1. Metodologia psychologii – nauka opisowo – normatywna o sposobie uprawiania psychologii jako nauki oraz o funkcjonowaniu zawodowym psychologa.

Opisowo – normatywna – aktualne uprawianie psychologii i formułowanie zaleceń normatywnych.

1. Status metodologiczny
   – przedmiot
   – metoda
   – cel

Przedmiot: (dusza) Arystoteles w „Traktacie o duszy” o przedmiocie wspomina jako pierwszy. Z metafizyki metodą dedukcji wyciągnął po raz pierwszy tezy, od tej pory w filozofii zaczęto posługiwać się dedukcją. Tak samo psychologia – metodą dedukcji została wyprowadzona z metafizyki.
Psychologia racjonalna – bo uprawiana metodą dedukcji.
Geometria – uczy się za pomocą dedukcji (aksjomaty).

Ch. Wolff – zaakcentował to, że psychologia jest racjonalna (bo oparta na aksjomatach, uprawiana w sposób dedukcyjny). Po raz pierwszy użył słowa psychometria: „psychometria possibilita est”. To on wskazał na metodologię. Wiek XVIII.

Metoda: może być dedukcyjna (Arystoteles) lub/i empiryczna (Wolff). To jakiego typu jest zależy od metody, jaką psycholog się posługuje.
Każdy filozof wprowadził swoją własną psychologię (antropologia filozoficzna) drogą dedukcyjną, wyjątkiem był św. Augustyn, bo:

• rozpoczął od introspekcji (droga dochodzenia prawdy o sobie);

• rozumował drogą indukcyjną, a nie dedukcyjną;

• postawił sobie pytania osobiste natury egzystencjalnej;

• psychologicznie dla człowieka istnieje tylko jeden czas: TERAZ

William James założył laboratorium na Harvardzie (kilka miesięcy po powstaniu laboratorium w Lipsku). Rozpoczęła się psychologia osobowości. Ja empiryczne – samoocena człowieka;
Czyste Ja:

• dusza (św. Tomasz z Akwinu – James to popiera);

• struktura priori (Kant);

• masa asocjacyjna.
  Razem z Piercem i Dewey’em stworzyli pragmatyzm – podstawowa filozofia Amerykanów.

Cele psychologii:

Teoretyczne (poznawcze)	Aplikacyjne
Poznanie prawidłowości związanych z zachowaniem człowieka w sytuacjach codziennych i ekstremalnych; Nowe teorie; Poznanie zasad funkcjonowania psychicznego; Badania podstawowe. Na nich bazujemy, aby móc pomóc człowiekowi.	Pomoc człowiekowi funkcjonującemu w różnych rolach społecznych, sytuacjach życiowych zarówno codziennych jak i ekstremalnych. Pomoc od poczęcia (p. prenatalna) aż do śmierci (p. rozwojowa i tanatopsychologia). Nie ma gotowych recept na pomoc psychologiczną!

Rozwój psychologii na KUL:

1. P. ogólna

2. P. mowy

3. P. rozwojowa

4. P. wychowawcza

5. Charakterologia

6. P. poznania

7. P. sądowa

Prof. Józef Pastuszka – ksiądz, psychologia religii: „Psychologia polityczna”. W 1938r. jako pierwszy
pisał o systemach totalitarnych, zorganizował sympozjum w Lublinie.

1. Idzi Radziszewski:

1. Założył czasopismo „Ateneum Kapłańskie”;

2. 1910 – Warszawa, pierwszy zjazd psychologów, neurologów i psychiatrów;

3. 1917 – Bolszewicy dochodzą do władzy (Radziszewski w tym czasie jest w Petersburgu);

4. 3 dni po tym Radziszewski prosi Lenina o zgodę na wywiezienie z Petersburgskiego uniwersytetu wszystkich książek do Lublina;

5. Założenie KULu

*Ksiądz Skarga założył Uniwersytet Wileński.

Szkoły psychoterapii:

• Freud założył pierwszą

• Adler założył drugą

• Frankl założył trzecią

Psychologia zajmuje się badaniami podstawowymi. Jest to badanie podstawowego aspektu, na którym opiera się zachowanie człowieka. Szczegóły składające się na całość.

Paradygmat jedności

• Paradygmat – zrobienie czegoś wbrew wszystkiemu (logice, naturze, kulturze).

