ZESPÓŁ ORGANIZMÓW W JEZIORACH
Pelagial jeziorny – strefa otwartej wody jezior z dwiema biocenozami:
plankton – organizmy zawieszone w wodzie niezdolne do przeciwstawiania się prądom
nekton – organizmy aktywnie przemieszczające się.
Frakcje wielkościowe:
megaplankton
makroplankton
mezoplankton
mikroplankton
nanoplankton
pikoplankton
femtoplankton
Plankton:
widłonogi Copepoda
bruzdnice Dinophyta
wrotki Rotifera
wioślarki Cladocera
Fitoplankton – plankton roślinny, czyli poziom producentów pierwotnych, w jego skład wchodzą sinice i glony.
Sinice nitkowe zawierają 3 rodzaje komórek:
heterocysty – komórki produkujące nitrogenazę umożliwiającą wiązanie azotu atmosferycznego
akinety – spory umożliwiające przetrwanie niekorzystnych warunków
normalne komórki fotosyntetyzujace
Okrzemki – najważniejszy składnik fitoplanktonu, mają około 200 rodzajów i 100000 gatunków; większość z nich żyje w pelagialu jezior i oceanach, ale dość duża grupa to organizmy peryfitowe i bentosowe. Są to zarówno pojedyncze komórki jak i kolonie. Ich unikalną cechą jest budowa ścian komórkowych tworzonych przez związki krzemu.
Zielenice – stosunkowo ważny składnik fitoplanktonu, zwłaszcza w silnie zeutrofizowanych płytkich jeziorach i stawach. Liczne formy kolonijne, np. Volvox. Inne: Desmidia, Netrium, Pediastrum, Staurastum.
Zooplankton – plankton zwierzęcy obejmujący kilka poziomów konsumentów, w jego skład wchodzą: wrotki, orzęski i skorupiaki.
Orzęski – są najliczniejszą grupą organizmów zooplanktonowych, najpospolitsze w pelagialu są gatunku z rodzaju Cadonella, Tintinuidium i Coleps, szczególnie wiosna.
Wrotki – ważny składnik planktonu, dzięki partenogenezie zdolny do szybkiego kolonizowania uwolnionych nisz. Niemal wszystkie gatunki pelagiczne są r – strategami. Struktura gatunkowa zespołu zależy od stanu trofii jezior i odczynu wody.
Crustacea, Copepoda – Cyclopidae zmieniają dietę w trakcie rozwoju; młodsze stadia są roślinożerne, osobniki dorosłe – drapieżniki odżywiające się głównie drobnymi wrotkami. Diaptomidae w całym swoim cyklu rozwojowym odżywiają się fitoplanktonem.
Wioślarki – zwłaszcza te największe są najbardziej efektywnymi filtrami; to one odpowiadają za tzw. fazę czystej wody po zakwicie wiosennym.
Bakterioplankton – w strefie natlenionej przeważają bakterie heterotroficzne – destruenci.
Szczególne cechy biocenoz pelagicznych:
rośliny ze względu na niewielkie rozmiary nie pełnią funkcji strukturotwórczej
roślinożerność polega na ogół na zjadaniu całych roślin, a więc oznacza całkowitą śmiertelność (nie uszkodzenie)
wraz ze wzrostem wielkości ciała, tempo reprodukcji spada, rośnie czas generacji i reakcje demograficzne następują z coraz większym opóźnieniem w stosunku do zmian w środowisku.
Biocenozą pelagiczną jest NEUSTON.
