Nauka Administracji 01.12.2012
Instytucje w sensie prakseologicznym
Każda instytucja funkcjonuje w ramach nad systemu społecznego uwagi na ten fakt w odniesieniu do każdej instytucji, zasadne jest wyróżnianie obok jej rdzenia także bliższego i dalszego otoczenia. Rdzeń instytucji stanowią jej uczestnicy- pracownicy(wraz z całą aparaturą)natomiast w ramach otoczenia instytucji wyróżnić można zawsze jej zewnętrzny(bliższe otoczenie) oraz wyróżnić można otoczenie dalsze. W przypadku niektórych instytucji wyróżnić można dodatkowo krąg wewnętrzny instytucji.
Krąg wewnętrzny – stanowią go uczestnicy-użytkownicy instytucji podlegający w jakimś zakresie władztwu tej instytucji (w praktyce kręgi takie występują np.: w zakł.adm.)Tworzą je destynariusze tych zakładów (ich użytkownicy, beneficjenci ich usług) powiązani z tymi zakładami administracyjno-prawnymi stosunkiem władztwa zakładowego np. pensjonariusze domów pomocy społecznych, uczniowie w szkole, osadzeni w zakładach karnych, studenci.
Krąg zewnętrzny - stanowią go użytkownicy-uczestnicy którzy podobnie jak w przypadku podm.w kr.wew. dzięki interakcji z instytucją(zwykle regular.)warunkują powodzenie instytucji(realizacja jej celów) Do tej kategorii podmiotów (kr.zew) zaliczyć można min. Banki, organy adm.publicznej,kooperantów dostawców energi, mediów( w przypadku szkoły do tego kręgu należą rodzice) Dalsze inne niż wyżej wskazane podmioty wchodzą w stałe regularne lub okazjonalne interakcje z instytucjami, jednak nie ze wzgl.na cele instytucji ale z uwagi na warunki nadsystemu społeczn. W którym ta instytucja funkcjonuje.
W doktrynie wskazuje się na różne kategorie otoczenia instytucji:
Naturalne- stan środowiska, klimat, surowce naturalne, położenie geograficzne
Prawne – porządek prawny w którym funkcjonuje
Polityczne- przyjęty w danym otoczeniu sposób sprawowania władzy i sposób realizacji celów publicznych
Kulturowe- tradycje kulturowe, historyczne, akceptowane systemy wartości, obyczaje, wzorce postępowań.
Demograficzne i socjologiczne- szeroko rozumiana strona społeczna
Makroekonomiczne- model gospodarki, majÄ…tek narodowy, tempo wzrostu gosp.
Edukacyjne- ogólny poziom wykszt.
Techniczne i technologiczne- wiedza i dost. Wytworów techniki
Więzi organizacyjne
Elementy strukturalne instytucji (jej ogniwa organizacyjne)tworzą spójną logiczną całość. Dzieje się tak min. Dzięki połączeniu poszczególnych elementów, rozmaitymi wewnątrz- organizacyjnymi więziami, które sprawiają że całość nabiera cechy zorganizowania. Do typowych więzi organizacyjnych wskazywanych na gruncie administracji należą:
Więź osobowa – wraz z więzią służbową składa się na więź hierarchiczną stanowiącą wyraz-odbicie układu władztwa organizacyjnego i układu nadrzędności- podporządkowania implikującego podział pracy, sposób kierowania instytucji czy układ uprawnień decyzyjnych. Władza osobowa obejmuje min. Uprawnienie do obsadzania stanowisk i zwalniania pracowników, wynagradzania, karania, awansowania, degradowania, prawo do pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Więź służbowa- podobnie jak więź osobowa jest jednostronną zależnością podwładnego od przełożonego. Polega na możliwości wydawania wiążących poleceń przez podmiot wyższy w układzie hierarchicznego podporządkowania. Treścią więzi służbowej nie jest jak ma to miejsce w przypadku więzi osobowej kształt statusu pracowniczego podwładnych ale jedynie określanie przedmiotu i sposobu realizacji zadań pracowniczych. w zależności od instytucji występować mogą różne natężenia władzy służbowej od bardzo silnego w instytucjach zmilitaryzowanych do bardzo słabego w instytucjach naukowo – badawczych. W małych instytucjach z reguły władza służbowa pokrywa się z władzą osobową. W dużych instytucjach zwykle dochodzi do rozdzielenia władzy służbowej od osobowej, ta ostania lokowana jest zwykle najwyżej w szczeblach władzy organizacyjnej.
