WYKŁAD I 01.10.2009

Rynek finansowy jest to najważniejszy rynek we współczesnej gospodarce, zadaniem rynku finansowego jest to, żeby pieniądze jak najsprawniej przemieściły się z punktu A do punktu B. Rynek finansowy obejmuje transakcje specyficznym towarem, jakim jest pieniądz.

Rynek finansowy to taki rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe, zapewnia on kreowanie instrumentów finansowych i obrót nimi. Instrumenty finansowe to zobowiązania finansowe jednostkowych podmiotów gospodarczych w stosunku do innych. Są to : depozyty bankowe, papiery wartościowe, polisy ubezpieczeniowe, jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, opcje, transakcje terminowe.

Na rynku finansowym dokonuje się wymiany jednego rodzaju aktywów finansowych na inne aktywa. Rynek finansowy to spotkanie podmiotów dysponujących nadwyżkami finansowymi i podmiotów, które odczuwają niedobór finansów.

Istota procesów zachodzących na rynku finansowym polega na udostępnianiu wolnych środków przez tych, którzy je posiadają i w danym czasie nie zamierzają je wykorzystać na cele konsumpcyjne lub gospodarcze, tym którzy akurat potrzebują dodatkowych środków na rozwój lub na konsumpcję. Przesłanką i warunkiem tego procesu jest dążenie do osiągania korzyści przez obie strony.

PODSTAWOWE SEGEMENTY RYNKU FINANSOWEGO

1. R. bankowy

2. R. ubezpieczeniowy

3. R. kapitałowy

MODEL GOSPODARKI RYNKOWEJ

RUCH OKRĘŻNY DOCHODU Z UDZIAŁEM PAŃSTWA I ZAGRANICY

FUNKCJE RYNKU FINANSOWEGO

- umożliwia podmiotom gospodarczym uniezależnienie decyzji konsumpcyjnych i inwestycyjnych od wielkości posiadanych środków własnych czyli stwarza możliwości elastycznego kształtowania struktury czasowej konsumpcji i inwestycji,

- umożliwia zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów w gospodarce i przyspieszenie rozwoju gospodarczego kraju dzięki możliwości transferu zasobów do najbardziej efektywnych zastosowań,

- stwarza oszczędzającym czyli inwestorom możliwości różnicowania pakietów posiadanych aktywów, a tym samym ograniczenie ryzyka. Umożliwia elastyczne kształtowanie struktury posiadanych lokat, zgodnie ze swoimi preferencjami co do ryzyka. Ograniczyć ryzyko również poprzez korzystanie z usług wyspecjalizowanych instrumentów finansowych, których na współczesnym rynku finansowym jest wiele.

KLASYFIKACJA RYNKU FINANSOWEGO

1) WEDŁUG RODZAJU RYNKU FINANSOWEGO:

- rynek pieniężny - rynek kapitałowy - rynek walutowy - rynek instrumentów pochodnych

2) WEDŁUG PODMIOTU DEFINIUJĄCEGO INSTRUMENT FINANSOWY:

- rynek wtórny - rynek pierwotny

3) WEDŁUG DOSTĘPNOŚCI INSTRUMENTÓW DLA POTENCJALNYCH NABYWCÓW ORAZ W ZAKRESIE OCHRONY ICH INWESTORÓW:

- rynek publiczny - rynek prywatny

4) WEDŁUG TERMINU ROZLICZENIA TRANSAKCJI:

- rynek natychmiastowy (kasowy, spółdzielczy) - rynek terminowy

5) WEDŁUG PŁYNNOŚCI INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH:

- rynek powszechnych transakcji (finansowy, otwarty) - rynek indywidualizowanych transakcji finansowych

WYKŁAD II 15.10.2009

RYNEK KAPITAŁOWY – to część rynku finansowego, na której przedmiotem obrotu jest kapitał o terminie zwrotu powyżej 1 roku. Średni okres -1-5 lat, długi okres – 5-7 lat.

Krótkoterminowy – poniżej 1 roku i to odnosi się już do rynku pieniężnego.

Funkcje rynku kapitałowego, czyli rynku wtórnego są to wyznaczniki sprawności oraz efektywności jego funkcjonowania i istotnie wpływają na rozwój przedsiębiorstw, sektorów i gospodarki narodowej. Są wyznacznikiem wiarygodności i efektywności rynku kapitałowego z punktu widzenia inwestorów.

5 PODSTAWOWYCH FUNKCJI RYNKU KAPITAŁOWEGO:

- funkcja stymulacyjna kapitału – oznacza, że rynek kapitałowy powinien stanowić mechanizm pobudzający inwestycje w gospodarce. Funkcja jest tym lepiej realizowana, im więcej instrumentów finansowych oferuje rynek, im większa przejrzystość, wiarygodność, bezpieczeństwo obrotu nimi,

- funkcja mobilizacyjna kapitału polega na przemieszczeniu środków pieniężnych od ich pierwotnych posiadaczy (inwestorów) do podmiotów potrzebujących tych środków w celu umożliwienia realizacji tych projektów inwestycyjnych,

- funkcja transformacyjna kapitału umożliwia zamianę danego instrumentu finansowego na Inny, co jest związane z zapewnieniem płynności tych instrumentów na rynku,

- funkcja wyceny kapitału (funkcja cenotwórcza) jest związana z oceną papierów wartościowych (spółek). Notowania papierów wartościowych na sesjach giełdowych są punktem odniesienia dla podmiotów, które chcą kupić lub sprzedać konkretny papier wartościowy, chcą emitować akcje lub wycenić spółkę akcyjną.

- funkcja informacyjno-kontrolna odnosi się głównie do rynku publicznego i wynika ze zobowiązań emitentów i instytucji rynku kapitałowego do rzetelnej informacji.

UCZESTNICY RYNKU KAPITAŁOWEGO (PRZEDMIOTY RYNKU KAPITAŁOWEGO)

Rynek kapitałowy jest bardzo złożonym i różnorodnym segmentem rynku finansowego z uwagi na liczbę i strukturę jego uczestników oraz zasady i mechanizmy funkcjonowania. Główni uczestnicy rynku kapitałowego: 1) emitenci, 2) inwestorzy i 3) pośrednicy.

EMITENT – osoba prawna, wystawiająca we własnym imieniu papiery wartościowe o charakterze lokacyjnym i ogłaszająca ich subskrypcję. Dzięki emisji ( pierwszej czy kolejnej) emitent pozyskuje dodatkowy kapitał. Aktywność emitentów (podmiotów gospodarczych) zależy w dużym stopniu od koniunktury gospodarczej, która ma wpływ na decyzję inwestorów. Natomiast aktywność państwa czy samorządów lokalnych zależy od rozmiaru deficytu budżetu państwa czy budżetu gmin i miast.

INWESTOR- na rynku kapitałowym inwestorzy to osoby fizyczne lub prawne, którzy są nabywcami papierów wartościowych. Oferują oni swój kapitał podmiotom poszukującym obcych źródeł finansowania, oczekując w zamian krótko lub długoterminowe korzyści finansowe i to większych w stosunku do konkurencyjnych form inwestowania. Inwestorzy dzielą się na 2 grupy:

Inwestorzy indywidualni – ci ze stosunkowo małym kapitałem, preferują głównie papiery wartościowe o stabilnym dochodzie i małym ryzyku. Wynika to z braku profesjonalizmu w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych oraz brak czasu niezbędnego na analizę koniunktury giełdowej i kondycji spółek.

Inaczej z reguły zachowują się duzi inwestorzy czyli inwestorzy instytucjonalni, którzy mają zasadnicze znaczenie na rynku kapitałowym, ponieważ dysponują bardzo dużymi kapitałami oraz wiedzą i doświadczeniu, dzięki zatrudnieniu specjalistów od zarządzania inwestycjami kapitałowymi. Należą do nich banki (komercyjne, inwestycyjne), fundusze inwestycyjne, emerytalne (OFE), towarzystwa ubezpieczeniowe, przedsiębiorstwa produkcyjno – usługowe, Skarb Państwa, domy maklerskie.

POŚREDNICY – na rynku kapitałowym to instytucje spełniające funkcje organizacyjno- rozliczające i regulująco-kontrolne, szczególnie w zakresie obrotu papierami wartościowymi. Głównymi pośrednikami są: - banki prowadzące działalność maklerską i domy maklerskie oraz - specjalistyczne instytucje rynku kapitałowego, które spełniają funkcje organizacyjno-kontrolne rynku papierów wartościowych. W Polsce należą do nich: GPW w Warszawie – organizuje handel papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu publicznego, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych – to instytucje rozliczająco- nadzorujące zdematerializowany rynek papierów wartościowych oraz Komisja Nadzoru Finansowego – reguluje i kontroluje rynek papierów wartościowych.

UCZESTNICY RYNKU KAPITAŁOWEGO

ORGANIZACJA RYNKU KAPITAŁOWEGO W POLSCE

Centralną instytucją rynku wtórnego jest giełda papierów wartościowych, czyli instytucja, gdzie upoważnione przedmioty dokonują transakcji określonymi walorami, w ściśle określonym miejscu, czasie i trybie.

