Strefowość gleb

Klimatyczno-glebowe pasy poziome (szerokościowe)	Roczna suma średnich temperatur dobowych
Polarne (chłodne) Borealne (umiarkowane chłodne) Subborealne (umiarkowane ciepłe) Subtropikalne (ciepłe) Tropikalny (gorący)	< 600 600-2000 2000-3800 3800-8000 > 8000

Wskaźnik wilgotności klimatu wg Iwanowa

Wk=roczna suma opadów/potencjalne parowanie roczne

Strefy wilgotnościowe klimatu	Wk
Bardzo wilgotne Wilgotne Półwilgotne Półruche Suche Bardzo suche	> 3 3-1} wilgotne 44% 1-0,5 0,5-0,3 } przejściowe 31% 0,3-0,1 < 0,1 } suche 25%

Prawo Van’t Hoffa

Wzrost temperatury o 10 powoduje 2-3 krotne przyspieszenie rekacji chemicznych

	Hawaje	Alaska
Klimat	Tropikalny Opady > 2000 mm Średnia temp roczna 22	Arktyczny 180 mm 3 Wieloletnia zmarzlina
Roślinność	Bujna tropikalna	skąpa – mchy i porosty
Wietrzenie	Chemiczne	Fizyczne
Gleby	Głębokie (do 3 m) Barwy czerwonej Ubogie w próchnicę i składniki pokarmowe	Bardzo płytkie Barwy zielonej Materia organiczne słabo rozłożona

Gleby strefowe (zonalne)

• Tworzą areały wykazujące związek z określonymi warunkami bioklimatycznymi

• Są glebami aytonomicznymi (ich uwilgotnienie pochodzi z opadów atmosferycznych)

• Kształtują się ze skał macierzystych (o dowolnym uziearnieniu), które pod względem cech geochemicznych odpowiadają warunkom hydrotermicznym danej strefy (kwaśne w wilgotnych, węglanowe w suchych itd.)

• Zajmują dostatecznie dużą część areału danej strefy

• Mają dobrze rozwinięty i nienaruszony profil

Gleby pozastrefowe (ekstrazonalne)

• Gleby, które poza własną strefą występowania mają jeszcze wyspowe zasięgi w innej, nietypowej dla siebie strefie

• Do pozastrefowych gleb w Polsce należą: czarnoziemy, odpowiedniki śródziemnomorskich gleb cynamonowych (Płutowo, Kulin, Bielinek)

Gleby śródstrefowe (intrazonalne)

• Gleby o dobrze rozwiniętym profilu, których nie można zaliczyć do strefowych ze względu na ich nieautonomiczność lub niezgodność skał macierzystych z hydrotermicznymi warunkami danej strefy, albo z powodu zadmowania przez nie zbyt małego areału (gleby powstające przy udziale wody gruntowej lub ze specyficznych skał macierzystych, nie zajmujących dużych powierzchni; w Polsce iły plejstoceńskie (smolnice), wapienie, gipsy (rędziny)).

• Do ważniejszych gleb śródstrefowych na kuli ziemskiej należą:

  • Gleby bagienne (torfowe)

  • Gleby aluwialne mady rzeczne)

  • Czarne ziemie

  • Vertisole (smolnice)

  • Rędziny

  • Sołonczaki, sołońce, sołodzie

  • Takyty

  • Andosole (gleby wulkaniczne)

  • Gleby mangrowe (namorzynowe)

  • Marsze (mady morskie)

Gleby niestrefowe (azonalne)

• Gleby, w których rozmieszczeniu brak wyraźnych prawidłowości

• Do niestrefowych gleb zalicza się:

  • Gleby inicjalne

  • Gleby słabo ukształtowane

  • Gleby antropogeniczne (powstałe w wyniku działalności człowieka)

    • Hortisole – gleby ogrodowe

    • Rigosole – gleby regulówkowe, tj. gleby związane z głęboką orką lub do których wprowadza się obcy materiał np. w celu poprawienia właściwości fizycznych

    • Urbisole – gleby terenów o wieloletniej zabudowie

    • Industrisole – gleby terenów z silnie rozwiniętym przemysłem

      • Gleby zniekształcone mechanicznie (kopalnie)

      • Gleby zmienione chemicznie (zakłady chemiczne)

    • Plaggosole – gleby powstałe w wyniku wieloletniego nakładania na powierzchnię ubogich gleb piaszczystych darni pochodzącej z łąk i wrzosowisk (Pomorze Szczecińskie)

    • Heilutu – gleby powstałe wskutek „nawożenia” materiałem lessowym zerodowanych i zdegradowanych długotrwałą uprawą gleb czarnoziemnych na Płaskowyżu Lessowym w Chinach

    • Terra perta (czarne ziemie amazońskie) – gleby powstałe w wyniku wieloteniego dodawania do gleb nieurodzajnych ...

    • Gleby chinampa – termin chinampa odnosi się do sposobu uprawy przez Azteków na terenie dzisiejszego Meksyku. Chinampa były to sztuczne, pływające wyspy na małych jeziorach w Kotlinie Meksyku (Jez. Texcoco). Wyspy budowane w postaci wąskich, wydłużonych pasów złożonych z grubej warstwy roślin wodnych (trzciny i sitowia) pokrytych warstwą żyznego mułu z dna jeziora. Do tak powstałej sztucznej gleby dodawano margiel jeziorny (jako składnik nawozowy i zapobiegający zakwaszeniu) oraz ludzkie i zwierzęce ekskrementy.