1. Pojęcie pedagogika specjalna, jej przedmiot oraz główne działy.

1. Pojęcie i przedmiot:

• Pedagogika specjalna jest nauką szczegółową pedagogiki, a jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednostek mniej sprawnych lub niepełnosprawnych bez względu na rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn i skutków zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń

• Pedagogikę specjalną charakteryzuje specjalny cel – rewalidacja społeczna dzieci upośledzonych, niedostosowanych społecznie lub w inny sposób odchylonych od normy . Specyfika przedmiotu jej zainteresowań wyraża się głównie w zasadach i metodach postępowania profilaktycznego, usprawniającego, naprawczego i kompensacyjnego z użyciem specjalnych urządzeń i pomocy naukowo – dydaktycznych, stosowanych przez odpowiednio przygotowanego nauczyciela.

• W języku polskich specjalny nie oznacza tylko czegoś wyjątkowego, dodatkowego lecz jest rozumiane jako odnoszący się do wybranego przedmiotu, zagadnienia, jednej osoby, rzeczy, charakterystyczny, przeznaczony wyłącznie dla kogoś lub czegoś, „szczególny”.

• Bazą dla wszystkich działów pedagogiki specjalnej są metodologiczne i teoretyczne podstawy pedagogiki ogólnej. Pedagogika specjalna jest nauką empiryczną, ponieważ bada, analizuje i porównuje prawidłowości oraz specyfikę rozwoju procesów psychofizycznych osób z odchyleniami od jakiejkolwiek normy rozwojowej. Jest także nauką teoretyczną gdyż uogólnia uzyskane drogą empiryczną dane oraz wyprowadza teorie wyjaśniające wieloaspektowe przyczyny, charakter i konsekwencje niepełnosprawności. Normatywny charakter pedagogiki specjalnej przejawia się w formułowaniu celów leczniczych i pedagogicznych sposobach oddziaływania na wychowanków oraz zasad jakie powinny być uwzględniane w procesie wychowawczym.

1. Działy:

Ze względu na rodzaj odchyleń od normy:

1. Pedagogika zdolnych i uzdolnionych: wybitne zdolności, uzdolnienia kierunkowe.

2. Pedagogika rewalidacyjna, rehabilitacyjna: upośledzenie umysłowe, wady wzroku, wady słuchu, sprzężone upośledzenia.

3. Pedagogika lecznicza, terapeutyczna: choroby przewlekłe, niepełnosprawność ruchowa, odmienność somatyczna.

4. Autyzm, zespoły psychopodobne, starość.

5. Pedagogika resocjalizacyjna: niedostosowanie społeczne, aspołeczność, antyspołeczność, demoralizacja, przestępczość

6. Pedagogika korekcyjna: trudności w uczeniu się, parcjalne zaburzenia rozwoju, zaburzenia mowy, zaburzenia emocjonalne

Ze względu na organizację szkolnictwa wyróżnia się:

1. Pedagogikę specjalną kompensacyjną: rewalidacja niewidomych i niedowodzących, niesłyszących
   i niedosłyszących, upośledzonych umysłowo, niepełnosprawnych ruchowo.

2. Pedagogikę specjalną resocjalizującą: zaburzenia zachowania, młodzież, wobec której zastosowano środek wychowawczy lub poprawczy.

3. Pedagogikę specjalną leczniczą (podtrzymującą): dzieci przewlekle chore.

Klasyczny podział:

1. Oligofrenopedagogika: jednostki upośledzone umysłowo.

2. Surdopedagogika: jednostki z uszkodzonym narządem słuchu.

3. Tyflopedagogika: uszkodzony narząd wzroku.

4. Pedagogika terapeutyczna: jednostki przewlekle chore i niepełnosprawne lokomocyjnie.

5. Pedagogika resocjalizacyjna: jednostki nieprzystosowane społecznie.

Pedagogika specjalna: pedagogika rewalidacyjna (oligofrenopedagogika, tyflopedagogika, pedagogika terapeutyczna) i pedagogika resocjalizacyjna. (Z. Sękowska, 1985).

1. Pojęcie niepełnosprawności umysłowej oraz stopnie niepełnosprawności umysłowej wg Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów.