Podstawowe funkcje giełdy:

1. Centralizacja ofert kupna i sprzedaży papierów wartościowych

2. Ustalenie na ich podstawie optymalnego kursu

3. Faktyczna realizacja wszystkich możliwych transakcji

4. Publikacja informacyjna o bieżących kursach, obrotach, podstawowych wskaźnikach itp.

Giełda Papierów Wartościowych posiada 3 podstawowe cechy charakteru:

1. Płynność obrotu – możliwość sprzedaży i zakupu w każdej chwili co wynika z masowości obrotu (dużej podaży, dużego popytu).ceny ustalone są bez ingerencji jakichkolwiek osób – nie ma targowania

2. Przejrzystość obrotu i 3. Bezpieczeństwo obrotu – wynika to z ustalenia bardzo ściśle określonych zasad giełdowych. Każdy inwestor może uzyskać informacje o giełdzie, cenach i emitentach. Informacja musi być powszechna, szeroka, i dostępna w jednakowym czasie i zakresie dla wszystkich uczestników giełdy, graczy. Nad przestrzeganiem tych zasad czuwają władze giełdy i Komisja Nadzoru Finansowego.

DROGA FINANSOWA NA GIEŁDĘ

Decyzja właścicieli o wejściu na giełdę

Przekształcenie się w spółkę akcyjną (jeśli funkcjonuje w innej formie)

Uchwała WZ o zamiarze wprowadzenia akcji do obrotu giełdowego

Wybór domu maklerskiego i doradców

Sporządzenie prospektu emisyjnego

Zatwierdzenie prospektu przez KNF

Rejestracja akcji w KDPW

Dopuszczenie akcji na giełdę

Pierwsze notowanie

Wejście na Giełdę Papierów Wartościowych:

1. Korzyści dla spółki: -promocja i efekt marketingowy, - prestiż spółki giełdowej (większa wiarygodność wobec banków i instytucji finansowych przy zdobywaniu kontraktów i kontrahentów), - dostęp do kapitału o znacznej wartości, - możliwość budowy grupy kapitałowej(płatność akcjami nowej emisji), - możliwość oferowania akcji na terenie całej UE na podstawie prospektu zatwierdzonego w Polsce.

2. Korzyści dla właścicieli: -możliwość realizacji strategii wyjścia z instytucji w wybranym przez siebie momencie, - możliwość pozyskania inwestora strategicznego na korzystnych warunkach, - rynkowa wycena akcji.

3. Korzyści dla pracowników i Zarządu: - możliwość przeprowadzenia programu motywacyjnego – emisja akcji pracowniczych.

Obowiązek i koszty:

1. Obowiązki informacyjne – podnoszą wiarygodność firmy jednocześnie odkrywając ją przed konkurencją

2. Zmiany kultury informacyjnej – oświadczenie o zastosowaniu zasad ładu korporacyjnego

3. Respektowanie praw akcjonariuszy

4. Koszty procesu upublicznienia

5. Zależność wyceny od koniunktury giełdowej

WYKŁAD III 29.10.2009

INSTRUMENTY FINANSOWE RYNKU KAPITAŁOWEGO

1. Istota i klasyfikacja papierów wartościowych

Papiery wartościowe to dokumenty stwierdzające istnienie określonych praw majątkowych przysługujące ich właścicielom. Papier wartościowy to dokument potwierdzający roszczenie jego posiadacza do określonych aktywów oraz dochodów przez nie generowanych.

KLASYFIKACJA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH:

1. Ze względu na rodzaj praw zwartych: - papiery wierzytelnościowe lub dłużne (np. obligacje, czeki, bony skarbowe, weksle), emitent takich papierów staje się dłużnikiem, a nabywca wierzycielem oraz – papiery udziałowe lub własnościowe (np. akcje), emitent takich papierów przekazuje inwestorowi prawo własności (ułamkowe) i związane z nim prawa majątkowe oraz korporacyjne.

2. Ze względu na sposób przenoszenia tytułu własności czyli regulacje obrotu: - papiery na okaziciela – zmiana właściciela następuje bez żadnych formalności, a właścicielem jest aktualny posiadacz tego waloru, – papiery imienne – wystawione są na nazwisko lub nazwę właściciela, prawa z nich wynikające można przenosić przez pisemne oświadczenie na samym papierze lub osobnym dokumencie (cesja) oraz papiery na zlecenie – wskazują określoną osobę jako właściciela, przeniesienie prawa następuje przez indeks (czeki, weksle)

3. Ze względu na funkcje pełnione w gospodarce papierów wartościowych: papiery lokacyjne – służą do lokowania nadwyżek finansowych w celu osiągnięcia dochodu (akcje, bony, obligacje), papiery dowodowe – zawierają uprawnienia do rozporządzania towarem znajdującym się pod pieczą wystawcy dokumentu czyli papiery towarowe np. kwity składowe oraz papiery rozliczeniowe – służą ułatwianiu rozliczeń pieniężnych np. czeki, weksle.

4. Ze względu na charakter dochodu jakie przynoszą swoim posiadaczom: papiery o stałym dochodzie – mają z góry ustalony sposób obliczenia dochodu należnego właścicielom np. obligacje oraz papiery o zmiennym dochodzie – zależy od wyników ekonomicznych osiąganych przez emitentów (np. akcje)

5. Ze względu od długości okresu do zakupu papierów wartościowych: papiery krótkoterminowe - terminy wykupu do 1 roku (papiery rynku pieniężnego), papiery średnioterminowe – do 5 lat (papiery rynku kapitałowego) oraz papiery długoterminowe – powyżej 5 lat (papiery rynku kapitałowego)

CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE PIERWOTNĄ PODAŻ PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W SKALI MAKRO:

1. Skłonność przedsiębiorstwa do inwestowania a więc szukania dopływu kapitału na realne inwestycje w drodze emisji papierów wartościowych

2. Możliwość wykorzystania alternatywnych źródeł finansowania inwestycji (kredytu, leasingu)

3. Zapotrzebowania państwa i samorządu terytorialnego na kredytowe (pożyczkowe) dochody budżetowe

CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE PIERWOTNĄ POPYT PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W SKALI MAKRO:

1. Stopa oszczędzania społeczeństwa i podmiotów gospodarczych

2. Tradycje (zwyczaje) społeczeństwa w zakresie sposobów lokowania oszczędności

3. Polityka lokacyjna (inwestycyjna) instytucji finansowych rynku kapitałowego (fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, towarzystwa ubezpieczeniowe)

4. Organizacja, efektywność i bezpieczeństwo rynku kapitałowego

5. Oczekiwania co do kształtowania się cen papierów wartościowych i ich stóp zwrotu przy danym ryzyku

6. Koniunktura gospodarcza w kraju i na świecie, tendencja na światowych rynkach kapitałowych

AKCJE

Jednym ze sposobów gromadzenia środków kapitału na rozpoczęcie i rozwój działalności firmy jest emisja akcji.

Akcja to papierów wartościowych o określonej wartości nominalnej dochodzący cząstkowego (ułamkowego) udziału w majątku spółki. Akcje są emitowane na czas nieokreślony (nie podlegają spłacie)

Akcjonariusz jako właściciel ponosi ryzyko strat firmy, ale tylko do wysokiego udziału w kapitale spółki. Prawa przysługujące akcjonariuszom dzieli się na prawa korporacyjne i prawa majątkowe. Do praw korporacyjnych należą: prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, prawo do informacji o stanie interesów spółki, prawo do głosowania w walnym zgromadzeniu (jedna akcja zwykła = 1 głos), prawo do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia, prawo do wytyczania przywództwa o naprawienie szkody wyrządzonej spółce oraz bierne i czynne prawo wyborcze do organów spółki. Natomiast prawo majątkowe dla zdecydowanej większości akcjonariuszy ważniejsze niż prawa korporacyjne, z których po prostu nie korzystają. Prawa majątkowe to: prawo do rozporządzania akcją i osiągnięcia tzw. zysku kapitałowego, wynikającego ze zwyżki kursu akcji, prawo do dywidendy o wypłacie i wysokości dywidendy decyduje walne zgromadzenia akcjonariuszy. Określa ono datę ustalenia praw do dywidendy i jej wysokości i termin wypłaty. Dywidendę otrzymują ci, którzy mieli akcje spółki w dniu ustalenia praw, prawo poboru akcji nowej emisji i prawo do uczestnictwa w podziale majątku spółki w razie jej likwidacji.

W PRZYPADKU KAŻDEJ AKCJI WYSTĘPUJĄ 3 CENY:

1. Cena albo wartość nominalna – jednostka akcji – obliczana przez podzielenie kapitału akcyjnego przez liczbę akcji. Ma charakter formalny, ustalona w statucie spółki.

2. Cena albo wartość emisyjna – cena, po której akcje są sprzedawane w trakcie emisji (na rynku pierwotnym). Ustala się ją uwzględniając perspektywy firmy, spodziewane zyski. Na ogół wyższa od ceny nominalnej

3. Cena albo wartość giełdowa (rynkowa) czyli cena, jaką uzyskują akcje w obrocie giełdowym (na rynku wtórnym). Ta cena ma kluczowe znaczenie. Dzienna cena giełdowa akcji to jej kurs.

