustalania wykładni o mocy powszechnie obowiązującej,

Wykładnię o ograniczonej mocy wiążącej

Ograniczona moc obowiązująca wykładni prawa polega na tym, że znaczeniem interpretowanego przepisu, ustalonym przez interpretatora, nie są związani wszyscy adresaci, ale tylko niektórzy..

Ograniczona moc obowiązująca wykładni następuje w razie:

wykładni dokonywanej przez organ stosujący prawo - dokonywana jedynie na użytek wydanego rozstrzygnięcia; jeśli rozstrzygnięcie to się uprawomocni, to jest wiążące dla stron postępowania

wykładni dokonywanej przez organ odwoławczy - wykładnią związany jest sąd niższej instancji w przypadku zwrócenia sprawy do ponownego rozpatrzenia przez sąd apelacyjny wykładni dokonywanej przez Sąd Najwyższy w odpowiedziach na pytania prawne - rozpatrywanie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości, których odesłanie z sądu do Sądu Najwyższego powoduje, że wykładnia SN obowiązuje wszystkie sądy rozstrzygające w danej sprawie

41.Zakres wykładni prawa

- Stwierdzająca, literalna ( interpretatio declarativia) – spośród różnych znaczeń uzyskanych za pomocą odmiennych dyrektyw interpretacyjnych zostanie wybrane rozumienie ustalone z pomocą dyrektywy językowej.

- Rozszerzająca (interpretatio extensiva) – polega na przypisaniu normie szerszego zakresu zastosowania lub normowania przy wykorzystaniu reguł wykładni pozajęzykowych, niż zakres wypływający wprost i jednoznacznie po zastosowaniu reguł interpretacyjnych z dosłownego znaczenia normy.

- Zwężająca (interpretario restictiva) – polega na przypisaniu normie węższego zakresu zastosowania lub normowania na podstawie reguł wykładni pozajęzykowej niż zakres wynikający wprost z obowiązującej normy.

42.Hermeneutyka prawnicza, pojęcie i wersje.

Odnosi się do pewnej metody interpretacji tekstu i innych wytworów kultury: traktuje się ją jako interpretacje tekstów prawnych. W ujęciu prawnym hermeneutyka jest praktyką wykładania tekstów prawnych. Przyjmuje dwie formy:

- W egzegetycznej sędzia ma tylko odczytać ustawę, która jest jedynym źródłem prawa. Jakakolwiek wykładnia sędziowska jest niedozwoloną arbitralnością.

- W ujęciu swobodnym ustawa jest tylko jednym z wielu źródeł prawa, zaś samo prawo ma legitymizację w narodzie a nie prawodawcy. W związku z tym, tekst należy interpretować odwołując się do samego prawa zaś sędzia jest gwarantem prawa przeciw arbitralności ustawodawcy. A. Kaufman rozróżniał ustawy będące następstwem aktu woli prawodawcy oraz społecznie obecne prawo. Ustawa miała stwarzać pewien potencjał znaczeń, który był przekształcany w rzeczywistość w ramach wykładni.

43.Pojęcie i rodzaje dowodów

Są różne definicje. Jest to źródło informacji albo o faktach mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, albo o wiarygodności twierdzeń stron i uczestników postępowania o tych faktach. Od dowodu odróżniamy środek dowodowy, jako sposób (metodę przeprowadzania dowodu).

Rodzaje dowodów:

Bezpośrednie – bezpośrednio świadczą o prawdziwości lub określonego stwierdzenia.

Pośrednie – nie dotyczą bezpośrednio głównego twierdzenia dowodowego, ale innego twierdzenia, które na twierdzenie główne może mieć wpływ.

44.Legalna teoria dowodowa a teoria swobodnej oceny dowodów

Legalna teoria dowodowa – prawo powinno określać rodzaje dopuszczalnych dowodów, sposoby ich przeprowadzania oraz hierarchię (wzajemną relację dowodów).

Teoria Swobodnej oceny dowodów – podmiot stosujący prawo powinien być zupełnie swobodny w dopuszczaniu dowodów, określaniu sposobów ich doprowadzenia, interpretacji dowodów oraz ich wzajemnej relacji.

