PERSONALIZM W WYCHOWANIU WG. J. TARNOWSKIEGO

• KATEGORIE PSEUDOWYCHOWANIA:

• TRESURA- nakłanianie osób pod groźbą kary lub obietnicą nagrody do pożądanych sposobów zachowania się

• ADMINISTROWANIE- złagodzona forma tresury. Odwołuje się do nadkontroli, oceniania, nieustannej kontroli, weryfikacji jednostki w klimacie chłodu i oficjalności

• TRENING- stałe ćwiczenie w sytuacjach o wyznaczającym stopniu maksymalnej sprawności w wymiarze technicznym, obejmując jedynie jakąś określoną sferę człowieka, a nie całą jego osobowość.

• MORALIZOWANIE- sprowadzające się do werbalnego, perswazyjnego lub poprzez sugestię pozasłownego zobowiązania osoby do pożądanych zachowań.

• KSZTAŁTOWANIE OSOBOWOŚCI- zewnętrzne, przedmiotowe formowanie całego człowieka. Bazuje na założeniu, że tylko wychowywany wymaga przekształcających oddziaływań.

• PEDAGOGIKA SPOTKANIA- interakcja między wychowawcą a wychowankiem. Celem wychowania jest wzbudzenie duchowości dziecka przy pomocy autentyzmu wychowawcy. Wychowanie jest całokształtem sposobów i procesów pomagających istocie ludzkiej rozwijać swoje człowieczeństwo.

• WYCHOWANIE ROZUMIANE JAKO SPOTKANIE—2 wymiary:

• WERTYKALNY- odnoszący się do treści

• HORYZONTALNY- obejmujący kontakt między ludźmi (relacje)

• WŁAŚCIWOŚCI WYCHOWANIA:

• CZŁOWIECZEŃSTWO- łączy wszystkich w procesie wychowawczym, daje możliwość aby proces wychowania miał formę spotkania, spotkanie dwóch równorzędnych osób

• PERMANENCJA- trwa przez cały okres życia człowieka, nigdy nie zanika jego potrzeba

• INTER i INTRAAKCYJNOŚĆ-. W procesie wychowania dokonuje się obustronne oddziaływanie na siebie podmiotów- wychowawcy na wychowanka i wychowanka na wychowawcę, ale także wchodzenie w relacje z samym sobą.

• NIEOKREŚLONOŚĆ SYTUACJI konsekwencje jakie zachodzą w sytuacjach wychowawczych, wymagających stałego otwierania się na nowość przy jednoczesnej znajomości rzeczy i świadomości własnego systemu wartości czy dążeń.

• TRANSGRESYJNOŚĆ- stała zdolność przekraczania samego siebie (syndrom „ciepłych kapci), przezwyciężanie paradoksu między „ja” powierzchniowym, a „ja” głębokim

• PODSTAWOWE WARUNKI ZAISTNIENIA I POWODZENIA DIALOGU:

Kategoria dialogu jako naczelna i dominująca.

• OBUSTRONNA AUTENTYCZNOŚĆ- uwalnianie się od maski jako działanie zgodne z własnym „ja”, bycie szczerym, wiernym samemu sobie.

• SPOTKANIE AUTENTYCZNE W ZNACZENIU PERSONALNYM- zetknięcie się z rzeczywistością (odniesienie się do konkretnego problemu) z konkretną osobą, w trakcie którego dochodzi do dotknięcia najgłębszego „ja” oraz gruntownej przemiany wewnętrznej

• ZAANGAŻOWANIE- Do dialogu nikogo nie można zmusić, musi pochodzić z własnej woli

• WYCHOWANIE PERSONALISTYCZNO – EGZYSTENCJALNE może stanowić fundament dla nadawania ludzkiego wymiaru wszelkim orientacjom ideologicznym wych. Chrześcijańskiego, liberalnego czy personalistycznego. Należy tu rozróżnić 3 RODZAJE (typy) DIALOGU:

• Dialog jako METODA- sposób komunikowania się wychowawcy z wychowankiem, w trakcie którego te dwa przedmioty próbują się do siebie zbliżyć (chrześc.)