SCHEMAT NAZW AKCJI

OBLIGACJE

To papier wartościowy, emisja obligacji jest sposobem pozyskania kapitału pożyczkowego poza systemem bankowym. Papier wartościowym, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wobec właściciela obligacji (wierzyciela) i zapłaci kwotę pieniężną oraz ustalone oprocentowanie w sposób i w terminie określonym w obligacji. Emitent może zobowiązać się wobec nabywcy do spełnienia dodatkowych świadczeń. Mogą nimi być dostawy pewnych wyrobów lub świadczeń usług, które pochodzą z działalności finansowej emisji obligacji. Celem emisji obligacji po stronie emitenta jest finansowanie określonej działalności gospodarczej przedsiębiorstwa alternatywnie w stosunku do emisji akcji, kredytu bankowego, czy też leasingu maszyn i urządzeń, a fundusze pozyskane dzięki emisji są w całości przeznaczone na realizację dokładnie sprecyzowanego celu. Obligacje w przeciwieństwie do akcji posiadają wysoki stopień zabezpieczenia finansowego oraz wysoką płynność i dlatego dla wielu inwestorów, szczególnie dla unikających nadmiernego ryzyka, mogą stanowić atrakcyjną formę lokowania wolnych środków finansowych. Ze względu na emitenta wyróżniamy następujące obligacje: obligacje skarbowe, obligacje komunalne (municypalne) oraz obligacje przedsiębiorcze (korporacyjne). Natomiast ze względu na sposób oprocentowania dzielimy na: obligacje o stałym oprocentowaniu, obligacje o zmiennym oprocentowaniu oraz obligacje krótkoterminowe – bez kuponów odsetkowych.

Najkrótszy wykup obligacji – obligacje 2 letnie o stałym oprocentowaniu, roczna kapitalizacja odsetek (4,76%), następnie obligacje 3 letnie o zmiennej stopie procentowej, odsetki co pół roku i zmiana stopu procentowej co pół roku (zmienna stopa % od WIGU – Warszawskie stopy % banków – 4.17%)

2 letnie obligacje o zmiennym stopie procentowej – raz do roku się zmienia i wpłacane w roku, I rok – 5,75%, II rok = inflacja + stała marża w wysokości 2,5%

2 i 4 letnie obligacje sprzedawane na giełdzie, które można je w dowolnym momencie sprzedać państwu

10 letnie obligacje – w każdym momencie można je sprzedać, I rok – 5,75%, II rok = inflacja + marża 2,75%.

WYKŁAD IV 12.11.2009

POCHODNE PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH (DERYWATY)

- są to zbywalne, pośredniczące prawa majątkowe, których cena zależy od wartości instrumentu bazowego

KONTRAKTY TERMINOWE FUTURES

Są to umowy zawarte między stronami, zobowiązujące jedną z nich do zakupu, a druga do sprzedaży określonej ilości przedmiotu transakcji po wyznaczonej cenie, w ustalonym terminie lub do rozliczenia pieniężnego mającego na celu wyrównanie różnicy cen. Zobowiązania do kupna lub sprzedaży aktywów nie jest kategoryczne i wygasa wraz z zamknięciem pozycji. Każda ze stron kontraktu ma prawo w dowolnym dniu, wedle swego uznania dokonać likwidacji transakcji (zobowiązanie wobec kontrahenta) przez zawarcie transakcji odwrotnej, tzn. sprzedać zakupione wcześniej kontrakty kupna po aktualnej cenie lub wykupić kontrakty sprzedaży. Inwestor może kupić lub sprzedać kontrakt terminowy w dowolnym momencie. Jeśli kupujemy kontrakt terminowy mówimy, że otwieramy długą pozycję, natomiast sprzedaż kontraktu terminowego określa się inaczej jako otwarcie krótkiej pozycji.

CECHY KONTRAKTÓW TERMINOWYCH FUTURES:

1. Oparte są na podstawie, którą są różnego rodzaju towary, waluty, instrumenty finansowe lub indeksy

2. Mają oznaczoną wielkość, którą oznacza np. ilość określonego towaru, na który zawarty jest kontrakt

3. Mają wyznaczone terminy dostawy poprzez określenie miesięcy, w których kontrakt może być realizowany

4. Mają oznaczoną datę wygaszenia – jest to data z upływem, której kończy się termin realizacji kontraktu

5. Mają określoną jakość i rodzaj towaru, będącego podstawą kontraktu poprzez szczegółowy opis cech tego towaru, a ponadto określone miejsce dostawy

6. Mają określony mechanizm realizacji kontraktu, którym może być fizyczna dostawa towaru lub płatność gotówką w określonym terminie.

SKRÓTY OKREŚLAJĄCE TERMINY DOSTAWY:

Każdy miesiąc ma przypisany kod literowy obowiązujący na większości rynków na świecie:

Styczeń - F, Luty – G, Marzec – H, Kwiecień – I, Maj – K, Czerwiec – M, Lipiec –N, Sierpień –Q, Wrzesień –U, Październik –V, Listopad –X, Grudzień –Z.

TECHNIKA ZAWIERANIA TRANSKACJI = KONTRAKTÓW TERMINOWYCH NA GPW

Dochód z kontraktu terminowego (futures)

P_B- cena instrumentu bazowego w momencie wykonania kontraktu

P_W- cena wykonania kontraktu

Kurs otwarcia: 1) dochód pozycja długa = P_{B -} P_W = zakup

2) dochód pozycja krótka = P_W - P_B= sprzedaż

Kontrakt terminowy używany przez spekulantów – cena spadnie albo wzrośnie, co lubią spekulanci.

TRANSAKCJE ZABEZPIECZAJĄCE (HEDINGOWE)

- zawierane przez sprzedawców i nabywców rzeczywistego towaru w celu wyeliminowania lub zmniejszenia ryzyka strat związanych z niewykorzystanymi zmianami cen towarów giełdowych w przyszłości

- zabezpieczają przed ryzykiem cen polega na zawarciu na rynku terminowym transakcji, które w przyszłości chcemy zrealizować na rynku gotówkowym, tzn. na nabyciu kontaktu terminowego, w sytuacji gdy zamierzamy w przyszłości dokonać zakupu na rynku gotówkowym lub sprzedaży kontraktu, gdy planujemy dokonać sprzedaży na rynku gotówkowym.

W przyszłości równolegle do transakcji kupna-sprzedaży na rynku gotówkowym (fizycznym) będziemy mogli zawrzeć przeciwną do niej z transakcją sprzedaży – kupna na rynku terminowym.

OPCJE

Kontrakt opcyjny to umowa zawarta na giełdzie między nabywcą a wystawcą opcji, dająca nabywcy prawo, lecz nie stwarzająca zarazem zobowiązań, zakupu lub sprzedaży określonej ilości wyspecyfikowanego przedmiotu umowy według z góry określonej ceny i w ściśle określonym czasie. Za prawo wykonania opcji jej nabywca płaci wystawcy (sprzedającemu) tzw. premię, która jest ceną opcji sprzedawcy, wnosi zaś depozyt gwarancyjny wyższy od premii, gdyż ponosi większe ryzyko.

Rodzaje opcji:

1. Opcje kupna

2. Opcje sprzedaży

3. Opcje podwójne

Opcje mają datę ważności, po której opcja wygasa. Opcję, która może być zrealizowana w dowolnym momencie jej ważności nazywamy amerykańską, natomiast opcja, która może zostać zrealizowana jedynie w dniu jej wygasania nazywamy europejską.

WYKŁAD V 26.11.2009

Walory to papiery wartościowe, które podobnie jak akcje są przeznaczone do obrotu giełdowego. Stanowią one wyłącznie uprawnienia do roszczeń majątkowych. Są dowodem zaciągnięcia długu, który musi być zwrócony w określonym terminie i za który są pobierane odsetki.

Pozycje, które można zająć w opcjach:

1. Długa pozycja w opcjach kupna – to nabycie opcji kupna, gdy spodziewamy się, że walor może zdrożeć – ryzyko dla nabywcy jest ograniczone do wysokości zapłaconej premii, a potencjalny zysk może być nieograniczony.

2. Długa pozycja w opcjach sprzedaży – to nabycie opcji sprzedaży, gdy spodziewamy się, że cena waloru może być mniejsza, ryzyko dla nabywcy ogranicza się do wysokości zapłaconej premii, a potencjalny zysk może być bardzo duży.

3. Krótka pozycja w opcjach kupna – to wystawienie opcji kupna, gdy spodziewamy się, że cena waloru może tanieć, ryzyko dla sprzedającego jest nieograniczone, a potencjalny zysk nie będzie większy niż wysokość zapłaconej premii za ryzyko

4. Długa pozycja w opcjach sprzedaży – to wystawienie opcji sprzedaży, gdy spodziewamy się, że walor może zdrożeć, potencjalny zysk będzie większy niż wysokość otrzymanej premii za ryzyko, ryzyko dla wystawcy opcji jest nieograniczone

Wykres pt. Opcja kupna – korzyści nabywcy i sprzedawcy

Wykres pt. Opcja sprzedaży- korzyści dla nabywcy i sprzedawcy

Wysokość premii (ceny opcji) zależy od:

1. Poziomu cen giełdowych (na rynku gotówkowym lub terminowym) – gdy ceny te rosną, zwiększa się wysokość premii w opcji kupna, natomiast maleje w opcji sprzedaży odwrotnie, gdy ceny spadają.

