rozmieszczenie ludności itp

1.Rozmieszczenie ludności (dynamika):

Specyficzne segmenty ludności charakteryzują się odrębnymi prawidłowościami w zakresie struktury wg płci i wieku. Dynamika ludności, czyli zmienność w czasie liczby ludności, jest zwykle wyrażana za pomocą miar względnych (miar natężenia) odnoszonych do jednakowych, na ogół corocznych, przedziałów czasu: współczynnika przyrostu rzeczywistego (lub tempa wzrostu) i współczynnika przyrostu naturalnego. Różnica między tymi miarami zależy od wielkości migracji netto.

W ciągu wielu tysięcy lat, przyrost ludności był dość powolny. Około roku zerowego, na świecie żyło 250-280mln, a w 1500r. 450mln. W wyniku rewolucji przemysłowej, w wieku XVIII liczba ludzi zaczęła znacznie się zwiększać. Z powodu zmniejszenia śmiertelności, przy zachowaniu stałego przyrostu, w XX wieku doszło do "eksplozji demograficznej". Jeżeli obecna liczba urodzeń utrzyma się, to za 20-30 lat liczba ludności świata może się podwoić. Największy przyrost naftuje się w krajach trzeciego świata, znacznie mniejszy natomiast jest w krajach wysokorozwiniętych i uprzemysłowionych. Obecnie na świecie mieszka niespełna 6 milionów ludzi.

Ekumena, czyli obszar stale zamieszkały przez człowieka, wynosi obecnie około 91% powierzchni globu. Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne, wynika to głownie z rozmieszczenie ujęć wody i trudnych warunków bytowania. Najwięcej ludności świata, bo około 52%, zamieszkuje tereny nieoddalone od brzegu morza nie więcej niż 200km. Tereny te, wyłączając Antarktydę, stanowią około 26% lądów. Na rozmieszczenie ludności wpływa ponadto rozmieszczenie surowców mineralnych czy gleb. Średnio na świecie gęstość zaludnienia wynosi 41 osób na km2. Jest ona jednak zróżnicowana w zależności od kontynentu.

AFRYKA:
Obszar Afryki zamieszkuje 727 mln mieszkańców (1994), co stanowiło ok. 12,7% ludności świata. Afryka ma wysoki wskaźnik przyrostu naturalnego (28). Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne. Średnia gęstość zaludnienia 24 mieszkańców na km2. Do obszarów najgęściej zaludnionych należą: dolina Nilu w Egipcie (ok. 900 mieszkańców na km2), wyspy Maskareny (Mauritius, 455 mieszkańców na km2), południowo-wschodnia i południowo-zachodnia Nigeria (200-300 mieszkańców na km2), Kabylia w Algierii (ok. 150 mieszkańców na km2), okolice Jeziora Wiktorii (ponad 100 mieszkańców na km2). Większa część Sahary, znaczne obszary Kotlin Konga i Kalahari są prawie niezamieszkane. Afryka jest najsłabiej zurbanizowanym kontynentem, w miastach mieszka ok. 35% ludności. W 1990 roku na obszarze Afryki było 17 miast z ludnością ponad 1 mln (największe: Kair 6,88 mln mieszkańców - 1993, Kinszasa 3,80 mln mieszkańców - 1991, Aleksandria 3,38 mln mieszkańców - 1994, Casablanca 2,97 - 1993).

AZJA:
Azja jest zamieszkiwana przez ok. 3,458 mld mieszkańców (1995), bardzo nierównomiernie rozmieszczonych. Południowo-wschodnie obszary Azji są zaludnione bardzo gęsto, natomiast północna Syberia, pustynie i wyższe partie gór są prawie niezamieszkane. Największymi miastami Azji są: Seul 16 286 tys. mieszkańców (1990), Osaka 13 826 tys. mieszkańców (1992), Pekin 13 400 tys. mieszkańców (1991), Szanghaj 13 400 tys. mieszkańców (1991), Bombaj 12 572 (1991) i Tokio 11 936 tys. mieszkańców (1992). Ludność zamieszkująca Azję posługuje się językami należącymi do kilkunastu rodzin językowych m.in. chińsko-tybetańskiej, indoeuropejskiej i austronezyjskiej.