• Pozwala zobaczyć ludzkie zachowanie w konkretnej sytuacji (jako wynik procesu między podmiotem, a bodźcami;

• Jego główną podstawą jest katolicka dogmatyka;

• Cel paradygmatu: spójne rozumienie samego przedmiotu psychologii;

• Paradygmat zakłada przynależność psychologii do nauk humanistycznych, wprowadza jednolite rozumienie przedmiotu;

Główne koncepcje psychologiczne
Klasyczna psychoanalityczna humanistyczna
Jakie potrzeby, wartości, cele ostatecznie wyjaśniają zachowanie człowieka? Psychologie maksymalistyczne!

Pierwsze zapisane zdanie w języku polskim (1270r): Daj ać ja pobruszę, a ty poczywaj!” Zdanie to ma swój pomnik xD. Jeden człowiek dostrzega potrzeby drugiego.

Przynależność psychologii do różnych nauk
Filozoficznych
Psychologia była częścią filozofii (antropologia filoz.). Dostarcza ona wiedzy o człowieku; Twierdzenia bazy zewnętrznej (są nieweryfikowalne – aksjomaty); Funkcja inspirująca – do zadawania pytań, stawiania problemów; Funkcja systematyzacyjna.

Model nomotetyczny – czerpanie z nauk przyrodniczych
Model idiograficzny – czerpanie z nauk humanistycznych

Wyjaśnianie deterministyczne – jednoznaczny związek pomiędzy czynnikiem wyjaśniającym przyczynę zachowania, a objawem tego zachowania.
Wyjaśnianie redukcjonistyczne – rodzaj interpretacji, która sprowadza zachowanie do określonego poziomu, który jest poza psychologią. Na ogół – poziom neurologiczny, fizjologiczny.

1. Zgromadzenie agoralne

To nowe zjawisko społeczne, w którym człowiek nie traci swojej indywidualności (w przeciwieństwie do zwykłego tłumu). Zjawisko pozytywne.

Cechy konstytucjonalne zgromadzenia:

1. Motywacja uczestniczenia – ludzie przychodzą z racji wyższych

2. Brak intencji związanych z przemocą

3. Uczestnictwo dobrowolne

4. Charakter otwarty, publiczny

5. Na masową skalę

6. Doświadczanie wspólnych przeżyć – siła, brak strachu

7. Pozytywne konsekwencje dla uczestników zgromadzenia

Przykłady zgromadzeń agoralnych:

• Pokojowe marsze M. Lutra Kinga w Stanach (zw. z uprzedzeniami rasowymi)

• Zgromadzenia związane z „Solidarnścią” – Polska

• 1979r – przyjazd Jana Pawła II

• Aksamitna Rewolucja w Czechosłowacji

• Zgromadzenie w Rosji – sierpień 1991r

• 9/10 listopad – zburzenie Muru Berlińskiego
  Irradiacja – rozprzestrzenianie się (np. zjawiska agoralnego)

Kierunek zgromadzeń agorlnych:

Polska Węgry Czechosłowacja Niemcy Bułgaria republiki bałtyckie (należące do ZSRR)

Zachowania ludzi podczas zgromadzeń agoralnych:

• Wyzwoleni od strachu

• Zdeterminowani

• Zjednoczeni

• Poczucie mocy

1. Schemat S-O-R

Schemat behawioralny, wg tego schematu uprawiana jest także socjologia, pedagogika, ekonomia (zachowanie człowieka w różnych sytuacjach gospodarczych), medycyna (zachowanie pacjenta i personelu, zachowanie jako przyczyna zdrowia/choroby), archeologia (badanie zachowania ludzi którzy żyli dawno temu, odtworzenie zachowania ludzkiego), geografia (zachowanie ludzi w różnych środowiskach). Ten schemat zawładnął całą nauką.

Problemy interesujące psychologię są tak złożone, że nie może się ona ograniczać do czerpania informacji tylko z jednej dziedziny nauki.

1. Nurty teoretyczne

Każdy kierunek psychologiczny ma swoje założenia.

1. Nurt behawiorystyczny

2. Nurt psychoanalityczny

3. Nurt ewolucjonistyczny

4. Nurt humanistyczny

5. Nurt poznawczy

Każdy nurt ma kilkanaście teorii. Każda teoria aby zaistnieć zaczerpała idee z innych źródeł (twierdzenia bazy zewnętrznej). Przeważnie czerpie się twierdzenia z filozofii. Są one niekwestionowalne, np. geometria.

Różnica między hipotezą, a twierdzeniem:

Terminy twierdzeń – terminy teoretyczne, domagające się definicji za pomocą terminów obserwacyjnych. Terminem teoretycznym usiłujemy nadać znaczenie, interpretację. Termin teoretyczny można wyjaśnić tylko cząstkowo, nigdy w sposób zupełny.

Definicje operacyjne – są częścią definicji ekstensywnych (definiowanie przez pokaz). Są to konwencje.