2. Poziomu cen wykonania opcji, gdy on rośnie to maleje premia w opcji kupna, natomiast rośnie w opcji sprzedaży, odwrotnie gdy cena wykonania opcji spada to rośnie w opcji kupna, a spada w opcji sprzedaży.

3. Stopnia fluktuacji ceny – im wyższa amplituda bieżących wahań cen, tym wyższa premia zarówno opcji kupna jak i sprzedaży.

4. Terminu wygaśnięcia opcji (wartości czasu) im bardziej on odległy, tym wyższa premia, ponieważ dłuższy okres dysponowania opcja, dają większą swobodę decyzji jej posiadaczowi.

System rekompensat dla inwestycji giełdowych

Jednym z nadrzędnych celów, które przyświecają działalności współczesnemu rynkowi kapitałowemu jest zapewnienie inwestorom dostatecznej ochrony ich aktywów. Takim elementem finalnym oprócz systemu kontroli i nadzoru nad domami maklerskimi, ochrony inwestorów jest instytucja__________ systemu rekompensat. Jej zadaniem jest wypłata odszkodowań, w których pomimo wszelkich działań prewencyjnych doszło do niewypłacalności podmiotów, któremu klienci powierzyli swoje aktywa.

2 zasadnicze wymogi:

1. Obligatoryjność istnienia systemu rekompensat

2. Niemożność świadczenia usług inwestycyjnych przez firmę nie należąca do takiego systemu

System ten wprowadzono 08.12.2000 roku – jego utworzenie i zarządzanie powierzono Krajowemu Depozytowi Papierów Wartościowych.

Zakres ochrony:

I przedmiotowy – system chroni zgromadzone w podmiocie: środki pieniężne inwestycji napisane na rachunku pieniężnym oraz maklerskie instytucje finansowe.

II podmiotowy – nie wszyscy klienci, którzy utracili zgromadzone aktywa, w związku z niewypłacalnością podmiotu, będą mieli prawo do rekompensaty. Ustawodawca wymienia 18 takich podmiotów np. banki, ubezpieczyciele, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, państwo, jednostki samorządu terytorialnego.

Z tego wynika, że system rekompensat w główniej mierze ma za zadanie naprawianie szkód tym, dla których utrata środków byłaby potencjalnie dotkliwa czyli inwestorom indywidualnym z zastosowaniem, że osoba nie przyczyniła się do niewypłacalności podmiotu.

Wysokość rekompensaty:

1. W 100% gwarantowane są środku do 3000 Euro

2. W 90% nadwyżka ponad 3000 Euro, ale do 2000 Euro

Podmiotami uczestniczenia systemu są domy maklerskie i banki prowadzące działalność maklerską, które zobligowane są do wnoszenia rocznych wpłat, tworzących pewną masę majątkową. Wszystkie środki gromadzone są w danym podmiocie przez jedną osobę, niezależnie od tego na ilu rachunkach, stanowią jedno rozszerzenie.

Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych – jako organizator i zarządca systemu upoważniony jest do bezpieczeństwa inwestowania tych środków oraz inwestowaniu długoterminowym, pasywnym i przy inwestowaniu skoncentrowanym.

Celem analizy fundamentalnej jest:

1. Przygotowanie informacji niezbędnych do ustalenia wartości spółki i oszacowania jej zysków w przyszłości oraz określenie spodziewanej skali cen akcji

2. Ustalenie wewnętrznych rzeczywistych wartości akcji, która umożliwia określenie stopnia przewartościowania lub niedowartościowania cen akcji na giełdzie

3. Analiza konkurencyjnych spółek

Podstawowe etapy analizy fundamentalnej:

1. Rozpoznanie makrootoczenia i wybór sektora

2. Wybór spółki

3. Wycena akcji i prognoza przyszłej jej ceny giełdowej

4. Określenie czasu podjętych decyzji inwestowania w celu minimalizacji ryzyka systemowego i specyficznego i tym samym powiększenie funduszy rekompensat

Rozpoznanie procesu wpłat rekompensat powiązane jest z zaistnieniem stanu niewypłacalności uczestników systemu.

Analiza fundamentalna i techniczna

W decyzjach inwestycji na rynku papierów wartościowych pomocne są 3 komplementarne metody oceny zjawisk zachodzących na tym rynku:

1. Analiza fundamentalna

2. Analiza techniczna

3. Analiza portfelowa

Analiza fundamentalna – polega na ocenie ekonomiczno-finansowej danej spółki akcyjnej i jej otoczenia gospodarczo- społecznej w celu określenia kształtowania się cen jej akcji w dłuższym horyzoncie czasu. Ocena ta dotyczy kondycji ekonomiczno-społecznej spółki, jej pozycji na rynku i możliwości rozwoju. Ta metoda jest pomocna w wyborze spółki, w której należy zainwestować i jest preferowana techniczna i narzędziowa analiza fundamentalna.

I analiza makrogospodarcza – określa globalny stan otoczenia gospodarczego (sytuacji polityczno-gospodarczej), ogólny klimat inwestycyjny będący czynnikiem ryzyka aktywności inwestycji na rynku kapitałowego danego kraju.

II analiza sektorowa (mezogospodarcza) – zmierza do oceny sytuacji w danym sektorze (jego faza rozwoju: pionierska, wzrostu, dojrzałości), a następnie do określenia w nim pozycji spółki. Gdy cena makrogospodarcza spółki jest pozytywna w danym kraju trzeba poszukiwać wiodącego sektora gospodarki.

III analiza sytuacyjna i finansowa spółki (mikrogospodarcza) – analiza sytuacyjna ma na celu ustalenie rangi danej spółki w sektorze i na rynku, perspektywy rozwoju z punktu widzenia czynników pozafinansowych (tzw. miękkie) np. kwalifikacje kadry, lokalizacja, jakość i efektywność zarządzania. Najstarszą częścią analizy fundamentalnej jest analiza finansowa, której celem jest ustalenie kondycji finansów spółki oraz wartości gwarantujących wzrost zdolności kreowania zysku i dalszego jej rozwoju.

Bardzo istotnym elementem analizy fundamentalnej jest analiza wskaźnikowa i wycena akcji. Aby wnioski były poprawnie trzeba przestrzegać 3 podstawowe zasady analizy wskaźnikowej:

1. Pojedynczy wskaźnik nie ma istotnej wartości poznawczej tylko cały ich kompleks

2. Ważne jest poznanie trendów rozwojowych w określonym czasie (co najwyżej kilku lat) określająca zestawy wskaźnikowe

3. Trzeba porównać wskaźniki obliczone dla danej firmy ze średnimi dla branży wskaźnikami firm wiodących w sektorze itp.

Najbardziej typowe grupy wskaźników to:

1. Wskaźniki płynności finansowej obrazujący zdolność do regulowania zobowiązań np. wskaźnik płynności = aktywa obrotowe/ zobowiązania bieżące

2. Wskaźniki sprawnie wykorzystywanych zasobów: wskaźnik rotacji majątku= przychody netto ze sprzedaży/ aktywa

3. Wskaźnik zadłużenia firmy: wskaźnik ogólnego zadłużenia= zobowiązania/ aktywa

4. Wskaźniki rentowności:

$$\frac{\text{zysk\ netto}}{kapital\ wlasny\ } \times 100\%$$

1. wskaźnik rentowności aktywów

$$\frac{\text{zysk\ netto}}{\text{ak}\text{tywa\ }} \times 100\%$$

1. wskaźnik rentowności sprzedaży

$$\frac{\text{zysk\ netto}}{przychody\ ze\ sprzedazy\ }\ \times 100\%$$

1. wskaźniki rynkowe (rynku kapitałowego) aktualnie atrakcyjność inwestowania w akcje danej spółki

$$\frac{\text{zysk}}{1\ akcje} = \frac{\text{zysk\ n}\text{etto}}{\text{liczba\ akcji}}\text{\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ }\frac{C}{Z} = \frac{\text{Cena\ rynkowa\ akcji}}{zysk\ netto\ na\ 1\ akcje}$$

$$\frac{C}{W_{K}} = \frac{\text{Cena\ rynkowa\ akcji}}{wartosc\ ksiegowa\ na\ 1\ akcje}\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ stopa\ dywidendy = \frac{dywidenda\ na\ 1\ akcje}{\text{cena\ rynkowa\ akcji\ }}$$

$$stopa\ \ wplat\ dywidendy = \frac{dywidenda\ na\ 1\ akcje}{zysk\ netto\ na\ 1\ akcje}\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ wartosc\ ksiegowa = aktywa - zobowiazania\ (wszystkie)$$

Analiza techniczna to badanie zachowań rynku w zakresie cen i wielkości obrotu głównie przy użyciu wykresów, której celem jest przewidywanie przyszłościowych trendów cenowych. Rola tej analizy polega na odpowiednio wczesnej identyfikacji trafnych sygnałów kupno-sprzedaży akcji (tzw. punktów zwrotnych).

