Stan względnej równowagi wewnętrznej czyli homeostaza.
Choroba to zachwianie równowagi w czynnościach życiowych organizmu, w normalnych procesach przemiany materii, spowodowane przez czynniki chorobobotwórcze wywołujące reakcje. Ogólne objawy choroby:
Osłabiona reakcja na czynniki zewnętrzne.
Senność, apatia, zmniejszona ruchliwość.
Zmniejszony apetyt lub jego brak.
Utrudniony chód.
Wycieki z nozdrzy, oczy i dróg rodnych.
Znamy na skórze i w błonach śluzowych.
Niemiarowe tętno.
Odchylenie temperatury ciała.
Spadek/niska masa ciała.
Przyjmowanie nietypowej postawy lub pozycji ciała.
Nieprawidłowa liczba oddechów.
Sierść bez połysku, nastroszona, ubrudzona kałem.
Zaburzenia pragnienia.
Wyróżniamy dwa podziały: podstawowy dzieli choroby na choroby zakaźne, niezakaźne i odzwierzęce (zoonozy). Oraz podział obowiązujący w Polsce od 1999 roku – jest to Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 według WHO:
| Litera | Znaczenie |
|---|---|
| A | Niektóre choroby zakaźne i pasożytnicze |
| B | |
| C | Nowotwory |
| D | Choroby krwi i narządów krwiotwórczych oraz niektóre choroby przebiegające z udziałem mechanizmów autoimmunologicznych |
| E | Zaburzenia wydzielania wewnętrznego, stanu odżywienia i przemiany metabolicznej |
| F | Zaburzenia psychiczne i zburzenia zachowania |
| G | Choroby układu nerwowego |
| H | Choroby oka i przydatków oka, ucha i wyrostka sutkowa tego |
| I | Choroby układu krążenia |
| J | Choroby układu oddechowego |
| K | Choroby układu trawiennego |
| L | Choroby skóry i tkanki podskórnej |
| M | Choroby układu kostno-mieśniowego i tkanki łącznej |
| N | Choroby układu moczowo-płciowego |
| O | Ciąża, poród, połóg |
| P | Niektóre stany rozpoczynające się w okresie okołoporodowym |
| Q | Wady rozwojowe wrodzone, zniekształcenia i aberracje chromosomowe |
| R | Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych gdzie indziej niesklasyfikowane |
| S | Urazy, zatrucia i inne określone skutki działania czynników zewnętrznych |
| T | |
| V | Zewnętrzne przyczyny zachowania i zgonu |
| W | |
| X | |
| Y | |
| Z | Czynniki wpływające na stan zdrowia i kontakt ze służbą zdrowia |
| U | Kody specjalne |
Przykłady:
Każda jednostka nozologiczna posiada oznaczenie alfanumeryczne w postaci: LCC.X gdzie C to cyfra, L - litera, X jej podtyp. X przybiera wartości od 0 do 7, cyfra 8 oznacza INNE, a 9 BNO (bliżej nieokreślone):
I40.0 - kardiomiopatia rozstrzeniowi
L70 – trądzik
A20.2 - dżuma płucna
X87.3 - przestępstwo z użyciem pestycydów (miejsce uprawiania sportu i gimnastyki)
Wpływ czynników chorobotwórczych na organizm.
Przyczyny powstawania zmian w komórkach i tkankach są różne, jednakże występują czynniki inicjujące rozwój choroby – mówimy wówczas o ETIOLOGII CHOROBY. Dzielimy na:
Czynniki zewnętrzne:
Fizyczne – czynniki mechaniczne, wysoka/niska temperatura, promieniowanie świetlne, energia elektryczna.
Chemiczne – pożywienie, toksyny, leki, kwasy, zasady, sole metali ciężkich, jad roślin i zwierząt, nawozy sztuczne, pestycydy
Biologiczne – wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty.
Czynniki wewnętrzne – wynikające z wadliwego funkcjonowania układów enzymatycznych, nieprawidłowej budowy narządów lub uszkodzenia kodu genetycznego.
Wpływ czynników zewnętrznych – fizycznych:
Urazy mogą przejawiać się:
Nadmiernym rozciągnięciem tkanek.
Zgnieceniem tkanek.
Skrętem.
Złamaniem.
Zwichnięciem.
Pęknięciem.
Przerwaniem ciągłości tkanek czyli raną.
W zależności od sposobu powstania rany i narzędzia, jakim są zadane, wyróżniamy:
Rany kłute.
Rany cięte.
Rany miażdżone.
Rany darte.
Rany postrzałowe.
Rany kąsane.
Temperatura – efektem działania Wysokiem temperatury na cały organizm jest przegrzanie (HYPERTERMIA), co prowadzi do udaru cieplnego.
Miejscowe przegrzanie tkanek nazywane jest poparzeniem. Wzrost temperatury do 50 stopni powoduje koagulację białek i martwicę komórek.
Ważnym czynnikiem jest czas oraz rozległość działania temperatur. Wyróżniamy cztery stopnie oparzeń:
I stopień – stadium zaczerwienienia – stwierdza się silne przekrwienie czynne i w późniejszym okresie procesy zapalne.
II stopień – stadium tworzenia się pęcherzy – pojawiają się pęcherze różnej wielkości wypełnione klarownym płynem surowiczym, w płynie tym dość szybko gromadzą się komórki zapalne, co powoduje stopniowe zmętnienie zawartość tych pęcherzy.
