PRZENIESIENIE (FREUD)

Ma ono swoja wyraźną specyfikę, charakterystyczna dla tego rodzaju zjawisk, że pewne wcześniejsze osoby zastępują osobę lekarza. Ujmując to inaczej: ożywiane są całe serie psychologicznych doświadczeń, nie jako te, które należą do przeszłości, ale jako te, które odnoszą się w bieżącej chwili do lekarza”.

Milowym krokiem w rozumieniu przeniesienia były odkrycia Melanii Klein, która pokazała, że to co jest przenoszone, to nie początkowe, realne obiekty z przeszłości dziecka, lecz jego obiekty wewnętrzne (wyobrażony obraz matki lub innego obiektu, który wcale nie musi być tożsamy z matką realną).

Relacja, która się rozwija między pomagającym a wspomaganym, często oparta jest na pierwotnych przeżyciach, mających swoje korzenie w relacji matki z dzieckiem. Ponieważ pacjent jest osobą chorą, szukającą pomocy, od razu wiadomo, że nie będzie to relacja wzajemnej i równorzędnej wymiany. Pacjent będzie miał tendencje do rozwijania postawy zależnościowej wobec psychologa/terapeuty.

W relacji terapeutycznej wcześnie rozwija się silne przeniesienie podstawowe, pochodzące z relacji matka – dziecko i wyrażone w zaufaniu do wiedzy i integralności terapeuty oraz zaufaniu, że ta metoda może pomóc. Rozwojowi przeniesienia sprzyja ponadto fakt, że terapeuta nie uczestniczy w relacji w sposób osobisty, lecz pozostaje anonimowy i neutralny.

PRZECIWPRZENIESIENIE

Dla Freuda fakt, że psychoanalityk ma uczucia do pacjenta lub przeżywa wzbudzone przez pacjenta konflikty nie tworzy samo w sobie przeciwprzeniesienia. W początkach psychoanalizy celem analityka było funkcjonowanie w sytuacji analitycznej jak lustro, poprzez swoje interpretacje odbijał on wniesiony przez pacjenta materiał, łącznie ze znaczeniem przeniesieniowych zniekształceń pacjenta. Aby odpowiedź analityka uważana była za przeciwprzeniesienie, musiał powstać w nim rodzaj oporu w stosunku do analitycznej pracy z pacjentem.

Paula Heimann (1950), zwróciła uwagę na fakt, że przeciwprzeniesienie zawiera wszystkie uczucia, których analityk doświadcza w stosunku do pacjenta. Analityk jest w stanie dźwigać uczucia pomieszane w nim i przeciwstawia się uwolnieniu ich (tak jak to robi pacjent) w celu podporządkowania ich zadaniu analityka, w którym funkcjonuje on jako lustrzane odbicie pacjenta. Podstawowe założenie Pauli Heimann brzmi: nieświadomość analityka rozumie pacjenta.

Aby określić, czy jakieś zachowanie jest „nienormalne” stosuje się 7 kryteriów:

- Cierpienie lub upośledzenie. Jednostka doświadcza cierpienia lub jej funkcjonowanie jest upośledzone, co stwarza ryzyko pogorszenia się stanu fizycznego lub psychicznego, lub utraty swobody działania.

- Nieprzystosowanie. Jednostka zachowuje się w taki sposób, że utrudnia to realizację jej celów, nie przyczynia się do jej dobrostanu lub silnie koliduje z celami innych i potrzebami społeczeństwa.

- Irracjonalność. Jednostka zachowuje się lub mówi w sposób irracjonalny lub niezrozumiały dla innych.

- Nieprzewidywalność. Zachowanie lub mowa jednostki są nieprzewidywalne lub niekonsekwentne jakby utraciła ona kontrolę.

- Niekonwencjonalność i rzadkość statystyczna. Zachowanie jednostki jest statystycznie rzadkie i sprzeczne ze społecznymi standardami tego, co akceptowalne lub wskazane. Jednak sama rzadkość statystyczna nie prowadzi do uznania, że zachowanie to jest nienormalne.

