Cz.3a
WZROST A DYSTRYBUCJA
Wzrost gospodarczy – poszerzenie potencjalnego PKB
danego kraju (DN);
Stopa wzrostu produktu na osobę – poprawa jakości
życia (przez poprawę przeciętnych dochodów);
Czynniki wzrostu:
- Zasoby ludzkie (wzrost podaży pracy);
- Zasoby naturalne;
- Kapitał (dobra materialne i niematerialne)
(akumulacja);
- Innowacje i zmiany technologiczne (usprawnienia);
MODELE KLASYCZNE
Złota epoka Smitha:
- Nieograniczone zasoby dziewicze ziemi ;
- jeśli podwojenie populacji => siła robocza zajmuje
nową ziemię;
- Produkuje 2x więcej dowolnej kombinacji odzieży i
żywności;
Ponura nauka Maltusa:
- ograniczone zasoby dziewicze ziemi;
- jeśli podwojenie populacji z 2 do 4 mln => spadek
dochodów;
- Produkcja żywności rośnie jedynie o 25% mimo
podwojenia nakładów pracy;
MODEL NEOKLASYCZNE
reszta Solowa: PKB per capita rośnie zgodnie ze stopą wzrostu zmian
technologicznych i stopą wzrostu kapitału na 1 zatrudnionego;
W analizach wzrostu kluczowe miejsce – inwestycje ( poza wojną kapitał
przyrasta szybciej niż zatrudnione zasoby pracy);
Ilość pracy i kapitału wyjaśnia jedynie część wzrostu gospodarczego;
Na resztę tzw. resztę Solowa przypada ok 1/3 –1 wzrostu gospodarczego;
Reszta odnosi się do wzrostu ogólnej produktywności czynników
wytwórczych – miara postępu technicznego
PRAWA WZROSTU KALDORA
I – istnieje silna pozytywna korelacja pomiędzy
wzrostem produkcji przemysłowej (gm) i wzrostem
PKB (gGDP) gGDP=f1 (gm) f’1 >1 gdzie f1 jest fukcjonalnym związkiem pozytywnym
zgodnie z hipotezą;
II– istnieje silna pozytywna korelacja pomiędzy
wzrostem produkcji przemysłowej (gm) i wzrostem
wydajności w przemyśle (pm) pm=f2 (gm) f’2 >1 gdzie f2 jest fukcjonalnym związkiem z założenia
pozytywnym;
III– istnieje silna pozytywna korelacja pomiędzy
wzrostem produkcji przemysłowej (gm) i wzrostem
wydajności poza przemysłem (pmn)
pm=f3 (gmn) f’3 >1 gdzie f3 jest funkcjonalnym związkiem z założenia
pozytywnym;
Model wzrostu W. Rostowa (1960)
Stadia rozwoju społeczeństw:
Tradycyjny (Chiny, Bliski Wschód, średniowieczna
Europa);
Transformacji (transitional) - między feudalizmem a
wzlotem - poziom inwestycji wzrasta do min 10% dochodu
narodowego w celu zapewnienia samo-napędzającego się
wzrostu;
Wznoszący (take-off) - wielkość wzrostu gospodarczego jest
samo wystarczalna (inwestycje musza wzrosnąć do poziomu
min. 10% DN);
Dojrzały - zmianom w strukturze przemysłu towarzyszą zmiany
społeczne i polityczne;
Wysokiej masowej konsumpcji.
Uprzemysłowienie i wzrost – wzrost tym szybszy im
większa nadwyżka wzrostu z przemysłu w stosunku do
PKB, tj. kiedy udział przemysłu w całym PKB rośnie
najszybciej.
Główne siły zmian gospodarczych
3 elementy: Innowacje; Przedsiębiorczość; Dostępność;
Nowe rozwiązania/ technologie;
Poszerzenie definicji z biegiem czasu – nie tylko
technologiczne zmiany, ale też innowacje produktowe,
procesowe, wzornicze, usługowe;
Innowacje Odpowiedzialność innowacji (technologicznych) za
wzrost w długim okresie czasu (model Solowa);
Zależność rozwoju a zmiana technologiczna (path –
dependence in technical change)– rynki nie zawsze
wybierają najlepsze / najwydajniejsze technologie
(Arthur; David);
PRZEDSIEBIORCZOSC
Schumpeter – przedsiębiorczość – innowacyjne nowe
firmy – czynnik „kreatywnej destrukcji” koniecznej dla
funkcjonowania kapitalizmu.
