PRACA Z DZIECKIEM I RODZINA WE FRANCJI

Istotne zmiany systemie opieki nad dzieckiem wprowadzono we Francji 22 lipca 1983 roku. Odpowiedzialność za usługi opiekuńcze powierzono departamentom. Departamenty zyskały nowe prawa i obowiązki związane z organizowaniem instytucji opiekuńczych, pozyskiwaniem funduszy na ich utrzymanie oraz finansowanie ich działalności.

Akt do Spraw Dzieci z 6 czerwca 1984 wprowadził wiele nowych zasad dotyczących opieki nad dziećmi. Przede wszystkim zalecał, pozostawienie dzieci w swoich rodzina, zawsze gdy jest to możliwe. Rodzice i dzieci pozostający po opieka społeczeństwa powinny utrzymywać ze sobą kontakt. Poza tym rodzice powinni być informowani o ich prawach i obowiązkach oraz o decyzjach, a także uzyskali prawo uczestniczenia w decyzjach dotyczących opieki nad ich dziećmi

Za opiekę nad dziećmi pozbawionymi właściwych warunków do rozwoju w rodzinie naturalnej i zarządzanie instytucjami opiekuńczymi odpowiedzialne są we Francji przede wszystkim dwa ministerstwa- Ministerstwo Spraw Socjalnych i Ministerstwo Sprawiedliwości. W opiekę nad dziećmi z problemami adaptacyjnymi zaangażowane jest również Ministerstwo Edukacji. Fundusze na opiekę nad tymi dziećmi pochodzą ze środków publicznych i prywatnych, głównie organizacji dobroczynnych.

Nadrzędnym organem organizującymi opiekę nad dziećmi jest ASE(L’Aide Socjale l’Enfance)- Socjalna Pomoc Dzieciom wraz z poszczególnym dyrekcjami departamentów. Głównym jej zadaniem jest stworzenie systemu ochrony dziecka przez zapewnienie odpowiedniego zaplecza finansowego, sieci instytucji, w których zaspokajane są potrzeby wychowanków, systemy diagnozowania i monitorowania środowisk zagrażających prawidłowemu rozwojowi dziecka oraz systemu kontroli działań poszczególnych instytucji.

Główne wytyczne Socjalnej Pomocy Dzieciom określone są w Kodeksie rodzinnym i pomocy socjalnej. Najważniejsze zadania dotyczą organizowania pomocy materialnej i pedagogicznej małoletnim, ich rodzicom, a także pełnoletnim ale przed ukończeniem 21 roku życia, którzy znaleźli się w bardzo trudnej sytuacji, zagrażającej im utratą równowagi psychofizycznej i społecznej. Kodeks zaleca organizowanie tam gdzie występuje ryzyko zagrożenia socjalnego, akcji mających na celu zapobieganie marginalizacjiżycia poprzez wprowadzenie świadczeń socjalnych dla dzieci i ich rodzin. Kolejnym zadaniem jest troska o zaspakajanie wszystkich potrzeb dzieci powierzonych ASE oraz czuwanie nad ich dalsza orientacja w późniejszym życiu. Poza tym ASE powinna uczestniczyć we wszytkich przedsięwzięciach umożliwiających zapobieganie zagrożeniom dzieci i młodzieży oraz interweniować w razie nieodpowiedniego ich traktowania. Działając zgodnie z kompetencjami, powinna też gromadzić informacje dotyczące dzieci i nieletnich maltretowanych, a następnie uczestniczyć w ich ochronie i opiece.

Pomoc o charakterze domowym przyznawana jest na prośbę matki, ojca lub opiekuna prawnego, gdy tylko jego zdrowie, bezpieczeństwo, fizyczny rozwój lub edukacja stają się zagrożone. Jeśli opiekun dziecka ma małe dochody mogą być również przyznane świadczenia finansowe. Forma pomocy domowej może byż przyznana np. kobietom w ciąży, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej, finansowej lub maja kłopoty związane z ich własnym zdrowiem lub zdrowiem poczętego dziecka. W zależności od sytuacji losowej pomoc domowa może wystąpić w formie świadczeń fizycznych osoby trzeciej lub świadczeń finansowych. Mogą one być przyznane jednocześnie lub każde z osobna.