- Dyskomfort obserwatora. Jednostka powoduje dyskomfort innych osób, wywołując u nich poczucie zagrożenia lub inną formę przykrych odczuć.

- Naruszanie standardów moralnych i społecznych. Jednostka narusza oczekiwania dotyczące tego, jak powinno się zachowywać ze względu na normy społeczne.

Klasyfikacja zaburzeń psychicznych

- ICD (International Statistical Classification of Deseases and Related Health Problems – Międzynarodowa statystyczna klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych) –

- DSM-IV-TR (2000 r.) – (Diagnostic Statistical Manual of Mental Disorders – Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych) (TR-„text revision” posługuje się pięcioma osiami, które obrazują informacje dotyczące wszystkich tych czynników. Większość głównych zaburzeń zawiera Oś I.

Oś I – syndromy kliniczne –zaburzenia psychiczne obejmują objawy, wzorce zachowania lub problemy psychiczne, które zazwyczaj są źródłem cierpienia lub upośledzają jakiś obszar funkcjonowania. Obejmują one zaburzenia w okresie niemowlęctwa, dzieciństwa i dojrzewania.

Oś II – a) zaburzenia osobowości; b) upośledzenie umysłowe. Są to dysfunkcjonalne wzorce postrzegania świata i reagowania na świat

Oś III – ogólny stan zdrowia –niedomagania fizyczne istotne dla zrozumienia i rozwiązania problemów psychicznych jednostki z osi I i II.

Oś IV – problemy psychospołeczne i środowiskowe –szacuje rozmiar i zakres stresorów, które mogą mieć wpływ na diagnozę i sposób leczenia zaburzenia jednostki, oraz na szanse wyzdrowienia

Oś V – ogólna ocena funkcjonowania –określa ogólny poziom obecnego funkcjonowania jednostki w obszarze psychologicznym, społecznym i zawodowym.

Najnowszą wersją, opublikowaną w 2013 roku, jest DSM-5, które wymienia około 250 różnych zaburzeń psychicznych. Każde z nich opisano pod katem objawów i typowego przebiegu oraz z uwzględnieniem listy kontrolnej specyficznych kryteriów, które muszą zostać spełnione, aby możliwe było postawienie danej diagnozy. DSM-5 zawiera tylko jedną oś.

GŁÓWNE KATEGORIE ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH WEDŁUG DSM-IV-TR

Zaburzenia diagnozowane zazwyczaj po raz pierwszy w niemowlęctwie, dzieciństwie lub okresie adolescencji –wczesnych okresach życia, to jednak również i u dorosłych rozpoznaje się zaburzenia z tej kategorii, jak np. ADHD

Delirium, demencja, niepamięć i inne zaburzenia o charakterze poznawczym – zaburzenia świadomości i funkcji poznawczych

Zaburzenia psychiczne będące wynikiem ogólnego stanu zdrowia (nieujęte gdzie indziej) –objawy psychiczne są skutkiem chorób somatycznych(kodowane na osi III)
Zaburzenia związane z substancjami – uzależnienia lub nadużywanie substancji chemicznych oraz zaburzenia przez nie wywołane, np. psychoza

Schizofrenia i inne zaburzenia psychotyczne –psychozy

Zaburzenia nastroju – zaburzenia związane z nastrojem/uczuciami

Zaburzenia lękowe

Zaburzenia konwersyjne – objawy somatyczne nie mają przyczyny chorobowej bądź są nieproporcjonalne do stopnia nasilenia choroby i w związku z tym sądzi się, że ich natura jest psychiczna

Zaburzenia symulowane –osoba celowo tworzy objawy choroby somatycznej lub psychicznej (np. niepełnosprawności), jednakże nie w celu uzyskania jakichś zewnętrznych korzyści.

