Oligofrenopedagogika zagadnienia

  1. Wyjaśnij stosunek zależności oligofrenopedagogiki od pedagogiki specjalnej i ogólnej.

  2. Jakie cele i zadania wyznacza sobie oligofrenopedagogika

  3. Jakie czynniki wyznaczają współcześnie rozwój oligofrenopedagogiki.

  4. Co jest istotą upośledzenia umysłowego.

  5. Jakie różnice zachodzą pomiędzy oligofrenią a demencją

  6. Jakie różnice stwierdza się w etiologii w przypadkach lekkiego i głębszego/głębokiego upośledzenia umysłowego

  7. Jakie kryteria są podstawą klasyfikacji upośledzenia umysłowego.

  8. Wskaż konsekwencje czterostopniowej klasyfikacji upośledzenia umysłowego dla kształcenia specjalnego.

  9.  Jakie są wspólne i podstawowe cechy wszystkich postaci  upośledzenia umysłowego.

10. Omów problem dodatkowych upośledzeń, współwystępujących z      upośledzeniem umysłowym

11. Czym są uwarunkowane zaburzenia w zakresie działania w       przypadku upośledzonych umysłowo

12. Scharakteryzuj różnice w rozwoju fizycznego jednostek       upośledzonych umysłowo w zależności od stopnia upośledzenia

13. Omów typowe cechy osobowościowe charakteryzujące       upośledzonych umysłowo

14. Scharakteryzuj procesy psychiczne upośledzonych umysłowo w       stopniu lekkim

15. Jakie są możliwości zdobywania wiedzy i umiejętności przez       upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i głębszym

16. Konsekwencje zaburzeń sfery emocjonalnej dla zachowania się      upośledzonych umysłowo w zależności od stopnia upośledzenia

17. Jakie są główne cele i zadania kształcenia specjalnego dzieci       upośledzonych umysłowo

18. Uzasadnić konieczność dogłębnego poznania dziecka i jego      środowiska rodzinnego

19. Jakie czynniki wyznaczają nam możliwości dobrego poznania      dziecka i jego środowiska

20. Jakie są metody poznawania dziecka i jego środowiska

Wyjaśnij stosunek zależności oligofrenopedagogiki od   pedagogiki specjalnej i ogólnej.

Oligofrenopedagogika jest tym działem pedagogiki specjalnej, w obrębie którego prowadzi się rozważania na temat kształcenia i wychowania dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo. Jest zatem jej szczegółową dyscypliną, w skład której wchodzą trzy dyscypliny naukowe:

a. teoria specjalnego wychowania

b. teoria nauczania osób upośledzonych umysłowo

c. teoria interwencyjnego oddziaływania na ujemne i dodatnie odchylenia rozwojowe.

Jako dyscyplina naukowa mająca swój własny przedmiot badań, oligofrenopedagogika bada warunki i prawidłowości procesu wychowania i kształcenia upośledzonych umysłowo, który obejmuje kształtowanie całej osobowości i korekturę istniejących nieprawidłowości.

Biorąc pod uwagę zależności, jakie zachodzą między pedagogiką ogólną a oligofrenopedagogiką, można uznać, że oligofrenopedagogika jest nauką o wychowaniu; o celach, treściach i metodach pracy z dziećmi upośledzonymi.

Jakie cele i zadania wyznacza sobie oligofrenopedagogika

Przedmiotem badań oligofrenopedagogiki są warunki i prawidłowości procesu wychowania i kształcenia dzieci i młodzieży, której rozwój przez dziedziczne lub wczesne upośledzenie umysłowe jest opóźniony. Jako nauka zajmuje się więc problematyką wychowawczo-edukacyjną dotyczącą upośledzonych umysłowo oraz ich przygotowaniem do życia. Nie zajmuje się badaniem metod i sposobów leczenia upośledzenia umysłowego.