45.Domniemania (pojęcie i klasyfikacja)

Domniemanie to dyrektywa nakazująca przyjęcie, że jest prawdziwym określone twierdzenie (wniosek domniemania), o ile prawdziwym jest inne twierdzenie (przesłanka domniemania). Na przykład: jeżeli A to domniemywa się / uważa się (funktor tworzący domniemanie), że B.

Domniemania dzieli się na:

prawne - wynikające z normy prawnej nakazującej przyjmowanie określonych faktów za stwierdzone, np.: domniemanie niewinności oskarżonego; proces karny zmierza do obalenia tego domniemania, czyli do wyeliminowania jego przesłanki, którą jest brak wyroku skazującego;

faktyczne - wynikające z zależności, które są weryfikowalne empirycznie, np.: domniemywa się, że po deszczu jezdnia jest śliska,

Domniemania prawne dzieli się na:

wzruszalne – można usunąć, obalić przy pomocy innych dowodów.

Niezbite – nie można ich w żaden sposób obalić.

Prawne* - związek między faktem udowodnionym, a przyjmowanym za udowodniony ma charakter sztuczny (prawny).

Faktyczne* - związek ma charakter faktyczny (rezczywisty).

*dotyczą tylko domniemań materialnych

46.Fikcje prawne

Fikcja prawna to norma prawna nakazująca kontrfaktyczne uznanie wystąpienie pewnego faktu prawnego.

W systemie prawnym fikcje prawne mają za zadanie stabilizować obieg prawny i uchylać niepewności prawne. Są one jednym z instrumentów mających przyspieszyć i ułatwić ustalanie stanu faktycznego, szczególnie w celu ochrony istotnych z punktu widzenia prawodawcy wartości czy słabszych procesowo stron.

Fikcje prawne wyróżniane są w aktach prawnych za pomocą takich zwrotów jak "uznaje się", "uważa się" czy "należy uznać". Dzięki temu odróżniane są od domniemań, które mają konstrukcję warunkową. Domniemania mogą być uchylone poprzez przeprowadzenie dowodu przeciwnego, natomiast fikcje prawne są niewzruszalne

47.Zakazy dowodowe

zakazy dowodowe - to normy zabraniające przeprowadzenia dowodu w określonych warunkach lub stwarzające ograniczenia w pozyskiwaniu dowodów. W procesie karnym zakazy dowodowe zapobiegają powstawaniu kolizji pomiędzy interesem wymiaru sprawiedliwości , który wymaga ustalenia prawdy, a naruszeniem określonych dóbr i interesów

48.Ciężar dowodu

W naukach prawnych występuje w postaci reguł określających kto ma obowiązek wykazania istnienia przesłanek faktycznych, z których określona osoba wywodzi skutki prawne.

W prawie cywilnym, co do zasady, ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie wywodzącej z tego faktu skutki prawne (art. 6 kc, łac. Ei incumbit probatio qui dicit, non qui negat). Norma ta ma zastosowanie do wszystkich dziedzin prawa prywatnego a także do postępowania nieprocesowego, zabezpieczającego, egzekucyjnego i międzynarodowego.

Ciężar dowodu ma związek z zasadą kontradyktoryjności, która od dnia 01.07.1996 r. dominuje w systemie polskiego prawa postępowania cywilnego. Zgodnie z nią to strony mają toczyć spór i przedstawiać przed sądem dowody na prawdziwość swoich twierdzeń. Sąd nie ma obowiązku dążenia do ustalenia jaki jest stan faktyczny. Jak wskazuje judykatura obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 kpc), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 kpc) spoczywa na stronie, która z tych faktów wywodzi skutki prawne (art. 6 kc).

49.Pojęcie stosunku prawnego

Stosunek prawny to stosunek społeczny regulowany przez normy prawne, którego uczestnicy występują jako podmioty praw i obowiązków.