BIOCENOZY LITORALU – zespoły litoralu jeziornego:
emdopsammon i epipsammon
PSAMMON to zespół organizmów zasiedlających piaszczyste podłoże w strefie litoralu, przede wszystkim wrotki.
biocenoza psammonu opracował Jerzy Wiszniewski – stosunkowo dobrze znamy funkcjonowanie biocenozy psammonu
Psammon zasiedla 3 strefy areału:
Hydroarenal – strefa stale zanurzona
Hygroarenal – strefa okresowo obmywana falami
Euarenal – strefa o stale osuszanej powierzchni i wilgotnych warstw głębszych
Czynniki fizyczno – chemiczne w arenalu:
W – wilgotność powietrza nad powierzchnią piasku plaży
O2 – koncentracja tlenu w wodzie interstycjalnej
U – zapotrzebowanie na tlen
Tw – twardość wody
A – zagęszczenie glonów
R – zagęszczenie wrotków
Organizmy psammonu:
orzęski (większość bardzo drobna, są też większe, które chodzą)
niesporczaki
wrotki
brzuchorzęski
nicienie
najwięcej jest orzęsków, najmniej brzuchorzęsków
w hydropsammonie są jeszcze wioślarki (ale tylko tam)
zespoły psammonu są znacznie obfitsze niż zespoły pelagiczne
Gatunki dominujące: hydropsammon dzielimy na górną warstwę piasku – epihydrosammon, wchodzą tu organizmy ściśle związane z tym siedliskiem oraz organizmy, które unikają piasku (raczej są one przyzwyczajone do życia w wodzie), można powiedzieć, że to taki ekton. Wrotki koncentrują się przede wszystkim w epihydroareanale. Pennak (1951) uważał, że w psammonie występują wszystkie grupy troficzne.
epilitom – organizmy żyjące na powierzchni kamieni lub skał; przede wszystkim są to glony. Specyficzna cecha siedliska: funkcjonowanie organizmów w dużej mierze zależy od zakłóceń. Jeśli nie ma zakłóceń to kamienie silnie obrastają i tworzy się tzw. mata. Im starsza mata tym czynnik łatwiej wywołuje zakłócenia. Na matach żerują różne organizmy, np. racicznica, rozdeptka (Theodoxus).
endopelon i epipelon – słabo poznane siedliska; Pelon - zespoły organizmów związanych z mułem. Epi – z powierzchnią mułu, Endo – z wnętrzem mułu. Bardzo dużo glonów, które tworzą płaty (maty, film). W pelonie jest spora liczba gatunków nie spotykanych w innych siedliskach (np. ameby, difflugia). Obecnie również wirki, Asellus aquaticus, Harpacticoida, oczliki, kiełże i ośliczki.
Epineuston i endoneuston – organizmy związane z błonką powierzchniową (utrzymują się pod powierzchnią przy pomocy rzędu szczecinek na brzusznej stronie karapaksu, np. Scapholebris mucronata, larwy komara).
epiksylon – zespół organizmów związanych z powierzchnią drzew i gałęzi zanurzonych w wodzie; fauna epiksylonu jest całkowicie nierozpoznana.
epifiton i endofiton – składa się głównie z glonów porastających makrolity; to także zespół o bardzo bogatej faunie.
Peryfiton – zespół organizmów porastających zanurzone pod wodą podłoże. Catlaneo stwierdziła, że peryfitonu jest zmienny, że nie daje się zmodelowac. Należy do niego wiele gatunków spośród okrzemków, kolonijnych orzęsków (Carchesium sp., Stentor sp., Epistylis sp.) i osiadłych wrotków (Vorticella sp., Aniceta sp., Tokophyra sp.); także skąposzczety, swobodnie pływające wrotki (Testudinella patina, Brachionus quadridentatus) i wioślarki (Alonella nana, Eurycercus lamellathus, Simocephalus vetulus, Sida crystalliana), małżoraczki, kolonie mszywiołów (Cristatella mucedo) i gąbek (Plumatella fungosa), stułbie, ślimaki (Limnaea, Planobis), larwy jętek i ważek; pluskwiaki (Ranatra - topielica, Velia, Microvelia), chrząszcze (Hygrotus, Dytiscus – pływak), chruściki.
Do najmniej poznanych biocenoz zaliczyć też można zoony. Badania o charakterze faunistyczno – taksonomicznym wykazały, że zespoły zasiedlające skorupy i kolonie zwierząt są często tworzone przez gatunki specyficzna dla tych „żywych siedlisk”