Więź funkcjonalna- hierarchiczna – zstąpić może więź służbowa. Jej treścią jest zależność o charakterze służbowym pomiędzy podwładnymi a przełożonymi funkcjonalnymi( przełożonymi specj. w zakresie określonych funkcji np. finansów, technologii, marketingu, prawa itd.
Więź funkcjonalna – wspomagania- jest to więź której treścią jest obowiązek doradzania. Podmiot funkcjonalny- uzależniający(doradca) nie decyduje o działaniach podmiotu funkcjonalnie uzależnionego ( nie ma uprawnień do wydawania wiążących poleceń). Uzależnienie takie może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny, jednak w kazdym przypadku podmiot uzależniony zachowuje uprawnienia decyzyjne.
Więź informacyjna – treścią tej więzi jest określenie co do zakresu przedmiotowego i podmiotowego, obowiązek informowania(przekazywania informacji). Więzi te mogą mieć charakter jedno lub dwu stronny.
Więź techniczna- ściśle wiąże się z podziałem pracy. Występuje między oraganizcjami organizacyjnie uzależnionymi od siebie technicznie tzn. w związku z funkcjonującym w instytucji podziałem pracy.
Więź koordynacji- polega na obowiązku synchronizowania w czasie i przestrzeni działań poddanych koordynowanych podmiotów( pokrywa się z więzią służbowa choć zdarza się że występuje samodzielnie np. brygadzista).
Więź współpracy- współdziałania z podmiotami z kręgów oraz otoczenia instytucji.
Więzi występujące w administracji publicznej łączące podmioty administrujące
Kierownictwa (kierownicza) odpowiada więzi hierarchicznej tzn więzi służbowej i osobowej razem wziętym. Przyjmuje się że kierownictwo w administracji publicznej mieści w sobie również uprawnienia nadzorcze, koordynujące( najszersza w uprawnieniach). Kierownictwo w administracji publicznej rozpatrywane może być zarówno na gruncie relacji pracowniczych jak i na gruncie relacji między podmiotami administrującymi( o kierownictwie można mówić w kontekście relacji przełożony służbowy- pracownik, jak i w relacji organy administracji centralnej- podporządkowany organ niższego szczeble).
Nadzorcza- nadzór w pierwszej kolejności polega na działaniu o charakterze kontrolnym, nadzorujący porównuje rzeczywistość nadzorowanego ze wzorcem- kryterium nadzoru( kryteria te w przypadku nadzoru prawnego są zawsze normatywnie określone) stałym kryterium nadzoru prawnego jest kryterium legalnego działania. Normy prawne mogą jednak wskazywać inne kryterium np: rzetelność celowość proporcjonalność, zgodność działań z polityką rządu itp. W przypadku ustalenia na tym etapie rozbieżności między badana rzeczywistością a wzorcem , organ nadzorujący uprawniony jest do stosowania normatywnie określonych środków korygujących( środka mającego przywrócić stan zgodny ze wzorcem). Środki korygujące mogą mieć różny charakter w zależności od zakresu i rodzaju uprawnienia nadzorczego. Mogą to być środki nakierowane na akt lub czynność podmiotu nadzorującego.(uchylać, zawieszać, unieważniać akty lub czynności) środki nakierowane na podmiot administrujący(mogą powodować odwołanie organu lub jego rozwiązanie, czy też zawieszenie działań). Mogą wreszcie być wymierzone bezpośrednio w osobę piastującą organ(np.: odwołanie ze stanowiska)
Kontrola – treścią więzi kontrolowanej jest uprawnienie do porównywania rzeczywistości poddawanej kontroli ze wzorcem, ustalania ewentualnych rozbieżności i formowania wniosków pokontrolnych , niewiążących zaleceń jak również informacji o wynikach kontroli przeznaczonych dla podmiotów zwierzchnich wobec kontrolowanego. Uprawnienie kontrolne nie obejmuje możliwości stosowania środków korygujących ( kwestia kryteriów kontroli analogicznie jak przy kryteriach nadzoru).
Koordynacyjna – ( analogicznie ………………… uzupełnić !!!!!!.....................................
Współdziałania – współdziałanie w administracji publicznej dotyczy w każdym przypadku podmiotów od siebie niezależnych, w każdym razie w zakresie przedmiotu współdziałania. Współdziałanie podmiotów administracyjnych może mieć charakter fakultatywny lub obligatoryjny.