Niepełnosprawność umysłowa to zaburzenie rozwojowe posiadające następujące cechy:

• Poziom inteligencji ogólnej jednostki wynosi znacznie poniżej przeciętnej, iloraz inteligencji równa się 70 lub mniej punktów,

• Jednostka wykazuje znacznie obniżoną zdolność efektywnego przystosowania się do co najmniej dwóch
  z następujących dziedzin: komunikowanie się, samoobsługa, czynności domowe, umiejętności interpersonalne, kierowanie własnym postępowaniem itd.

• Wystąpienie zaburzenia datuje się przed ukończeniem 18 r.ż.

Można wyróżnić trzy pojęcia niepełnosprawności umysłowej:

- Kliniczno- medyczne

- Praktyczne

- Psychologiczno- społeczne

Ogólne wyjaśnienie encyklopedyczne terminu upośledzenie umysłowe, to stan niedostatecznej sprawności intelektualnej w skutek niedorozwoju lub uszkodzenia we wczesnym dzieciństwie.

Maria Grzegorzewska posługuje się terminem upośledzenie umysłowe jako nadrzędnym w stosunku do terminu oligofrenia, który rozumie jako " niedorozwój umysłowy istniejący już od urodzenia lub najwcześniejszego dzieciństwa" i terminu otępienie, które " pojawia się później i polega na osłabieniu, rozpadzie procesów korowych, na uszkodzeniu czynności umysłowych dotąd pełnowartościowych".

Tadeusz Gałkowski uważa, iż niedorozwój umysłowy ma charakter globalny, tzn. obejmuje całokształt funkcji myślowych, spostrzeżeniowych i pamięciowych. Dziecko niepełnosprawne intelektualnie charakteryzuje się obniżoną wydolnością umysłową, spowodowaną wrodzona anomalią, która czyni korę mózgową niezdolną do procesów myślowych.

Halina Spionek niedorozwojem umysłowym nazywa " ogólne zmieszenie możliwości rozwojowych, spowodowane bardzo wczesnymi, jednocześnie nieodwracalnymi patologicznymi w centralnym układzie nerwowym dziecka"

Kazimierz Kirejczyk upośledzenie umysłowe określa jako " istotnie niższy od przeciętnego w danym środowisku globalnym rozwój umysłowy jednostki, z nasilonymi równocześnie trudnościami w zakresie ucznia sie
i przystosowania, spowodowany we wczesnym okresie rozwojowym przez czynniki dziedziczne, wrodzone i nabyte po urodzeniu, wywołujące trwałe zmiany w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego"

Janusz Kostrzewski istotnie niższy od przeciętnego ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego występujący łącznie z upośledzeniem w zakresie przystosowania się ze zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym.

Ograniczenia przystosowawcze dotyczą 2 lub więcej umiejętności:

- porozumiewania się

- samoobsługi

- trybu życia domowego

- uspołecznienia

- korzystania z dóbr społecznych

- samodzielności

- TOSKI O ZDROWIE I Bezpieczeństwo

STOPNIE NIEPELNOSPRAWNOŚCI INTELEKTUALNEJ:

Przez wiele lat wyróżniano 3 stopnie niepełnosprawności:

- głęboki, zwany idiotyzmem

- średni, zwany imbecylizmem

- lekki, zwany debilizmem lub ograniczeniem umysłowym

W 1968r. na zgromadzeniu ogólnym Światowej Organizacji Zdrowia uchwalono VIII Wersję Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Przyczyn Zgonów.

Ustalono nową czterostopniową klasyfikacje: głębokie, znaczne, lekkie, umiarkowane.

1. Klasyfikacja WHO wzroku normalnego i uszkodzeń narządu wzroku.

Klasyfikacja WHO za wzrok normalny uważa się ostrość wzroku oznaczoną symbolem V.