• Dialog jako PROCES mający miejsce wówczas, kiedy jeden z trzech komponentów dialogu (poznawczy, emocjonalny, prakseologiczny) jako metody został wdrożony w życie. (liber)

• Dialog jako POSTAWA będąca gotowością otwierania się obu stron na wzajemne rozumienie, zbliżanie i współpracę na zasadzie empatii (personal)

• Dialog nie musi bazować na wymianie słów, ale może przyjąć jedną z 3 FORM:

• DIALOG RZECZOWY- dążenie obu podmiotów do wartości prawdy. Taki dialog angażuje umysł, ale wymaga też życzliwego nastawienia wychowanka do wychowawcy (mówcy).

• D. PERSONALNY- bazuje na wartości wolności i dobra. Ważne jest tutaj osiągnięcie w relacjach wych. Współbrzmienia emocjonalnego i wejście w głębię uczuć drugiej osoby. [empatia]

• D. EGZYSTENCJALNY- bazuje na wartości miłości. Wymaga przezwyciężenia własnego egoizmu, pychy, poczucia wyższości, by móc być wiernym swojemu wychowankowi i doświadczyć jego wierności wobec siebie.

• ANALIZA KRYTYCZNA KONCEPCJI TARNOWSKIEGO

1. POZYTYWY:

• Koncepcja bardzo humanistyczna- jego propozycja wprowadza wychowawców w refleksje (dialog z samym sobą), czyli nie daje rozwiązań, które pasowałyby do wszystkich. Proponuje zupełnie inną opcję wychowawcy/wychowanka. Stara się rozwijać i ciągle się uczyć.

• Koncepcja dotyka ważnych ludzkich problemów egzystencji, dotyczy jej najgłębszego „ja”, a w konsekwencji jest próbą gruntownej przemiany człowieka- życiowa.

1. NEGATYWY:

• Prowadzi do oderwania od życia poprzez popieranie przesłanek filozoficzno- teologicznych- opiera się na nich

• Kwestionuje tradycyjny system wychowawczy (nauczyciel lepiej wie)

• Osłabia rolę nauczyciela z racji dialogiczności i symetryczności relacji wychowawczej

• Charakter ograniczony (zamknięty) tylko do wychowania chrześcijańskiego

• PEDAGOGICZNE CREDO TARNOWSKIEGO- zasady najistotniejsze w wychowaniu

1. PUNKT WYJŚCIA- w procesie wychowawczym, w pierwszym zetknięciu (ważne) lub grupą najistotniejsze jest wejście w jego świat z pełnym, nie udawanym, lecz autentycznym zainteresowaniem i życzliwością.

2. WYCHOWANEK- sposób traktowania wychowanka, świadomość, że nie jest on kimś mniej wartościowym od wychowawcy, że też może wpływać na wychowawcę, że też uczestniczy w tym procesie wychowania.

3. RELACJA: WYCHOWAWCA- WYCHOWANEK- zmierzać wytrwale ku przyjaźni nie oczekując jednak wdzięczności, przywiązania. Dać wychowankowi miłość. Kształtowanie relacji na wartościach miłości.

4. PROCES WYCHOWANIA- wsłuchiwanie się w wychowanka. Uczenie się i wychowanie wzajemne (wzajemne oddziaływanie na siebie). Nie narzucanie i przymuszanie lecz pomoc.