3 podstawowe zasady analizy technicznej papierów wartościowych:

1. zasadę zmagania się popytu i podaży, co znajduje odbicie w wykresie kursu akcji

2. zasadą układania się kursów akcji w trendy, które utrzymują się w dłuższym przedziale czasu

3. zasada cyklicznego powtarzania się w czasie procesów tzw. formacji zachodzących na giełdzie

Analiza techniczna polega na rozpoznaniu zmian trendu we wczesnej fazie utrzymania odpowiedniej decyzji inwestycji do czasu pojawiających się dostatecznych dowodów na odwrócenie trendu. Ważnym elementem analizy technicznej oprócz wykresów jest informacja o kształtowaniu się wielkości obrotu czyli liczbie akcji, które zmieniły właściwości. Wzrost/spadek kursu akcji i wzrost wolumenu (obrotu) wskazuje na to, że rynek jest silny, natomiast spadek wolumenu to dowód na słabość rynku. Stąd wyniki analizy technicznej są bardziej wiarygodne dla spółek o stosunkowo dużej wielkości obrotów.

Narzędzia analizy technicznej:

1. wykresy kursów akcji (liniowe, słupkowe)

2. linie wyznaczające trendy cen akcji (trendy zniżkujące, zwyżkujące, horyzontalne, linia wsparcia i linia oporu)

3. formacja zapowiadająca zmianę trendu cen akcji

4. formacja zapowiadająca kontynuację trendu

5. średnie i inne wskaźniki analizy technicznej, zbudowane na podstawie kursów akcji i wielkości obrotów

WYKŁAD VI 10.12.2009

Przykład wykresu słupkowego dla 19 sesji przy notowaniach ciągłych

Przykład linii wsparcia

Przykład linii oporu

Formacje zapowiadające kontynuację trendu na giełdzie

Formacje zapowiadające zmianę trendu

Współczynnik beta – w praktyce powszechnie znaną miarą wrażliwości kursów akcji na różne czynniki jest współczynnik beta, będącą jedną z miar ryzyka rynkowego. Współczynnik beta tzw. Współczynnik agresywności akcji to miara wrażliwości dochodu (stopy zwrotu) z danej akcji na statystyczną zmienność całego rynku papierów wartościowych czyli miarą jej wrażliwości. W stosunku do akcji przeciętnego ryzyka o ile % wzrośnie stopa zwrotu, gdy stopa zwrotu (kurs danej akcji) indeksu rynku (portfela rynkowego) wzrośnie o 1%.

Poziomy współczynnika beta	Interpretacja uwzględniająca kierunek reagowania stopy zwrotu papierów wartościowych	Przykłady papierów wartościowych o takim współczynniku beta
β=0	Stopa zwrotu papierów wartościowych jest wrażliwa na rynek	Papier wolny od rynku – np. obligacja rządowa
β=1	Stopa zwrotu p.w. zmienia się w takim samym stopniu jak zmienna rynku	Portfel rynkowy
0<β<1	Stopa zwrotu akcji jest w małym stopniu wrażliwa na zmienną rynku	Defensywna akcja
β>1	Stopa zwrotu w dużym stopniu wrażliwa na zmienną rynku	Agresywna akcja
β<0	Odmienna tendencja zmian niż stopa zwrotu na rynku	Akcje (portfel) konkurujące ze sobą ujemnie

RYNEK UBEZPIECZENIOWY

1. Istota i zasady ubezpieczenia

Ubezpieczenie to umowny obowiązek wypłaty przez ubezpieczyciela świadczenia pod warunkiem zajścia zdefiniowanego umową wypadku w życiu, zdrowiu lub mienia ubezpieczonego. Wykonanie obowiązku ubezpieczyciel realizuje poprzez wypłatę odszkodowań lub świadczeń z funduszu tworzonego ze składek wnoszonych przez podmioty zagrożone tymi zdarzeniami. Z istoty działań ubezpieczyciela wynika, że dzięki gromadzeniu ilości niewielkich sum tworzących pewien kapitał, ubezpieczyciel zdolny jest do poniesienia ciężaru ekonomicznego wyrównania skutków zdarzeń z osób biorącej czynny udział w gromadzeniu tych środków. Wszystkie firmy ubezpieczeniowe mają jeden wspólny cel: łączenie i grupowanie wielu indywidualnych ryzyk w celu redystrybucji kosztów poniesionych strat z tych, którzy je ponieśli na całą grupę. Z ekonomicznego punktu widzenia bezpieczeństwo finansowe zakładu ubezpieczeniowego zapewnia głównie sposób wyliczenia pojedynczych wpłat tak, aby na przestrzeni pewnego okresu ubezpieczyciel zdolny był do większych, ale rzadszych wypłat.

Zasady ubezpieczenia:

1. Podstawową, bezwzględnie wymaganą zasadą ubezpieczenia gospodarczego wymienia się zasadę realności czyli pewności, gwarancji, urzeczywistnienia prawa do otrzymania odszkodowania, musi dostarczyć bezpieczeństwa finansowego. Oferowana ochrona ubezpieczenia służy temu gwarancje prawne takie jak Ustawa o działalności ubezpieczeniowej, regulacje Kodeksu cywilnego jak i ekonomia (stała równowaga finansowa, firmy ubezpieczeniowe).

2. Zasada pełności – postulatem tej zasady jest pełne pokrycie wszystkich strat jakie wystąpiły bez stosowania zbędnych ograniczeń. Realizacja tej zasady jest najłatwiejsza w sytuacji, gdy suma ubezpieczeń jest równa wartości ubezpieczenia.

3. Zasada powszechności – każdy podmiot zamierzający ograniczyć ryzyko przez ubezpieczenie powinien mieć taką możliwość. Istotnym czynnikiem wpływającym na tę zasadę na powszechność ochrony ubezpieczonego jest niewątpliwie poziom świadomości ubezpieczonego oraz przymus stosowania w ubezpieczeniu obowiązkowych i dostosowawczych produktów zakładów ubezpieczeń do potrzeb klienta.

1. Funkcje ubezpieczeń:

1. Najważniejszym zadaniem ubezpieczenia jest ochrona przed skutkami niepomyślnych zdarzeń losowych i z niej wywodzą się najważniejsze funkcje ubezpieczenia:

1. Funkcja kompensacyjna = funkcja ochrony ubezpieczenia polega na stabilizacji sytuacji finansowej, na wyrównaniu zakładów w procesach społeczno-gospodarczych i umożliwia odtworzenie zniszczonych wskutek zdarzeń losowych składników majątków lub zrekompensowanych strat osób fizycznych wpływa stabilizacyjnie na gospodarkę.

2. Funkcja finansowa – to gromadzenie środków pieniężnych w postaci składek na pokrycie wydatków wynikających z likwidacji szkody lub na inne świadczenia wynikające z umowy ubezpieczonego. Te rezerwy pieniężne zorganizowane są w formie funduszu ubezpieczeniowego.

3. Funkcja redystrybucyjna – związana z wpływem ubezpieczenia na zmniejszenie napięć związanych z funkcjonowaniem gospodarki rynkowej. Wpływa na stabilizację sytuacji materialnej podmiotów, a zakłady ubezpieczeń są dawcami kapitału dla innych podmiotów.

4. Funkcja interwencyjna (prewencyjna) polega na stosowaniu bodźców, sposobów i narzędzi zmierzających do zmniejszenia zagrożenia ubezpieczonego podmiotu lub osoby. Realizacja tej funkcji oddziałuje na zmniejszenie liczby i wysokości szkód losowych.

5. Funkcja kontrolna – nieodłącznie związana z każdą działalnością finansową, polega ona na dostarczaniu informacji umożliwiających ocenę procesów gospodarczych.

1. Klasyfikacja ubezpieczeń:

1. Społeczne (socjalne) – regulowane przez normy prawne, opierają się na zasadzie powszechności i obowiązkowości, co oznacza, że stosunek ubezpieczenia powstaje z mocy ustawy, a nie z mocy umowy. Są to ubezpieczenia osobowe, stanowią instrument polityki socjalnej państwa, system świadczeń funduszy składkowych dla pracowników, ich rodzin oraz w razie choroby, niezdolności do pracy, starości, śmierci.