1. Działy psychologii

Dział psychologii – wyodrębniony fragment zainteresowania psychologii. Zasady podziału działów psychologii to status metodologiczny (przedmiot, metoda, cel).

Systematyzacja – wielopoziomowy podział.

DZIAŁY PSYCHOLOGII TEORETYCZNEJ
Są działami psychologii eksperymentalnej (zaczęło się od badań nad percepcją). Odpowiadają na pytania teoretyczne (o podstawy bytu, funkcjonowania człowieka).

PSYCHOLOGIA PRAKTYCZNA / APLIKACYJNA / STOSOWANA

Działy są wyodrębnione na zasadach pomocy człowiekowi, w zależności od problemu człowieka.

Dział	Charakterystyka
P. zdrowia	Badanie czynników psychologicznych, wpływających na zdrowie.
P. lekarska	Na użytek lekarza. Problemy jatrogenne – lekarz swoją postawą może powodować kolejne problemy zdrowotne.
Neuropsychologia	Związek pomiędzy dwoma pkt widzeniaUN. Psycholog pomaga lekarzowi i pacjentom.
Kardiopsychologia	Pomoc pacjentom po i przed operacjami.
Psychoanestezjologia	Wolne zakończenia nerwowe odkryte przez psychologów. Pomoc w sytuacji porodu, chorób nieuleczalnych.
Psychoonkologia	Współpraca z onkologią.
Psychoimmunologia	System odporności adaptacyjnej oraz psychicznej są ze sobą silnie związane. Gdy organizm nie ma sygnału od psychiki, nie uruchamia systemu odpornościowego.
P. rewalidacji	Powrót pacjenta do zdrowia
P. rehabilitacji
P. sportu	1) zwrócenie uwagi na to, że sportowcy nie są maszynami; 2) pomoc w szkoleniach; 3) motywacja do osiągania mistrzostwa.
P. sądowa
P. penitencjarna	Pomoc w resocjalizacji więźniów oraz pomoc pracownikom SW.
P. sztuk plastycznych
P. muzyki
P. twórczości literackiej	Analiza psychologiczna tekstów literackich, percepcja dzieł sztuki.
P. przemysłowa
P. pracy
P. gospodarcza	Ludzie poprzez swoje decyzje, oczekiwania tworzą dobrobyt lub nędzę. Gospodarka odzwierciedla sposób zachowania ludzi.
P. ekonomiczna
P. biznesu	Działalność człowieka ujęta w kategoriach zysków i strat.
P. przemysłowa	Funkcjonowanie człowieka w strukturach industrialnych: Typu produkcyjnego – człowiek jako producent Typu usługowego – usługi w warunkach środowiskowych Typu konsumpcyjnego – człowiek jako konsument Cel: rozwiązanie problemu alienacji, str industrialnych – utrata podmiotowości człowieka, dominacja nad nim.
P. reklamy
P. rekrutacji i zatrudniania pracown.	Kwestionariusz analizy stanowiska pracy.
P. inżynieryjna	Zajmuje się relacją człowiek – maszyna (narzędzia).
P. organizacji i zarządzania	Najbardziej rozwinięty dział p. przemysłowej. Zarządzanie ludzkim kapitałem.
P. bezpieczeństwa pracy	Przygotowanie ludzi na odbieranie sygnałów o niebezpieczeństwie.
P. szkolenia i doskonalenia zaw.	Rozwój technologii wymaga dostosowania kompetencji.
P. poradnictwa i doradztwa zaw.	Przygotowania do podjęcia pracy. Bezrobocie strukturalne - spowodowane likwidacją całych zakładów.
Sozopsychologia	Psychologiczne uwarunkowania i konsekwencje dewastacji środowiska przez przemysł.
P. czasu wolnego i pracy
P. wieku emerytalnego
Psychologia pracy
P. : Kierowców; Lotnicza; Służb mundurowych; Górników; Rybaków; Marynarzy; Pracowników gospodarstw rolnych

Psychologia matematyczna nie jest działem! Jest to sposób uprawiania psychologii, polegający na poszukiwaniu związków psychologii z matematyka. Jest jak np. psychologia eksperymentalna. Podejście metodologiczne.

W ramach działów rozwijają się kierunki. Metoda wiąże się z dylematem metodologicznym. W eksperymentach obowiązuje merytoryzm, dzięki czemu są one jednoznaczne i powtarzalne.

Eklektyzm – błąd rozumowania. Zestawia się ze sobą przesłanki z różnych źródeł, stosuje się same metody bez podania uzasadnienia. Bezceremonialne działanie. Powstają potem błędy. Autor powinien dokonać refleksji i wyjaśnienia, na jakich zasadach dobiera przesłanki lub metody.