5. CEL WYCHOWANIA- samowychowanie jednostki, samorozwój.

WNIOSKI PŁYNĄCE Z PERSONALIZMU

• GŁÓWNE TEZY:

• Najwyższym celem wychowania jest uzdalnianie podmiotu (wychowanka) do przejęcia kierownictwa nad własnym procesem rozwoju (samowychowanie)

• Wychowanek nie uważany jest jako przedmiot

• Wychowanie jest pierwszym i podstawowym czynnikiem wychowania, wychowawca kooperatorem i współpracownikiem

• Popiera dążenia pajdocentryzmu

• Osoba wychowanka nie jest własnością kogokolwiek, jest osobą wolną

• Personalizm podkreśla rolę szkoły, która nie tylko naucza ale i wychowuje

• Treścią wychowania jest całościowe wychowanie człowieka (holistyczne)

• Podkreśla ważną funkcję rodziny

• Prawo dziecka do tajemnicy

• Integrarny humanizm

• Każdy sam może sobie stworzyć świat tak wygodny, bez oglądania się na innych

• PODSUMOWANIE OGÓLNE

• Koncepcja świata i człowieka wzajemnie się przenikają.

• W wymiarze epistemologicznym pedagogika personalistyczna uważa, że człowiek jest jednostką zdolną do poznawania, rozumienia i wchodzenia w relacje z rzeczywistością.

• Pedagogika personalistyczna uczy tzw. Świadomości krytycznej i dlatego jest tak ważna w nurtach pedagogicznych. Personalizm nie daje gotowych rozwiązań.

• Personalizm w pedagogice staje się personalizmem skupionym na osobie (jako kategoria wiodąca)

• PERSONALIZM – PODSTAWOWE KATEGORIE

• Do podstawowych kategorii w pedagogice personalistycznej należy zaliczyć najpierw sam termin „personalizm”, a następnie zwłaszcza takie pojęcia jak: „osoba” i „wspólnota”.

• Termin personalizm pierwotnie określał ideę osobowego Boga. Personalizm ma wiele odmian i nurtów. To zaś, co możemy określić jako cechę wspólną wszystkich jego odmian, to zainteresowanie sprawami wychowania i pedagogiczny charakter. Personalizm, interesuje się problemami wychowania. Współcześnie personalizmem określa się: doktrynę podkreślającą autonomiczną wartość człowieka jako osoby i postulującą jej pełną afirmację;

• Osoba- osobę ludzką stanowi relacja do bytów znajdujących się poza samym człowiekiem

• W myśli personalistycznej precyzuje się odmienność dwu rzeczywistości życia społecznego: społeczności i wspólnoty. Społeczność jest taką zbiorowością ludzi, która powstaje przeważnie z motywów racjonalnych i ze względu na osiągnięcie jakiegoś konkretnego celu, będącego poza samą społecznością osób. Wspólnota zaś powstaje jako fenomen szczególnych relacji międzyludzkich – „z serca do serca”, „od osoby do osoby. Wspólnota jest pojęciem podkreślającym relację (jest to byt relacji. Wspólnota powstaje ze względu na dobro osób i ma ona wartość w sobie samej.

• Personalizm posiada podstawowe kategorie, osoba i wspólnota. Wskazuje na fakt doświadczenia siebie samego w określonych aktach działania (świadomość kim ja jestem). Z tym związane są 2 terminy: wolność i przynależność (ja odpowiadam za siebie). Osoba jest kategorią wiążącą.

• Być osobą w rozumieniu personalistycznym wiąże się z niepowtarzalnością i pojedynczością (nie ma drugiej takiej osoby jak ja i tylko ja mogę nią być).

• Analiza pojęcia „osoba” wskazuje na:

• -istnienie ontyczne osoby (osoba w sobie tożsama z sobą)

• -istnienie deontyczne (istnienie „dla” jeśli osoba zdolna przez doskonalenie się i kontakt z drugim pozostać samą sobą)

• Wspólnota (nie jest społecznością)- Podkreśla relacje interpersonalne a społeczność podkreśla cel, do którego chcemy dążyć, np. do demokracji. Wspólnota powstaje dla dobra osób i ma wartość samą w sobie.