W każdym stosunku prawnym wyróżniamy cztery następujące elementy:
-strony, między którymi stosunek prawny zachodzi ( mogą być nimi bądź ludzie, bądź zależne od rodzaju stosunku pewne organy, instytucje lub osoby prawne)
-przedmioty stosunku prawnego, (którym jest określenie zachowania uczestników tego stosunku)
-prawo (uprawnienie), polegające na możności domagania się przez podmiot uprawniony określonego zachowania od drugiej strony stosunku prawnego
-obowiązek, będący odpowiednikiem (korelatem) tego prawa.

50.Zdolność prawna osób fizycznych i prawnych 51.Zdolność do czynności prawnych osób prawnych i fizycznych

Zdolność prawną posiadają:

- jednostki nie posiadające zdolności prawnej tzn. ułomne

- osoby fizyczne – zasada jest to, że zdolność prawna jest nabywana w momencie urodzeniu a ustaje w momencie śmierci

Zdolność prawna osób fizycznych – jest nabywana przez osobę fizyczną w momencie urodzenia, a ustaje w momencie śmierci.

1.Okres przed urodzeniem

Z instytucją NASCITURUS (płód ludzki) ma zdolność spadkową – można mu coś zapisać w spadku

Kurator ventris nomie (w imieniu brzucha)

2.Z czasem po śmierci – związany z instytucją uznania za zmarłego np. osoba zaginiona, nastaje w skutek 10 lat po zaginięciu, jeżeli ma to związek z katastrofą lotniczą lub powietrzną wynosi 1 rok.

Osoby prawne – jest to grupa osób fizycznych albo samo mienie zespół składników majątkowych, który to zespół jest traktowany przez prawo analogicznie do osoby fizycznej.

- typu korporacyjnego – to grupy ludzi jako korporacje np. partia polityczna, stowarzyszenie …

- typu fundacyjnego – są to podmioty prawa które nie są związane z żadnymi osobami fizycznymi np. skarb państwa fundacje…

- niepełne osoby prawne – nie mają zdolności prawnej ale mają zdolność sądową np. wspólnota mieszkaniowa

Zdolność prawna osoby prawnej – Zasadą jest że zdolność prawną osoba prawna nabywa z momentem powstania z momentem erygowania do momentu ustania jej osobowości prawnej. Jeżeli osoba prawna dla swojego funkcjonowania wymaga wpisu konstytucyjnego do określonego rejestru to zdolność prawną nabywa wraz z tym wpisem. Po powstaniu ale przed wpisem ma tylko zdolność sądową w niektórych sprawach.

Zdolność prawna wystarczy do bycia stroną stosunku prawnego nie wystarczy do tworzenia, zmiany oraz likwidacji stosunków prawnych, do takich operacji trzeba mieć inne kompetencje.

Zdolność do czynności prawnych w przypadku osób fizycznych – występuje w kilku formach

1.Pierwszą formą zdolności do czynności prawnych jest brak zdolności do czynności prawnych – posiadają osoby które zostały ubezwłasnowolnione całkowicie. Brak zdolności do czynność prawnych oznacza możliwość zawierania tzw. Drobnych umów życia codziennego.

2.Jest ograniczona, albo niepełna zdolność do czynności prawnych – Posiada osoba która ukończyła 13 lat, a nie ukończyła 18. Może samodzielnie dysponować wynagrodzeniami za pracę, a także dysponować mieniem własnym lub powierzonym w zakresie nieprzekraczającym zwykłego zarządu. Posiadają osoby ubezwłasnowolnione częściowo, następuje wtedy kiedy dana osoba wymaga pomocy przy prowadzeniu własnych spraw.

3.Pełna zdolność do czynności prawnych – oznacza możliwość swobodnego kształtowania stosunków prawnych zgodnie z wolą i obowiązującym prawem. Ta zdolność ma osoba fizyczna która ukończyła 18 lat. Jednakże osoba fizyczna która ukończyła 16 lat może z ważnej przyczyny może pełną zdolność nabyć.

Zdolność do czynności prawnych osób prawnych - Zasada jest że w przypadku osób prawnych zdolność do czynności prawnych współistnieje ze zdolnością prawną. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych jest w danym momencie.

W przypadku osób prawnych zasadniczo zdolność do czynności prawnych jest zasadniczo nieograniczona. Wyjątkiem od tej zasady są niektóre typy upadłości.