Aplikacje psychologiczne – pomoc dla takiego autora, doradztwo i ochrona przed eklektyzmem.

Psycholog ma prawo posługiwać się różnymi teoriami. Podobnie z metodami. Psycholog ma prawo do zestawiania różnych metod tak, aby móc pomóc człowiekowi, ale te zestawienia muszą być uzasadnione.

Wyjaśnianie – interpretacja psychologiczna

1. Wychodzimy z teorii

2. Formułujemy pytanie

3. Przeprowadzamy badania różnymi metodami

4. Otrzymujemy wyniki badań empirycznych

5. Stosujemy skale

6. INTERPRETUJEMY

Najważniejsza część to właśnie interpretacja. Pytając coś już zakładamy. To, co zakładamy to właśnie teoria. Kiedy potem uzasadniamy to wracamy z uzyskanych wyników badań empirycznych do postawionej początkowo teorii ( czy została potwierdzona?).

Rodzaje definicji:

• Sprawozdawcza – na podstawie literatury wyjaśniamy trudne terminy. Dokonujemy sprawozdania ze sposobu rozumienia pojęć;

• Regulująca – autor reguluje dotychczas stosowaną definicję wg własnego uznania;

• Projektująca – po gruntownej analizie literatury przedmiotu, autor dochodzi do wniosku, że nie ma odpowiedniego terminu dla treści, którymi się zajmuje i tworzy nowe słowo.

WYJAŚNIANIE DETERMINISTYCZNE – sposób wyjaśniania, polegający na ustaleniu relacji jednojednoznacznej (*nie – to nie błąd!) pomiędzy określonym czynnikiem, a określonym zachowaniem i odwrotnie. Są różne czynniki determinujące (w psychoanalizie to będzie dzieciństwo, w behawioryzmie – środowisko).

REDUKCJONIZM – sposób wyjaśniania wyników badań, które pozwalają wyjaśnić zachowania za pomocą pojęć fizjologicznych, biologicznych, neurologicznych. Jest to redukcja do podstawowych funkcji organizmu. Mierzenie reakcji organizmu na bodźce. Nie da się wyjaśnić wszystkich zachowań ludzkich z tego punktu widzenia.

Modele idealne	Modele opisowe
Korzystają z dedukcji; Pkt są przy samej linii; Zakładamy definicję; Każdy odstęp rozszerza nam korelację; Np. prawa logiki formalnej.	Korzysta z wnioskowania indukcyjnego; Zbieramy badania i wnioskujemy; Większość modeli w psychologii powstawało na podstawie obserwacji, np. psychoanaliza; Prawo Webera-Fechnera.

Metody badania w psychologii

Metoda – określenie używane zamiennie z pojęciami „model poznania” lub „metodologia badań”. Odnosi się do zespołu ogólnych założeń stanowiących o sposobie badania, dostosowanych do jego podmiotu i celu.

Metoda badawcza – strategia dochodzenia do rezultatów począwszy od założeń filozoficznych, przez projekt badawczy, aż do sposobu zbierania i analizy danych.

Można zmienić formułę i „podciągnąć” o kilka procent jednostek badanych – tylko w metodach ilościowych. W jakościowych bierzemy pod uwagę też to, co dzieje się dalej (cała sytuacja). Filozofia rozważała funkcjonowanie człowieka, natomiast psychologia wszystko to weryfikuje.

Technika badawcza – sposób realizowania zamierzonych zadań, czynności. Praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów.

Narzędzia badawcze – np. kwestionariusze, wywiady, obserwacja, dane urzędowe, publikacje, dokumenty osobiste. Są przedmiotem, służącym do realizacji wybranej techniki badań.
W wywiadzie zadajemy pytania jakościowe, otwarte po to, aby zdobyć szeroką gamę informacji o danej osobie.
WYWIAD

Ogólny Ustrukturalizowany
zadajemy ogólne pytania otrzymujemy wyniki
podążamy za tematem porównywalne

Podziały badań

1. Jakościowe i ilościowe

2. Obiektywne i Subiektywne

3. Związane z odkryciami ogólnych praw (nomotetyczne) oraz dotyczące wyjątkowości poszczególnych sytuacji (idiograficzne)

4. Nastawione na wyjaśnienie i zrozumienie zjawisk, których następstwem są badania prognostyczne (predykcyjne), których celem jest opis, przewidywanie, modyfikacja

5. Badania uwzględniające perspektywę zewnętrzną oraz wewnętrzną perspektywę i system jego subiektywnych znaczeń

6. Badania ogólne – nomotetyczne

7. Badania szczegółowe – idiograficzne