2. Zdrowotne – podobne do społecznych i funkcjonują w polskim systemie ubezpieczeniowym od 01.01.1999, od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 06.02.1997 o powszechności ubezpieczeń zdrowotnych

3. Gospodarcze – regulowane przez normy prawa prywatno-cywilnego. Klasyfikacja ubezpieczeń gospodarczych:

- ze względu na przedmiot ubezpieczeń kodeks cywilny dzieli je na: ubezpieczenia majątkowe – przedmiotem ubezpieczenia może mieć mienie osób fizycznych bądź prawnych (ubezpieczenie mienia) czy odpowiedzialność cywilna ubezpieczającego (np. OC) oraz ubezpieczenia osobowe – przedmiot ubezpieczenia to życie, zdolność do pracy ubezpieczonego

- ze względu na stopień swobody w zakresie rozwiązywania stosunku ubezpieczenia: ubezpieczenie obowiązkowe – ustawodawczo nałożony na podmiot przymus zawarcia umowy ubezpieczenia oraz ubezpieczenie dobrowolne – zależy od woli ubezpieczającego

- ze względu na zakres dopuszczalny ubezpieczenia z ustawy z dnia 28.07.1990 roku dzielimy je na : dział I – ubezpieczenia na życie oraz dział II – ubezpieczenia majątkowe oraz pozostałe osobowe. Ubezpieczyciele nie mogą łączyć działów. W I oraz II dziale ubezpieczeń – stąd „pary” spółek ubezpieczeń życiowych i majątkowych).

- ze względu na liczbę podmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową: ubezpieczenie indywidualne – 1 umowa ubezpieczeniowa chroni od określonego ryzyka 1 osobę lub podmiot oraz ubezpieczenie zbiorowe – umowa ubezpieczeniowa chroni przed daną skalą ryzyka więcej osób lub podmiotów

- ze względu na formę organizacyjno – prawną i cel zakładu ubezpieczeniowego dzieli się na: ubezpieczenie komercyjne – oferowane przez zakład ubezpieczeniowy w formie spółki akcyjnej oraz ubezpieczenie wzajemne – oferowane przez zakład ubezpieczeniowy w formie towarzystw ubezpieczeniowych wzajemnych, w formie „non – profit”.

Podstawowe różnice pomiędzy ubezpieczeniem osobowym a majątkowym

Kryteria	Ubezpieczenie osobowe	Ubezpieczenie majątkowe
Przedmiot	Ryzyko osobowe, obejmuje życie, zdrowie, zdolności do pracy ubezpieczonego (dobra osobiste, prawa majątkowe)	Ryzyko majątkowe, obejmuje prawa, obowiązki majątkowe osoby ubezpieczonej.
Podmiot	Osoby fizyczne	Osoby fizyczne i prawne
Szkoda	Ma charakter niewymierny w pieniądzu i nie zawsze charakter zdarzenia negatywny	Ma charakter wymierny w pieniądzu i zawsze ma charakter zdarzenia negatywny
Suma ubezpieczenia	Swobodnie ustalona przez strony umowy	Ustalona na podstawie wartości przedmiotu ubezpieczenia
Charakter świadczenia	Świadczenie	Odszkodowanie
Czas	Zazwyczaj długookresowe (powyżej 1 roku)	Wyłącznie krótkoterminowe (poniżej 1 roku)

Ubezpieczenia obowiązkowe

Cechy: 1. źródłem nakazu jest ustawa o działalności ubezpieczeniowej; 2. ogólne warunki ubezpieczenia (OWW) ustala właściwy minister; 3. szczegółowe stawki ubezpieczenia ustalają zakłady ubezpieczeniowe; 4. żaden zakład ubezpieczeniowy oferujący ubezpieczenie obowiązkowe nie może odmówić zawarcia umowy w zakresie tych ubezpieczeń; 5. za brak wypełnienia obowiązkowych ubezpieczeń nakładana jest kara; 6. ubezpieczający się może wybrać dowolny zakład ubezpieczeniowy

Rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych:

- OC dla kierowców

- ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych

- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu gospodarstwa rolnego (OC rolników)

- ubezpieczenie OC podmiotu przyjmującego zamówienia na świadczenie zdrowotne za szkody wyrządzone przy udziale tych świadczeń

- ubezpieczenie OC z tytułu wykonywanego zawodu ( doradcy podatkowi, adwokaci, notariusze, radcy prawni)

IV. Podmioty rynku ubezpieczeniowego:

1. UBEZPIECZYCIEL (ASEKURATOR): towarzystwa ubezpieczeniowe w formie spółek akcyjnych oraz towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych

2. FIRMY REASEKURACYJNE – firmy, które ubezpieczają inne firmy ubezpieczeniowe. Reasekuruje to forma zabezpieczenia się firmy ubezpieczeniowej przed nadmiernym ryzykiem

3. AGENCI UBEZPIECZENIOWI – agent działa w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeniowego, zawiera on umowy ubezpieczeniowe (agent – pełnomocnik) lub pośredniczy (agent – pośrednik) w zawieraniu umowy

4. BROKERZY UBEZPIECZENIOWI - osoba fizyczna lub prawna, która za zezwoleniem organu nadzoru nad rynkiem finansowym (Komisja Nadzoru Finansowego) prowadzi działalność brokerską to znaczy jest niezależnym pośrednikiem ubezpieczeniowym, wykonującym czynności w imieniu lub na rzecz klienta, polegające między innymi na zawieraniu lub pośredniczeniu w zawarciu umowy ubezpieczenia

5. NADZÓR UBEZPIECZENIOWY – Sprawowanie nadzoru nad rynkiem ubezpieczeniowym polega na ochronie interesów osoby ubezpieczonej i zapobieganiu sytuacji, w której zakład ubezpieczeń nie będzie w stanie wypłacać ubezpieczonemu należnego mu świadczenia.

6. POLSKA IZBA UBEZPIECZEŃ - organizacja samorządu gospodarczego, skupiająca działających w Polsce ubezpieczycieli. Przynależność towarzystw ubezpieczeniowych do Izby jest obowiązkowa. Obowiązkowa jest również składka na PIU, co oznacza, że w rzeczywistości ostatecznymi fundatorami działań samorządu ubezpieczycieli są klienci.

WYKŁAD VII 07.01.2010.

Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG) to obok Rzecznika Ubezpieczeniowego, podmiot rynku ubezpieczeniowego. Nie jest organem administracji państwowej powołany w 1990 roku w wyniku rozwoju rynku ubezpieczeniowego w Polsce. Aktualny zakres jego zadanie określa ustawa z dnia 22.05.2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG oraz Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych.

Zadania UFG:

1. Podstawowym zadaniem jest wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu ubezpieczenia obowiązkowego OC- komunikacji i rolników:

1. Za szkodę na osobie, gdy sprawca nie został zidentyfikowany

2. Za szkodę na mieniu i osobie, gdy sprawca nie zawarł umowy ubezpieczeniowej

1. W przypadku upadłości zakładu ubezpieczeniowego UFG zaspokaja roszczenia osób uprawnionych z tytułu:

1. Umów ubezpieczeń obowiązkowych OC – komunikacji i rolników oraz ubezpieczeń budynków gospodarczych – 100% należnych odszkodowań i świadczeń

2. Umów ubezpieczeń na życie – 50% wierzytelności, nie więcej jednak niż kwota stanowiąca równość 30 tysięcy Euro.

1. UFG może udzielać zwrotnej pomocy finansowej zakładom ubezpieczeń przyjmujących portfel ubezpieczeń obowiązkowych, jeżeli środki własne nie gwarantują w pełni wypłacalności zakładu

2. UFG jest organem uprawnionym do kontroli spełniania obowiązkowych ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i rolników. Na podmioty nie dopełniające tego obowiązku nakłada się i egzekwuje opłaty przewidziane w ustawie.

UFG realizuje swoje zadania z dochodów, które głównie stanowią:

1. Wpłaty zakładów ubezpieczeniowych prowadzących działalność w zakresie obowiązkowych ubezpieczeń OC kierowców i rolników, wysokości świadczeń ubezpieczeń

2. Wpływy z opłat z osób fizycznych i prawnych, które nie dopełniły obowiązku zawarcia umowy ubezpieczeniowej

3. Wpływy z tytułu roszczeń regresowych

Rzecznik Ubezpieczonych (RU) – polski urząd państwowy, powołany w 1995 r. w związku z upadkiem kilku zakładów ubezpieczeń, którego zadaniem jest reprezentowanie interesów ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków otwartych funduszy emerytalnych i uczestników pracowniczych programów emerytalnych (PPE). Rzecznik współpracuje z krajowymi i zagranicznymi organizacjami konsumenckimi oraz Rzecznikiem Praw Obywatelskich.

Podstawę funkcjonowania Rzecznika reguluje obecnie ustawa z dnia 22 maja 2003 o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz. U. z 2003 r. Nr 124, poz. 1153 ze zm.). Urząd ten do listopada 2007 sprawował Stanisław Rogowski. 12 listopada 2007 urząd objęła Halina Olendzka.