Przyczyny niepełnosprawności narządu wzroku:

- czynniki genetyczne

- wady wodzone analizatora wzrokowego i szkodzenie okołoporodowe

- choroby analizatora wzrokowego (jaskra, jaglica)

- choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą oraz nowotwory (ospa, zapalenie opon mózgowych, szkarlatyna, cukrzyca, choroby tropikalne)

- zatrucia (alkohol, jad kiełbasiany, grzyby)

- urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne, zabawy kijami, wapnem, strzały z łuku, z procy, zranienia, ukłucia oczu

- AWITAMINOZA

- zmiany starcze

Przyczyny wad wrodzonych:

- zapalenie głębokie rogówki spowodowane kiłą wrodzoną - powoduje ono trwałe zbliznowacenie rogówki, jej zmętnienie, a w konsekwencji znaczne lub trwałe upośledzenie wzroku

- ubytek wrodzony tęczówki, naczyniówki, soczewki, nerwu wzrokowego

- zaćma wrodzona, powstająca w życiu płodowym

- zapalenie rzeżączkowe

- stany degeneracyjne różnych części: siatkówki, soczewki, rogówki

- zwyrodnienie barwnikowe siatkówki

- wady refrakcji (załamywania promieni świetlnych)

Według Klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wśród osób z uszkodzeniem

wzroku można wyróżnić:

1. Osoby niewidome – są to osoby:

• całkowicie niewidome

• z poczuciem światła

• ze szczątkowym widzeniem (ostrość wzroku do 0,05; tj. widzi się z 5 metrów to, co

dobrze widząca osoba widzi ze 100 metrów)

• ze znacznym ograniczeniem pola widzenia (do 20 stopni).

2. Osoby słabo widzące – są to osoby:

• z obniżeniem ostrości widzenia od 0,06 do 0,3 (tj. od osób, które widzą z 6 metrów

to, co dobrze widząca osoba widzi ze 100 metrów, po osoby, które widzą z 3 m. to

co dobrze widząca osoba - z 10 m. )

• z zawężeniem pola widzenia do 30 stopni.

Osoby słabowidzące można różnicować też wg innych kryteriów na:

• osoby słabo widzące, których słabo wzroczność ma charakter ustabilizowany bądź progresywny.

• osoby słabo widzące, które mają uszkodzony wzrok od urodzenia/ wczesnego dzieciństwa bądź później (tzw. ociemniałe).

Najczęstsze funkcjonalne następstwa uszkodzenia wzroku (podane poniżej) - często

nakładają się na siebie:

• obniżona ostrość wzroku

• nadmierna wrażliwość na światło

• światłowstręt, olśnienia

• zaburzenia w polu widzenia

• ślepota zmierzchowa

• problemy z adaptacją do zmian oświetlenia

• osłabione poczucie głębi

• problemy z rozpoznawaniem barw

1. Następstwa uszkodzeń narządu wzroku.

Konsekwencje fizyczno – zdrowotne

• u dziecka niewidomego od urodzenia rozwija się szereg wadliwych postaw poznawczych, emocjonalnych
  i społecznych. Widzący maluch rozgląda się dookoła, podnosi główkę, obraca nią. Niewidome niemowlę nie robi tego.

• W okresie poniemowlęcym formy ruchu są także ograniczone, zwłaszcza opóźniony rozwój ruchu przez naśladownictwo. Stałe psychiczne napięcie w oczekiwaniu rzeczy i zjawisk nieznanych. Skutki napięcia to reakcje na niespecyficzny stres.

• Świadomość niebezpieczeństw związanych z aktywnością ruchową, która powoduje jej znaczne ograniczenie. Hipokineza (bezczynność ruchowa) powoduje ograniczenie reakcji różnych grup mięśni w formie tików
  i synkinezji zwanych blindismami . Blindismy - zespół tików, odruchów obrony, póz, gestów będących reakcją na niezidentyfikowane obiekty oraz braku kontroli własnych zachowań.

• swoista postawa niewidomego raz jego poruszanie się: skrzywienie kręgosłupa typu lordoza szyjna, kifoza piersiowa i dalej lordoza lędźwiowa - wyciągnięte do przodu ramiona, cofnięta głowa i tułów oraz chód koguci.

• Osoby ociemniałe w porównaniu z niewidomymi od urodzenia są w lepszej sytuacji. Im później nastąpiła utrata wzroku, tym mniej opisanych powyżej zachowań.