Celem oligofrenopedagogiki jest wypracowanie modelu optymalnych warunków do wszechstronnego rozwoju upośledzonych umysłowo i maksymalnego ich przystosowania do życia, a szczególnie:

a. określenie możliwości rozwojowych poszczególnych grup jednostek     upośledzonych umysłowo

b. wykrywanie praw rządzących wychowaniem i kształceniem

c. opracowanie dorobku naukowego oligofrenopedagogiki oraz przekazanie jej     praktykom (nauczycielom i wychowawcom).

Szczegółowe zadania oligofrenopedagogiki mają charakter praktyczny i polegają na ustaleniu metod i form pracy rehabilitacyjnej oraz zasad, które jednostce upośledzonej zapewniałby optymalny rozwój i przystosowanie społeczne. Wypracowuje wskazania służące pracy nauczycieli-wychowawców i terapeutów.

Jakie czynniki wyznaczają współcześnie rozwój oligofrenopedagogiki.

Na rozwój oligofrenopedagogiki mają wpływ wyniki badań nauk pokrewnych, szczególnie medycznych, psychologicznych i farmakologicznych.

Rozwój opieki nad upośledzonymi umysłowo uwarunkowany jest także takimi czynnikami, jak:

Co jest istotą upośledzenia umysłowego

Upośledzenie umysłowe nie stanowi żadnej określonej jednostki chorobowej, lecz jest zespołem skutków rozmaitych w swej etiologii stanów chorobowych i uszkodzeń układu nerwowego.

Istotą upośledzenia umysłowego są uszkodzenia C.U.N., a w szczególności kory mózgowej. Zadaniem kory mózgowej jest m.in. wytwarzanie związków czasowych i odruchów warunkowych regulujących życie psychiczne człowieka. Wszelkie uszkodzenia w obrębie kory mózgowej ograniczają proces wytwarzania tych połączeń.

Uszkodzenia c.u.n. może być różne:

a. anatomiczne (organiczne) – oznaczające nieprawidłowości w budowie

b. funkcjonalne (czynnościowe), powodujące nieprawidłowe działanie kory

W przypadku anatomicznego uszkodzenia c.u.n., zwłaszcza kory występuje uszkodzenie o zasięgu ogólnym (rozlanym) lub wycinkowym. Pierwsze powstaje wówczas, gdy rozwój mózgu zostaje patologicznie zmieniony (lub zatrzymany) w trakcie ontogenezy, w okresie okołoporodowym lub we wczesnym dzieciństwie. Gdy natomiast uszkodzone zostały tylko wycinkowe obszary mózgu mamy do czynienia z uszkodzeniem wycinkowym. W tym drugim przypadku istnieje większa możliwość aktywowania mechanizmu kompensacyjnego, polegającego na przejęciu (lub wspomaganiu) funkcji przez obszar mniej zaburzony lub niezaburzony wcale, jak to ma czasem miejsce w przypadku dyskalkulii czy dysleksji.

Anatomiczne uszkodzenie mózgu (ogólne i wycinkowe) powodują nie tylko upośledzenie intelektu. Obok niego występuje odmienny rozwój poszczególnych cech osobowości dziecka, powodując zaburzenia w:

Cechą charakterystyczną wszelkich uszkodzeń c.u.n. jest względna ich stałość. Mimo to jednostki upośledzone rozwijają się nie tylko fizycznie, ale i psychicznie. Systematyczne pobudzanie zachowanych mechanizmów rozwojowych, trening, konsekwentny system wymagań prowadzą do uczynniania możliwości dziecka.

Upośledzonym umysłowo dostępne sprzede wszystkim bezpośrednie wrażenia i przeżycia.

Jakie różnice zachodzą pomiędzy oligofrenią a demencją

Demencja – otępienie – w odróżnieniu od oligofrenii występuje w rozwoju osobniczym później (po ukształtowaniu się struktury mózgowej i podstawowych mechanizmów rozwojowych).

Ważnym czynnikiem określającym dynamikę obrazu klinicznego oligofrenii jest ewolucja rozwojowa. Z wiekiem u jednostki upośledzonej umysłowo rozwijają się mechanizmy kompensacyjne i przystosowawcze, wskutek czego może się poprawiać jego funkcjonowania, a nawet inteligencja.