W przypadku dzieci pozbawionych właściwej opieki w rodzinie własnej lub dzieci wymagających opieki specjalnej ASE umieszcza je w odpowiednich instytucjach tj. np. rodziny zastępcze, zakłady opiekuńczo-wychowawcze. Placówki którym powierza się dzieci pozbawione odpowiednich warunków w domu rodzinnym, są najczęściej zakładami państwowymi lub społecznymi. Ich odpowiedniki w naszym polskim systemie to np.

• Schroniska dla dzieci

• Żłobki dla sierot społecznych

• Domy dziecka o charakterze socjalnym

• Wioski dziecięce

Dzieci z wadami lub deficytami rozwojowymi są najczęściej kierowane do zakładów specjalistycznych typu reedukacyjnego, instytutu medyczno-edukacyjnego lub domu dziecka o charakterze leczniczym.

Rodziny patronujące. Forma ta charakteryzuje się dobrowolnym przejściem dziecka pod opiekę na pewien okres do rodziny patronującej. Dotyczy to dzieci powierzonych ASE, najczęściej pozbawionych więzi z własną rodziną. Rodzina patronująca jest uzupełnieniem zakładowych form opieki nad dzieckiem sierocym czy niedostosowanym społecznie, gdyż jest źródłem rozciągniętego w czasie wsparcia uczuciowego, moralnego i materialnego. Inną formą ukierunkowaną na pomoc w sytuacjach konfliktowych dorastającej młodzieży jest ośrodek pomocy socjalnej o nazwie Paris Ados Services. Ośrodek ten gwarantuje swą pomoc przez 24 godz. na dobę, starając się rozwiązywać wspólne z młodocianymi ich socjalno-rodzinne problemy.

W opiece nad dzieckiem we Francji przestrzegane są dwa główne wskazania. Po pierwsze, jeśli czasowe trudności sprawiają że pobyt dziecka we własnej rodzinie staje się niemożliwy, decyzja administracyjną zostaje ono objętą opieką socjalną. Po drugie, jeśli dziecko jest zagrożone jest ryzykiem wykorzystywania lub zaniedbania albo znajduje się na krawędzi przestępczości i wszelkie zabiegi w rodzinie nie dają rezultatów, podejmuje się względem niego prawne środki, których efektem jest przymusowe powierzenie ich opiece sądu. W instytucjach opiekuńczych lub rodzinach zastępczych umieszczane są dzieci, których rodzice czasowo lub stale są niezdolni do opieki nad nimi.

FORMY OPIEKI NAD DZIECKIEM

Jedną z ważniejszych form kompensowania dziecku niedostatków rodziny naturalnej jest rodzina zastępcza. We Francji w każdym departamencie istnieje wydział opieki nad dzieckiem podległy departamentalnej administracji pomocy społecznej, zajmujący się rekrutacją rodzin zastępczych i umieszczaniom w nich dzieci oraz kontrolują ich funkcjonowania. Rodziców zastępczych wybiera się dla dziecka wcześniej i odpowiednio przygotowuje.

Rolę rodziców zastępczych mogą pełnić kobiety i mężczyźni. Ponieważ we Francji jest to praca odpłatna, często podejmują się jej kobiety, które ze względu na wychowanie własnego dziecka są czasowo wyłączone z życia zawodowego.