Konsekwencje orientacyjno - przestrzenne:

• poznawanie świata drogą wzrokową jest procesem złożonym i wielowymiarowym, składa się z różnych rodzajów widzenia, pola widzenia, poznawania kształtów, ruchu przedmiotów, wielkości przedmiotów

• poznawanie możliwości odbioru bodźców ma swoje daleko idące konsekwencje poznawcze, zwłaszcza osób niewidomych od urodzenia. Większość informacji o świecie zdobywa się za pomocą wzroku. Jego brak powoduje ograniczenia. Pojawia się jednak mechanizm kompensacji - połączenie dotyku ze zmysłem kinestetycznym i zmysłem słuchu a także węchem.

• istotna właściwością poznawcza niewidomego są wybitne możliwości różnicowania bodźców o charakterze węchowym, dotykowym, słuchowym i smakowym. Świat doznań niewidomych w porównaniu z widzącymi jest znaczenie bogatsze.

Konsekwencje psychospołeczne:

• Zaburzone poczucie własnej wartości, które wpływa na ocenę samego siebie pozytywną lub negatywną oraz motywację do działania

• dla kształtowania korzystnego poczucia własnej wartości kluczową kwestą jest akceptacja braku wzroku.

1. Zasady Pedagogiki terapeutycznej wg W. Dykcika.

Natomiast. Dykcik W. wyróżnia następujące zasady pracy terapeutycznej:

1.Zasada akceptacji dziecka - takim, jakim ono jest.

2.Zasada podmiotowości i indywidualności łącząca się ściśle z poszanowaniem praw dziecka upośledzonego i jego możliwościami, potrzebami i oczekiwaniami oraz z partnerskim podejściem do niego we wszelkich działaniach rewalidacyjnych.

3.Zasada refleksyjności polegająca na systematycznym analizowaniu podjętych działań i twórczym modyfikowaniu ich w zależności od postępów w rozwoju dziecka.

4.Zasada systematyczności i konsekwencji dająca swym „uporządkowaniem działań” poczucie bezpieczeństwa, przewidywalność zdarzeń, a przez to szansę na przygotowanie się do nich oraz poczucie niezależności i wzmocnienie poczucia własnej wartości.

5.Zasada komfortu psychicznego wymagająca pozytywnych stosunków między dzieckiem upośledzonym
a pedagogiem, terapeutą, odpowiedniego czasu prowadzenia zajęć i wykorzystywania optymalnych momentów
(o szczególnej motywacji do podjęcia zajęć przez upośledzonego) jako istotnych wyznaczników efektywności pracy rewalidacyjnej.

6.Zasada liczenia się z innymi osobami uczestniczącymi w realizacji programu wychowawczego (uwzględnienie potrzeb, możliwości i oczekiwań rodziny oraz najbliższego dziecku kręgu osób).

1. Klasyfikacja audiometryczna BIAP ubytków słuchu.

Ubytek słuchu w decybelach:

• powyżej 20 dB do 40 upośledzenie słuchu w stopniu lekkim

• powyżej 40 - 70 upośledzenie słuchu w stopniu umiarkowanym

• powyżej 70 - 90 upośledzenie słuchu w stopniu znacznym

• powyżej 90 upośledzenie słuchu w stopniu głębokim

1. Znajomość pojęć:

1. Norma

Pojęcie normy i normalności bywa często utożsamiane z pojęciem zdrowia, choć posiada szerszy zakres znaczeniowy i może być rozpatrywane wg różnych kryteriów np: statystycznych, epidemiologicznych, rozwojowych oraz w ujęciu adaptacyjnym i społeczno - kulturowym.

Odchylenie od normy - występuje wówczas, gdy jednostka odbiega od typowych, najczęściej występujących
w danej populacji (sytuacji) zachowań. Normalność może być adekwatnie charakteryzowana z pewnej perspektywy czasowej, czyli jej wymiar zależy od stadium rozwojowego, w którym znajduje się jednostka.