EUROPA:
Obszar Europy (bez europejskiej części Rosji) zamieszkuje 578 088 tys. osób, tj. 10,6% ludności świata. Średnia gęstość zaludnienia jest najwyższa wśród kontynentów i wynosi 98 osób/ km2, w krajach Unii Europejskiej osiągając nawet 146 osób/ km2. Czołowe miejsca wśród najludniejszych państw europejskich zajmują (liczba ludności w tys., dane z 1994): Niemcy (81 410), Wielka Brytania (58 091), Francja (57 747), Włochy (57 193), Ukraina (51 910), listę zamykają: Islandia (266), Andora (65), Monako (31), Liechtenstein (30), San Marino (25). Charakterystyczną cechą Europy jest wielki rozwój miast, w których mieszka 73% ludności. W czterech krajach europejskich wskaźnik urbanizacji osiągnął poziom 90% bądź większy. Należą do nich: Belgia (95%), Hiszpania (91%), Niemcy (90%), Islandia (90%) (w porównaniu pominięto miniaturowe państewka, Monako i San Marino będące w praktyce ośrodkami miejskimi). Rozwój miast odbywa się poprzez procesy wchłaniania pobliskich miast i wsi, w wyniku których tworzą się wielkie aglomeracje bądź konurbacje, tj. zespoły miast ze sobą sąsiadujących, powiązane więzami produkcyjnymi i gospodarczymi. Do największych miast kontynentu europejskiego zaliczają się (liczba mieszkańców w tys., 1991): Paryż z aglomeracją 9 063, Londyn z aglomeracją 6 756, Berlin 3 419, Rzym 2 804, Budapeszt 2 016. W większości krajów europejskich zjawisko analfabetyzmu nie istnieje bądź nie jest istotnym problemem społecznym. Jedynie w trzech krajach analfabeci stanowią więcej niż 10% społeczeństwa, należą do nich: Albania (28%), Malta (16%) i Portugalia (15%). Średnia długość życia kobiet 79, mężczyzn 72 lata wykazuje znaczące wahania. Najdłużej żyją mieszkańcy Szwajcarii (mężczyźni - 75, kobiety - 83 lata), Włoch (odpowiednio 75/82), Hiszpanii (75/82), Szwecji (75/81), Francji (74/82), najkrócej Białorusi, Łotwy, Mołdawii i Ukrainy (65/74). Polska zajmuje w tym porównaniu jedno z ostatnich miejsc. Przeciętny Polak dożywa 69, Polka 77 lat.

AMERYKA POŁUDNIOWA:
Ameryka Południowa ma 314 mln mieszkańców (1994), co stanowi prawie 5,6% ludności całej kuli ziemskiej, średnia gęstość zaludnienia wynosi ok. 18 mieszkańców na 1 km2, ale brak jest równomiernego rozmieszczenia na kontynencie, choć nie tak bardzo jak w przypadku Ameryki Północnej. Najbardziej zaludnione tereny to: Ekwador - 40 osób/ km2 (1994) i Kolumbia - 30 osób/ km2 (1994), a najmniej zaludnione tereny to obszar Surinamu - 3 osoby/ km2 (1994) i Gujany - 4 osoby/ km2 (1994). Podział administracyjny: 33 państwa niepodległe i 14 terytoriów kolonialnych i zależnych. Największe miasta: Sao Paulo - ponad 17 mln mieszkańców (1992), Rio de Janeiro - ponad 11,2 mln mieszkańców (1992), Buenos Aires - ponad 11 mln mieszkańców (1992).

AMERYKA PÓŁNOCNA:
Ameryka Północna ma 450 mln mieszkańców (1994, razem z Ameryką Środkową), co stanowi prawie 8% ludności całej kuli ziemskiej, średnia gęstość zaludnienia wynosi ok. 19 mieszkańców na 1 km2, ale brak jest równomiernego rozmieszczenia na kontynencie. Najbardziej zaludnione tereny to: Bermudy - 1189 osób/ km2 (1994) i Barbados (607 osób/ km2 (1994), a najmniej zaludnione tereny to obszar Grenlandii (0,2 osób/ km2 - 1992) i Kanada - 3 osoby/ km2 (1994). Podział administracyjny: największe państwa to Stany Zjednoczone, Kanada i Meksyk. Największe miasta: Nowy Jork - ponad 18 mln mieszkańców (1992), Los Angeles - ponad 14,5 mln mieszkańców (1992), San Francisco - ponad 6,4 mln mieszkańców (1992), Chicago - 2,78 mln mieszkańców (1990).