Zaburzenia dysocjacyjne –rozdźwięk w zazwyczaj zintegrowanych funkcjach poznania, pamięci czy tożsamości

Zaburzenia seksualne i zaburzenia tożsamości płciowej – zaburzenia funkcjonowania seksualnego, zaburzenia związane z obiektem pożądania seksualnego lub/i tożsamości płciowej

Zaburzenia odżywiania się

Zaburzenia snu

Zaburzenia kontroli impulsów (nieujęte gdzie indziej) –niemożnością powstrzymywania impulsów (np. kleptomania)

Zaburzenia przystosowania –powstawaniem przykrych stanów emocjonalnych lub symptomów zachowaniowych w reakcji na dający się zidentyfikować stresor

Zaburzenia osobowości –sztywnymi, nieprzystosowawczymi cechami osobowości, wywołującymi cierpienie i utrudniającymi funkcjonowanie w życiu codziennym

Inne stany mogące stać się przedmiotem uwagi klinicysty –nie istnieje osobna jednostka chorobowa lub które nie spełniają kryteriów żadnego z opisanych zaburzeń.

ZABURZENIA LĘKOWE

UOGÓLNIONE ZABURZENIE LĘKOWE – kiedy ktoś odczuwa lęk lub niepokój przez większość czasu w ciągu co najmniej 6-ciu miesięcy, gdy nie występuje jakiekolwiek określone zagrożenie.

Lęk często koncentruje się na specyficznych okolicznościach życiowych. Sposób wyrażania się lęku – określone obawy – bywa u każdego inny, więc aby postawić taką diagnozę, pacjent musi mieć także co najmniej trzy inne objawy, takie jak napięcie mięśni, zmęczenie, niepokój, zła koncentracja uwagi, drażliwość lub kłopoty ze snem.

ZABURZENIA NASTROJU

Zaburzenie nastroju (afektywne) to naruszenie równowagi emocjonalnej, takie jak poważna depresja albo depresja występująca naprzemiennie z manią.

Depresja wielka – ludzie z diagnozą depresji różnią się pod względem głębokości i czasu trwania objawów. Podczas gdy wiele osób zmaga się z kliniczną depresją raz w życiu przez kilka tygodni, inni doświadczają jej sporadycznie lub w sposób przewlekły przez wiele lat.

SCHIZOFRENIA

Nazwa słów z greki: schizo – “rozszczepić, rozedrzeć, rozłączyć”, i phren – oznaczającego rozum lub umysł. Oderwanie od rzeczywistości, a nie oderwanie od pewnych aspektów ja. Zaburzeniem psychotycznym, które w poważny sposób zaburza uczuciowość, zachowanie, poznanie, a szczególnie wzorce i sposób myślenia.

OBJAWY POZYTYWNE:

urojenia:

- prześladowcze (przekonanie, że inni cię śledzą)

- wielkościowe (przekonanie, że jesteś ważną osobistością)

- odnoszące (przekonanie, że zwyczajne zdarzenia mają skierowane do ciebie specjalne znaczenie)

- owładnięcia (przekonanie, że twoje uczucia, zachowania i myśli są sterowane z zewnątrz)

Halucynacje, dezorganizacja zachowania, dezorganizacja mowy

OBJAWY NEGATYWNE:

spłycenie uczuciowości (osoba sprawia wrażenie pozbawionej emocji)

alogia (osoba odpowiada na pytania cicho, wolno, mechanicznie)

awolicja (niezdolność do podjęcia zachowań ukierunkowanych na cel)

Prosta (simplex) – Tadeusz Bilikiewicz oddzielenie podstawowego, przewlekłego procesu schizofrenicznego (schizofrenii prostej), trudnego do rozpoznania i terapii, od zespołów: paranoidalnego, hebefrenicznego i katatonicznego, które, nakładając się na główny proces schizofreniczny, tworzą postacie schizofrenii złożonych.

Schizofrenia simplex charakteryzuje się stopniowo narastającym zobojętnieniem, apatią, obniżeniem nastroju. Początkowo chory nie zaniedbuje swoich obowiązków, ale wykonuje je w sposób stereotypowy, bez inicjatywy, jak automat. Spędza czas na bezsensownych zajęciach, stroni od towarzystwa, siedzi ponury w kącie, pytania zbywa milczeniem. Taki cichy typ schizofrenii jest z punktu widzenia lekarskiego najniebezpieczniejszy, gdyż zwykle wiele czasu upływa, zanim najbliżsi zorientują się, iż chory wymaga psychiatrycznej opieki. W obrazie chorobowym dominować ponurość i drażliwość. Centralnym tematem zainteresowań staje się dość często własne ciało (wyodrębniona przez M. Bornsztajna hipochondryczna odmiana schizofrenii prostej – somatopsychiczna). Hipochondryczne nastawienie łatwo zmienia się w myśli nadwartościowe i urojenia. Czasem schizofrenia prosta przybiera postać „filozoficzną” – chory rozmyśla nad bezsensem życia, ludzkimi zainteresowaniami i zabiegami, marzy o tym, by zasnąć i więcej się nie zbudzić.