Umowę o pracę z dzieckiem kandydaci na rodziców zastępczych podpisują z dyrektorem wydziału opieki nad dzieckiem. Do warunków tego kontraktu należy m.in.: czuwanie nad rozwojem fizycznym, psychicznym i umysłowym dziecka, zapewnienie mu odpowiedniej emocjonalnej atmosfery, regularna kontrola zdrowia dziecka, uczestniczenie w życiu szkolnym dziecka i współpraca z wychowawcą, kupowanie mu nowych ubrań ze specjalnie na ten cel przyznawanych funduszy. Ponadto rodzina zobowiązuje się do ułatwienia dziecku kontaktów z rodzicami biologicznymi, akceptowania wizyt rodziców we własnym domu zgodnie z wcześniej ustalonymi przez rodziców i urzędników wydziału zasadami, oraz powstrzymywania się od negatywnych osądów na temat rodziców dziecka. Pełnienie roli rodziny w tym kraju traktowane jest jako wykonywanie zawodu, z którego wynikają pracownicze prawa i obowiązki. Rodzice zastępczy otrzymują stałe wynagrodzenie, którego kwota wzrasta wraz z liczbą wychowywanych dzieci. Maja także zapewnione ubezpieczenie, prawo do emerytury, pięciotygodniowego urlopu, a także w przypadku bezrobocie, do zapomogi.

We Francji dużą wagę przywiązuje się do pomocy rodzinie. Ważne miejsce w systemie tej pomocy zajmuje (Centre de Documentation et d’Information des Femmes et des Familles- CeDIFF) Centrum Dokumentacji i Informacji dla Kobiet i Rodzin. Instytucja ta ściśle współpracuje z innymi stowarzyszeniami zajmującymi się pomocą kobiecie o rodzinie. Ośrodki CeDIFF znajdują się we wszystkich (poza Szampanią) regionach Francji.

Placówki te zajmują się głównie pomocą kobietom, ale czasem też mężczyznom, w trudnej sytuacji życiowej. Osoby przychodzące po pomoc to najczęściej ludzie żyjący w konflikcie małżeńskim, często w trakcie przeprowadzania rozwodu lub bezrobotni. Informacje i porady dotyczą najczęściej kształcenia, pracy, życia seksualnego i rodzinnego. Praca z podopiecznym polega przede wszystkim na zgromadzeniu o nim wszelkich informacji dotyczących warunków, w jakich żyje, poziomu wykształcenia, zdolności, ograniczeń życiowych lub zdrowotnych itp. Zebrane informacje pozwalają skierować na odpowiedni kurs bądź wskazują dotychczas nie wykorzystane możliwości poszukiwania pracy. Jeśli osoba poszukująca pracy jest w złej sytuacji materialnej, pracownicy centrum kontaktują ją z pracownikiem socjalnym, pomagają w załatwieniu formalności niezbędnych do uzyskania zapomogi.

Pracownicy socjalni pracują najczęściej z rodzinami z problemem alkoholowym, skłóconymi, rozwodzącymi się, z rodzinami w których znajdują się osoby upośledzone umysłowo.

Jedna z form opiekuńczych jest(Les Perce-Neige)Półinternat Medyczno-Pedagogiczyny. Jest to placówka opieki dziennej, przeznaczona dla 70 dzieci, z różnego typu deficytami rozwojowymi- dla dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym, dzieci z problemami adaptacyjnymi w swoim otoczeniu, wykazujących opóźnienia w rozwoju, mniej dojrzałych emocjonalnie. Najważniejsze zadania półinternatu to: zapewnienie dziecku pozostania w jego środowisku rodzinnym, zapewnienie miejsca w którym jest akceptowane, stworzenie warunków do przełamywana problemów, rozwijanie zdolności i zainteresowań- dzięki pracy w małych grupach-wyrażania siebie, zapewnienie specjalistycznej opieki w atmosferze akceptacji i życzliwości.

Pracę z dziećmi prowadzi się w grupach, podzielonych ze względu na wiek i deficyty rozwojowe. Grupy uczestniczą w różnego rodzaju zajęciach i imprezach szkolnych. W obrębie grup tworzy się podgrupy wg danych dotyczących stanu zdrowia dziecka i z uwzględnieniem wzajemnych sympatii. Podgrupę tworzy się np. dla dzieci autystycznych lub ze znacznym zaburzeniem rozwoju. Dzieci te ze względu na stan zdrowia nie uczestniczą w zajęciach dydaktycznych i wymagają stałej opieki. W półinternacie organizowane są wyjścia do teatru, kina, muzeum. Dużą wagę przywiązuje się do zajęć poza terenem placówki-spacerów do lasów, na plac zabaw, kilku dniowych wycieczek, uroczystości.