AUSRALIA I OCEANIA:
Ludność: ok. 28 mln (1994). Ok. 140 tys. to rdzenni mieszkańcy, pozostali pochodzenia europejskiego. Najmniej zaludniony kontynent świata. Największe miasta: Sydney (ok. 3,6 mln), Melbourne (ok. 3,0 mln), Brisbane (ok. 1,3 mln).


Przyrost naturalny ludności jest to różnica między liczbą urodzeń i liczbą zgonów, a przyrost rzeczywisty ludności jest większy od przyrostu naturalnego o saldo wędrówek. Dynamika ludności kształtuje się więc pod wpływem trzech czynników: rozrodczości , umieralności i migracji.

Prawidłowość dynamiki ludności odzwierciedla m.in. adaptacyjność ludności względem szeroko pojętego środowiska życia. Występują dwa sposoby dostosowania w czasie liczby ludności do ograniczonych zasobów; z jednej strony, w obliczu silnych zagrożeń środowiskowych i związanej z nimi wysokiej umieralności, występuje stała skłonność do wysokiej rozrodczości i stosunkowo wysokiego przyrostu naturalnego; ludność rośnie wówczas wykładniczo (w postępie geometrycznym), ale tylko do pewnego momentu. Jeśli liczba ludności osiąga wielkość przekraczającą zdolność środowiska do utrzymania ludności, zaczynają oddziaływać czynniki skłaniające do emigracji lub następuje zwiększone wymieranie. Wzrost demograficzny załamuje się. Po osiągnięciu pewnego niskiego pułapu zaludnienia następuje powrót do poprzedniej tendencji i cykl dynamiki ludności powtarza się. Ten sposób dostosowania odpowiada mechanizmowi opisanemu przez teorię ludności Malthusa (maltuzjanizm).

Drugi sposób, w jaki liczba ludności dostosowuje się do ograniczonych zasobów, polega na tym, iż w limitowanym z natury rzeczy środowisku ludzie dążą do tego, by nie zniszczyć jego potencjału. Dzieje się tak w środowisku, które jest stosunkowo sprzyjające egzystencji człowieka; w takich warunkach umieralność jest stosunkowo niska, a dążenie do harmonijnej wobec zasobów środowiska dynamiki ludności prowadzi do kontroli rozrodczości (regulacji urodzeń). Przyrost naturalny jest wówczas względnie stabilny i bliski zeru, a liczba ludności ulega niewielkim zmianom, zarówno w krótkich, jak i w długich przedziałach czasu. Taki mechanizm występuje w zasadzie w populacjach, które przebyły demograficzne przejście. Wśród wielu innych prawidłowości dynamiki ludności można wymienić: sezonowość i cykliczność wzrostu ludności, związaną z porami roku, cyklami ekonomicznymi i innymi okolicznościami. Tłumioną na zasadzie echa (w ciągu życia kilku generacji) zmienność dynamiki ludności pod wpływem jednostkowego zaburzenia (np. kataklizmu wojennego), przemienne falowanie liczebności generacji wyżowych i niżowych ze względu na zmienne warunki na rynku pracy itd.

Prawidłowości stanu, struktury i dynamiki ludności były obserwowane w całej historii ludzkości, obfituje ona przede wszystkim w zmienność polegającą na przeplataniu się okresów naznaczonych gwałtownymi wahaniami liczby ludności i silnymi zmianami tempa jej wzrostu z okresami stabilizacji liczby ludności bądź okresami jej systematycznego powiększania się. Uderzającą cechą ludności świata jest to, że w miarę doskonalenia sposobów opanowania środowiska przez człowieka, liczba ludności świata rosła niezależnie od głębokich często wahań i długotrwałych stagnacji.