Paranoidalna –w której urojenia i omamy wysuwają się na plan pierwszy, występują wyraźnie i licznie, tworząc podstawę psychozy. W różnych typach schizofrenii dominują halucynacje słuchowe, czuciowo-ustrojowe, rzadko węchowe i smakowe, bardzo rzadko wzrokowe. Typowi paranoidalnemu towarzyszy wiele urojeń o treści przeważnie prześladowczej (prześladowania ze strony sił kosmicznych, diabłów, masonów itp.).

Pojawiają się przekonania o wykradaniu myśli, oddziaływaniu na odległość, natłoku myślowego lub pustki w głowie. badania schizofrenii paranoidalnej są najbardziej efektywne - w sposób najbardziej widoczny występują fenomeny językowe świadczące o odrębności wypowiedzi osób chorych na schizofrenię. jest to najczęstsza postać tej choroby (około 80-90% wszystkich przypadków schizofrenii).

Katatoniczna –zaburzenia psychomotoryczne, chory pozostaje w nienaturalnej pozycji i bezruchu przez długi czas. Nie nawiązuje kontaktu ze środowiskiem. Mogą wystąpić epizody gwałtownego pobudzenia, dominuje osłupienie, uległość. Główną cechą jest zaburzenie aktywności motorycznej. Niekiedy osoby z tym zaburzeniem sprawiają wrażenie zastygłych w stuporze. Przez długie okresy mogą pozostawać bez ruchu, często w dziwacznej pozycji, nie wykazując żadnej lub prawie żadnej reakcji na otoczenie. W innych przypadkach pacjenci ci przejawiają nadmierna aktywność motoryczną, wyraźnie bezcelową, niezależną od bodźców zewnętrznych. Cechuje ją również skrajny negatywizm, wyraźny opór wobec wszelkich poleceń.

W zespole katatonicznym wyróżniane są dwie postacie:

postać hipokinetyczna (akinetyczna) z charakterystycznym osłupieniem i milczeniem trwającym czasami dość długo (miesiącami, latami). W czasie odcięcia od świata chorzy przeżywają czasem „sny na jawie”, zachowując jednocześnie przynajmniej częściową świadomość świata zewnętrznego;

postać hiperkinetyczna charakteryzująca się podnieceniem psychoruchowym, dziwacznym i gwałtownym, np. dziwny taniec, akty zniszczenia, rzucanie przedmiotami, skoki itp. W tej grupie zdarza się także popełnianie przestępstw. Chorzy nie potrafią potem wytłumaczyć swojego zachowania.

Niezróżnicowana – polega na tym, iż osoba przejawia widoczne urojenia, halucynacje, niespójną mowę, lub znacznie zdezorganizowane zachowanie. Ten typ spełnia kryteria więcej niż jednego typu schizofrenii, albo nie spełnia kryteriów żadnego z typów w sposób jednoznaczny. Pomieszanie objawów doświadczanych przez te osoby nie pozwala na wyraźne rozróżnienie między odmiennymi postaciami schizofrenii.

Rezydualna – osoby doświadczyły w przeszłości poważnego ataku tej choroby, ale obecnie nie mają głównych objawów pozytywnych, takich jak halucynacje czy urojenia. O trwającej nadal chorobie świadczą pomniejsze objawy pozytywne lub takie objawy negatywne jak spłycenie emocji. Diagnoza rezydualnej postaci schizofrenii może wskazywać, że choroba wkracza w fazę remisji lub pozostaje w uśpieniu.