Elementy tworzące łańcuch wartości (value chain):
Nowe produkty i usługi;
Nowe metody produkcji;
Nowy sposób organizowania przemysłu;
Odkrycie /tworzenie nowych rynków i surowców;
DOSTĘPNOSC
Dostępność instytucji dla ludzi;
Dostępność miejsca – dla ludzi/ firm z innych miejsc;
( lokalizacja firm, gałęzi przemysłu, gospodarstw
domowych – centrum aktywności społecznej);Mobilność;
Sieci transportowe i dostęp;
Rozwój a zmiana strukturalna
Nierównosci poz. pion.
Fisher (1939) i Clark (1940) – produkcja pierwotna (produkcja na
własny użytek), wtórna (fabryki), 3 –go stopnia (usługi)(primary,
secondary, tertiary) - podstawa rozwoju;
POZIOME:
Jak różnice ekonomiczne, podziały społeczne (klasy) i
władza polityczna wspólne generują różnice w
możliwościach i dostępie dla różnych grup
społeczeństwa;
Stewart (2001) – HI nie odpowiadają jedynie za konflikty
społeczne ale wpływają też na proces rozwoju:
- Ograniczenie dostępu grup do dóbr publicznych;
- Ograniczenie dostępu miejsc do zasobów
(infrastruktury);
- Dyskryminacja np. ze względu na płeć etc.
• Gdyby istniała mobilność miedzy klasami wtedy nie
istotna
PIONOWE:
Transformacja od gospodarki prymitywnej do
industrialnej (ramy kapitalistyczne) =>
Wzrost nierówności (przedsiębiorczość,
wykorzystanie możliwości, akumulacja majątku);
Krzywa Kuznetza – wraz z rozwojem (do pewnego
poziomu) nierówności wzrastają by potem opaść;
Bariery: dualizm gospodarek; nierówny dostęp do
edukacji; ukryte bezrobocie na wsi; .
Luka rozwojowa
Przychód rozłożony nierównomiernie na świecie
(państwa/ ludzie);
Podział między kontynentami;
Bank Światowy założony w BrettonWoods jako agenda
rozwojowa;
Państwa słabiej rozwinięte
Gospodarka zdominowana przez rolnictwo i usługi– niski
udział produkcji;
Niski stopień akumulacji kapitału => rola edukacji
=>niska produktywność i bieda;
Gwałtowny przyrost liczny ludności =>powód i
konsekwencja biedy;
Eksport zdominowany przez artykuły podstawowe
(primary commodity);
Przekleństwo zasobów naturalnych (the curse of natural
resources - Sachs, Warner, 2001);
Słabe struktury instytucjonalne podstawa dla słabego
rozwoju państw (Rodrik 2007, Acemoglu 2003);
Gospodarka zdominowana przez rolnictwo i usługi (petty
services) – niski udział produkcji;
Farmerzy – produkują na własne potrzeby, pracownicy
rolni bez ziemi;
Rolnictwo – zmniejszające się zwroty (diminishing
returns) – ziemia czynnik stały produkcji;
Ukryte bezrobocie (disguised unemployment)
Zatrudnienie, wg sektora gospodarki (ILO, 2009)
Przekleństwo zasobów naturalnych
Przekleństwo zasobów naturalnych - relacja między wzrostem
dochodu na głowę mieszkańca w okresie 1965-1998 i udziałem
siły roboczej zatrudnionej w sektorach podstawowych;
Mocna negatywna korelacja – kraj z udziałem sektora
podstawowego ok. 11% doświadcza wzrostu dochodu na głowę 1%
poniżej średniej (ubytki dobrobytu);
Podobny trend w przypadku zderzenia wzrostu dochodu na głowę
z eksportem zasobów naturalnych jako udziałem PKB (państwa,
które szybko rosły, nie korzystały z zasobów, nie przez ich
wykorzystanie ale przez niezróżnicowanie produkcji)
Im > zasobów w kraju, tym gorzej sobie radzi;
Hipoteza: holenderskiej choroby (Dutch disease)
Słabe struktury instytucjonalne
Min. założenia: rządy prawa, ochrona własności,
ograniczenia władzy i korupcji, wsparcie dla
przedsiębiorczości;
Słabe struktury instytucjonalne podstawa dla słabego
rozwoju państw (Rodrik 2007, Acemoglu 2003) – bo
charakter instytucji determinuje bezpośrednie
przyczyny postępu jak inwestycje, technologie,
edukacje i handel;
