CA 5

PAMIĘĆ AUTOBIOGRAFICZNA (18.03)

1. Pamięć autobiograficzna – zakres semantyczny pojęcia. Pamięć autobiograficzna a inne rodzaje pamięci

Pamięć autobiograficzna to pamięć deklaratywna odnosząca się do własnej przeszłości. Pamięć możemy traktować zarówno jako pewną zdolność do rejestrowania i odtwarzania zdarzeń z osobistej przeszłości, jak też jako proces rejestrowania i odtwarzania tych doświadczeń. Może przechowywać informacje zarówno w sposób trwały jak i krótkotrwały. Informacje przechowywane w sposób krótkotrwały mogą wchodzić w konflikty z tymi, przechowywanymi trwale. Pamięć autobiograficzna ma charakter zarówno retrospektywny (dotyczy przeszłych doświadczeń) jak i prospektywny (dotyczy realizowanych celów i planów). Doświadczenie życiowe zawiera elementy deklaratywne (czyli pamięć autobiograficzną) jak i niedeklaratywne (czyli pewne zdolności, umiejętności czy ślady przeżytych emocji, niedostępnych obecnie w świadomości).

1. Specyficzne właściwości pamięci autobiograficznej

a) Uporządkowanie sekwencyjne zdarzeń (uporządkowanie może mieć charakter liniowy, lecz sekwencje mogą wchodzić w skład hierarchii – przykład z kupnem radia i telewizora, z konwersacjami; rzadkie porządkowanie przez ludzi zdarzeń na osi czasu w sposób spontaniczny – dominacja tendencji do porządkowania zdarzeń wg. kryterium pojęciowego, związanego z przynależnością zdarzeń do konkretnej kategorii)

b) Datowanie zdarzeń, tj. zdarzenia mają pewną lokalizację czasową (lokalizacja może być określana mniej lub bardziej dokładnie; dokładne datowanie pochłania duże zasoby pamięci, dlatego stosowane jest rzadko – w odniesieniu do zdarzeń bardzo ważnych; zwykle stosuje się datowanie mniej dokładne – pochłania ono znacznie mniejsze zasoby pamięci; mechanizmy poznawcze wykorzystywane podczas datowania są opisywane przez różne modele, wiele danych wskazuje jednak na fakt, że lokalizacja czasowa nie jest kodowana bezpośrednio; zwykle przy datowaniu ludzie popełniają błędy, polegające na przybliżeniu lub oddaleniu zdarzeń w czasie)

c) Sens zdarzeń dla jednostki (dzięki znajomości owego sensu jednostka może uzupełniać brakujące elementy ze swej przeszłości, przypominając sobie np. na czym jej szczególnie zależało w jakimś momencie w przeszłości; ten sens ma duże znaczenie dla ukształtowania się poczucia tożsamości oraz dla pojawienia się pozytywnej samooceny)

d) Odnoszenie zdarzeń do własnego Ja (jednostka musi je traktować jako dotyczące własnej osoby; zdarzenia zapisywane w pamięci autobiograficznej nie muszą być zdarzeniami, w których jednostka odgrywała kluczową rolę; oddzielanie zdarzeń osobistych od nieosobistych jest trudne – zdarzenia osobiste: takie, w których jednostka odgrywała kluczową rolę, bądź była zaangażowanym świadkiem, natomiast zdarzenia nieosobiste: takie, których jednostka była jedynie świadkiem, które nie wchodziły w interakcję z jej osobistymi celami; im starsze wydarzenie tym silniejsza tendencja do postrzegania go z punktu widzenia obserwatora)

1. Formy pamięci autobiograficznej

Wg. Rubina:

a) narracje werbalne – historie dotyczące własnej przeszłości; kształtowane są one przez trening socjalizacyjny, w którego wyniku człowiek uczy się konstruować historie, aprobowane społecznie.

b)elementy obrazowe – mogą dotyczyć zdarzeń rzeczywistych i wymyślonych; przykładem może być pamięć fleszowa; dzięki obrazom umysłowym ujawniane są specyficzne szczegóły zdarzenia; zwiększa się ich subiektywna wiarygodność; jednakże zdarzenia pamiętane bardzo dokładnie nie muszą być prawdziwe (przykład Neissera i usłyszenia o ataku na Pearl Harbor, zjawisko przesunięcia czasowego); brak związku z naocznością obrazów pamięciowych a ich prawdziwością.

c)emocje – mogą skupiać uwagę jednostki na jednym aspekcie zdarzenia; mogą obniżyć zdolność do przywoływania specyficznych kategorii zdarzeń (przykład pacjentów depresyjnych).