Hebefreniczna (zdezorganizowania) –rozpoznawana w okresie dorastania, u ludzi młodych. choroba pojawia się nagle, a na plan pierwszy wysuwają się zaburzenia afektywne – chory zaczyna zdradzać dziwactwa, śmiać się bez powodu, staje się wesołkowaty, nietaktowny, drażliwy i bezczelny, choć rzadko agresywny. Nasila się uczucie pustki. Najlepiej ten fakt oddaje pojęcie schizofrenicznej abiotrofii, tj. wygaśnięcia energii życiowej.

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

Osobowość antyspołeczna – odrzucenie lub nieprzestrzeganie praw innych osób. Objawy : powierzchowny urok osobisty, egocentryzm, zachowania impulsywne, brawurowe i podstępne. Osoby nie liczą się z bezpieczeństwem innych ludzi, mają skłonność obwiniania ich za wszelkie przeciwności, pozbawione są sumienia, empatii i poczucia winy.

Osobowość unikowa – dyskomfort w sytuacjach społecznych, poczucie nieadekwatności, nadmierna wrażliwość na krytykę

Osobowość chwiejna emocjonalnie z pogranicza (BORDERLINE) – niestabilność w zakresie związków z innymi ludźmi, obrazu “ja”, uczuć w stosunku do “ja”, zwiększona impulsywność (wydawanie pieniędzy, uzależnienia, seks, brawurowa jazda samochodem, objadanie się); w relacjach z innymi ludźmi następują gwałtowne wahania: od idealizacji drugiej osoby do jej odrzucenia; powszechnie występują nawracające zachowania samobójcze, lęki, samookaleczenia (np. nie powodujące śmierci nacięcia na rękach), jak również trwałe uczucie pustki

Osobowość zależna – zachowania uległe, podporządkowanie będące wyrazem bardzo nasilonej potrzeby doświadczania opieki ze strony innych osób.

Osobowość histrioniczna – silne dążenie do zwrócenia na siebie uwagi i nadmierna ekspresja emocji. Osoby takie wygłaszają zdecydowane opinie z wielkim dramatyzmem, jednak bez dowodów potwierdzających ich twierdzenia. Reagują także w sposób przesadnie emocjonalny na mało istotne wydarzenia.

Osobowość narcystyczna – wyolbrzymione poczucie własnej wartości, potrzeba doświadczania podziwu ze strony innych ludzi, brak empatii. Osoby czują się uprawnione do specjalnych względów bez poczuwania się do wzajemności, skłonne są wykorzystywać innych do własnych celów oraz mają trudności z dostrzeganiem i rozumieniem uczuć innych.

Osobowość obsesyjno-kompulsyjna – dążenie do perfekcji, porządku i sprawowania kontroli (bez myśli natrętnych i czynności przymusowych, charakterystycznych dla zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych)

Osobowość paranoidalna – podejrzliwość i brak zaufania do innych ludzi, postrzeganie jako działających w zlej wierze; nie występują charakterystyczne dla schizofrenii paranoidalnej urojenia i halucynacje

Osobowość schizoidalna – wycofanie się z relacji społecznych, wąski zakres przejawianych emocji

Osobowość schizotypowa – uczucie silnego dyskomfortu w bliskich relacjach z innymi ludźmi; dziwaczne, nietypowe zachowania oraz nieprawidłowości w funkcjonowaniu percepcji i poznania (np. odczuwanie duchowej obecności innej osoby)

Niepamięć dysocjacyjna- niezdolność do zapamiętania ważnych dla osoby informacji, zazwyczaj tych, dotyczących traumatycznego lub bardzo stresującego wydarzenia. Niezdolność tę określa się często jako „dziury w pamięci” (np. żołnierz na polu walki). Z czasem niektórzy ludzie zdolni są do przywołania strasznych wspomnień, inni mogą nie przypomnieć sobie tego nigdy, a ich niepamięć staje się chroniczna.