52.Przedmiot stosunku prawnego

Może być wszystko co prawo cywilne traktuje jako rzecz bądź na podobieństwo rzeczy np. energia, zwierzęta, prawa…

53.Treść stosunku prawnego

Jest wyznaczona przez normy prawa zewnętrzne i wewnętrzne. Zewnętrzne to te co wynikają z ustaw rozporządzeń.

Wewnętrzne to te które strony same ustanowiły.

Nie mogą być treścią stosunku prawnego IMPOSSIBILIA (rzeczy niemożliwe) i INLEGALIO(rzeczy niezgodne z prawem)

W praktyce treść stosunku prawnego sprowadza się do 4 rzeczy:

Dare – dawać np. umowa sprzedaży

Facere – robienie czegoś np. umowa o pracę

Nonfacere – powstrzymać się od robienia czegoś

Pati – znoszenie np. służebność

54.Rodzaje stosunków prawnych

Są 3 rodzaje, a kryterium wyrażającym jest pozycja stron, a z drugiej charakter norm:

1.Stosunki prywatno-prawne

- strony tego stosunku są zasadniczo równe

- stosunki te są przemienne

- treść stosunków wyznaczane nie tylko przez prawo ale także przez wolę stron

- stosunki są odwracalne

- są wyznaczone przez normy prawa cywilnego, handlowego, rodzinnego

2.Stosunki publiczno-prawne

- stosunki władcze- jedne podmiot uprzywilejowany wobec drugiego

- Są zasadniczo nieprzemienne i nieodwracalne

- treść wyznacza prawo zewnętrzne, władzctwo jest tutaj aprioryczne

- wyznaczone są przez normy prawa administracyjnego, konstytucyjnego….

3.stosunki penalne(karne)

- podległość nie jest aprioryczna ale represyjna

- strona słabsza korzysta z wielu instytucji gwarancyjnych takich jak domniemanie niewinności, ciężar dowodu… Są wyznaczone przez normy prawa karnego materialnego, procesowego, wykonawczego, procesowego, skarbowego, wykroczeniowego.

55.Autonomia i instrumentalny charakter prawa

Autonomia prawa – koncepcja zakładająca, że prawo jest bytem niezależnym od pewnych bytów pozaprawnych. W zależności od tego, jaki rodzaj bytów rozpatrujemy i jak pojmujemy prawo, możemy mówić o różnych rodzajach autonomii prawa. Daleko idąca autonomia prawa ma być cechą charakterystyczną europejskiej kultury prawnej^[1].

Od tak rozumianej autonomii prawa, należy odróżnić tzw. wewnętrzną autonomię prawa, czyli autonomię pewnej gałęzi prawa wobec całego systemu prawnego^[2].

W filozofii prawa autonomia prawa odnoszona jest najczęściej do dwóch zjawisk:

1. autonomia prawa wobec moralności – jedną z głównych tez pozytywizmu było odgraniczenie prawa i moralności. Autonomia prawa według pozytywistów oznaczała, że moralność nie jest właściwym kryterium oceny tego, czy coś jest prawem, czy też nie.

2. autonomia prawa wobec polityki – na ile prawo jest instrumentem polityki (problem instrumentalizacji prawa), a na ile jest od niej niezależne.

56.Afirmatywny a krytyczny model prawoznawstwa

Afirmatywny model:

- rolą prawoznawstwa jest ukazywanie prawny o prawie

- prawdziwe twierdzenia można uzyskać stosując odpowiednie metody

- metody są zależne od badaczy

- w konsekwencji badacza powinno być jak najmniej w produkowanych twierdzeniach

- najważniejszym jest dążenie do obiektywizmu

-obiektywizm jest weryfikowany przeważ nie dedukcyjnie

- badacz nie powinien dążyć do krytyki prawa a jedynie je opisywać

Krytyczny model

- celem prawoznawstwa nie jest opis lecz emancypacja

- emancypacja to uwolnienie się od niesprawiedliwości

- prawoznawstwo powinno krytykować prawo w celu emancypacyjnym

- teorie powinny być ..

- w prawie należy tropić absurdy nie sprawiedliwość, ukryte wpływy milczące uwikłania itp.