W demencji mamy do czynienia ze stopniowym lecz postępującym rozpadem podłoża (c.u.n.) i zachowania. Dotyczy przede wszystkim ludzi starszych.

Jakie różnice stwierdza się w etiologii w przypadkach lekkiego i głębszego/głębokiego upośledzenia umysłowego

Stwierdzono różnice w etiologii upośledzenia umysłowego uzależnione od jego stopnia. Upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim najczęściej uwarunkowane jest wieloczynnikowo, a w stopniu głębszym – jednoczynnikowo, np. silne niedotlenienie płodu, konflikt serologiczny, anomalia chromosomowa, defekt przemiany materii powodujący fenyloketonurię (dziecko przychodzi na świat zdrowe zaś uszkodzenie mózgu następuje dopiero w życiu pozapłodowym, jako skutek zatrucia nietolerowanym przez organizm składnikiem mleka).

Jakie kryteria są podstawą klasyfikacji upośledzenia umysłowego.

Wskaż konsekwencje czterostopniowej klasyfikacji upośledzenia umysłowego dla kształcenia specjalnego

- 18 rż w szkole podstawowej

- 21 rż w szkole gimnazjalnej

- do 24 rż w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej

Jakie są wspólne podstawowe cechy wszystkich postaci  upośledzenia umysłowego

Wspólną i podstawową cechą wszystkich postaci upośledzenia umysłowego jest:

W upośledzeniu umysłowym obok niedorozwoju czynności poznawczych występuje niedorozwój całej osobowości. Charakterystyczne jest zjawisko obniżenia lub nadmiernego, chaotycznego wzmożenia ruchliwości procesów nerwowych.

Wszystkie jednostki upośledzone umysłowo charakteryzuje przewaga pierwszego układy sygnałowego nad drugim układem.

Wszystkich oligofreników charakteryzuje brak inicjatywy i samodzielności, których poziom zależny jest od stopnia upośledzenia.

Omów problem dodatkowych upośledzeń, współwystępujących z upośledzeniem umysłowym

- częste anomalie w rozwoju fizycznym

- zaburzenia mowy (oligofazja)

- zaburzenia zmysłów wzroku i słuchu

- zaburzenia działalności analizatorów wzrokowego, słuchowego i ruchowego oraz    ich integracja

Omów typowe cechy osobowościowe charakteryzujące upośledzonych umysłowo

Na skutek problemów poznawczych powstają defekty całej osobowości dzieci upośledzonych. Ograniczenia poznawcze wpływają bezpośrednio na ich zachowanie. Ich wola i przeżycia są zasadniczo ograniczone. Ograniczeniom intelektualnym towarzyszą trudności w przystosowaniu się i podporządkowaniu. Trudności w przewidywaniu, błędy w myśleniu, duża subiektywność stanowią przeszkody w satysfakcjonującym społecznie funkcjonowaniu. Do cech wspólnych należą przede wszystkim:

Im głębszy stopień upośledzenia tym znaczniejsze zubożenie osobowości.

Jakie są metody poznawania dziecka i jego środowiska

- analiza dokumentacji – badania psychologiczne - orzeczenie kwalifikujące do kształcenia specjalnego     (określające poziom upośledzenia) i dokumentacja medyczna

- analiza wytworów prac dziecka

- obserwacja

- wywiad

- Inwentarz Gunzburga

- Arkusz zachowania się B.Markowskiej

Podstawowe cele kształcenia dzieci upośledzonych umysłowo zmierzają do optymalnego ich rozwoju.