Do zadań Rzecznika Ubezpieczonych należy podejmowanie działań w zakresie ochrony osób, których interesy reprezentuje, a w szczególności: 1. rozpatrywanie skarg w indywidualnych sprawach kierowanych do Rzecznika; 2. opiniowanie aktów prawnych dotyczących organizacji i funkcjonowania ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i pracowniczych programów emerytalnych; 3. występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych; 4. informowanie właściwych organów nadzoru i kontroli oraz Polskiej Izby Ubezpieczeń i organizacji gospodarczych powszechnych towarzystw emerytalnych o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeń, funduszy emerytalnych, towarzystw emerytalnych, pracowniczych programów emerytalnych i innych instytucji rynku ubezpieczeniowego; 5. możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów; 6. inicjowanie i organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w dziedzinie ochrony ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych; 7. organizacja sądu polubownego rozstrzygającego spory z zakładami ubezpieczeń, powszechnymi towarzystwami emerytalnymi, Ubezpieczeniowym Funduszem Gwarancyjnym oraz Polskim Biurem Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

Powstanie i rozwój rynku ubezpieczeniowego w Polsce

- 28 lipca 1990 rok – ustawa o działalności ubezpieczeniowej – wprowadziła podstawy dla współczesnego rynku ubezpieczeniowego

- zakres ustawy o działalności ubezpieczeniowej:

1) ograniczenie formy prawnej zakładów ubezpieczeniowych do spółek akcyjnych i towarzystw ubezpieczeń wzajemnych

2) ograniczenie ich działalności do ubezpieczeniowych i działań z nią związanych

3) zakaz jednoczesnego prowadzenia działalności w dziale ubezpieczeń na życie i w dziale ubezpieczeń osobowych i majątkowych

4) określenie norm ostrożnościowych dla zakładów ubezpieczeniowych (marginesu wypłacalności, minimalnego kapitału gwarancyjnego)

5) objęcie działalności zakładów ubezpieczeniowych

Ustawa z 22 maja 2003 roku – 3 akta prawne: - ustawa o działalności ubezpieczeniowej, ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym i – ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i Polskim Biurze Ubezpieczeń i Komunikacji

Liczba zakładów ubezpieczeniowych

2000 2005 2008

Dział I 35 32 30

Dział II 34 35 33

Razem 69 67 63

Udział 5-ciu najważniejszych ubezpieczeń w skład %

2000 2005 2008

Dział I 93,5% 73,3% 68,3%

Dział II 80,5% 76,9% 75,4%

Udział 5-ciu w 2008

DZIAŁ I DZIAŁ II

PZU Życie – 34,9 PZU Życie – 46,6

Aviva Tunż – 10,7 Warta – 9,6

ING Tunż – 8,8 Ergo Hestia – 8,4

Tunż Europa – 7,1 Allianz – 6,8

Tunż Warta- 6,8 HDI Asekuracja – 4,0

Miary rozwoju rynku ubezpieczeniowego:

Wskaźnik gęstości ubezpieczeń = wartość składek przypisanych brutto per capita, pozwala on ocenić dynamikę rozwoju rynku ubezpieczeń

Rok zł dynamika

1995 145 100

2003 649 448

2008 1556 1073

Wskaźnik penetracji ubezpieczeń = udział składki przypisanej brutto PKB – to miara względna, w jakiejś mierze wyraża skłonność do korzystania z ochrony ubezpieczeniowej w stosunku do stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego danego kraju i zamożności społeczeństwa

Rok udział

1995 1,8

2003 3,0

2008 4,8

W krajach starej UE (UE 15) udział ten jest prawie 2,5 krotnie wyższy.

Wskaźnik struktury działowej ubezpieczeń (zmiana udziału ubezpieczeń życiowych) jest według prof. Szumlicza najbardziej użyteczny w czasie rozwoju rynku ubezpieczeniowego, zwłaszcza z punktu widzenia w nim gospodarstw domowych.

Udział ubezpieczeń życiowych (dział I) w składce przypisanej brutto

Składka ogółem (mln zł) udział działu I (%)

1991 1489 12,6

1995 5581 33,2

2003 14770 45,1

2008 59300 68,5

W krajach wysoko rozwiniętych relacja ta wynosi 2/3 działu I do 1/3 działu II

Miary i wskaźniki w ubezpieczeniach

1. Zalicza się do nich miary statystyczne będące stosunkiem dwóch wielkości bezpośrednio związanych z realizacją działalności ubezpieczeniowej

2. Często o charakterze finansowo –ubezpieczeniowym.

3. Odgrywają istotną rolę w zarządzaniu i kierowaniu działalności ubezpieczeniowej.

4. Służą do syntetycznej oceny aktualnych i przewidywanych wyników finansowych zakładów ubezpieczeń

5. Ułatwiają planowanie rozwoju ubezpieczeń

6. Są niezbędnym narzędziem do kalkulacji taryf ubezpieczeniowych

Wskaźniki szkodowości losowej – to stosunek sumy odszkodowań (świadczeń) do sumy ubezpieczeń U, wyrażony w promilach

T= Q/U ∙ 1000‰

Ten wskaźnik obliczony dla całego portfela ubezpieczeń lub poszczególnych rodzajów ubezpieczeń, w ubezpieczeniach ogniowych występujących jako wskaźnik palności a w ubezpieczeniach gradowych jako wskaźnik gradowości. Charakteryzuje ubytek ubezpieczeń majątku powstały w danym okresie wskutek określenia zdarzeń losowych (stopa ubytku sum ubezpieczeń).

Wskaźnik szkodowości finansowej to stosunek sum przyznanych roszczeń do sumy składek S, wyrażony w procentach

v= Q/S ∙ 100%

Określa jaka część składek została zużyta na wypłatę odszkodowań lub świadczeń.

Wskaźnik częstości wypadków losowych to stosunek liczby wypadków n, które wynikły w badanym okresie do liczby ubezpieczeń N, wyrażony w promilach

c= n/N ∙1000‰

Określa ile przeciętnie na każde 1000 rodzajów ryzyka przypada wypadków ubezpieczonych.

Wskaźnik rozszerzalności to liczba szkód m (roszczeń) powstających wskutek jednego wypadku losowego n r = m/n (r ≥ 1)

Wskaźnik częstości roszczeń równy jest = m/N ∙1000‰

Wskaźnik intensywności działania wypadków losowych to stosunek sumy odszkodowań Q do sumy ubezpieczeń U lecz wyłącznie tych obiektów, w których wynikła szkoda

i = Q/U (0≤ i ≤ 1)

Określa jak przeciętnie część wartości majątku, w którym powstała szkoda, uległa zniszczeniu.

Wskaźnik kosztów obsługi ubezpieczeń to zazwyczaj stosunek ogólnych kosztów prowadzenia działalności ubezpieczeniowej K (lub poszczególnych rodzajów kosztów) do sumy składek przypisanej S, wyrażony w procentach

k= K/S ∙100%

Ustala się dla całego portfela ubezpieczeniowego.

Wskaźnik rentowności netto = 100% - wskaźnik szkodowości finansowej – wskaźnik kosztów obsługi

Ubezpieczenia na życie

Ubezpieczenie na życie wiąże się z corocznym systemem i wieloletnim wpłacaniem składki ubezpieczeniowej, która zakład ubezpieczeniowy inwestuje, część składki przeznaczona jest na element ochrony życia, część na akumulację kapitału przy czym proporcje zależą od rodzaju polisy. ubezpieczenie, które można zawrzeć na określony czas lub dożywotnio. Najczęściej spotyka się ubezpieczenia na czas określony w przypadku których ochrona ubezpieczeniowa jest udzielona w ściśle określonym czasie, np. na 30 lat – od 28 do 58 roku życia. Świadczenie zostanie wypłacone, jeżeli w czasie, gdy ubezpieczony był objęty ochroną ubezpieczeniową miał miejsce wypadek ubezpieczeniowy, czyli jego śmierć. Śmierć oznacza również koniec obowiązku opłacania składek.
Ubezpieczenia na życie – wyróżnia się 5 grup:

* ubezpieczenia na życie (np. terminowe, na życie i dożycie, na całe życie)

* ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci

* ubezpieczenia związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym

* ubezpieczenia rentowe

* ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe będące uzupełnieniem wcześniej wymienionych grup

Ubezpieczenia terminowe na życie – Ich zadaniem jest jedynie zapewnienie ochrony finansowej osobie wskazanej w polisie na wypadek Twojej śmierci w okresie ubezpieczenia. Dzięki polisie nie gromadzisz żadnego kapitału. W razie rezygnacji i rozwiązania umowy w trakcie jej trwania nie otrzymasz żadnej wypłaty. Ubezpieczenie można porównać do ubezpieczenia autocasco samochodu. Jeżeli jest wypadek, to następuje wypłata rekompensująca koszty poniesionej straty. Jeżeli nic się nie zdarza, to płacimy nadal aby mieć ochronę. Ubezpieczenia terminowe zawierane są głównie jako zabezpieczenie spłaty długoterminowych kredytów. Niektóre banki narzucają kredytobiorcy wykupienie polisy na życie. Suma ubezpieczenia jest najczęściej stała i równa kwocie zaciągniętego kredytu. Lepszym rozwiązaniem wydaje się być polisa z malejącą sumą ubezpieczenia.

Ubezpieczenia na całe życie - Jest to rodzaj ubezpieczenia, które chroni życie osoby ubezpieczonej, a także zapewnia finansowe zabezpieczenie w przyszłości. Głównym celem ubezpieczeń na całe życie jest zapewnienie wypłaty kapitału po śmierci ubezpieczonego, przez co pełnią one funkcję zabezpieczenia finansowego dla rodziny. W razie śmierci ubezpieczonego ubezpieczyciel wypłaci osobie (osobom), wskazanej w polisie odszkodowanie w wysokości określonej w umowie sumy ubezpieczenia. Wypłacane odszkodowanie jest wolne od podatku spadkowego, co jest dużą zaletą ubezpieczenia (kapitał jest także wolny od zajęcia przez wierzycieli).