Fuga dysocjacyjna- niezdolność do przypomnienia sobie niektórych lub wszystkich zdarzeń z przeszłości połączoną z nagłym nieoczekiwanym znikaniem z domu lub miejsca pracy. Zaburzony stan świadomości może trwać godzinami, dniami lub miesiącami; w tym okresie nie występują żadne widoczne objawy zaburzenia, a osoba chora niczym się nie wyróżnia. Osoby takie mogą zwrócić na siebie uwagę z powodu utraty świadomości tego kim są.

Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości (osobowości) dawniej osobowością wieloraką –u tej samej jednostki występują dwie (lub więcej) odrębne osobowości. W określonym momencie jedna z tych osobowości dominuje w kierowaniu zachowaniem jednostki. Zwane potocznie rozszczepieniem osobowości i czasami mylone jest ze schizofrenią. Tutaj każda z pojawiających się osobowości pozostaje pod jakimś istotnym względem w kontraście w stosunku do pierwotnego Ja – może być towarzyska, gdy ktoś jest nieśmiały, silna u osoby słabej, czy asertywna seksualnie, gdy ta druga jest lękliwa i niedoświadczona w tej sferze.

Systemy terapeutyczne

Psychoanaliza klasyczna i współczesne terapie relacji z obiektem

Behawioryzm i współczesne terapie poznawczo-behawioralne

Terapie fenomenologiczne i humanistyczne

Terapie systemowe: indywidualne i rodzinne

DWA RODZAJE TERAPII

1) T. oparta na technikach psychologicznych pacjent opowiada terapeucie o swoich problemach, ten zaś słucha i stara się pomóc pacjentowi je zrozumieć bądź towarzyszy mu w zmianie związanych z nimi zachowań.

2)interwencja medyczna, której celem jest opanowanie objawów.

Terapia behawioralna - akcentuje się zmianę obserwowalnych, dających się zmierzyć zachowań – objawy chorobowe uznaje się za skutek uczenia się. W toku uczenia społecznego – to jest modelowania – jak również w drodze klasycznego warunkowania klient może zmienić niepożądane zachowania, ucząc się innych zachowań. Terapeuta behawioralny skupia się na zachowaniu: na bodźcach go wywołującym, na samym zachowaniu oraz na jego konsekwencjach, na tym, co wzmacnia takie zachowanie. Nie pracuje się na nieświadomych przyczynach zachowania, lecz kładzie się nacisk na zachowanie (to co obserwowalne). Terapeuta przyjmuje aktywną, dyrektywną postawę w procesie terapii, której ważnym elementem są również „zadania terapeutyczne” wykonywane przez klienta w czasie pomiędzy sesjami.

Jedną z technik klasycznego warunkowania jest systematyczna desensytyzacja – procedura, w której osoba uczy się relaksacji w obecności przedmiotu lub sytuacji wywołującej lęk.

Ekspozycja - prawo habituacji (uczenie się polegające na tym, że wielokrotne poddanie organizmu działaniu danego bodźca zmniejsza jego wrażliwość na ten bodziec). Pacjenci mają wystawiać się na działanie bodźców budzących lęk w zaplanowany, stopniowy sposób.

Ekspozycja z hamowaniem reakcji –konfrontacja z budzącym lęk obiektem, a klient powstrzymuje się od nieprzystosowawczej reakcji. Przykładowo, osoby z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym, które zmuszone są np. do nieustannego mycia rąk, celowo brudzą sobie ręce w czasie sesji terapeutycznej i powstrzymują się od natychmiastowego ich umycia.

Terapia poznawcza –rola dążenia do racjonalnego myślenia w kontrolowaniu stresujących odczuć i zachowań. znaczenie tego, w jaki sposób ludzie postrzegają zdarzenia i myślą o nich. racjonalne, logiczne myślenie, twierdzi się również, że przykre odczucia lub objawy wywoływane są przez błędne, nielogiczne myślenie. Ludzie przyznają pewnym irracjonalnym przekonaniom status absolutnych praw, powinności, wymagań, przykazań.