Przykładem opieki kompensacyjnej dla dzieci pozbawionych opieki w rodzinie naturalnej jest Dom Saint Vincent de Paul w Paryżu. W placówce przebywa 75 dzieci od urodzenia do osiemnastu lat. Zakres placówki jest zbliżony do naszego pogotowia opiekuńczego. Jej głównym zadaniem jest przyjmowanie dzieci w sytuacjach nagłych i zapewnienie im opieki, wychowania oraz skierowania do odpowiedniej instytucji opieki zastępczej lub umozliwia powrót do domu. Dziecko powinno przebywać w placówce nie dłużej niż 3 miesiące.

Dzieci przyjmowane są do ośrodka na prośbę rodziców, na podstawie decyzji administracyjnej inspektora pomocy społecznej lub na podstawie decyzji sądu. Okres pobytu dziecka nie może przekroczyć 6 miesięcy. Nie przyjmuje się tu dzieci wymagających intensywnej opieki medycznej, dzieci upośledzonych i w dużym stopniu niedostosowanych społecznie. Placówka zapewnia dzieciom wyżywienie, ubrania, materiały szkolne, opiekę stałej kadry i warunki umożliwiające rozwój, a także informację która pomoże mu zrozumieć wydarzenia których doświadcza.

Wielospecjalistyczny ośrodek wczesnej akcji medyczno-społecznej ma na celu rozpoznanie, leczenia ambulatoryjne i rehabilitację dzieci od urodzenia do 6 lat, które maja poważne deficyty w zakresie narządów zmysłów, ruchu i rozwoju umysłowego.

Dom dla małych dzieci i dom dziecka to typowe placówki opieki kompensacyjnej, przeznaczone dla dzieci pozbawionych właściwej opieki w domu rodzinnym. Z dziećmi pracuje zespół opiekunek i wychowawczynie. Każde dziecko ma osobę, która jest za nie szczególnie odpowiedzialna. Do jej obowiązków należy wykonywanie wszystkich najważniejszych czynności przy dziecku.

Oprócz typowych dla domu dziecka działań opiekuńczych i wychowawczych podejmuje się tu szczególnie starania o odbudowanie więzi dziecka z rodziną i tzw. Kompetencji rodzicielskich, polegających na uświadomieniu rodzicom swoich praw, obowiązków i odpowiedzialności.

Ośrodek Zastępczej Opieki Rodzinnej – jego celem jest poszukiwanie, przygotowanie i wsparcie rodzin, które są gotowe przyjąć dziecko na czas jaki jest potrzebny do obserwacji i skierowania go do odpowiedniej instytucji. Ten typ rodzinnej opieki zastępczej jest opieką krótkoterminową i stosowany jest zamiast umieszczania dziecka w diagnostycznej placówce opiekuńczej.

Przykładem formy opieki nad dzieckiem niedostosowanym społecznie jestL’InstitutReeducation de MoissonsNouvelles de Gesvres, placówka przeznaczona dla dzieci w wieku od 7 do 14 lat z zaburzeniami emocjonalnymi i zachowania. W pracy wychowawczej przywiązuje się dużą wagę do terapii indywidualnej, ale tez wykorzystuje się zalety pracy grupowej. Podstawą pracy terapeutycznej jest dokładne poznanie dziecka, czemu służą wywiady środowiskowe i rozmowy z rodzicami.

Główny wysiłek wychowawców i terapeutów tych placówek opiekuńczo-wychowawczych skierowany jest na zapewnienie jednostce autonomii jednostki, jako podstawy późniejszego, samodzielnego życia. Czyni się to w przekonaniu, że tylko jednostka nie zależna w sądach i działaniach jest w stanie sprostać wymogom dzisiejszej rzeczywistości.

Bibliografia:

S. Badora, „Z zagadnień pedagogiki opiekuńczej”