Miary jakości instytucjonalnej: prawna ochrona własności
prywatnej, jakość rządów (np. wojny), ograniczenia władzy politycznej
(polityków);
Różne doświadczenia kolonializmu;
Analizy – powiązanie instytucji z geografią;
ONZ:
VI Specjalna Sesja Zgromadzenia Ogólnego ONZ w 1974;
Wezwanie do stworzenia nowego międzynarodowego
porządku gospodarczego (new international economic
order) opartego na sprawiedliwości, równości, wspólnych
interesach oraz współpracy – niezależnie od ich systemów
społecznych i gospodarczych;
Cel:
- Eliminacja nierówności i istniejących niesprawiedliwości;
- Eliminacja > luki rozwojowej (development gap);
- Stały i przyspieszający rozwój społeczny i gospodarczy;
- Zapewnienie pokoju i sprawiedliwości dla przyszłych
pokoleń;
Poprawa terms of trade dla eksportu biednych krajów;
> dostęp do rynków krajów rozwiniętych dla
wytwarzanych dóbr;
> wsparcie finansowe i darowanie starych długów;
Reforma IMF i dopuszczenie do głosu ciał
koordynujących handel i sprawy rozwoju;
Opracowanie międzynarodowego programu
żywnościowego;
> współpraca techniczna;
Deklaracja kopenhaska ONZ
Pełen zatrudnienie (równość płci, uniwersalny dostęp do
kształcenia i opieki zdrowotnej);
> pomoc rozwojowa na rzecz działań w obszarze pomocy
społecznej;
Państwa rozwinięte – alokacja 20% budżetu
pomocowego na podstawowe projekty społeczne –
państwa rozwijające się wydają min. 20% na potrzeby
społeczne;
IMF i WB zwracają > uwagę na kwestie społeczne
projektując swoje programy;
Zobowiązanie UN i WB:
do 2015 zmniejszyć o 1 liczbę ludzi żyjących w absolutnej
biedzie w stosunku do liczby z 1990 r.;
Stopa biedy – $1,25/ dzień – redukcja z 41,6% do 20,8% (2005
– 25,2%);
Edukacja wszystkich dzieci (poziom podstawowy);
Postęp w obszarze równości płci, szczególnie w edukacji;
Ograniczenie śmiertelności dzieci;
Ograniczenie śmiertelności matek;
Zapewnienie uniwersalnego dostępu do usług zdrowia
reprodukcyjnego;
Wprowadzenie strategii dot. zrównoważonego rozwoju i
odwrócenie straty zasobów naturalnych;
Globalne rynki produkcji, usług i pracy
Globalizacyjne eldorado:
Korporacje globalne;
Zlecanie pracy zagranicą;
Outsourcing pionierzy: USA, Japonia (Toyota);
Niskie koszty vs kadra (wykształcona w krajach mniej
rozwiniętych);
Outsourcing i offshoring
Problemy koncepcyjne – różne definicje;
Outsourcing - ewolucja koncepcji:
Lata 1980. zamawianie półproduktów/ podzespołów
zagranicą;
Lata 1990. wykonywanie przez przedsiębiorstwa zagraniczne
określonych usług;
Marina (2005) udział sp. matki w sp. córce <30% (większy
stopień to już offshoring);
Koncepcje stosowanie zamienne tj. międzynarodowy
outsourcing i offshoring (Liberska2005);
Oursourcing – przesunięcie zamówień, produkcji, usług,
procesów biznesowych lub ich części do innej firmy;
Offshoring -………………………………poza granice kraju;
Offshoringmoże być prowadzony poprzez:
- działania wewnętrzne, czyli stworzenie jednostki, która
jest zależna kapitałowo;
- zlecenie wykonywania usług zagranicznemu
kontrahentowi, czyli tzw. outsourcing międzynarodowy
(UNCTAD, 2004).
Możliwe dzięki rozwojowi technologii
telekomunikacyjno-informacyjnych, wzrostowi
globalnej konkurencji, a także liberalizacji przepisów
dotyczących międzynarodowego handlu usługami.
Procesy offshoringowane:
- usługi IT;
- szeroko rozumiane usługi biznesowe (BPO).
- Działy IT podlegające offshoringowi to zwykle:
hardware, wsparcie IT, rozwój aplikacji, reengineering,
kontrola bezpieczeństwa.
- BPO obejmuję następujące funkcje: finanse i
księgowość, usługi prawne, obsługę klienta,
administracja, analiza i badania rynku.