1. Organizacja informacji w pamięci autobiograficznej

4.1 Mechaniczne zapamiętywanie sekwencji zdarzeń.

Wzrost liczby zapamiętywanych zdarzeń doprowadza do szybszego wzrostu liczby zapamiętywanych relacji między nimi. Wskazuje to na to, że mało prawdopodobne jest rejestrowanie informacji w pamięci autobiograficznej w wierny ale zarazem mechaniczny sposób. Pamięć autobiograficzna nie może działać jak kamera wideo czy magnetowid ponieważ powinna wtedy dysponować olbrzymią pojemnością (z czym nie ma problemu) a także sprawnie działającymi mechanizmami kodowania i wydobywania informacji (z tym akurat jest problem).

4.2 Zapamiętywanie kolejności poprzez odwołanie się do skali zewnętrznej.

Wykorzystanie jakiejś skali zewnętrznej – skala czasu – na której lokowane są zdarzenia. Wprowadzenie takiej skali ułatwia porządkowanie informacji w pamięci autobiograficznej. Skala czasu jest już zarejestrowana w pamięci trwałej i relacje, które znamy na tej skali, można wykorzystać do uporządkowania zdarzeń w naszej biografii, przy tym pozwala na ograniczenie wielkości puli zasobów pamięciowych, którymi operuje jednostka przy określaniu kolejności zdarzeń. Ale jej wadą jest, ze pewne zdarzenia stają się nierozróżnialne czasowo.

1. Determinanty trwałości przechowywania w pamięci autobiograficznej

1. czas. Im więcej czasu upłynęło od momentu zajścia pewnego zdarzenia, tym gorzej jest ono pamiętane.

2.częstość pojawiania się pewnego epizodu w życiu danej jednostki. Wzrost liczby powtórzeń jakiegoś zdarzenia wpływa w sposób destrukcyjny na pamięć autobiograficzną. Zdarzenia stają się mało specyficzne i trudno człow. Odróżnić jedno zdarzenie w serii od innych, podobnych.

3. pojemność schematów pojęciowych wykorzystywanych do kodowania treści. Im bardzie pojemne schematy, tym więcej informacji można zapisać w ramach jednego schematu.

Dzięki grupowaniu elementów można zapamiętać ich znacznie więcej. Informacje przechowywane w schematach pojemnych są b. ogólne i zawierają niewielką liczbę danych konkretnych i szczegółowych. Wskazują one jak powinien przebiegać pewien ciąg zdarzeń, a nie na to jak ten ciąg faktycznie przebiegał.

4. wyrazistość danego zdarzenia. Znacznie lepiej pamięta się zdarzenia wyraziste, odmienne od powszednich (znacznie bardziej przyciągają uwagę, a tym samym sprzyjają głębszemu kodowaniu) niż mało wyraziste. Najbardziej wyraziste to te, które nie pasują do istniejących schematów poznawczych.

5. znak emocjonalny zarejestrowanego zdarzenia. Gdy jest negatywny czasem gorzej je pamiętamy ze względu na wyparcie czy tłumienie, a ze strony ewolucji lepiej ze względu na unikanie doświadczeń negatywnych w przyszłości. W miarę upływu czasu znak afektywny przypisywany jakiemuś zdarzeniu może ulegać zmianie.

1. Pamięć autobiograficzna a psychologia zeznań świadków

Zdarzenia, które rejestrują świadkowie, trwają zazwyczaj krótko, mają charakter specyficzny, rzadko pasują do schematów, jakie jednostka samodzielnie stworzyła oraz wywołują silne i negatywne emocje. Kodują nie tyle to, co faktycznie się stało ile to, co ich zdaniem faktycznie powinno się stać. Pierwsze źródło błędów wiąże się z tym, że trudno zapisać pewną informację w pamięci z powodu braku odpowiednich schematów, lub też z powodu posiadania nieodpowiednich schematów. Zdarzenia, których ludzie są świadkami wywołują z reguły silne emocje negatywne, które wywierają dwojakiego rodzaju wpływ na pamięć:

1. Ograniczają zakres pola uwagi, prowadząc do widzenia i pamięci tunelowej;

2. Mogą sprzyjać szczegółowemu kodowaniu informacji na temat pewnego zdarzenia.

1. Metody badania pamięci autobiograficznej

1. Metoda swobodnych skojarzeń Galtona (1883)

Polega na tym , że podaje się człowiekowi jakieś słowo i prosi się go o podawanie skojarzeń z tym słowem. Np. podaje się słowo ‘’plaża’’ prosząc o wymienienie co kojarzy się z plażą. Jeśli człowiekowi przypomni się jakieś wydarzenie które nastąpiło na plaży to zazwyczaj stara się je opisać mniej lub bardziej dokładnie. W technice tej nie nie prosi się wprost o podawanie zdarzeń, dlatego też badani mówią o skojarzeniach natury ogólnej np. ‘’plaża-piasek-ciepło’. Metoda ta ma charakter otwarty, może się zdarzyć , że podawane słowa nie będą wywoływały wspomnień autobiograficznych, ale ujawnią zawartość pamięci semantycznej czy wzrokowej.