1. Zdrowie psychiczne

Zdrowie psychiczne - przyjęta w 1948r konstytucja Światowej Organizacji Zdrowia jako pełny dobrostan psychiczny, fizyczny i społeczny człowieka. Ze względu na wieloznaczeniowość i ogólnikowość terminu, pojęcie zdrowia psychicznego jest w różny sposób kategoryzowane i uściślane, choć przeważa pogląd, iż nie istnieje jedna i bezwzględnie uniwersalnej obowiązującej definicja zdrowia psychicznego, ponieważ różnice kulturowe, subiektywne odczucia oraz rywalizujące ze sobą profesjonalne teorie wpływają na to, jak termin ten jest rozumiany. Jednym aspektem z którym zgadza się większość ekspertów jest to , że zdrowie psychiczne
i zaburzenie psychicznie sie są do siebie przeciwstawne, czyli brak rozpoznania choroby psychicznej nie musi oznaczać zdrowia psychicznego (K. Dąbrowski)

1. Niepełnosprawność

Pojęcie niepełnosprawność obejmuje różne ograniczenia funkcjonalne jednostek ludzkich w każdym społeczeństwie, wynikające z uszkodzenia zdolności wykonywania jakiejś czynności w sposób uważany za normalny, typowy dla życia ludzkiego. Ograniczenia te mogą mieć charakter stały lub przejściowy, całkowity lub częściowy, mogą dotyczyć sfery sensorycznej, psychicznej, fizycznej. H. Bach wyróżnia rodzaje niepełnosprawności, które "mogą występować oddzielnie lub we wzajemnym powiązaniu i w różnych kombinacjach, przy czym granice między nimi są dość płynne. Stopień w jakim utrudniają funkcjonowanie osobie niepełnosprawnej jest relatywny w aspekcie subiektywnym, społecznym, sytuacyjnym i czasowym"
(za: Stochmiałek, 1994).

Według Kowalika (1996), niepełnosprawność człowieka - wywołana uszkodzeniem ciała lub przewlekłą chorobą - może powodować dysfunkcyjność organizmu, niepełnosprawność psychiczną, słabszą, mniejszą sprawność społeczną. Może ona stanowić predyspozycję do stworzenie różnych problemowych sytuacji, które
z kolei oznaczają brak zgodności między możliwościami człowieka a stawianymi mu wymaganiami.

W Polsce obowiązuje następująca definicja osoby niepełnosprawnej:

• Niepełnosprawną jest osoba, której stan fizyczny lub/i psychiczny trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia wypełnianie zadań życiowych i ról społecznych zgodnie z normami prawnymi i społecznymi.

W zdecydowanej większości odchyleń można wyróżnić 3 wymiary: organiczny, psychologiczny, społeczny, co w konsekwencji powoduje postrzeganie niepełnosprawności jako: uszkodzenia, dysfunkcji i upośledzenia.

1. Uszkodzenie

Zgodnie z Klasyfikacją Światowej Organizacji Zdrowia uszkodzenie oznacza "wszelką stratę lub wadę psychiczną, fizjologiczną lub anatomicznej struktury albo czynności". Zgodnie z tą definicją, w pojęciu "uszkodzenie" mieści się: wszelka strata lub wada - niepełnosprawność struktury narządu organizmu, a więc całkowity brak lub uszkodzenie jego części;

Wszelka strata lub niepełnosprawność czynności fizjologicznych (fizycznych) lub psychicznych, które mogą przejawiać się w:

• całkowitym ich zniesieniu

• częściowym ich zniesieniu lub zaburzeniu, czyli nieprawidłowym ich przebiegu; często w odniesieniu do czynności ruchowych (motorycznych) mówimy o dysfunkcjach narządu ruchu (Zabłocki)

Uszkodzenie może przyjąć różny zakres - od częściowego, fragmentarycznego do całkowitego zniesienia danego narządu i jego czynności. Przykładami mogą być: całkowita ślepota i słabo wzroczność, całkowita lub częściowa amputacja kończyny albo nawet obu kończyn górnym lub dolnych.

Uszkodzenie może być okresowe lub trwałe. Pierwsze trwa pewien czas i wskutek określonych zabiegów terapeutycznych (rehabilitacyjnych) może być usunięte. W drugim przypadku nie ma perspektywy jego usunięcia (ślepota), stąd bywa też określenie jako deficyt.

Można wyróżnić uszkodzenie od urodzenia, zwane wadą wrodzoną i nabyte w dalszym okresie życia człowieka (wskutek choroby, wypadku).