Inshoring – przeniesienie zleceń z zagranicy do kraju,
czasem wspomina się przeniesieni z zagranicy z kraju
zachodniego do innego kraju zachodniego tzw. delokalizacja
odwrócona;
- Np.Novartis – Bazylea ->Boston, Toyota, Honda, Nissan,
Samsung Electronics ->USA;
Działania zagr. firm amerykańskich komplementarne a
nie konkurencyjne;
Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw:
> zatrudnienie zagranicą, > skala działalności zagranicą;
> miejsc pracy wysokich kwalifikacji w kraju;
Utrata miejsc niskowykwalifikowanych;
UK, USA, nadwyżki w handlu usługami na świecie;
Brak zależności między skalą outsourcingu a utratą
miejsc pracy (zobacz Amiti, Wei, 2005);
Offshoring – utrata czy wzrost miejsc pracy?
USA – miejsca tworzone zagranicą komplementarne dla
miejsc pracy w USA, raczej prowadzą do wzrostu zatrudnienia
lub spadku;
Wzrost sprzedaży filii zagranicznych spowoduje wzrost
popytu na pracę w spółkach matkach – wzrosty
nierównomiernie rozłożone – prac. wykwalifikowani
komplementarni, nisko wykwalifikowani zastępowalni.
W efekcie rozwoju technologii, wzrostu wydajności pracy
zagranicą pracownicy staną się tańsi (relacja do jednostki
produktu), => spadek cen, wzrost popytu, wzrost
zatrudnienia pracowników wysoko wykwalifikowanych i
wzrost zatrudnienia w spółkach matkach (Hanson et al.
2003).
Globalny rynek pracy trendy
Rocznie likwidacja ok. 10% stanowisk pracy w Europie
(komputery / technologie);
Wzrost liczby pracowników zdolnych do pracy na świecie -
1950 – 1,2 mld, 1998 - 2,9mld;
Przyrost ludzi większy niż dostępnych stanowisk;
Praca na niepełnych etatach/ koszty elastyczności korporacji
ponoszą pracownicy;
Nowe specjalizacje (ryzyka, zielonych rozwiązań);
Miejsca pracy w produkcji i usługach;
OECD definiuje stopę zatrudnienia jako relację
zatrudnienia do liczby mieszkańców (employmentto-
population ratio);
Uważana za faktyczną miarę sytuacji na rynku pracy;
Statystycznie relacja ta mierzy proporcję ludności
aktywnej zawodowo i zatrudnionej w kraju w wieku
15 - 64 (w większości krajów OECD);
Cechy charakterystyczne gospodarki globalnej:
Zasób siły roboczej: 3.264 mld (2011 est.) vs 3.228
(2010 est.);
Wg zatrudnienia (by occupation) 2006 vs 2007 :
rolnictwo: 36.7% vs 36.1%
przemysł: 21.5% vs 21.5%
usługi: 41.7% (2006) vs 42.4% (2007 est. est.)
Bezrobocie:
9.1% (2011 est.)
8.3% (2010 est.)
8.2% (2009 est.)
Inwestycje:
23.4% of GDP (2011 est.)
23.4% of GDP (2010 est.)
23.1% of GDP (2009 est.) (2010 est.)
Podatki i inne przychody: 27.8% (2010 est.) vs 29.5%
PKB (2011 est.)
Nadwyżka/deficyt: -5.3% (2010 est.) -4,2% PKB
Dług publiczny:
63.9% PKB (2011 est.)
62.3% PKB (2010 est.)
56.4% PKB (2009 est.)
Przemysł
Dominacja technologii (komputerów, robotów,
telekomunikacyjnych, medycznych, sprzętu
medycznego – głównie w państwach OECD)
Niewielka część krajów z poza OECD dostosowała
swoje gospodarki/ przemysł do tych zmian;
Rozwój nowych technologii przemysłowych i
rolniczych zostawia je w tyle;
Stopa wzrostu produkcji przemysłowej -5.5% (2010
est.);
Produkcja elektryczności - 18.95 trillion kWh (2008
est.);
Konsumpcja elektryczności - 17.8 trillion kWh (2008
est.);
Eksport elektryczności - 565.1 billion kWh (2009 est.);
Import elektryczności - 490.5 billion kWh (2009 est.)
Wydobycie ropy naftowej - 86.84 million bbl/day
(2010 est.);
Konsumpcja - 86.99 million bbl/day (2010 est.);
Eksport - 63.71 million bbl/day (2009 est.);
Import - 61.43 million bbl/day (2009 est.)
Potwierdzone rezerwy - 1.472 trillion bbl (1 January
2011 est.);
Wydobycie gazu naturalnego - 3.18 trillion cu m
(2009 est.);
Konsumpcja -3.156 trillion cu m (2009 est.;
Eksport - 991.3 billion cu m (2009 est.);
Import - 990.5 billion cu m (2009 est);
Potwierdzone rezerwy -189.3 trillion cu m (1 January
2011 est.)