1. Metoda kierowanych skojarzeń Crowitza i Scg iffmana (1974 r. – modyfikacja metody swobodnych skojarzeń)

Badany otrzymuje listę słów przygotowana przez eksperymentatora. W instrukcji podaje się informacje , że jest to metoda, która służy do badania pamięci zdarzeń z życia jednostki. Badacz kladzie nacisk na to aby przywołać specyficzne zdarzenia z życia badanego, a nie uzyskać informacje o charakterze ogólnym.

1. Metoda dzienników Galtona

Aby zdobyc niezależne informacje należy poprosić człowieka o zapisanie tego co zrobił. A następnie próbować odtworzyć zapisane zdarzenia

Ewolucja tej metody:

• Mariod Linton –pierwsza badaczka , która podjęła się prowadzenia dziennika. Dwa wybrane zdarzenia z danego dnia zapisywała na osobnych karteczkach. Na jednej stronie kartki umieszczała krótki opis zdarzenia oraz liczbe wybrana z tablicy liczb losowych , na odwrocie date i ocene danego zdarzenia w kilku skalach szacunkowych )np. waznosc danego zdarzenia,skala pobudzenia itd.) . wrzucała do pudełka karteczki. Na koniec miesiąca losowała karteczki i starała się odgadnąć z którego dnia pochodzi dana karteczka.

• White (1982) – przez okres roku zapisywał codziennie po jednym zdarzeniu. Odtwarzanie zaczynalo się po 7 miesiącach od zakończenia pisania dziennika. Losowane karteczki były oceniane pod względem jak dobrze dane zdarzenie jest zapamiętane.

• Wagenaar (1986) sześckioletni okres badania. Zapisywal z reguły jedno zdarzenie dziennie, czasem dwa. Opis każdego zdarzenia zawierał odpowiedzi na 4 pytania : co się zdarzyło, kto uczestniczył, gdzie nastąpiło, kiedy to się stało.

1. Badanie nad pamięcią specyficznych zdarzeń życiowych

• Terminarz pamięci autobiograficznej (Kopelman, Wilson, Braddley )

Forma wywiadu gdzie zadaje się pytania dotyczące zdarzeń z różnych okresów życia

• Means i współpracownicy – badanie pamięci wizyt u lekarza

• Sheingold i Tenney –badania nad pamięcią ważnych zdarzeń w życiu rodziny

• Berntsen i Rubin – badania z wykorzystaniem kwestionariusza zawierającego pytania otwarte odnoszące się do specyficznej klasy doświadczeń życiowych (najszczęśliwsze, najsmutniejsze, najbardziej traumatyczne i najważniejsze zdarzenia z życia badanych)

• Thompson – badanie osób zajmujących ten sam pokój w akademiku . zdarzenia były zapisywane przez jedna osobę w pamiętniku. Jednak fakt ich zapisania nie polepszył pamięci zdarzeń.

• Neisser (1981) –badanie Johna Deana, doradcy prezydenta który twierdził, że pamięta szczegóły spotkań i wypowiedzi sprzed wielu lat.

Słowa kluczowe:

pamięć autobiograficzna – pamięć obejmująca zdarzenia z własnego życia, doświadczenia osobiste, historię itp.

błąd nadużycia schematu – polega na „przypominaniu” sobie takich danych, z którymi człowiek faktycznie się nie zetknął, które jedynie wywnioskował, zaś oba te rodzaje danych są subiektywnie nierozdzielne i wydają nam się jednakowo dotyczyć faktów.

efekt względnej świeżości – polega na tym, że większość naszych wspomnień to wspomnienia z ostatniego roku.

reminiscencja – polega na tym, że ludzie lepiej, niż wynikałoby to z ogólnego przebiegu krzywej zapominania, pamiętają zjawiska z okresu, kiedy mieli od dziesięciu do trzydziestu lat.

zasada specyficzności kodowania – zasada zgodnie z którą prawdopodobieństwo odtworzenia treści zależy od tego, czy dostępne wskazówki są podobne do informacji zawartych w śladzie pamięciowym.

zasada wielości ścieżek dostępu – im więcej ścieżek dostępu do poszukiwanej informacji, tym większa szansa, że informacja ta zostanie wydobyta z pamięci. Informacja, która nie jest dostępna przy wykorzystaniu jednej ścieżki, może zostać odnaleziona, kiedy znajdziemy inną ścieżkę dostępu.