Według orientacyjnych ocen, od początku III tysiąclecia p.n.e. do końca I tysiąclecia n.e. całkowity przyrost ludności wyniósł ok. 100 mln, nie przekroczył jednak 100%. Od tego czasu następowało najpierw stopniowe, potem gwałtowne zwiększenie dynamiki tego procesu. W pierwszych 600 latach II tysiąclecia n.e., a więc w czasie nieporównanie krótszym, nastąpił wzrost liczby ludności o 300 mln, powodując z nawiązką podwojenie się zaludnienia świata. Pozostałe 400 lat obecnego tysiąclecia przyniesie przyrost rzędu 5500 mln, co oznacza wzrost niemal 10-krotny; w rezultacie liczba mieszkańców Ziemi, wynosząca w roku narodzin Chrystusa ok. 250 mln, przekroczy 6 mld przed końcem ostatniego 10-lecia XX w. Szczególne przyspieszenie wzrostu liczby ludności świata następowało od początku XIX w., co się wiązało z upowszechnianiem demograficznego przejścia. Gdyby historię ostatnich 200 lat rozważać biorąc pod uwagę krótsze przedziały czasu (np. okresy 10-letnie), można by z łatwością dostrzec, iż w latach 60. zarysowała się tendencja do spadku tempa wzrostu (chociaż nie liczby) ludności. Gwałtowny, bezprecedensowy w perspektywie dziejów, wzrost liczby ludności w II połowie XX w. (głównie w krajach mniej rozwiniętych) nazywa się często eksplozją ludnościową. Długoterminowe prognozy demograficzne ONZ wskazują, że słabnięcie tempa będzie się pogłębiać, ale stabilizacja liczby ludności świata nie nastąpi wcześniej, niż pod koniec XXI w. Jeśli wykluczyć wydarzenia, których nie można dziś przewidzieć, ok. roku 2100 Ziemię będzie prawdopodobnie zamieszkiwać ok. 10,2 mld ludzi.

Rozmieszczenie i tempo wzrostu ludności nie są równomierne na kontynentach Ziemi i nigdy takie nie były, chociaż w historii następowały pod tym względem duże zmiany. Najludniejszym kontynentem (chociaż w ciągu minionych kilkuset lat nie najbardziej dynamicznym) była i pozostaje Azja, którą obecnie (1992r.) zamieszkuje 59% ludność świata (1992r. - ok. 5,5 mld). Drugi kontynent, Afryka, począwszy od połowy lat 80. zwolna odbudowuje swój drastycznie uszczuplony w XVII i XVIII w. udział w zaludnieniu Ziemi; chociaż ok. 1950 żyło na nim tylko 9% jej mieszkańców, to w 1992r. już 13%, a ok. 2025r. wskaźnik ten osiągnie 20% (i będzie taki sam, jak na początku XVII w.). Trzecie miejsce co do wielkości zaludnienia zajmuje Europa, chociaż w XX w. jej udział w ogólnej liczbie ludność świata zmniejszał się gwałtownie, w 1992r. - jej ludność stanowiła 9%, a ok. 2025 roku Europę będzie prawdopodobnie zamieszkiwać jedynie 6% ludność świata. Ameryka Łacińska ma obecnie potencjał demograficzny równy Europie (9%), w przeciwieństwie do niej wykazuje jednak dużą dynamikę. Został on odbudowany po niemal całkowitym zniszczeniu go w XVI i XVII w. Zdecydowanie mniej ludzi zamieszkuje Amerykę Pn. (5%), obszary byłego ZSRR (5%) i Oceanię (0,5%), chociaż oba te obszary należą od ok. 200 lat do największych beneficjantów (netto) migracji międzykontynentalnych.

W przeszłości, aż do XVIII w., struktury demograficzne w różnych populacjach były na całym świecie podobne; np. z punktu widzenia struktury wg wieku, wśród wszystkich populacji przeważali ludzie młodzi, starzy zaś stanowili nieznaczną ich część (osoby liczące 65 lat lub starsze występowały rzadziej niż w proporcji 1 : 100). W ostatnich 100–200 latach niemal wszędzie nastąpił spadek (w wielu przypadkach radykalny) udziału dzieci i młodzieży w całej ludności, a także wzrost przeciętnego wieku. W efekcie, niemal wszystkie populacje są obecnie znacznie starsze niż kiedykolwiek w przeszłości, a w niektórych ludzie, którzy ukończyli 65 rok życia, stanowią 15% ogółu, a nawet więcej. Zmiana ta, nazywana zestarzeniem się demograficznym społeczeństw (lub po prostu „starzeniem się”), jest brzemienna w poważne skutki społeczne, ekonomiczne i polityczne. W przeszłości ogólna liczba mężczyzn dorównywała liczbie kobiet, a niekiedy nawet ją przewyższała, zaś obecnie powszechnie obserwuje się przewagę liczebną (niekiedy uderzającą) kobiet nad mężczyznami. Inną ważną przemianą strukturalną ludności świata jest ogromne zwiększenie się udziału ludności mieszkającej w miastach. Około 1900 roku udział ten wynosił tylko 10%, a około roku 2000 przekroczy zapewne 50%. Następuje przy tym silna koncentracja ludności w dużych miastach. Około 1980r. w miastach liczących powyżej 100 tys. osób żyło 24% ludności świata.