Dlatego też głównym celem pedagogiki specjalnej jest zapewnienie osobom niepełnosprawnym pomocy w uzyskaniu jak najlepszego rozwoju i uznania w środowisku, przygotowanie ich do przyszłych zadań w pracy zawodowej, a także optymalne kształcenie, aby mogły jak najlepiej spełniać swoje zadania społeczne, oraz przystosowania do życia w społeczeństwie. Na to zadanie, jako podstawowe, wskazuje również Cz. Kosakowski, pisząc o przemianach systemu edukacyjnego dzieci i młodzieży . Twierdzi , ze zaspakajanie potrzeb edukacyjnych dzieci z zaburzeniami rozwojowymi stanowi wyzwanie dla zreformowanej szkoły. “ Proces zmiany w kształceniu specjalnym polega przede wszystkim na zmianie podejścia do człowieka niepełnosprawnego, na zwracaniu uwagi na jego zwiększona przez dysfunkcje potrzeby oraz na podejmowaniu działań w celu stworzenia jak najlepszych warunków do normalnego funkcjonowania tych osób w środowisku. Podstawowe znaczenia dla ww. koncepcji ma dostęp do edukacji , ponieważ to wykształcenie może pomóc w wyrównaniu szans życiowych osób z różnymi stopniami niepełnosprawności i pozwoli na wykorzystanie własnych możliwości oraz decydowanie o własnym losie.”

Oligofrenopedagogika jest pedagogiką upośledzonych umysłowo i stanowi jeden z działów pedagogiki specjalnej. Oligofrenopedagogika współpracuje z różnymi działami wiedzy o człowieku np. neurologią, psychiatrią, psychopatologią, które pomagają ustalić stopień rozwoju umysłowego oraz dobrać odpowiednie metody oddziaływania pedagogicznego.

Do celów oligofrenopedagogiki należy zaliczyć:
- wykrywanie i ustalanie ogólnych prawidłowości w rozwoju psychofizycznym i społecznym osób upośledzonych umysłowo,
- określenie celów i zadań pracy rewalidacyjnej w zależności od stopnia upośledzenia,
- ukierunkowanie pracy rewalidacyjnej w zakresie doboru treści, form i środków dydaktyczno-wychowawczych,
- dążenie do osiągnięcia przygotowania do życia w integracji ze społeczeństwem poprzez osiąganie możliwie wszechstronnego rozwoju oraz przygotowania do wykonywania zawodu.

Maria Grzegorzewska zwróciła uwagę na trzy podstawowe problemy w wychowaniu jednostek upośledzonych, a więc na:
- wyrównywanie braków jako integralnego składnika wychowania jednostek z odchyleniami od normy,
- wszechstronny i możliwie najpełniejszy rozwój osobowości,
- przygotowanie w miarę istniejących możliwości do aktywnego udziału w życiu społecznym.

Możliwości zdobywania wiedzy i umiejętności przez upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i głębszym

. Szkoła specjalna jest to instytucja, która różni się znacznie od szkoły masowej. Ma ona wypełniać zadania i cele pedagogiki specjalnej. Kształci i wychowuje dzieci i młodzież upośledzoną a także umożliwia im wypełnianie obowiązku szkolnego. Nauczanie i wychowanie w szkole specjalnej głównie sprowadza się do osiągnięcia możliwie wszechstronnego rozwoju uczniów, ich rewalidację, wychowanie w dostępnym dla nich zakresie świadomych, odpowiedzialnych obywateli. Przede wszystkim program nauczania jak i metody stosowane w pracy z uczniami są odmienne niż w szkole masowej. Na podkreślenie zasługuje także mniejsza liczebność uczniów w klasie, co spowodowane jest koniecznością indywidualnego podejścia do każdego ucznia. Zadania, jakie stoją przed szkołą specjalną to wyrabianie zamiłowania i przygotowanie do pracy jak i wyposażenie ich w dostępnym im zakresie w dyspozycje psychiczne, fizyczne i umysłowe. Szkoła specjalna przyjmuje uczniów, których rozwój umysłowy jest zaburzony w wieku 7 lat oraz przyjmuje ze szkół masowych dzieci i młodzież, które nie są w stanie sprostać normalnym wymaganiom i hamują one pracę dydaktyczną i wychowawczą w szkole masowej, która nie może zapewnić odpowiednich środków i metod kształcenia. Szkoła specjalna realizuje specyficzne cele i zadania umożliwiając tym samym jednostce upośledzonej maksymalny rozwój. Dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim w młodszym wieku szkolnym mogą uczęszczać do tzw. klas integracyjnych. Jeszcze do niedawna, dzieci o głębokim upośledzeniu umysłowym znajdowały się poza ramami naszego systemu oświaty; prawo do nauki zgodnej z potrzebami oraz możliwościami otrzymały one dopiero roku 1997, kiedy to Minister Edukacji Narodowej 30 stycznia wydał rozporządzenie, w sposób szczegółowy opisujące sposób organizacji zajęć rewalidacyjno - wychowawczych dla dzieci i młodzieży z głębokim upośledzeniem (Dz. U. Nr 14). Ustawa ta dała prawo osobom w przedziale wiekowym od trzech do dwudziestu pięciu lat do brania udziału w indywidualnych oraz grupowych zajęciach o charakterze rewalidacyjno-wychowawczym (podobnym dokumentem była Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r.). Nadane prawa, zadały kres odraczaniu lub zwalnianiu osób z głębokim upośledzeniem z powszechnego obowiązku szkolnego, co jednocześnie zakończyło okres izolacji i bierności tych osób.