Uszkodzenie może być także:

• Ustabilizowane - nie podlega zmianie ani w kierunku jego polepszenia bądź pogorszenia

• Progresywna - pogłębiające się i prowadzące do dalszego pogorszenia i zaniku funkcjonowania narządów (np.: słabo widzenie, ograniczenie ruchów wskutek zaniku mięśni)

• Regresywne - ustępujące, prowadzące do odzyskania stanu normalnego

Przyczyny uszkodzenia:

• choroby

• czynniki dziedziczne i wrodzone

• niewłaściwe odżywianie

• urazy

• zmiany związane ze starzeniem się organizmu

1. Inwalidztwo

Inwalidztwo wg Hulka: "inwalidą jest jednostka, u której istnieje naruszenie sprawności i funkcji w stopniu wyrażenie utrudniającym (w porównaniu z innymi osobami w kręgu kulturowym) pobieranie nauki w normalnej szkole, wykonywanie czynności życia codziennego, pracę zawodową, udział w życiu codziennym oraz w zajęciach w czasie wolnym od pracy".

W przepisach prawa wyróżnia się 3 grupy inwalidzkie związane z ograniczeniem lub brakiem możliwości wykonywania pracy zawodowej.

1. Choroba dziecka

• Doroszewska – uważała, że choroba ta powoduje kształtowanie się swoistych obrazów psychicznych
  i zaznacza się swoim piętnem w osobowości dziecka

• Obuchowska – choroba jest zdarzeniem w procesie rozwoju dziecka, obciążające je psychicznie
  i powoduje lęk, ból i ograniczenie aktywności

1. Usprawnianie

Trening funkcji organicznej czy psychicznej zarówno tej zaburzonej, jak i nie zaburzonej w celu podniesienia stopnia sprawności fizycznej, motorycznej; oddziaływanie poprzez ruch na organizm itp.

1. Kompensacja

Zastępowanie ; podstawowy mechanizm naprawczy. Ma wiele wymiarów np. kompensacja biologiczna, techniczna, psychobiologiczna (w proces kompensacji zaangażowana jest psychika i ciało człowieka), społeczna

1. Rewalidacja

Rewalidacja - (walidus- silny, sprytny; re- powrotne) oznacza bowiem w aspekcie językowym wszelkie działanie mające na celu przywrócenie pełni zdrowia jednostce upośledzonej. Skoro jednak możliwe jest to w wyjątkowych przypadkach rewalidację więc rozumiemy jako wychowanie zmierzające do najpełniejszego rozwoju jednostki upośledzonej. W związku z tym rewalidacja ma następujący kierunek:

• rozwijanie sił biologicznych zadatków i cech najmniej uszkodzonych- przy parcjalnych uszkodzeniach aktywizowanie zdrowych partii fizycznych lub psychicznych;

• wzmacnianie, maksymalne usprawnianie- wykorzystywanie uszkodzonych cech sfer psychicznych
  i fizycznych np. drogą racjonalnych ćwiczeń analogicznych; przy zastosowaniu aparatów słuchowych dziecko niedosłyszące może uzyskać znacznie lepsze warunki rozumienia rzeczywistości;

• wyrównywanie braków niedorozwoju, np. u dziecka upośledzonego umysłowo wyrównuje się niedostatki w rozwoju umysłowym drogą kształcenia często niezaburzonych uzdolnień manualnych; działalność tę określa się jako kompensację;

• zastępowanie braków określane także jako działanie substytucyjne, ma miejsce wtedy, gdy brak lub niedobór zastępuje się inną funkcją, np. u niewidomego brak wzroku- dotykiem.

Pojęcie rewalidacji mieści w sobie upośledzenie, działanie wzmacniające, usprawniające, kompensacyjne
i substytucyjne są inne, muszą być dostosowane do potrzeb i możliwości rozwojowych dziecka:

• zorientowanie się w charakterystycznych oddziaływaniach, warunków środowiska na daną jednostkę upośledzoną;

• jak najszerszym uwzględnieniu czynników podnoszących próg tolerancji na frustrację;

• zastosowaniu warunków kształtujących nowe motywacje.

Ogólne zasady rewalidacji:

1. zasada akceptacji;

2. zasada pomocy;

3. zasada indywidualizacji;

4. zasada terapii pedagogicznej ( trzy fazy: - przygotowawcza; oddziaływania na środowisko drogą poradnictwa; stosowanie środków terapeutycznych)

5. zasada współpracy z rodziną.