Podstawową cechą rozwoju ludności świata w II połowie XX w. jest wyraźna odrębność procesów demograficznych w grupie krajów bardziej i mniej rozwiniętych. Przejawia się ona w niemal wszystkich sferach tych procesów, jednak najsilniej w ogromnym wzroście koncentracji mieszkańców Ziemi w krajach mniej rozwiniętych. Gdyby zastosować kryteria podziału przyjęte w ONZ, to w 1950 roku tę ostatnią grupę krajów zamieszkiwało 67%, a w 1980 - 75%. Około 2000 ten odsetek prawdopodobnie przekroczy 80%. Zjawisku temu towarzyszy pogłębiająca się koncentracja światowej produkcji w grupie krajów bardziej rozwiniętych. W 1980 roku te ostatnie wytworzyły blisko 80% całkowitej produkcji. Oba te procesy złożyły się na dramatyczny wzrost luki w poziomie produktu narodowej brutto przypadającego na jednego mieszkańca. W końcu lat 80. różnica była blisko 20-krotna. Luka ta jest jednym z większych wyzwań stojących przed ludzkością.

2.Urbanizacja jest to zespół przemian ekonomicznych, przestrzennych, społecznych i kulturowych prowadzący do powiększenia się obszarów miejskich oraz do rozpowszechniania się zabudowy miejskiej, a także do wzrostu liczby ludności żyjącej w miastach lub przejmującej miejski tryb życia.

URBANIZACJA [łac.], proces społeczny i kulturowy wyrażający się w rozwoju miast, wzroście ich liczby, powiększaniu obszarów miejskich i udziału ludności miejskiej w całości zaludnienia (bądź udziału ludności żyjącej wg miejskich wzorów). (encyklopedia PWN)

Urbanizacja przebiega w czterech płaszczyznach:

Przyczyny urbanizacji:

Jedną z przyczyn urbanizacji jest coraz większe znaczenie pozarolniczych form aktywności gospodarczej. Proces industrializacji spowodował napływ ludności wiejskiej do ośrodków miejskich, Które dawały możliwość zatrudnienia w usługach oraz przemyśle. Poza bardziej atrakcyjnym rynkiem pracy miasto oferuje różnorodny system usług i bogatszą ofertę kulturalną. Tak, więc najbardziej bezpośrednią przyczyną urbanizacji jest emigracja ludności ze wsi.

Kolejną przyczyną urbanizacji są zmiany granic administracyjnych miast i włączanie w ich obręb terenów wiejskich. To zjawisko występuje coraz częściej, szczególnie za sprawą deglomeracji.

Przyrost naturalny w miastach jest znacznie mniejszy niż na terenach wiejskich, ale jest niewątpliwą przyczyną wzrostu ilości ludności w ośrodkach miejskich.

Skutki urbanizacji można rozmieścić w kilku płaszczyznach:

    demograficznej      przestrzennej      ekonomicznej      społecznej     
   przemieszczenie się ludności wiejskiej do miast, co powoduje powiększanie się procentu ludności miejskiej w ogólnej liczbie ludności państwa   wzrost ilości miast, rozszerzanie się obszarów miejskich oraz tworzenie się rozległych obszarów zurbanizowanych   wzrost ilości ludności pracującej w zawodach pozarolniczych oraz przemyśle i usługach   przenikanie miejskich wzorów i stylu życia również na wieś   

Ze względu na współczynnik urbanizacji państwa można podzielić na trzy grupy:

Przebieg urbanizacji na świecie:

Na początku XIX wieku 2,4% populacji świata zamieszkiwała miasta, przy czym w szybko urbanizującej się Anglii, odsetek mieszkańców miast wynosił 30%, a w USA 10%[11]. Do połowy tego wieku liczba mieszkańców miast liczących więcej niż 20 000 wzrosła o 132%, w pierwszej połowie XX wieku o 240%. Głównym czynnikiem mającym wpływ na urbanizację było uprzemysłowienie[12]. W XIX wieku proces ten zachodził głównie w Europie i Ameryce Północnej. Po II wojnie światowej zaczął on także zachodzić w krajach Trzeciego Świata, a w rozwiniętych krajach kapitalistycznych z kolei zaczęły następować procesy dezurbanizacji i kontrurbanizacji[13].