Współpraca nauczyciela z rodzicami dziecka upośledzonego umysłowo

Kontakt nauczyciela i rodziców jest bardzo ważny. Daję możliwość wniknięcia w sprawy szkoły oraz zaobserwowania jak funkcjonuje dziecko w środowisku szkolnym. Rodzić ponadto staję się i czuje się równorzędnym partnerem w wychowaniu. Zadnie, jakie stoi przed nauczycielem, czyli nawiązanie pozytywnych kontaktów z rodzicami swoich uczniów nie jest łatwe. Dzieje się tak, dlatego że duża grupa rodzin mających dziecko z upośledzeniem umysłowym nie należycie swoich funkcji. Czasami bywa też tak, że rodzina nie przejawia zainteresowań dzieckiem w szkole, uważając pójście do niej dziecka jako moment spokoju i brak jakiś kłopotów.

Rozwój fizyczny dzieci upośledzonych umysłowo

Upośledzeni umysłowo charakteryzują się z reguły niższą sprawnością fizyczną (niższą siłą, szybkością, mocą i wytrzymałością) niż ich rówieśnicy

z pełną sprawnością intelektualną, słabsze są dziewczęta niż chłopcy. Istnieje także zależność między inteligencją a sprawnością fizyczną. Dziecko upośledzone umysłowo w stopniu lekkim nie odbiega zasadniczo swoimi umiejętnościami ruchowymi od dziecka zdrowego. Jednakże, niektóre elementy ruchu przyswaja sobie wolniej i z większym trudem (np. utrzymanie równowagi dynamicznej, ma trudności koordynacyjne).

Stopień upośledzenia umysłowego a zaburzenia motoryki :

Upośledzenie w stopniu lekkim – opóźniony rozwój ruchowy

siadanie w końcu 1 r. ż. , chodzenie pod koniec 2 r. ż. , brak precyzji ruchów , ruchy słabo skoordynowane . Dziecko osiąga pełen zakres samoobsługi , może opanować czynności zawodowe .

Upośledzenie w stopniu umiarkowanym – opóźniony rozwój ruchowy :

siadanie w 2 r. ż. , chodzenie w 3 r. ż. . Dość dobrze radzi sobie z samoobsługą .

Wyuczalne w wykonywaniu prostych czynności zawodowych , pod nadzorem , obsługuje proste urządzenia i maszyny . Ruchy mało precyzyjne , niezgrabne . Wolne tempo czynności ruchowych .

Upośledzenie w stopniu znacznym – opóźniony rozwój ruchowy :

Siadanie i chodzenie opanowuje w wieku przedszkolnym . Może przyswoić sobie proste czynności niezbędne do samoobsługi / wymaga to dłuższego ćwiczenia /. Poważnie upośledzona motoryka rąk .

Upośledzenie w stopniu głębokim – zdolne do opanowania chodzenia . Ruchy automatyczne , stereotypowe , które nie służą wykonywaniu czynności .

Współpraca z rodzicami wyznacznikiem sukcesów dziecka upośledzonego umysłowo.