5 powszechnie występujących zniekształceń poznawczych:

zdychotomizowane myślenie – nazywane również myśleniem czarno-białym; nie dopuszcza się tu istnienia niczego poza ekstremami;

filtr umysłowy – wyolbrzymianie negatywnych aspektów rzeczywistości i pomijanie pozytywów

czytanie w myślach – przekonanie, że wiesz dokładnie, co inni ludzie sądzą, zwłaszcza na twój temat

katastroficzne myślenie – przekonanie, że spełnią się najgorsze przewidywania i że sytuacja stanie się nie do zniesienia

przekonanie, że jest się kontrolowanym – przekonanie o własnej bezradności i podleganiu siłom pozostającym poza kontrolą lub przekonanie o konieczności ścisłego kontrolowania życia z lęku przed całkowitą utratą kontroli.

TERAPIE UKIERUNKOWANE NA WGLĄD

Psychoanaliza Wg Freuda problemy psychologiczne spowodowane są konfliktem pomiędzy trzema psychicznymi strukturami umysłu: id, ego i superego. Wg Freuda id dąży do natychmiastowego zaspokojenia swoich potrzeb, superego chce zaprowadzić własny porządek moralny, natomiast ego stara się równoważyć wymagania id, superego i rzeczywistości zewnętrznej. Ten wewnętrzny konflikt wymagań może wywołać lęk i inne objawy.

Terapia psychodynamiczna - sesje tu są rzadsze, mniejszy nacisk jest kładziony na popędy seksualne i agresywne. Współczesne trendy w terapii psychodynamicznej obejmują również rozwój krótkoterminowych form terapii. Celem terapii psychodynamicznej, tak jak psychoanalizy, jest to, by pacjent zdał sobie sprawę z własnych nieuświadomionych impulsów i konfliktów. Poza analizą marzeń sennych i metodą wolnych skojarzeń terapeuci psychodynamiczni posługują się interpretacją – rozszyfrowują słowa i zachowania pacjenta, poszukując kryjących pod nimi nieświadomych motywów. Pomyłki językowe – interpretuje się jako posiadające nieuświadomione znaczenie.

Terapia humanistyczna

pierwszych przedstawicieli był Carl Rogers, który stworzył podejście terapeutyczne określane jako terapia zorientowana na klienta. Najważniejsze w tym podejściu są: potencjał rozwojowy osoby oraz zdolność terapeuty do empatii.

Celem TZNK jest usunięcie tej blokady, tak aby osoba mogła osiągnąć pełnię swoich możliwości. W ujęciu Rogersa, problemy powstają, kiedy człowiekowi brakuje spójnego, jednolitego poczucia ja. Przykładem może być tu niespójność między ja realnym (jaki jestem) a ja idealnym (jaki chcę być).

Terapeuta powinien okazywać ciepło, umiejętność spoglądania na rzeczywistość oczami klienta, zdolność do empatii. Nie dokonuje analizy, ale stanowi zwierciadło odbijające treść słów klienta.

Terapia Gestalt - Cele terapii Gestalt:

najogólniej dojrzewanie i rozwój osoby - a za tym idzie bycie odpowiedzialnym (klęski, sukcesy, jakość swojego życia)

drugi cel to osiąganie integracji. Dotyczy to zarówno integracji między elementami struktury “ja”, jak i relacji ze światem

ogólnie celem jest pomoc jednostce w przyjmowaniu odpowiedzialności oraz integrowaniu swoich struktur “ja” ze sobą i z otoczeniem - pomoc, by jednostka odkryła kim naprawdę jest (to jest przedmiot wglądu u Perlsa - wcale nie zmiana)

Definicja pomagania: doprowadzenie człowieka do takiego stanu, żeby mógł sobie poradzić.

Podstawowe problemy terapii Gestalt:

1.TU I TERAZ: nic nie istnieje z wyjątkiem “tu i teraz”. “Teraz” jest aktualne, coś czego jesteśmy świadomi. Przeszłości już nie ma, przyszłości jeszcze nie ma, to co jest to wymiar czasu teraźniejszego.

pozwala na poszerzenie świadomości samego siebie oraz innych; pozwala, aby człowiek zrozumiał jak przeżywa kontakt ze sobą i z innymi (co czuję, jak odbieram).

2.ORGANIZM - Człowiek musi być świadomy siebie, gdyż tylko wtedy gdy jesteśmy w pełni świadomi co stanowi naszą całość, jesteśmy “tu i teraz”; gdy doświadczamy siebie w całości jesteśmy organizmem samoregulującym.