Na początku XXI wieku najbardziej zurbanizowane obszary świata to:

Najmniej zurbanizowane kraje znajdują się w Afryce, zwłaszcza Wschodniej (Rwanda, Burundi) i Azji Południowej (Bhutan).

W Polsce współczynnik urbanizacji wynosi 61% i wykazuje tendencję spadkową[14].

Według prognoz, do roku 2025 liczba ludności krajów rozwijających się osiągnie 4 miliardy[15], a 63% ludności świata będą stanowić mieszkańcy miast[16].

Najbardziej zurbanizowane państwa:
- Belgia 96,5%, Wielka Brytania 89,3%, Argentyna 86,9%
Najmniej zurbanizowane :
Wietnam 20,8%, Bagnadesz 24,4% , a Polska 61,9%

3.Struktura płci i wieku – udział różnych grup wiekowych w populacji z uwzględnieniem podziału na płeć. Udział ten graficznie przedstawia się za pomocą schematu, zwanego piramidą płci i wieku.

Parametr ten jest z jednej strony dość stałą cechą gatunkową, z drugiej podlega silnym wpływom takich czynników, jak: rozrodczość, strategia rozrodu i śmiertelność

W życiu każdego osobnika można wyróżnić trzy okresy:

Podobnie można pogrupować osobniki na młodociane, dojrzałe i starzejące się. Liczba klas wiekowych może być jednak większa. Wszystko zależy od tego jak szczegółowe przyjmuje się kryteria pomiaru wieku. Jeśli osobniki w poszczególnych klasach zostały zliczone, wyniki można przedstawić w postaci piramidy płci i wieku ludności danego obszaru, polegające na zestawieniu diagramów słupkowych utworzonych dla poszczególnych roczników lub grup wiekowych (np. 5-letnich) dla każdej płci oddzielnie.

Główne cechy struktury płci i wieku:

Jeżeli w czasie obliczania struktury wiekowej populacji uwzględnimy liczebność osobników różnej płci można wtedy mówić o strukturze płci. Piramidy płci i wieku dzielimy na progresywne, regresywne i zastojowe. Piramida typu progresywnego pokazuje zwiększanie się liczby ludności, typu zastojowego obrazuje sytuacje w której liczba dzieci jest taka sama jak liczba dorosłych, typu regresywnego obrazuje zmniejszanie się liczby ludności.

4.Zawodowa struktura ludności to udziały poszczególnych grup zawodowych w ogólnym stanie ludności pracującej zawodowo lub też udziały poszczególnych grup, czerpiących źródła utrzymania z pracy w danym zawodzie, w ogólnej liczbie ludności (struktura ludności aktywnej zawodowo według działów gospodarki narodowej lub według sektorów). W tym drugim przypadku bierzemy pod uwagę nie tylko czynnych zawodowo, ale również osoby pozostające na ich utrzymaniu we wspólnym gospodarstwie domowym.

Aktywność zawodowa w 1997 roku w Polsce  wynosiła  44,1%  ogółu ludności. Przy czym  57,4 % ludności Polski to ludność w wieku 15 lat i więcej. Liczba ludności aktywnej zawodowo wykazuje tendencje spadkowe (w 1980 r. ludność aktywna zawodowo stanowiła 51,2% ludności.

Struktura zatrudnienia w Polsce jest następująca:
przemysł – 22,9 %
rolnictwo – 27,3 %
usługi – 39,4 %
bezrobocie - 10,4 %

Aktywność zawodowa ludności uzależniona jest m.in. od wieku, płci i wykształcenia

Struktura zawodowa lub skład zawodowy ludności pokazuje, jaką jej część stanowią pracownicy poszczególnych gałęzi gospodarki.

 

Za jej pośrednictwem można ocenić poziom rozwoju poszczególnych krajów zwracając uwagę na liczbę zatrudnionych w poszczególnych sektorach gospodarki.