Pojawienie się dziecka upośledzonego umysłowo powoduje, iż cała rodzina staje się jakby chora. Upośledzenie umysłowe dziecka jest silnym stresorem dla innych członków rodziny i wywiera wpływ na ich funkcjonowanie. U rodziców występuje lęk, niepokój o rozwój i przyszłość dziecka, uczucie zagubienia i niepewność spowodowaną niedostatkiem informacji, brakiem wypracowania schematów postępowania, stałe wątpliwości co do słuszności wyboru lekarza, metody rehabilitacji, postępowania wychowawczego. Wielu rodziców skarży się na uczucie osamotnienia spowodowane brakiem pomocy, brakiem zrozumienia w najbliższym środowisku. Stosunek rodziców do upośledzonego dziecka rzutuje na stosunek do niego jego rodzeństwa i osób z otoczenia. Postawa bezradności i nadopiekuńczości rodziców odbija się na ograniczeniu kontaktów społecznych. Jeden z podstawowych warunków powodzenia rodziców w zakresie działań rehabilitacyjnych polega na pełnej akceptacji upośledzonego dziecka. Rodzice akceptujący dziecko korzystnie wpływają na jego rozwój zapewniając mu poczucie bezpieczeństwa. Są zdolni zauważyć pozytywne aspekty zachowania i jego osiągnięcia, nawet jeżeli są one niewielkie. Ważne jest również, aby rodzice w pełni aprobowali uczestnictwo swojego dziecka w życiu placówki specjalnej. Współczesny nauczyciel powinien rozumieć konieczność współpracy z rodzicami, uznając ich naturalne prawo do decydowania o własnym dziecku.

Wypróbowanymi i skutecznymi formami tej współpracy są:

-         bliższe poznanie rodziny dziecka w sympatycznych sytuacjach pozaszkolnych, ale w miejscach i okolicznościach neutralnych (obóz rehabilitacyjny, wycieczka, ognisko),

-         inicjowanie i pomoc w organizowaniu grup wsparcia dla rodziców, ale bez udziału pracowników danej placówki,

-         zasięganie opinii rodziców, np. za pomocą ankiet, na tematy dotyczące działalności szkoły i oczekiwań wobec niej, nawet gdyby niemożliwe stało się ich zaspokojenie, także zachęcanie rodziców do tworzenia struktur formalnych, współdziałających z placówką (rada szkoły, stowarzyszenie, fundacja i inne.)

-         zasięganie u rodziców informacji dotyczących rozwoju dziecka, jego trybu życia, upodobań, stanu zdrowia w celu pełniejszej diagnozy pedagogicznej,

-         organizowanie zajęć otwartych i imprez szkolnych w czasie dogodnym dla rodziców, np. w soboty.

-         Generalną zasadą, którą powinniśmy się tu kierować, jest pozyskiwanie zaufania i życzliwości rodziców, czego raczej nie osiągniemy informując ich podczas szkolnych zebrań jedynie o brakach i wadach ich dzieci.

Jacek Kielin (2003) uważa, że uczenie rodziców to niełatwe zajęcie, ale tylko w ten sposób możemy skutecznie pomóc zdecydowanej większości rodziców. Największy problem polega na tym, iż rodzice różnią się miedzy sobą, a to wymaga  stosowania zróżnicowanych metod nauki, do czego potrzebne są:

ü      dane formalne

ü      informacje o typowym rozkładzie dnia rodziny

ü      dane pozwalające określić rodzaj postawy rodziców  wobec dziecka

Na podstawie tych informacji możemy wyrobić sobie pogląd na temat rodziny, która prosi nas o pomoc. Te informacje okażą się ważne zwłaszcza wówczas, gdy będziemy prosili o coś rodziców.

Jego zdaniem specjalista zajmujący się dziećmi specjalnej troski musi umieć radzić sobie nawet w sytuacji, gdy rodzice nie są idealnymi obiektami i nie chcą lub nie potrafią współpracować z terapeutą, gdyż nie posiadają dostatecznej wiedzy, motywacji do pracy, a także odpowiednich predyspozycji.


Wyszukiwarka