Możemy polegać na mądrości organizmu, który działa na zasadzie preferencji i w tym sensie jest zdolny do samoregulacji.U ludzi chorych osoba chronicznie przeszkadza sobie w zaspokojeniu potrzeb i realizacji celów. Ma nieadekwatne poczucie identyfikacji i trudności w odróżnieniu siebie od otoczenia (neurotyk myśli o sobie: taki powinienem być - po tym poznajemy neurotyka, że mówi często “taki powinienem być” oraz “ja”).

topdog - kontrolujący, poprawny, postępuje słusznie, autorytarnie, wie najlepiej, pracuje na zasadzie: powinieneś - nie powinieneś, manipuluje grożąc karą i katastrofą

underdog - manipuluje będąc kontrolowanym, jest defensywny, gra rolę bezradnego dziecka i manipuluje grając tę rolę na zasadzie: “robię, co mogę - nic nie poradzę, że mi nie wychodzi; jestem bezradny

3.DOJRZEWANIE - przejście od zewnętrznego oparcia znajdowanego w otoczeniu do wewnętrznego oparcia znajdowanego w sobie.Człowiek dojrzały nie powinien być ani submisyjny, ani zależny.Lęk - nieodłączny element dojrzewania łączy się z możliwością stawania się, powoływania do istnienia w sobie czegoś nowego, to twórcze rozwijanie swoich możliwości; zdolność do przeżywania lęku mówi o zdolności doświadczania wolności do zmiany.

4.NEUROTYCZNOŚĆ Perls - poczucie przynależności do grupy to jeden z najważniejszych psychologicznych impulsów rozwojowych.

Zachowanie jednostki odzwierciedla jej powiązanie i przynależenie do pola, które stanowi otoczenie. Ponieważ pole zmienia się nieustannie, formy i techniki tej interakcji z otoczeniem muszą być dynamiczne. Dążenie “do” i poczucie równowagi społecznej i psychologicznej jest u człowieka czymś podstawowym dla rozwoju. Dążenie do równowagi między osobistymi potrzebami i społecznymi wymaganiami jest czymś podstawowym.

Introjekcja - gdy w wadliwym procesie wychowania potrzeby zostały postawione w sprzeczności z wadliwymi wymaganiami społecznymi. Człowiek funkcjonuje na zasadzie “powinienem” a nie dopuszcza do siebie tego co “chciałby” zrobić.

Projekcja - granica “ja - świat” przesunięta jest na zewnątrz. Człowiek własne opinie, oceny przypisuje innym, otoczenie czyni odpowiedzialnym za to, co istnieje wewnątrz “ja”, nie dopuszcza do świadomości własnych pragnień.

Stapianie się - jednostka nie odczuwa granicy “ja - świat”, czyli powstaje “my”. To co indywidualne jest tępione; akceptowane tylko to, co pozwala nie odróżniać się od świata. Jednostka nie może ani nawiązać kontaktu, ani się wycofać.

Retrofleksja - zanegowanie otaczającego świata, granica przeprowadzona wewnątrz “ja”; rozdarcie na dwie części: podmiot i przedmiot. Osoba nie używa energii do przekształcania otoczenia, ale skierowuje ją do wewnątrz, np. ciągle się karci.

Psychoterapia grupowa

Czynniki terapeutyczne w grupie:

Zaszczepianie nadziei, Uniwersalność

Altruizm, Korektywne odtworzenie pierwotnej grupy rodzinnej, Korektywne doświadczenie emocjonalne, Rozwój umiejętności społecznych, „Wielokrotne lustro”, Naśladowanie, Spójność grupy

ETYKA ZAWODU PSYCHOLOGA

Zasady ogólne sformułowane przez APA 2002:

-Działanie na rzecz dobra klienta i nieszkodzenie mu.

-Odpowiedzialność wobec klientów i społeczności, wierność standardom zawodowym.

-Integralność, uczciwość zawodowa.

-Sprawiedliwość.

-Respektowanie praw człowieka i poszanowanie jego godności.