Na polskim rynku dostępne są trzy rodzaje ubezpieczeń na życie:

*ubezpieczenia ochronne - przedmiotem ubezpieczenia jest życie ubezpieczonego. Wypłata świadczenia następuje jedynie w przypadku śmierci w czasie obowiązywania polisy. Określoną w umowie sumę ubezpieczenia otrzymuje wskazana w polisie osoba. W tym przypadku polisa chroni finansowo osoby, które wskaże ubezpieczony.

*ochronne-oszczędnościowe - są to najczęściej kupowane polisy w Polsce. Podobnie jak w pozostałych ubezpieczeniach tego rodzaju przedmiotem ubezpieczenia jest życie osoby ubezpieczonej, równocześnie spełniają one funkcję oszczędnościową.

*oszczędnościowe - mają one zazwyczaj bardzo zminimalizowaną ochronę ubezpieczeniową. Celem tego rodzaju ubezpieczeń jest gromadzenie środków finansowych. Wypłata zgromadzonych oszczędności zależnie od warunków zawartej umowy i sytuacji życiowej może nastąpić w wypadku śmierci ubezpieczonego, przy rozwiązaniu umowy w trakcie jej trwania czy na koniec okresu ubezpieczenia określonego w polisie.

Wykład VIII OSTATNI

Ubezpieczenie na życie i dożycie:

- jedno z najpopularniejszych ubezpieczeń na życie w Polsce

- polisa chroni życie ubezpieczeniem do końca okresu ubezpieczenia (najczęściej do 65 roku życia) tzn. w czasie śmierci osoba uposażona dostanie odszkodowanie w wysokości 100% sumy ubezpieczenia

- jeśli ubezpieczony dożyje wieku emerytalnego lub wieku określonego w umowie to otrzymuje od ubezpieczyciela (miesięcznie, kwartalnie, rocznie lub w całości – określa to polisa.

- towarzystwa określają z reguły minimalną sumę ubezpieczenia

- wysokość składek zależy od tych samych czynników jak w ubezpieczeniach na całe życie

Ubezpieczenie posagowe:

- przedmiotem ochrony ubezpieczenia jest życie i zdrowie osoby wykupującej polisę i dożycie przez uposażonego (wskazane dziecko) do końca obowiązującego w umowie okresu ubezpieczenia

- polisa zapewnia uposażonemu dziecku wypłatę sumy ubezpieczenia w formie jednorazowej lub regularnej z chwilą osiągnięcia przez nie wieku określonego w umowie (najczęściej 18-25 lat)

- w razie śmierci osoby ubezpieczonej w trakcie trwania umowy towarzystwo ubezpieczeniowe zobowiązane jest do opłaty składek na ubezpieczenie

- im wyższa składka i dłuższy okres ubezpieczenia tym suma wypłacana dziecku będzie wyższa

- dodatkowo atutem polisy posagowej jest to, że towarzystwa ubezpieczeniowe zapewniają dziecku najczęściej dożywotnią rentę w przypadku doznania przez nie inwalidztwa trwałego wskutek nieszczęśliwego wypadku jeśli rodzic lub opiekun nie żyje

Ubezpieczenie na życie z funduszem inwestycyjnym

To nowoczesny produkt o charakterze ochronno-oszczędnościowym, chroni życie, stwarzając jednocześnie możliwość oszczędzania na emeryturę.

Część składki przeznaczona jest na osłonę ryzyka, część na zakup jednostek w funduszu inwestycyjnym – proporcja określa ubezpieczający się

Po dożyciu wieku określonego w umowie, towarzystwo wypłaca kwotę odpowiadającą wartości pieniądza w funduszu.

W czasie śmierci ubezpieczonej osoby w okresie trwania umowy ubezpieczenia, świadczenie otrzyma osoba wskazana w polisie.

Ubezpieczony sam decyduje, który fundusz wybiera i ponosi ryzyko inwestycji. Umowę zawiera się na czas nieokreślony do 65 roku życia.

Ubezpieczenie rentowe

To klasyczny produkt ubezpieczenia o charakterze oszczędnościowym. Po dożyciu przez ubezpieczonego określonego w umowie wieku (często po prostu wieku emerytalnego) towarzystwo wypłaca dożywotnią rentę w wysokości i terminach określonych w umowie.

W przypadku śmierci ubezpieczonego wcześniej zostanie świadczenie wypłacone osobie upoważnionej.

Ubezpieczony sam określa wysokość przyszłego świadczenia i częstotliwość opłacania składki.

Dużą zaletą polisy rentowej jest to, że towarzystwo ubezpieczeniowe nie wymaga od ubezpieczającego się badań medycznych.

Należy pamiętać:

1. Oferta rynkowa jest bardzo zróżnicowana i wybór najlepszej dla siebie wymaga sporego wysiłku lub skorzystania z fachowej pomocy (agenta czy brokera)

2. Przed podpisaniem umowy należy dokładnie przeczytać ogólne warunki ubezpieczenia

3. Wszystkie polisy na życie obwarowane są pewnymi warunkami i wyłączeniami (wykluczeniami) p. firma może odmówić jeśli klient uprawia zbyt niebezpieczny sport lub w jego rodzinie w każdym pokoleniu ktoś umierał na raka; firmy zastrzegają sobie sytuacje, w których nie wypłacają świadczenia (np. śmierć w wyniku działań wojennych, samobójstw, przestępstwo, choroba AIDS, śmierć)

4. Do podstawowej standardowej polisy można dokupić dodatkowe opcje np. ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków. Pakiety są zawsze tańsze i dają pełniejszą ochronę.

KONGLOMERATY FINANSOWE

Konglomerat, holding, koncern czy grupa kapitałowa to określenie skomplikowanych organizacji gospodarczych, które występują także na rynkach finansowych i są wyrazem ich rozwoju. Holding dominuje na obszarze angloamerykańskim, koncern na niemieckim. Uniwersalne pojęcie , które zadomowiło się w literaturze światowej to konglomerat co oznacza grupę spółek pod wspólną kontrolą, które obejmuje swym działaniem 2 z 3 podstawowych segmentów rynku finansowego (bankowość, rynek kapitałowy i ubezpieczeniowy).

Na gruncie prawa unijnego występuje węższa definicja konglomeratu – to podmiot prowadzący działalność ubezpieczeniową i bankową lub na rynku kapitałowym.

1822 roku w Brukseli – rozpoczęcie działalności spółki holendersko- belgijskiej – spółki bankowej. 1905 rok – Societe Generale de Belgiue. Obecnie to jedna z najważniejszych grup finansowych na świecie.

Konsekwencją powstania konglomeratów jest zacieranie się różnic pomiędzy różnymi segmentami rynku finansowego a z drugiej strony to wzmacnia to tą integrację. Na współczesnych rynkach finansowych jest to dominująca forma prowadzenia działalności wynikająca z jednej strony z chęci dywersyfikacji biznesu i źródeł przychodów, a z drugiej z potrzeby zaspokojenia rosnących wymagań klientów.

Zalety, korzyści z powstania konglomeratów:

1. Wzrost efektywności przedsiębiorstw finansowych poprzez uzyskanie efektów ekonomicznej skali oraz ekonomicznego zakresu.

2. Możliwość dywersyfikacji produktu (sprzedaż pakietu różnych produktów i usług finansowych „pod jednym dachem”) oraz geograficznej działalności, a więc ograniczenie ryzyka niestabilności rynków finansowych.

3. Nadzór funkcjonalny i wzrost kapitału związanego z marką instytucji finansowej

4. Większe zasoby informacyjne m.in. na temat ryzyka podejmowanych działań

5. Pomoc w budowaniu dojrzałych i profesjonalnych rynków w krajach rozwijających się

Osiągnięcie tych korzyści umożliwia wzrost wartości dla akcjonariusza (stopa zwrotu) i umocnienie pozycji rynków i to jest obecnie główna siła napędowa rozwoju koncernu finansowego.

Zagrożenia jakie mogą wynikać z istnienia konglomeratów:

1. Ryzyko związane z ich powstaniem w rezultacie fuzji i przejęć krajowych (trans zagranicznych)

2. Ryzyko łatwego przenoszenia się kłopotów (problemów) z jednej strony jednostki na inne, zarówno ze spółek – córek na spółkę – matkę i odwrotnie

3. Ryzyko dla całego rynku finansowego wynikające z kłopotów finansowych czy wręcz niewypłacalności „molocha” finansowego. Ważne jest zapewnienie najskuteczniejszych form nadzoru nad ich funkcjonowaniem.

Komisja Nadzoru Finansowego

- organ administracji pełniący funkcję nadzoru nad rynkiem finansowym w Polsce; powstała ta komisja w 2006 roku na mocy ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym;

- zadania:

1. sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym,

2. podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego, ubezpieczeniowego i emerytalnego,

3. podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności, podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego,

4. udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym

5. stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji, a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty.

THE END