III stopień – stadium martwicy – po oparzeniu ciałem stałym na tle obumarłej tkanki powstaje strup lub rozległa martwica.
IV stopień – stadium zwęglenia tkanek – stwierdza się zwęglenie, spalenie tkanki.
Wpływ niskiej temperatury na organizm również jest szkodliwy, powoduje ogólne obniżenie ciepłoty ciała (HYPOTERMIA). Miejscowe działanie dzikiej temperatury doprowadza również do odmrożeń:
I stopień – bladość tkanek, a następnie ich zaczerwienie.
II stopień – pęcherze i obrzęki ciastowate.
III stopień – martwica odmrożeniowa z objawami przekrwienia i zapalenia.
IV stopień – zmrożenie tkanki.
Promieniowanie świetlne – szkodliwe działanie może się pojawić w przypadku zbyt dużego nasłonecznienia lub zwiększonej wrażliwości na promieniowanie słoneczne (np. albinosy) np. żywienie zwierząt gryką uczula skórę zwierząt na [promienie słoneczne.
Duże znaczenie mają również promienie ultrafioletowe o krótkiej fali, które wyzwalają wiele reakcji chemicznych (np. syntezy melaniny). Duże dawki tych promieni szczególnie na niepigmentowaną skórę prowadzą do powstania zapalenia, a nawet do rozwoju nowotworów.
Promienie jonizujące (promienie rentgena – RTG) nawet w małych dawkach wpływają szkodliwie na organizm zwierząt. Najbardziej wrażliwe tkanki to:
Komórki młode.
Komórki szybkostarzejące się np. komórki szpiku, limfocyty, komórki nowotworowe – są bardziej wrażliwe i szybciej ulegają zmianom wstecznym i obumarciu niż komórki prawidłowe.
Energia elektryczna – wyróżniamy tutaj:
Naturalne wyładowania atmosferyczne (pioruny) – powodują pęknięcie naczyń krwionośnych, martwicę tkanek, a nawet ich rozerwanie i głębokie poparzenia.
Działanie prądu elektrycznego – uszkodzenie zależy od napięcia i natężenia. Prąd elektryczny przyczynia się do zaburzeń jonowych w tkankach, co może spowodować martwicę skrzepową lub rozpływną w miejscu działania prądu.
Wpływ czynników zewnętrznych - chemicznych:
Związki chemiczne – kwasy, zasady, sole.
Niedobór witamin.
Niedobór mikro- i makroelementów.
Wpływ czynników zewnętrznych – biologicznych:
Przebieg choroby może być jawny tzw. W postaci klinicznej, lub utajony (zakażenie letalne lub bezobjawowe nosicielstwo).
Powstanie choroby u zwierząt możliwe jest wówczas, gdy nastąpi zakażenie organizmy odpowiednio dużą ilością drobnoustrojów lub pasożytów o odpowiedniej zajadliwości, w określonych warunkach środowiskowych i wrażliwości gospodarza:
Wirusy – replikacja odbywa się w żywych komórkach, zatem wirus musi dotrzeć do komórek docelowych, wniknąć do ich wnętrza, a przynajmniej wprowadzić tam swój genom, doprowadzić do produkcji odpowiednich białek, enzymów, genomów i uwolnić się w z tych komórek.
Bakterie – po wniknięciu do organizmu intensywnie się namnażają, powodując martwicę komórek, powstawanie ziarniaków, rozpad płytek krwi, uszkodzenie śródbłonków.
Grzyby – powodują u zwierząt trzy typy chorób:
Grzybice – powstają w skutek bezpośredniego działania grzybów na tkanki.
Choroby alergiczne.
Mikrotoksykozy – zatrucia toksynami grzybiczymi, najczęściej z paszą lub wodą.
Rozwój chorób grzybiczych jest ściśle powiązany z zaburzeniami immunologicznymi, niedoborem żywieniowym i złymi warunkami środowiskowymi. Dużą rolę odgrywają leki immunopresyjne lub antybiotyk.
Pasożyty – ich chorobotwórcze działanie polega na:
Niszczeniu komórek lub tkanek np. babeszja – rozpad czerwonych krwinek.
Ogniskowym niszczeniu tkanki mięśniowej.
Powstawaniu martwicy np. fasciola hepatica – motylica wątrobowa.
Ogniskowym ucisku form rozwojowych lub dojrzałych pasożytów np. bąblowiec
Zaburzeniu w funkcjonowaniu narządów.
Pozbawieniu organizmu substancji odżywczych, witamin, związków mineralnych np. nicienie.
Toksemii organizmu produktami przemiany materii.
Mechanicznymi uszkodzeniami narządów.
Wywołana przez czynniki zakaźne choroba zwierząt, która ze względu na charakter, sposób powstawania i szerzenia się stanowi zagrożenie dla zdrowia zwierząt lub ludzi.
Choroby i zakażenia, które przenoszą się w sposób naturalny ze zwierząt kręgowych na człowieka. Ważniejsze zoonozy: toksoplazmoza, tasiemczyca, włośnica, bąblowica, giardioza, wągrzyca, toksokaroza, bruceloza, leptospiroza, listerioza, tularemia, gruźlica, dżuma, choroba kociego pazura, borelioza, wścieklizna, babeszjoza.