 

Wyróżnia się następujące sektory w których mogą być zatrudnieni ludzie:

Podział ten dotyczy jedynie ludności czynnej zawodowo, tzn. pracującej i zarabiającej w danym zawodzie, pomija się zaś ludność bierną zawodowo tj. nie pracujących członków rodzin pozostających na utrzymaniu głowy rodziny.

 

Ludność aktywna zawodowo to taka, która wykonuje prace zawodową. Dzieli się ona wg wykonywanej pracy, Np. na pracujących w rolnictwie, rybactwie itp.

 

Ludność bierna zawodowo- to grupa ludzi, która posiada inne źródła utrzymania, w tym niezarobkowe. Do nich zalicza się: dzieci, młodzież, renciści, emeryci, i stypendyści.

 

Ludność czynna zawodowo stanowi zazwyczaj od 41% do 49 % ludności danego kraju, przy czym jest to często liczba przybliżona, kryjąca w sobie nieraz znaczny margines błędu. Jest on tym większy, im większa część ludności danego kraju zatrudniona jest w rolnictwie.

 

Struktura zawodowa ludności w pewnym stopniu informuje o gospodarce danego kraju. W krajach wysoko rozwiniętych zatrudnienie w sektorze I jest niewielkie, zaś w III wysokie. W sektorze II zachodzą zmiany jakościowe (modernizacja, automatyzacja produkcji), które wpływają na spadek odsetka zatrudnionych, przy równoczesnym utrzymaniu znaczącej pozycji tego działu w gospodarce narodowej. Siła robocza uwalniana dzięki tym procesom, po przekwalifikowaniu, znajduje zazwyczaj zatrudnienie w dynamicznie rozwijającym się sektorze III.

 

W krajach średnio rozwiniętych znaczne zatrudnienie w sektorze I jest związane z rozwiniętym na dużą skalę przemysłem wydobywczym i na ogół słabo zmechanizowanym rolnictwem. Względnie wysokie zatrudnienie w sektorze II wynika z przewagi pracochłonnych gałęzi przemysłu ciężkiego, stosunkowo niskie zatrudnienie w usługach jest natomiast związane z ogólnym opóźnieniem rozwoju III sektora.

 

W KSR dominuje zatrudnienie w I sektorze, przy niewielkim zatrudnieniu w obu pozostałych sektorach, co wynika z ich niedorozwoju, zupełnego braku aktywności w wielu gałęziach przetwórstwa przemysłowego oraz z ogromu zacofania w dziedzinie usług socjalnych, oświatowych i kulturalnych. Należy zwrócić uwagę, ze odsetek zatrudnionych w I sektorze w KSR jest znacznie wyższy niż udział tego sektora w tworzeniu PKB. Wskazuje to jednoznacznie na bardzo niską wydajność pracy – zwłaszcza w rolnictwie.

 

Struktura zawodowa ludności krajów słabo rozwiniętych wykazuje przewagę ludności rolniczej.

 

Rozwój społeczno-gospodarczy poszczególnych krajów można podzielić na 3 etapy:

Na pierwszym etapie rozwoju głównym źródłem zatrudnienia ludności jest rolnictwo.

 

Na drugim coraz większą rolę w zatrudnieniu zaczyna odgrywać przemysł i związane z nim działy gospodarki. Na tym etapie najwięcej ludzi pracuje, zatem w zawodach pozarolniczych, zwłaszcza w przemyśle i budownictwie.

 

Trzeci etap rozwoju społeczno-gospodarczego charakteryzuje się zahamowaniem tempa rozwoju zatrudnienia w przemyśle, a dynamicznym rozwojem zatrudnienia w usługach: w nauce, technice, oświacie, bankowości, ubezpieczeniach, sądownictwie i innych.

Obecnie na świecie obserwujemy bardzo duże zróżnicowanie zatrudnienia w poszczególnych sektorach.
W krajach :

Podstawowym źródłem utrzymania ludności oraz czynnikiem wzrostu jej zamożności jest praca zarobkowa. Jednak w zależności od poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego danego kraju może ona nie zapewnić miejsca pracy ludziom w wieku produkcyjnym. Część ludzi nie znajduje zatrudnienia i tworzy grupę społeczną ludzi bezrobotnych.

 

Bezrobocie to zjawisko polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy, poszukujących jej i akceptujących istniejący poziom wynagrodzenia nie znajduje zatrudnienia.


Wyszukiwarka